Cơ sở khoa học sinh thái cảnh quan phục vụ nghiên cứu phân bố các loài thú nguy cấp, quý hiếm tại VQG Kon Ka Kinh, tỉnh Gia Lai góp phần bảo tồn Đa dạng sinh học

VIỆN HÀN LÂM KHOA HỌC VÀ CÔNG NGHỆ VIỆT NAM

VIỆN SINH THÁI VÀ TÀI NGUYÊN SINH VẬT

ĐỀ CƯƠNG NGHIÊN CỨU

Tên đề tài

Cơ sở khoa học Sinh thái cảnh quan phục vụ nghiên cứu phân bố

các loài thú nguy cấp, quý hiếm tại VQG Kon Ka Kinh, tỉnh Gia

Lai góp phần bảo tồn Đa dạng sinh học

HÀ NỘI, 2018

VIỆN HÀN LÂM KHOA HỌC VÀ CÔNG NGHỆ VIỆT NAM

VIỆN SINH THÁI VÀ TÀI NGUYÊN SINH VẬT

ĐỀ CƯƠNG NGHIÊN CỨU

Tên đề tài

Cơ sở khoa học Sinh thái cảnh quan phục vụ nghiên cứu phân bố các loài thú

nguy cấp, quý hiếm tại VQG Kon Ka Kinh, tỉnh Gia Lai góp phần bảo tồn

Đa dạng sinh học

Học viên : Đỗ Danh Kiên

Đơn vị công tác : Trường THPT Thái Phiên Hải Phòng

Người hướng dẫn khoa học: TS. Hà Quý Quỳnh

Hà Nội, 2018

i

LỜI CẢM ƠN

Trong suốt quá trình học tập và nghiên cứu tôi đã nhận được rất nhiều sự

hướng dẫn, giúp đỡ và động viên của nhiều nhà khoa học và bạn bè và các cơ

quan. Tôi xin chân thành cảm ơn.

Tôi xin bày tỏ lòng kính trọng và biết ơn sâu sắc tới TS.Hà Quý Quỳnh

(Ban Ứng dụng và triển khai công nghệ - Viện khoa học và Công nghệ Việt

Nam), người đã tận tình hướng dẫn, chỉ bảo, giúp đỡ tôi trong quá trình học tập

và nghiên cứu để hoàn thành luận văn này.

Tôi xin cảm ơn cơ sở đào tạo Viện sinh thái và Tài nguyên sinh vật đã tạo

điều kiện cho tôi thực hiện luận văn. Tôi cũng xin cảm ơn các cán bộ Viện sinh

thái và Tài nguyên sinh vật đã giúp đỡ tôi trong quá trình làm việc và thực hiện

luận văn.

Tôi xin cảm ơn sự hỗ trợ của đề tài : “Nghiên cứu, xây dựng cơ sở

khoa học cho mô hình quản lý tổng hợp hệ sinh thái núi nam Trường

Sơn nhằm bảo tồn và khai thác bền vững” đã hỗ trợ cung cấp số liệu, tư

liệu tạo điều kiện để tôi thực hiện đề tài luận văn.

Cuối cùng, tôi xin gửi lời cảm ơn tới tất cả người thân, gia đình, bạn bè,

những người đã động viên, ủng hộ, tạo điều kiện và giúp đỡ tôi trong quá trình

học tập và nghiên cứu.

Hà Nội, ngày tháng 10 năm 2018

Tác giả

ii

DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT

ĐDSH Đa dạng sinh học

ĐTQHR Điều tra qui hoạch rừng

GPS Hệ thống định vị toàn cầu

HTĐ Hệ tọa độ

HTTĐL (GIS) Hệ thống thông tin địa lý

IUCN Hiêp̣ hôị Bảo vê ̣Thiên nhiên Thế giớ

i

VQG Khu bảo tồn thiên nhiên

SĐVN Sách Đỏ Việt Nam

VQG Vườn quốc gia

CSDL Cơ sở dữ liệu

STCQ Sinh thái cảnh quan

STH Sinh thái học

PTBV Phát triển bền vững

VU Sẽ nguy cấp

EN Nguy cấp

CR Cực kỳ nguy cấp

NT Sắp bị đe dọa hoặc nguy cơ nhẹ

LC Ít quan tâm

LR Ít nguy cấp

iii

MỤC LỤC

MỤC LỤC...........................................................................................................iii

