Nghiên cứu một số cơ sở khoa học góp phần nâng cao hiệu quả công tác phòng cháy chữa cháy rừng tại huyện Định Hóa, tỉnh Thái Nguyên

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN

TRƯỜNG ĐẠI HỌC NÔNG LÂM

--------------------------------

NGÔ QUANG KHOA

NGHIÊN CỨU MỘT SỐ CƠ SỞ KHOA HỌC GÓP PHẦN

NÂNG CAO HIỆU QUẢ CÔNG TÁC PHÒNG CHÁY CHỮA

CHÁY RỪNG TẠI HUYỆN ĐỊNH HÓA, TỈNH THÁI NGUYÊN

LUẬN VĂN THẠC SĨ LÂM HỌC

THÁI NGUYÊN - 2020

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN

TRƯỜNG ĐẠI HỌC NÔNG LÂM

--------------------------------

NGÔ QUANG KHOA

NGHIÊN CỨU MỘT SỐ CƠ SỞ KHOA HỌC GÓP PHẦN

NÂNG CAO HIỆU QUẢ CÔNG TÁC PHÒNG CHÁY CHỮA

CHÁY RỪNG TẠI HUYỆN ĐỊNH HÓA, TỈNH THÁI NGUYÊN

Ngành: Lâm học

Mã số ngành: 8 62 02 01

LUẬN VĂN THẠC SĨ LÂM HỌC

NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC: GS.TS. ĐẶNG KIM VUI

Thái Nguyên, năm 2020

i

LỜI CAM ĐOAN

Tôi xin cam đoan các số liệu nghiên cứu này đều được tiến hành tại

huyện Định Hóa, tỉnh Thái Nguyên do bản thân tôi thực hiện trong thời gian

từ năm 2018 đến năm 2020.

Các số liệu, kết quả nêu trong luận văn là trung thực và chưa từng được

công bố trong bất kỳ công trình nào. Các thông tin trích dẫn trong luận văn đã

được ghi rõ nguồn gốc. Nếu sai tôi xin hoàn toàn chịu trách nhiệm./.

Thái Nguyên, tháng …. năm 20……

Người viết cam đoan

Ngô Quang Khoa

ii

LỜI CẢM ƠN

Trải qua hai năm học tập tại trường Đại học Nông Lâm - Đại học Thái

Nguyên, Khóa học cao học K26 Lâm học (2018 - 2020) đã bước vào giai

đoạn kết thúc. Trong suốt quá trình học tập và thực hiện luận văn thạc sỹ khoa

học Lâm nghiệp, tôi luôn nhận được sự động viên và giúp đỡ nhiệt tình của

Nhà trường, các thầy, cô giáo, cơ quan và bạn bè đồng nghiệp.

Nhân dịp này, tôi xin được bày tỏ lòng biết ơn chân thành và sâu sắc

nhất tới thầy giáo GS.TS. Đặng Kim Vui người đã trực tiếp tận tình hướng

dẫn, dìu dắt và giúp đỡ tôi thực hiện luận văn này.

Tôi xin chân thành cảm ơn Ban giám hiệu Trường Đại học Nông lâm,

Phòng đào tạo bộ phận Quản lý Sau Đại học đã tạo điều kiện cho tôi theo học

khóa học này. Đồng thời, tôi xin gửi lời cảm ơn tới BQL rừng ATK Định Hóa

và toàn thể bạn bè, đồng nghiệp đã tạo điều kiện về thời gian, thu thập số liệu;

hỗ trợ và tham gia nhiều ý kiến quý báu cho luận văn.

Tôi xin chân thành cảm ơn anh chị em học viên lớp cao học Lâm học

26 đã luôn động viên, giúp đỡ tôi trong suốt quá trình học tập tại trường. Cuối

cùng, tôi xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc đến gia đình, những người luôn sát

cánh và động viên, giúp đỡ tôi về mọi mặt trong suốt quá trình học tập và

thực hiện luận văn.

Mặc dù đã rất cố gắng nhưng trong khuôn khổ thời gian còn hạn chế

nên luận văn sẽ không tránh khỏi thiếu sót. Kính mong nhận được những ý

kiến đóng góp quý báu của các thầy giáo, cô giáo để luận văn hoàn thiện hơn.

Tôi xin chân thành cảm ơn!

Thái Nguyên, tháng …… năm 202……..

