Cơ sở khoa học của việc giảm nghèo bền vững cho các hộ nông dân trên địa bàn tỉnh Bắc Kạn

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN

HÀ QUANG TRUNG

CƠ SỞ KHOA HỌC CỦA VIỆC

GIẢM NGHÈO BỀN VỮNG CHO CÁC HỘ NÔNG DÂN

TRÊN ĐỊA BÀN TỈNH BẮC KẠN

LUẬN ÁN TIẾN SĨ NÔNG NGHIỆP

THÁI NGUYÊN- 2014

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN

HÀ QUANG TRUNG

CƠ SỞ KHOA HỌC CỦA VIỆC

GIẢM NGHÈO BỀN VỮNG CHO CÁC HỘ NÔNG DÂN

TRÊN ĐỊA BÀN TỈNH BẮC KẠN

Chuyên ngành: Kinh tế nông nghiệp

Mã số: 62 62 01 15

LUẬN ÁN TIẾN SĨ NÔNG NGHIỆP

Ngƣời hƣớng dẫn: 1. PGS.TS. TRẦN CHÍ THIỆN

2. TS. TRẦN ĐÌNH TUẤN

THÁI NGUYÊN- 2014

i

LỜI CAM ĐOAN

Tôi xin cam đoan rằng đây là công trình nghiên cứu độc lập của tôi.

Các số liệu và kết quả nghiên cứu trong luận án này là trung thực và chƣa

từng đƣợc dùng để bảo vệ một học vị nào.

Tôi xin cam đoan rằng, mọi sự giúp đỡ cho việc thực hiện luận án đã

đƣợc cảm ơn và các thông tin trích dẫn trong luận án này đều đƣợc chỉ rõ

nguồn gốc.

Tác giả luận án

Hà Quang Trung

ii

LỜI CẢM ƠN

Trong suốt quá trình học tập và nghiên cứu tại trƣờng Đại học Kinh tế

và Quản trị kinh doanh - Đại học Thái Nguyên, tôi đã nhận đƣợc sự quan tâm

giúp đỡ nhiệt tình của tập thể các Giáo sƣ, Phó Giáo sƣ, Tiến sĩ, tập thể các

nhà khoa học, bạn bè, đồng nghiệp và gia đình đã là nguồn cổ vũ, động viên

quan trọng để tôi hoàn thành luận án của mình.

Nhân dịp này, tôi xin bày tỏ lòng cảm ơn sâu sắc đến Ban giám đốc Đại

học Thái Nguyên, Ban Đào tạo Sau đại học - Đại học Thái Nguyên, trƣờng

Đại học Kinh tế và Quản trị kinh doanh, Phòng Quản lý Đào tạo Sau đại học,

Khoa Kinh tế, Bộ môn Kinh tế Nông nghiệp, UBND tỉnh Bắc Kạn, Sở Nông

Nghiệp và Phát triển Nông thôn, Sở Lao động - Thƣơng Binh và Xã hội, Cục

Thống kê, Sở Tài chính, Sở Nội vụ, Ban Giảm nghèo, UBND các huyện Ba

Bể, Na Rì, Chợ Mới, Chợ Đồn, Bạch Thông, Ngân Sơn, Bạch Thông, Thị xã

Bắc Kạn tỉnh Bắc Kạn đã tạo mọi điều kiện để giúp đỡ tôi hoàn thành luận án.

Tôi xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc đến PGS.TS. Trần Chí Thiện, TS.

Trần Đình Tuấn trƣờng Đại học Kinh tế và Quản trị kinh doanh, GS.TS. Mai

Ngọc Cƣờng trƣờng Đại học Kinh tế Quốc dân đã tận tình hƣớng dẫn và giúp

đỡ để tôi hoàn thành luận án.

Cuối cùng, tôi xin bày tỏ lòng biết ơn các nhà khoa học, các thầy, cô

giáo, bạn bè, đồng nghiệp và sinh viên đã giúp đỡ tôi hoàn thành luận án này.

Xin chân thành cảm ơn!

