Căn cứ lõm cách mạng ở tỉnh quảng nam trong kháng chiến chống mỹ (1965 - 1975)

ĐẠI HỌC ĐÀ NẴNG

TRƢỜNG ĐẠI HỌC SƢ PHẠM

LÊ MINH CHIẾN

CĂN CỨ LÕM CÁCH MẠNG Ở TỈNH QUẢNG NAM

TRONG KHÁNG CHIẾN CHỐNG MỸ

(1965 - 1975)

LUẬN VĂN THẠC SĨ LỊCH SỬ VIỆT NAM

Đà Nẵng - Năm 2021

ĐẠI HỌC ĐÀ NẴNG

TRƢỜNG ĐẠI HỌC SƢ PHẠM

LÊ MINH CHIẾN

CĂN CỨ LÕM CÁCH MẠNG Ở TỈNH QUẢNG NAM

TRONG KHÁNG CHIẾN CHỐNG MỸ

(1965 - 1975)

Chuyên ngành: Lịch sử Việt Nam

Mã số: 8229013

LUẬN VĂN THẠC SĨ

NGƢỜI HƢỚNG DẪN KHOA HỌC:

TS. Nguyễn Duy Phƣơng

Đà Nẵng - Năm 2021

i

LỜI CAM ĐOAN

Tôi xin cam đoan đề tài “Căn cứ lõm cách mạng ở tỉnh Quảng Nam trong cuộc

kháng chiến chống Mỹ” là công trình nghiên cứu của riêng tôi và chưa được công bố

ở công trình nào khác. Các số liệu và kết quả nghiên cứu trong đề tài là trung thực,

khách quan, được trích dẫn nguồn đầy đủ.

Ngƣời thực hiện đề tài

Lê Minh Chiến

ii

LỜI CẢM ƠN

Để hoàn thành luận văn này, tôi xin chân thành cảm ơn Cô giáo, Tiến sĩ Nguyễn

Duy Phương đã nhiệt tình giúp đỡ, hỗ trợ tôi trong việc xác định tên đề tài, định

hướng nội dung nghiên cứu trong quá trình thực hiện đề tài luận văn thạc sĩ này.

Tôi cũng xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc đến Ban Giám hiệu Trường Đại học Sư

phạm - Đại học Đà Nẵng, Ban Chủ nhiệm Khoa Lịch sử - Trường Đại học Sư phạm

Đà Nẵng; Ban Giám hiệu Trường Đại học Quảng Nam đã luôn giúp đỡ, tận tình giảng

dạy trong suốt thời gian học tập tại Trường; tạo điều kiện tốt nhất để tôi hoàn thành

chương trình đào tạo và luận văn của mình.

Tôi xin chân thành cảm ơn sự quan tâm, tạo điều kiện của lãnh đạo Ban Tuyên

giáo Tỉnh ủy Quảng Nam; các cơ quan lưu trữ thuộc Văn phòng Tỉnh ủy Quảng Nam,

Văn phòng Thành ủy Đà Nẵng, Ban Tuyên giáo Thành ủy Đà Nẵng, đặc biệt là các

đồng chí nhân chứng lịch sử đã cung cấp các tư liệu, hồi ký cá nhân, tham gia góp ý

để tôi hoàn thành nội dung luận văn này.

Trong quá trình học tập, thực hiện luận văn, tôi còn nhận được sự động viên, hỗ

trợ hết mình của gia đình, bạn bè, đồng nghiệp, đã tiếp thêm động lực để tôi vượt qua

khó khăn, nhất là trong thời gian dịch bệnh Covid-19 bùng phát, thiên tai, bão lũ liên

tục để hoàn thành luận văn của mình.

Đặc biệt, tôi xin gửi đến quý thầy, cô trong Hội đồng bảo vệ luận văn lòng biết

ơn chân thành và sâu sắc nhất. Những ý kiến phản biện, góp ý thẳng thắn, chân thành,

trách nhiệm của quý thầy, cô là cơ sở để tôi bổ sung, hoàn chỉnh nội dung luận văn.