DANH MỤC BẢNG...........................................................................................vi

DANH MỤC HÌNH...........................................................................................vii

MỞ ĐẦU .............................................................................................................. 1

1. Đặt vấn đề.......................................................................................................... 1

2. Mục tiêu nghiên cứu.......................................................................................... 2

3. Nhiệm vụ nghiên cứu ........................................................................................ 3

4. Giới hạn đề tài ................................................................................................... 3

5. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của luận văn ..................................................... 3

5.1. Ý nghĩa khoa học............................................................................................ 3

5.2. Ý nghĩa thực tiễn ............................................................................................ 4

6. Cấu trúc của luận văn:....................................................................................... 4

CHƯƠNG I: CƠ SỞ KHOA HỌC, ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP

NGHIÊN CỨU..................................................................................................... 5

1.1. SINH THÁI HỌC VÀ BẢO TỒN ĐA DẠNG SINH HỌC...................... 5

1.1.1. Sinh thái học................................................................................................ 5

1.1.2. Đa dạng sinh học ......................................................................................... 5

1.1.3. Đa dạng sinh ở Việt Nam............................................................................ 6

1.1.3.1. Đa dạng loài ............................................................................................. 6

1.1.3.2. Đa dạng hệ sinh thái................................................................................. 6

1.1.4. Bảo tồn ĐDSH ............................................................................................ 6

1.1.4.1 Khái niệm.................................................................................................. 6

1.1.4.2. Bảo tồn ĐDSH ở Việt Nam...................................................................... 7

1.1.4.3. Phát triển bền vững .................................................................................. 8

1.2. SINH THÁI CẢNH QUAN. ........................................................................ 9

1.2.1. Khái niệm sinh thái cảnh quan.................................................................... 9

1.2.2. Cấu trúc và chức năng của sinh thái cảnh quan ........................................ 11

1.3. NGHIÊN CỨU THÚ.................................................................................. 12

1.4. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU............................................................. 13

iv

1.4.1. Phương pháp thống kê............................................................................... 13

1.4.2. Phương pháp bản đồ.................................................................................. 14

1.4.3. Phương pháp viễn thám, hệ thống thông tin địa lí .................................... 14

1.4.4. Phương pháp nghiên cứu khảo cứu........................................................... 14

1.4.4.1 Điều tra phân bố thú................................................................................ 14

1.4.4.2. Điều tra đánh giá sinh cảnh.................................................................... 15

CHƯƠNG II: NHÂN TỐ HÌNH THÀNH SINH THÁI CẢNH QUAN VÀ

KHU HỆ THÚ VQG KON KA KINH ............................................................ 17

2.1. NHÂN TỐ HÌNH THÀNH SINH THÁI CẢNH QUAN........................ 17

2.1.1. Điều kiện tự nhiên ..................................................................................... 17

2.1.1.1. Vị trí địa lý ............................................................................................. 17

2.1.1.2. Phạm vi ranh giới, diện tích ................................................................... 17

2.1.1.2. Địa hình .................................................................................................. 24