Thái Nguyên, ngày 18 tháng 03 năm 2014

Tác giả luận án

Hà Quang Trung

iii

MỤC LỤC

LỜI CAM ĐOAN................................................................................................. i

LỜI CẢM ƠN.....................................................................................................ii

MỤC LỤC.........................................................................................................iii

DANH MỤC CÁC KÝ HIỆU VÀ CHỮ VIẾT TẮT........................................... vii

DANH MỤC CÁC BẢNG................................................................................viii

DANH MỤC HÌNH, HỘP, ĐỒ THỊ..................................................................... x

MỞ ĐẦU............................................................................................................ 1

1. Tính cấp thiết của đề tài ................................................................................ 1

2. Mục tiêu nghiên cứu của đề tài ..................................................................... 3

3. Đối tƣợng nghiên cứu và phạm vi nghiên cứu.............................................. 4

4. Kết cấu của Luận án...................................................................................... 4

Chƣơng 1: CƠ SỞ KHOA HỌC CỦA VIỆC GIẢM NGHÈO BỀN VỮNG.......... 5

1.1. Khái niệm về đói nghèo, tiêu chí đói nghèo và chuẩn nghèo .................... 5

1.1.1. Khái niệm về đói nghèo trên thế giới...................................................... 5

1.1.2. Khái niệm về đói nghèo ở Việt Nam ..................................................... 7

1.1.3. Tiêu chí đánh giá đói nghèo và chuẩn nghèo.......................................... 7

1.2. Các nguyên nhân của đói nghèo và vấn đề giảm nghèo bền vững .......... 12

1.2.1. Các nguyên nhân của đói nghèo ........................................................... 12

1.2.2. Động thái và nguyên nhân của một số hiện tƣợng nghèo ở Việt Nam. 17

1.2.3. Vấn đề về giảm nghèo bền vững........................................................... 20

1.3.2. Kết quả giảm nghèo ở Việt Nam giai đoạn trƣớc năm 2011 ................ 31

1.3.3. Kết quả giảm nghèo ở Việt Nam giai đoạn 2011-2012 ....................... 34

1.3.4. Đánh giá sự giảm nghèo thiếu bền vững ở Việt Nam........................... 34

1.3.5. Các thách thức trong giảm nghèo bền vững ở Việt Nam...................... 36

1.4. Kinh nghiệm giảm nghèo trên thế giới và ở Việt Nam............................ 39

1.4.1. Kinh nghiệm giảm nghèo trên thế giới ................................................. 39

1.4.2. Kinh nghiệm giảm nghèo ở Việt Nam.................................................. 47

1.5. Cơ sở khoa học của giảm nghèo bền vững .............................................. 51

1.5.1. Khung lý thuyết về giảm nghèo bền vững ............................................ 51

iv

1.5.2. Các nhân tố của việc giảm nghèo bền vững.......................................... 53

Tóm tắt chƣơng 1 .......................................................................................... 54

Chƣơng 2: PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU.................................................. 55

2.1. Câu hỏi nghiên cứu của luận án ............................................................... 55

2.2. Khung phân tích của luận án.................................................................... 55

2.3. Phƣơng pháp nghiên cứu.......................................................................... 55

2.3.1. Các phƣơng pháp tiếp cận..................................................................... 55

2.3.2. Phƣơng pháp nghiên cứu....................................................................... 57

2.4. Chọn vùng nghiên cứu và thu thập thông tin........................................... 58

2.4.1. Phƣơng pháp chọn vùng nghiên cứu..................................................... 58

2.4.2. Phƣơng pháp thu thập thông tin ............................................................ 61

2.5. Phƣơng pháp xử lý và phân tích số liệu................................................... 63

2.5.1. Phƣơng pháp xử lý số liệu..................................................................... 63

2.5.2. Phƣơng pháp phân tích.......................................................................... 63

2.6. Các chỉ tiêu nghiên cứu............................................................................ 66

2.6.1. Nhóm chỉ tiêu phản ánh tình hình đầu tƣ cho giảm nghèo ................... 66

2.6.2. Nhóm chỉ tiêu phản ánh kết quả đầu tƣ cho giảm nghèo...................... 66

2.6.3. Nhóm các chỉ tiêu phản ánh giảm nghèo bền vững.............................. 67

2.6.4. Nhóm các chỉ tiêu phản ánh sự bất bình đẳng về thu nhập .................. 68

2.6.5. Phân biệt đơn vị tính phần trăm và điểm phần trăm của giảm nghèo... 68

Tóm tắt chƣơng 2 .......................................................................................... 69