Mặc dù đã có nhiều cố gắng nhưng do năng lực nghiên cứu còn hạn chế, luận

văn không tránh khỏi những thiếu sót. Rất mong nhận được sự quan tâm góp ý của quý

thầy, cô và quý bạn đọc để luận văn được hoàn chỉnh hơn.

Tôi xin chân thành cảm ơn !

Tác giả luận văn

Lê Minh Chiến

iii

TRANG THÔNG TIN LUẬN VĂN THẠC SĨ

Tên đề tài: Căn cứ lõm cách mạng ở tỉnh Quảng Nam trong cuộc kháng

chiến chống Mỹ (1965-1975)”

Ngành: Lịch sử Việt Nam

Học viên: Lê Minh Chiến

Người hướng dẫn khoa học: TS Nguyễn Duy Phƣơng

Cơ sở đào tạo: Đại học Sƣ phạm - Đại học Đà Nẵng

Tóm tắt: Trong thời kỳ kháng chiến chống Mỹ, cứu nước (1965-1975), Tỉnh ủy Quảng Nam và

các cấp ủy địa phương tập trung lãnh đạo, chỉ đạo xây dựng các căn cứ lõm cách mạng ngay trong

vùng địch tạm chiếm ở thị xã, thị trấn và vùng tranh chấp giữa ta và địch ở nông thôn, đồng bằng. Sự

ra đời của các căn cứ lõm cách mạng là kết quả của quá trình vận dụng linh hoạt, sáng tạo các quan

điểm, chủ trương của Đảng về xây dựng căn cứ địa cách mạng phù hợp với điều kiện thực tiễn của

phong trào cách mạng ở Quảng Nam.

Nội dung của đề tài đã đi sâu phân tích, làm rõ khái niệm căn cứ lõm cách mạng, các điều kiện

hình thành căn cứ lõm cách mạng; các nhân tố tác động trực tiếp đến quá trình xây dựng, phát triển các

căn cứ lõm cách mạng trên địa bàn tỉnh Quảng Nam trong thời kỳ kháng chiến chống Mỹ, cứu nước

(1965-1975). Từ các nguồn tư liệu lưu trữ, tư liệu điền dã và lời kể của các nhân chứng lịch sử, đề tài

đã phản ánh khách quan, trung thực quá trình xây dựng, phát triển và hoạt động chủ yếu của các căn

cứ lõm cách mạng trên các mặt công tác: xây dựng cơ sở chính trị, nuôi giấu cán bộ, lực lượng cách

mạng; tổ chức đấu tranh chính trị, binh vận và đấu tranh vũ trang; hoạt động thu mua lương thực, thực

phẩm phục vụ cho công cuộc kháng chiến. Quá trình đó có thể được chia làm hai giai đoạn gắn với hai

hình thái tổ chức hoạt động khác nhau: Giai đoạn 1965-1968, các căn cứ lõm được tổ chức, hoạt động

dưới hình thái là các “lõm chính trị”. Giai đoạn 1969-1975, bên cạnh duy trì các căn cứ lõm ở vùng

địch tạm chiếm, các căn cứ lõm mới được xây dựng, hoạt động dưới hình thái là các “lõm du kích”.

Với những đặc điểm riêng của mình, các căn cứ lõm trên địa bàn tỉnh Quảng Nam đã phát huy

hiệu quả vai trò là nơi đứng chân, hoạt động của các lực lượng cách mạng, là bàn đạp để các lực lượng

vũ trang cách mạng tiến công, tiêu diệt địch, là nơi động viên sự đóng góp sức người, sức của của các

tầng lớp nhân dân cho sự nghiệp kháng chiến. Đặc biệt, quá trình xây dựng, bảo vệ, duy trì hoạt động

của các căn cứ lõm cách mạng trong thời kỳ kháng chiến chống Mỹ, cứu nước đã để lại nhiều bài học

kinh nghiệm quý báu, có giá trị thực tiễn sâu sắc đối với công tác xây dựng nền quốc phòng toàn dân,

thế trận an ninh nhân dân trong tình hình mới.