Học viên

Ngô Quang Khoa

iii

MỤC LỤC

LỜI CAM ĐOAN ..............................................................................................i

LỜI CẢM ƠN ...................................................................................................ii

MỤC LỤC........................................................................................................iii

DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT............................................................................ v

MỞ ĐẦU........................................................................................................... 1

1. Tính cấp thiết của đề tài ................................................................................ 1

2. Mục tiêu nghiên cứu...................................................................................... 3

3. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của đề tài ...................................................... 3

3.1. Ý nghĩa khoa học: ...................................................................................... 3

3.2. Ý nghĩa thực tiễn của đề tài........................................................................ 4

CHƯƠNG 1. TỔNG QUAN VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU................................... 5

1.1. Cơ sở khoa học vấn đề nghiên cứu ............................................................ 5

1.2. Những nghiên cứu về cháy rừng trên thế giới ........................................... 7

1.3. Những nghiên cứu về cháy rừng ở Việt Nam.......................................... 12

1.4. Nhận xét và đánh giá chung..................................................................... 21

CHƯƠNG 2. ĐỐI TƯỢNG, PHẠM VI, ĐỊA ĐIỂM, NỘI DUNG VÀ

PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU................................................................... 23

2.1. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu............................................................ 23

2.1.1. Đối tượng nghiên cứu............................................................................ 23

2.1.2. Phạm vi nghiên cứu............................................................................... 23

2.2. Địa điểm và thời gian............................................................................... 23

2.2.1. Địa điểm thực hiện ................................................................................ 23

2.2.2. Thời gian thực hiện: .............................................................................. 23

2.3. Nội dung nghiên cứu................................................................................ 23

2.4. Phương pháp nghiên cứu.......................................................................... 24

2.4.1. Quan điểm nghiên cứu và cách tiếp cận của đề tài ............................... 24

2.4.2. Phương pháp nghiên cứu cụ thể............................................................ 25

CHƯƠNG 3. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU VÀ THẢO LUẬN........................ 32

iv

3.1. Đánh giá đặc điểm điều kiện tự nhiên, kinh tế, xã hội ảnh hưởng tới công

tác PCCCR tại huyện Định Hóa, tỉnh Thái Nguyên ....................................... 32

3.1.1. Đặc điểm về điều kiện tự nhiên ảnh hưởng tới công tác PCCCR ........ 32

3.1.2. Ảnh hưởng của các yếu tố kinh tế - xã hội ........................................... 40

3.2. Đánh giá hiện trạng tài nguyên rừng và tình hình cháy rừng tại khu vực

nghiên cứu giai đoạn 2015 - 2019................................................................... 43

3.2.1. Hiện trạng tài nguyên rừng tại địa bàn nghiên cứu............................... 43

3.2.2. Tình hình cháy rừng tại khu vực nghiên cứu giai đoạn 2015-2019...... 44

3.3. Nghiên cứu xác định mùa cháy rừng và phân vùng trọng điểm cháy rừng

tại khu vực nghiên cứu .................................................................................... 45

3.3.1. Xác định mùa cháy rừng tại khu vực nghiên cứu ................................. 45

3.3.2. Ảnh hưởng của thảm thực vật tới cháy rừng ........................................ 46

3.3.3. Xác định khối lượng và độ ẩm của vật liệu cháy.................................. 49

3.3.4. Phân vùng trọng điểm dễ cháy rừng khu vực nghiên cứu .................... 53

3.4. Đánh giá hiệu quả công tác phòng chống cháy rừng tại khu vực nghiên

cứu giai đoạn 2015 - 2019............................................................................... 55

3.4.1. Các công tác phòng chống cháy rừng chủ đạo ..................................... 55

3.4.2. Một số luật và văn bản liên quan đến công tác PCCCR....................... 59

3.4.3. Tổ chức lực lượng chữa cháy tại chỗ.................................................... 62

3.4.4. Công tác tuyên truyền PCCCR tại khu vực nghiên cứu ....................... 68

3.5. Những thuận lợi, khó khăn và đề xuất một số giải pháp góp phần cho

công tác phòng cháy chữa cháy rừng huyện Định Hóa, tỉnh Thái Nguyên .... 69

3.5.1. Thuận lợi ............................................................................................... 69

3.5.2. Khó khăn ............................................................................................... 71

3.5.3. Các giải pháp PCCCR........................................................................... 72

3.5.4. Tổ chức thực hiện các biện pháp phòng cháy chữa cháy rừng ............. 76

KẾT LUẬN VÀ ĐỀ NGHỊ............................................................................. 78

TÀI LIỆU THAM KHẢO............................................................................... 81

v

DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT

BNN&PTNT : Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn;