Chƣơng 3: THỰC TRẠNG GIẢM NGHÈO BỀN VỮNG Ở TỈNH BẮC KẠN .... 70

3.1. Đánh giá các nguồn lực cho giảm nghèo tỉnh Bắc Kạn........................... 70

3.1.1. Nguồn lực về điều kiện tự nhiên........................................................... 70

3.1.2. Nguồn lực về điều kiện kinh tế - xã hội của Bắc Kạn .......................... 73

3.2. Thực trạng công tác giảm nghèo trên địa bàn tỉnh Bắc Kạn.................... 83

3.2.1. Khái quát các chƣơng chƣơng trình giảm nghèo của Bắc Kạn............. 83

3.2.2. Tình hình đầu tƣ cho các chƣơng trình giảm nghèo của tỉnh ............... 89

3.2.3. Kết quả sản xuất ngành nông lâm nghiệp, thuỷ sản của tỉnh Bắc

Kạn sau khi thực hiện các chƣơng trình giảm nghèo.......................... 91

v

3.2.4. Kết quả giảm nghèo của tỉnh Bắc Kạn giai đoạn 2006-2010 ............... 93

3.2.5. Kết quả giảm nghèo tỉnh Bắc Kạn giai đoạn 2011-2012...................... 95

3.3. Đánh giá kết quả thực hiện chƣơng trình “Hỗ trợ giảm nghèo nhanh

và bền vững” tại hai huyện nghèo trong chƣơng trình 30a..................... 97

3.3.1. Quá trình tổ chức triển khai chƣơng trình 30a tại hai huyện nghèo ..... 97

3.3.2. Tình hình thực hiện chƣơng trình 30a tại hai huyện nghèo.................. 98

3.3.3. Đánh giá công tác tuyên truyền, quảng bá và sự nhận thức, hiểu biết

của hộ nông dân về chƣơng trình 30a ................................................. 102

3.3.4. Đánh giá chƣơng trình hỗ trợ giảm nghèo nhanh và bền vững trên

của các huyện nghèo ........................................................................... 103

3.4. Đánh giá kết quả giảm nghèo qua điều tra hộ nông dân........................ 107

3.4.1. Tình hình cơ bản các hộ điều tra......................................................... 107

3.4.2. Nguyên nhân đói nghèo của các hộ điều tra ....................................... 107

3.4.3. Tình hình đói nghèo của các hộ điều tra phân theo dân tộc............... 108

3.4.4. Phân tích cơ cấu thu nhập từ các hộ điều tra ...................................... 109

3.4.5. Nguyện vọng của các hộ điều tra........................................................ 110

3.4.6. Phân tích các yếu tố ảnh hƣởng đến thu nhập của hộ nông dân ......... 111

3.5. Đánh giá sự thiếu bền vững trong giảm nghèo của tỉnh Bắc Kạn ......... 115

3.6. Nguyên nhân hạn chế và bài học kinh nghiệm cho giảm nghèo bền

vững cho các hộ nông trên địa bàn tỉnh Bắc Kạn ................................. 121

3.6.1. Những thuận lợi và khó khăn đến giảm nghèo của tỉnh Bắc Kạn ...... 121

3.6.2. Một số hạn chế và nguyên nhân hạn chế ............................................ 122

3.6.3. Bài học kinh nghiệm cho giảm nghèo bền vững tại tỉnh Bắc Kạn ..... 123

Tóm tắt chƣơng 3 ....................................................................................... 125

Chƣơng 4: ĐỊNH HƢỚNG VÀ GIẢI PHÁP GIẢM NGHÈO BỀN VỮNG

CHO CÁC HỘ NÔNG DÂN TRÊN ĐỊA BÀN TỈNH BẮC KẠN ................. 126

4.1. Định hƣớng và mục tiêu của giảm nghèo bền vững .............................. 126

4.1.1. Định hƣớng giảm nghèo bền vững cho các hộ nông dân trên địa bàn

tỉnh Bắc Kạn........................................................................................ 126

4.1.2. Mục tiêu giảm nghèo bền vững cho các hộ nông trên địa bàn tỉnh

Bắc Kạn............................................................................................... 129

vi

4.2. Giải pháp giảm nghèo bền vững cho các hộ nông dân trên địa bàn tỉnh

Bắc Kạn............................................................................................... 130