2.1.1.3. Khí hậu ................................................................................................... 28

2.1.1.4. Thủy văn................................................................................................. 29

2.1.1.5. Dân số, dân tộc, lao động....................................................................... 30

2.1.2. Thảm thực vật............................................................................................ 35

2.1.2.1. Phân loại thảm thực vật.......................................................................... 35

2.1.2.2. Lớp quần hệ rừng kín ............................................................................. 36

2.1.2.3. Lớp quần hệ rừng thưa ........................................................................... 45

2.1.2.4. Lớp quần hệ thảm cây bụi...................................................................... 48

2.1.2.5. Lớp quần hệ cỏ....................................................................................... 51

2.1.2.6. Các kiểu khác ......................................................................................... 53

2.1.3. Hệ thực vật ................................................................................................ 57

2.2. KHU HỆ THÚ Ở VQG KON KA KINH................................................. 58

2.2.1. Thành phần loài thú................................................................................... 58

2.2.2. Các loài thú quý hiếm ở VQG Kon Ka Kinh............................................ 60

2.3. ĐẶC ĐIỂM SINH THÁI MỘT SỐ LOÀI THÚ QUAN TRỌNG Ở

VQG KON KA KINH....................................................................................... 65

2.3.1. Chà vá chân xám (Pygathrix nemaeus cinerea (Nadler, 1997)) ............... 65

v

2.3.2 Chà vá chân đen - Pygathrix nigripes (Milne-Edwards, 1871).................. 66

2.3.3. Vượn đen má vàng - Nomascus gabriellae (Thomas, 1909).................... 67

2.3.4. Tê tê giava - manis javanica Desmarest, 1822......................................... 68

2.3.5. Sói đỏ - Cuon alpinus (Pallas, 1811)........................................................ 69

2.3.6. Bò rừng - Bos javanicus S’Alton, 1823 .................................................. 69

CHƯƠNG III. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU ..................................................... 71

3.1. HỆ THỐNG SINH THÁI CẢNH QUAN VQG KON KA KINH ......... 71

3.1.1. Chỉ tiêu phân hạng sinh thái cảnh quan .................................................... 71

3.1.2. Đặc điểm hệ thống cảnh quan VQG Kon Ka Kinh................................... 75

3.2. ĐA DẠNG SINH HỌC Ở CÁC KIỂU SINH THÁI CẢNH QUAN ..... 79

3.3. PHÂN BỐ CÁC LOÀI THÚ QUÝ HIẾM THEO SINH CẢNH SỐNG

............................................................................................................................. 80

3.4. QUẢN LÝ BẢO TỒN Ở VQG KON KA KINH..................................... 89

3.4..1. Săn bắn, bẫy các loài thú.......................................................................... 89

3.4.2. Khai thác lâm sản ...................................................................................... 90

3.4.3. Thể chế chính sách .................................................................................... 90

3.4.4. Cơ sở Sinh thái phục vụ quản lý và bảo tồn các loài thú.......................... 90

KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ .......................................................................... 92

TÀI LIỆU THAM KHẢO ................................................................................ 94

vi

DANH MỤC BẢNG

Bảng 2.1: Diện tích Vườn quốc gia Kon Ka Kinh theo xã ................................. 19

Bảng 2.2: Diện tích phân khu chức năng Vườn quốc gia Kon Ka Kinh ............ 20

Bảng 2.3: Dân số mật độ và diện tích các xã ở VQG Kon Ka Kinh................... 30

Bảng 2.4: Diện tích các kiểu thảm thực vật VQG Kon Ka Kinh........................ 38

Bảng 2.5: Cấu trúc thành phần loài thực vật ở VQG Kon Ka Kinh ................... 57

Bảng 2.6: Cấu trúc thành phần loài thú ở VQG Kon Ka Kinh ........................... 58

Bảng 2.7: Thành phần loài thú theo họ ở VQG Kon Ka Kinh............................ 59

Bảng 2.8: Danh sách các loài thú quý hiếm ở VQG Kon Ka Kinh .................... 63

Bảng 2.9: Danh sách các loài thú quý hiếm ở VQG Kon Ka Kinh .................... 65

Bảng 3.1: Hệ thống phân vị và chỉ tiêu phân loại sinh thái cảnh quan............... 74

Bảng 3.2: Diện tích các kiểu sinh thái cảnh quan VQG Kon Ka Kinh............... 77

Bảng 3.3: Số loài động vật theo kiểu sinh thái cảnh quan ở VQG Kon Ka Kinh79

Bảng 3.4: Chỉ tiêu mức độ thích hợp sinh thái cảnh quan, đai cao với các loài thú81

Bảng 3.5: Ma trận về mức độ phù hợp của các loài với các sinh cảnh............... 82

Bảng 3.6: Ma trận về mức độ phù hợp của các loài với đai cao......................... 82