Cr : Cấp cực kỳ nguy cấp (Critically Endangered);

GPS : Hệ thống định vị toàn cầu;

DT : Đường kính tán;

D1.3 : Đường kính 1,3 m;

D00 : Đường kích gốc;

D1.3tb : Đường kính ngang ngực trung bình;

HDC : Chiều cao dưới cành;

HVN : Chiều cao vút ngọn;

Hvntb : Chiều cao vút ngọn trung bình;

OTC : Ô tiêu chuẩn;

ODB : Ô dạng bản;

QXTVR : Quần xã thực vật rừng;

TS : Tái sinh;

HKL : Hạt Kiểm lâm;

P : Chỉ tiêu tổng hợp đánh giá nguy cơ cháy rừng;

PCCR : Phòng cháy chữa cháy rừng;

UBND : Ủy ban nhân dân;

VLC : Vật liệu cháy.

vi

DANH MỤC CÁC BẢNG

Bảng 1.1. Phân cấp cháy rừng theo chỉ số P ...............................................................13

Bảng 1.2. Phân cấp nguy cơ cháy rừng.......................................................................14

Bảng 3.1. Nhiệt độ các tháng trong 5 năm tại khu vực nghiên cứu ............................35

Bảng 3.2. Số giờ nắng theo các tháng trong 5 năm tại khu vực nghiên cứu...............36

Bảng 3.3. Lượng mưa các tháng trong 5 năm tại khu vực nghiên cứu .......................37

Bảng 3.4. Độ ẩm các tháng trong 5 năm tại khu vực nghiên cứu ...............................39

Bảng 3.5. Hiện trạng tài nguyên rừng huyện Định Hóa, tỉnh Thái Nguyên ...............43

Bảng 3.6. Tình hình cháy rừng tại khu vực nghiên cứu giai đoạn 2015 - 2019..........44

Bảng 3.7. Nhiệt độ và lượng mưa trung bình 5 năm của khu vực nghiên cứu ...........45

Bảng 3.8. Kết quả điều tra tầng cây cao ở các trạng thái rừng....................................47

Bảng 3.9. Kết quả điều tra cây bụi thảm tươi ở các trạng thái rừng ...........................48

Bảng 3.10. Kết quả điều tra cây tái sinh......................................................................49

Bảng 3.11. Khối lượng VLC ở các loại rừng tại khu vực nghiên cứu ........................51

Bảng 3.12. Độ ẩm vật liệu cháy các trạng thái rừng tại khu vực nghiên cứu .............51

Bảng 3.13. Phân cấp khả năng xuất hiện cháy rừng tại 3 xã khu vực nghiên cứu dựa

vào độ ẩm vật liệu cháy (theo Bế Minh Châu, 2002)..................................................52

Bảng 3.14. Phân vùng trọng điểm cháy và đặc điểm nơi cháy ....................................53

Bảng 3.15. Một số văn bản Luật và dưới Luật liên quan đến PCCCR .......................59

Bảng 3.16. Biên chế và giao nhiệm vụ chỉ huy lực lượng chữa cháy.........................64

Bảng 3.17. Kết quả thực hiện công tác tuyên truyền PCCCR tại khu vực nghiên cứu

năm 2019 .....................................................................................................................68

vii

DANH MỤC CÁC HÌNH

Hình 1.1. Tam giác lửa..................................................................................................6

Hình 2.1. Phương hướng giải quyết vấn đề của đề tài ................................................25

Hình 3.1. Sự thay đổi nhiệt độ theo tháng trong 5 năm tại khu vực nghiên cứu ........36

Hình 3.2. Sự thay đổi số giờ nắng theo tháng trong 5 năm tại khu vực nghiên cứu...37

Hình 3.3. Sự thay đổi lượng mưa theo tháng trong 5 năm tại khu vực nghiên cứu....38

Hình 3.4. Sự thay đổi độ ẩm không khí theo tháng trong 5 năm tại khu vực nghiên

cứu ...............................................................................................................................39

Hình 3.5. Biểu đồ thay đổi nhiệt độ và lượng mưa trung bình trong 5 năm theo các

tháng tại khu vực nghiên cứu ......................................................................................46

Hình 3.6. Thu thập mẫu vật liệu cháy tại rừng............................................................50

Hình 3.7. Sơ đồ chỉ đạo phối hợp giữa các lực lượng hỗ trợ chủ rừng trong công tác

chữa cháy lửa rừng ......................................................................................................58