4.2.1. Các nhóm giải pháp chung.................................................................. 130

Tóm tắt chƣơng 4 ........................................................................................ 140

KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ........................................................................ 141

1. Kết luận ..................................................................................................... 141

2. Kiến nghị................................................................................................... 145

DANH MỤC CÁC CÔNG TRÌNH CÔNG BỐ LIÊN QUAN ĐẾN LUẬN ÁN.. 147

TÀI LIỆU THAM KHẢO ............................................................................. 148

PHỤ LỤC ...................................................................................................... 159

vii

DANH MỤC CÁC KÝ HIỆU VÀ CHỮ VIẾT TẮT

Ký hiệu và chữ viết tắt Nội dung đầy đủ

BCĐ Ban chỉ đạo

BQ Bình quân

CN Công nghiệp

CNXH Chủ nghĩa xã hội

CT Chƣơng trình

DA Dự án

DH Duyên hải

DN Doanh nghiệp

DTTS Dân tộc thiểu số

GDP Tổng sản phẩm trong nƣớc

KP Kinh phí

KPĐT Kinh phí đầu tƣ

LN Lâm nghiệp

NCS Nghiên cứu sinh

NLN Nông lâm nghiệp

PTCS Phổ thông cơ sở

PTTH Phổ thông trung học

SP Sản phẩm

SXNN Sản xuất nông nghiệp

TS Thủy sản

THPT Trung học phổ thông

UBMTTQ Ủy ban Mặt trận Tổ quốc

UBND Ủy ban nhân dân

XD Xây dựng

XĐGN Xóa đói giảm nghèo

XH Xã hội

viii

DANH MỤC CÁC BẢNG

Bảng 1.1: Chuẩn nghèo của Việt Nam đƣợc xác định qua các thời kỳ .......... 11

Bảng 1.2. Tỉ lệ nghèo ở Việt Nam giai đoạn 2004 - 2010............................. 31

Bảng 1.3. Hệ số Gini chia theo khu vực thành thị, nông thôn và 6 vùng ....... 33

Bảng 1.4. Bình quân thu nhập của 5 nhóm thu nhập 2002-2010.................... 33

Bảng 1.5. Kết quả rà soát hộ nghèo và hộ cận nghèo ở Việt Nam 2010 - 2012..... 34

Bảng 1.6. So sánh giữa tăng trƣởng thu nhập và mức tăng chuẩn nghèo....... 36

Bảng 2.1. Phân vùng kinh tế tỉnh Bắc Kạn..................................................... 59

Bảng 2.2. Khái quát các chƣơng trình giảm nghèo trên địa bàn tỉnh Bắc Kạn..... 60

Bảng 2.3. Số lƣợng mẫu điều tra theo địa phƣơng và theo nhóm hộ ............. 63

Bảng 2.4: Mô tả các biến sử dụng trong hàm ................................................ 66

Bảng 3.1. Tình hình phân bố sử dụng đất đai tỉnh Bắc Kạn........................... 73

Bảng 3.2. Tình hình dân số và lao động tỉnh Bắc Kạn ................................... 74

Bảng 3.3a. Chuyển dịch cơ cấu kinh tế tỉnh Bắc Kạn theo khu vực kinh tế .. 76

Bảng 3.3b. Tốc độ phát triển kinh tế tỉnh Bắc Kạn theo khu vực kinh tế....... 77

Bảng 3.4. Hiện trạng giáo dục tỉnh Bắc Kạn năm 2012 ................................. 77

Bảng 3.5b. Cơ cấu đội ngũ cán bộ ngành Y tế của tỉnh Bắc Kạn................... 79

Bảng 3.5c. Một số chỉ tiêu chủ yếu ngành Y tế tỉnh Bắc Kạn năm 2012....... 79

Bảng 3.6a. Cơ cấu đội ngũ cán bộ công chức theo giới tính và dân tộc......... 81

Bảng 3.6b. Cơ cấu đội ngũ cán bộ công chức phân theo độ tuổi.................... 82

Bảng 3.6c. Cơ cấu đội ngũ cán bộ công chức theo trình độ chuyên môn....... 82

Bảng 3.7. Tình hình đầu tƣ cho giảm nghèo giai đoạn 2008 - 2011............... 90