Bảng 3.7: Mức độ thích hợp của theo sinh cảnh sống loài Chà vá chân xám .... 83

Bảng 3.8: Mức độ thích hợp của theo sinh cảnh sống loài Chà vá chân đen ..... 84

Bảng 3.9: Mức độ thích hợp của theo sinh cảnh sống loài Vượn đen má vàng . 85

Bảng 3.10: Mức độ thích hợp của theo sinh cảnh sống loài Tê tê java .............. 86

Bảng 3.11. Mức độ thích hợp của theo sinh cảnh sống loài Sói đỏ.................... 87

Bảng 3.12. Mức độ thích hợp của theo sinh cảnh sống loài Bò rừng................. 88

vii

DANH MỤC HÌNH

Hình 1.1: Sơ đồ qui trình nghiên cứu.................................................................. 16

Hình 2.1: Bản đồ vị trí VQG Kon Ka Kinh ........................................................ 18

Hình 2.2: Bản đồ phân khu chức năng VQG Kon Ka Kinh................................ 22

Hình 2.3: Bản đồ phân vùng VQG Kon Ka Kinh ............................................... 23

Hình 2.4: Bản đồ các xã VQG Kon Ka Kinh...................................................... 24

Hình 2.5: Mô Hình số độ cao VQG Kon Ka Kinh.............................................. 25

Hình 2.6: Bản đồ các bậc địa hình VQG Kon Ka Kinh..................................... 28

Hình 2.7: Biểu đồ diện tích các kiểu rừng ở VQG Kon Ka Kinh, 2018............. 37

Hình 2.8: Rừng kín tự nhiên cây lá rộng VQG Kon Ka Kinh ............................ 38

Hình 2.9: Rừng kín tự nhiên cây lá rộng VQG Kon Ka Kinh ............................ 39

Hình 2.10: Tầng dưới tán rừng kín thường xanh VQG Kon Ka Kinh................ 41

Hình 2.11: Tâng thảm tươi Kon Ka Kinh. .......................................................... 42

Hình 2.12: Tầng thảm tươi VQG Kon Ka Kinh.................................................. 42

Hình 2.13: Tán loài thông ở Rừng Kon Ka Kinh................................................ 44

Hình 2.14: Thông ở VQG Kon Ka Kinh............................................................. 44

Hình 2.15: Rừng thưa VQG Kon Ka Kinh ......................................................... 46

Hình 2.16: Bản đồ Ảnh vệ tinh Landsats VQG Kon Ka Kinh, 2018.................. 47

Hình 2.17: Thảm cây bụi VQG Kon Ka Kinh .................................................... 48

Hình 2.18: Trảng cỏ VQG Kon Ka Kinh ............................................................ 49

Hình 2.19: Thực vật ven bờ nước VQG Kon Ka Kinh ....................................... 50

Hình 2.20: Thực vật ven bờ nước VQG Kon Ka Kinh ....................................... 50

Hình 2.21: Trảng cỏ VQG Kon Ka Kinh ............................................................ 52

Hình 2.22: Bản đồ Thảm thực vật VQG Kon Ka Kinh....................................... 53

Hình 2.23: Thực vật ven bờ nước VQG Kon Ka Kinh ....................................... 55

Hình 2.24: Cây trồng VQG Kon Ka Kinh .......................................................... 55

Hình 2.25: Cây trồng nông nghiệp VQG Kon Ka Kinh ..................................... 56

Hình 2.26: Thôn Con Loc 1 VQG Kon Ka Kinh................................................ 56

Hình 3.1. Ma trận sinh thái cảnh quan VQG Kon Ka Kinh................................ 73

viii

Hình 3.2. Bản đồ sinh thái cảnh quan VQG Kon Ka Kinh................................. 75

Hình 3.3: Bản đồ sinh cảnh thích hợp loài Chà vá chân xám............................. 84

Hình 3.4: Bản đồ sinh cảnh thích hợp loài Chà vá chân đen .............................. 85

Hình 3.5: Bản đồ sinh cảnh thích hợp loài Vượn đen má vàng .......................... 86

Hình 3.6: Bản đồ sinh cảnh thích hợp loài Tê tê java ......................................... 87

Hình 3.7: Bản đồ sinh cảnh thích hợp loài Sói đỏ .............................................. 88

Hình 3.8: Bản đồ sinh cảnh thích hợp loài Bò rừng............................................ 89