Bảng 3.8. Phân bổ vốn theo các mục tiêu của tỉnh Bắc Kạn (2008-2011).... 91

Bảng 3.9. Giá trị sản xuất ngành nông nghiệp của tỉnh Bắc Kạn ................... 92

Bảng 3.10. Giá trị sản xuất ngành Lâm nghiệp của Bắc Kạn......................... 93

Bảng 3.11. Tỉ lệ hộ nghèo của tỉnh Bắc Kạn giai đoạn 2006 - 2010.............. 94

Bảng 3.12. Kết quả rà soát hộ nghèo và hộ cận nghèo của tỉnh Bắc Kạn

năm 2010 (theo chuẩn nghèo mới)............................................. 95

Bảng 3.13. Tỷ lệ hộ nghèo của Bắc Kạn giai đoạn 2011-2012 ...................... 96

Bảng 3.15. Tình hình đầu tƣ chƣơng trình 30a tại Ba Bể và Pác Nặm giai

đoạn 2009-2011*

......................................................................... 98

ix

Bảng 3.16. Kết quả chƣơng trình 30a tại huyện Ba Bể đến hết năm 2011... 100

Bảng 3.17. Kết quả chƣơng trình 30a tại huyện Pác Nặm đến hết năm 2011.... 101

Bảng 3.18. Tình hình cơ bản của các hộ điều tra.......................................... 107

Bảng 3.19. Đánh giá nguyên nhân đói nghèo tại các hộ điều tra.................. 108

Bảng 3.20. Cơ cấu hộ nghèo phân theo dân tộc tại các hộ điều tra .............. 109

Bảng 3.21a. Thực trạng thu nhập của các hộ điều tra................................... 110

Bảng 3.22. Nguyện vọng của các hộ điều tra ............................................... 111

Bảng 3.23a. Kết quả hàm CD về các yếu tố ảnh hƣởng đến thu nhập ......... 112

Bảng 3.23b. Hiệu suất biên của các yếu tố ảnh hƣởng đến thu nhập bình quân....... 113

Bảng 3.23c. Kết quả chạy hàm logit về mức tác động đến xác suất sự nghèo ......... 114

Bảng 3.23d. Hiệu ứng biên của từng yếu tố đến xác suất thoát nghèo......... 115

Bảng 3.24. Chênh lệch thu nhập và chi tiêu bình quân ngƣời trên tháng

theo nhóm thu nhập của Bắc Kạn............................................. 117

Bảng 3.25. Mức thu nhập bình quân ngƣời trên tháng theo nhóm thu nhập 118

x

DANH MỤC HÌNH, HỘP, ĐỒ THỊ

Hình 1.1: Các nhân tố của sự đói nghèo (Phil Bartle) .................................... 13

Hình 1.2: Mô hình phát triển bền vững (theo vietnamreview.com) [132]...... 24

Hình 1.3. Khung lý thuyết về giảm nghèo bền vững...................................... 52

Hình 2.1. Khung phân tích giảm nghèo bền vững .......................................... 56

Hình 3.1: Bản đồ tỉnh Bắc Kạn ....................................................................... 70

Hộp 1.1: Xoá đói giảm nghèo với việc tăng GDP bền vững .......................... 25

Đồ thị 3.1. Đồ thị về mức chênh lệch giữa thu nhập và chi tiêu của các

nhóm thu nhập tỉnh Bắc Kạn 2006-2012.................................. 117

Đồ thị 3.2. Đƣờng cong Lozen của Bắc Kạn năm 2008 ............................... 119

Đồ thị 3.3. Đƣờng cong Lozen của Bắc Kạn năm 2010 ............................... 119

Đồ thị 3.4. Đƣờng cong Lozen của Bắc Kạn năm 2012 ............................... 120

1

MỞ ĐẦU

1. Tính cấp thiết của đề tài

Xoá đói giảm nghèo luôn đƣợc coi là một nhiệm vụ quan trọng của mỗi

quốc gia và trên toàn thế giới. Với ý nghĩa đó Liên hiệp Quốc đã lấy ngày 17

tháng 10 hằng năm làm ngày “Thế giới chống đói nghèo” nhằm khuyến cáo và

kêu gọi sự quan tâm chia sẻ của cộng đồng c hung tay xoá đói, giảm nghèo. Ở

Việt Nam, Mặt trận Tổ quốc Việt Nam đã lấy ngày 17 tháng 10 là “Ngày vì

người nghèo”, qua đó vận động toàn dân với tinh thần “tương thân, tương ái”,

“nhường cơm, sẻ áo”, chung tay giúp đỡ ngƣời nghèo thực hiện xoá đói giảm

nghèo vì mục tiêu dân giàu, nƣớc mạnh, dân chủ, công bằng và văn minh.

Công cuộc xoá đói giảm nghèo của Việt Nam đƣợc khởi xƣớng từ

những ngày đầu khi giành đƣợc độc lập bằng lời kêu gọi của Chủ tịch Hồ Chí

Minh là “diệt giặc đói, diệt giặc dốt”. Sau ngày đất nƣớc thống nhất, Đảng,

Nhà nƣớc và nhân dân ta cùng một lúc thực hiện hai nhiệm vụ chiến lƣợc đó

là xây dựng và bảo vệ Tổ quốc Việt Nam Xã hội chủ nghĩa. Các chủ trƣơng,

đƣờng lối, chính sách của Đảng và Nhà nƣớc luôn bám sát mục tiêu “Dân

giàu, Nước mạnh”, mặc dù có những lúc thực hiện chƣa phù hợp trong thực

tiễn, nhƣng chúng ta đã kịp thời sửa chữa và đã đạt nhiều kết quả tốt đẹp. Bắt

đầu từ Đại hội Đảng toàn quốc lần VI (1986) [34], Đảng ta đã thực hiện công

cuộc đổi mới nền kinh tế đất nƣớc và đã đạt đƣợc nhiều thành tựu về phát

triển kinh tế và an sinh xã hội. Tuy nhiên, vẫn còn tình trạng một dân số bộ

phận không nhỏ sống trong tình trạng đói nghèo. Từ những năm đầu của thập

kỷ 90 của thế kỷ XX, Đảng và Nhà nƣớc đã thực hiện nhiều chính sách nhằm

xoá đói giảm nghèo, từ việc ban hành chuẩn nghèo năm 1993 đến việc thực

hiện hàng loạt các chƣơng trình nhƣ Chƣơng trình 120, Chƣơng trình 134,

Chƣơng trình 135, tiếp đó là việc Thủ tƣớng Chính phủ Việt Nam đã phê

duyệt "Chương trình Nghị 21 của Việ Nam", ngày 20/07/2004 [59].

Trong thời gian qua Đảng và Nhà nƣớc ta đã thực hiện nhiều chính sách

nhằm xoá đói giảm nghèo và đã thu đƣợc thành tựu đáng kể đƣợc cộng đồng

Thế giới công nhận, tỉ lệ hộ đói nghèo giảm nhanh và liên tục. Theo Bộ Lao

2

động - Thƣơng binh và Xã hội thì tỉ lệ hộ nghèo (tính theo chuẩn nghèo quốc

tế) đã giảm liên tục từ hơn 60% vào năm 1990, xuống còn 58% năm 1993,

37% năm 1998, 32% năm 2000 và 18,1% năm 2004. Theo đánh giá của Ngân

hàng thế giới thì “kết quả chương trình xoá đói giảm nghèo giai đoạ n 2005-

2010, tỷ lệ hộ nghèo trong cả nước giảm xuống từ 22% năm 2005 còn 9,45%

năm 2010, đã vượ t mụ c tiêu Quốc hộ i đề ra là 10%”[51].

Cùng với sự phát triển của nền kinh tế, tỉ lệ hộ nghèo ngày càng giảm, tuy

nhiên kết quả giảm nghèo của Việt Nam còn thiếu bền vững. Trong Nghị quyết

80/NQ-CP của Chính phủ ngày 19/05/2011 đã khẳng định: kết quả giảm nghèo

chƣa thực sự bền vững, các hộ đã thoát nghèo nhƣng mức thu nhập nằm sát

chuẩn nghèo còn lớn, tỉ lệ hộ tái nghèo còn cao. Sự chênh lệch giàu - nghèo giữa

các vùng, nhóm dân cƣ vẫn còn khá lớn, đời sống ngƣời nghèo còn nhiều khó

khăn, nhất là ở khu vực miền núi, vùng cao, vùng đồng bào dân tộc thiểu số[16].

Mặt khác, trong thực tế vẫn tồn tại nguy cơ các hộ thoát nghèo có thể vẫn trở lại

tái nghèo khi chuẩn nghèo thay đổi và nguy cơ nghèo tương đối xuất hiện nhiều

trong đời sống dân cƣ. Trong đó, đặc biệt là tỉ lệ hộ nghèo là ngƣời dân tộc thiểu

số có xu hƣớng gia tăng trong tổng số hộ nghèo.

Bắc Kạn là một tỉnh nghèo thuộc khu vực miền núi phía Bắc, mới đƣợc

tái lập từ ngày 1/1/1997, tại kỳ họp thứ 10 Quốc hội khoá IX ngày 6/11/1996.

Đến nay tỉnh có 8 huyện và thị xã với 122 xã, phƣờng, thị trấn. Trong đó có

02 huyện nghèo theo Nghị quyết 30a và 74 xã đặc biệt khó khăn. Tổng diện

tích tự nhiên của tỉnh là 4.859,41 km2

, dân số trung bình đến năm 2012 là

302.500 ngƣời, trong đó trên 80% là ngƣời dân tộc thiểu số [24].

Việc thực hiện các chƣơng trình giảm nghèo trên địa bàn tỉnh Bắc Kạn

đã thu đƣợc nhiều kết quả, tỉ lệ hộ nghèo giảm nhanh (tỉ lệ hộ nghèo năm 2008

là 41,47% giảm xuống còn 29,79% năm 2009 và đến năm 2010 tỉ lệ hộ nghèo

giảm xuống còn 17,6%. đời sống kính tế ngày càng đƣợc cải thiện và nâng cao,

an sinh xã hội ngày càng ổn định. Tuy nhiên, tỉ lệ hộ cận nghèo còn cao (theo

3

chuẩn nghèo mới thì tỉ lệ hộ cận nghèo năm 2010 của Bắc Kạn trên 16%), nguy

cơ tái nghèo luôn tồn tại, tính bền vững trong giảm nghèo chƣa đƣợc khẳng

định, đặc biệt là đối với các hộ nông dân và dân tộ thiểu số.

Vấn đề đặt ra là: Thực trạng việc giảm nghèo bền vững của các hộ

nông dân trên địa bàn tỉnh Bắc Kạn đang diễn ra nhƣ thế nào? Làm thế nào để

thực hiện giảm nghèo bền vững cho các hộ nông dân trên địa bàn tỉnh Bắc

Kạn? Giải pháp nào để thực hiện thành công việc giảm nghèo bền vững cho

các hộ nông dân trên địa bàn? Các câu hỏi này đƣợc nêu lên nhƣ là một thách

thức lớn đối với công cuộc giảm nghèo bền vững của tỉnh Bắc Kạn nói riêng

và của Việt Nam nói chung.

Với những lý do trên tôi chọn đề tài nghiên cứu "Cơ sở khoa học của

việc giảm nghèo bền vững cho các hộ nông dân trên địa bàn tỉnh Bắc Kạn"

làm đề tài luận án của mình.

2. Mục tiêu nghiên cứu của đề tài

2.1. Mục tiêu chung

Từ việc phân tích nguồn lực và đánh giá thực trạng việc giảm nghèo

bền vững cho các hộ nông dân trên địa bàn tỉnh Bắc Kạn, chỉ ra nguyên nhân

hạn chế và bài học kinh nghiệm, từ đó đề xuất các giải pháp nhằm thực hiện

việc giảm nghèo bền vững cho các hộ nông dân trên địa bàn tỉnh Bắc Kạn.

2.2. Mục tiêu cụ thể

- Góp phần hệ thống cơ sở lý luận và kinh nghiệm thực tiễn về giảm

nghèo bền vững cho các hộ nông dân.

- Đánh giá thực trạng, phân tích các yếu tố ảnh hƣởng, nguyên nhân

hạn chế và rút ra các bài học kinh nghiệm của việc giảm nghèo bền vững cho

các hộ nông dân trên địa bàn tỉnh Bắc Kạn.

- Đề xuất các giải pháp nhằm giảm nghèo bền vững cho các hộ nông

dân trên địa bàn tỉnh Bắc Kạn nói riêng và các địa bàn có điều kiện tƣơng

đồng nói chung.