Hướng nghiên cứu tiếp theo của đề tài là mở rộng địa bàn nghiên cứu về căn cứ lõm cách mạng

trên địa bàn Khu 5 trong suốt cuộc kháng chiến chống Mỹ, cứu nước.

Từ khóa: căn cứ lõm cách mạng, tỉnh Quảng Nam, nơi đứng chân, bàn đạp, “lõm chính trị”,

“lõm du kích”

Xác nhận của giảng viên hƣớng dẫn Ngƣời thực hiện đề tài

TS. Nguyễn Duy Phƣơng Lê Minh Chiến

iv

INFORMATION OF RESEARCH RESULTS OF THE THESIS

Name of thesis: “BASES CONCAVE REVOLUTIONARY IN QUANG NAM

IN THE WAR AGAINST USA (1965 - 1975)”

Major: Vietnam history

Full name of Master student: Le Minh Chien

Supervisors: Ph.D Nguyen Duy Phuong

Training institution: Pedagogical University of Da Nang University

Abstract: During the resistance war against the US and national salvation (1965-1975), Quang

Nam Provincial Party Committee and local Party committees focused on leading and directing the

construction of revolutionary concave bases right in the temporarily occupied enemy area in the town ,

towns and disputed areas between us and the enemy in rural, plain. The establishment of revolutionary

concave bases was the result of the flexible and creative application of the Party's views and policies

on building revolutionary bases in accordance with the practical conditions of the movement network

in Quang Nam.

The content of the topic has analyzed deeply and clarified the concept of revolutionary concave

bases, conditions forming revolutionary concave bases; factors that directly impacted on the process of

building and developing revolutionary concave bases in Quang Nam province during the resistance

war against the US (1965-1975). From archived sources, fieldwork documents and narratives of

historical witnesses, the topic has objectively and honestly reflected the process of building,

developing and operating the main concave bases. network on working fronts: building political bases,

raising revolutionary cadres and forces; organizing political struggles, military warfare and armed

struggles; activities of purchasing food, serving for the resistance war. That process can be divided

into two phases associated with two different forms of organization: In the 1965-1968 period, the

concave bases were organized, operating under the form of “political troughs”. In the 1969-1975

period, besides maintaining concave bases in the temporarily occupied areas, new concave bases were

built, operating under the form of “guerrilla concave”.

With their own characteristics, the concave bases in Quang Nam province have effectively

promoted the role of standing place, the activities of the revolutionary forces, as a springboard for the

revolutionary armed forces. attack, destroy the enemy, is the place to encourage the contribution of

human strength and strength of the people to the cause of the resistance. In particular, the process of

building, protecting and maintaining operations of revolutionary concave bases during the war against

the US and national salvation has left many valuable lessons and profound practical values. for the

work of building an all-people defense, the people's security posture is in a new situation.

The next research direction of the topic is to expand the research area of the revolutionary

concave base in the area of Zone 5 during the war against the US and save the country.

Keywords: revolutionary concave base, Quang Nam province, footsteps, stepping stones,

“political concave”, “guerrilla's concave”

Supervior’s confirmation Student

Ph.D Nguyen Duy Phuong Le Minh Chien

v

MỤC LỤC

LỜI CAM ĐOAN ...........................................................................................................i

LỜI CẢM ƠN ............................................................................................................... ii

TRANG THÔNG TIN LUẬN VĂN THẠC SĨ......................................................... iii

INFORMATION OF RESEARCH RESULTS OF THE THESIS.........................iv

MỞ ĐẦU.........................................................................................................................1

1. Lý do chọn đề tài ................................................................................................1

2. Lịch sử nghiên cứu đề tài....................................................................................2

3. Mục đích, nhiệm vụ nghiên cứu .........................................................................6

4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu ......................................................................6

5. Phương pháp nghiên cứu ....................................................................................7

6. Nguồn tư liệu ......................................................................................................8

7. Đóng góp của luận văn .......................................................................................8

8. Bố cục luận văn...................................................................................................9

CHƢƠNG 1. NHỮNG NHÂN TỐ TÁC ĐỘNG ĐẾN QUÁ TRÌNH XÂY DỰNG

VÀ HOẠT ĐỘNG CỦA CĂN CỨ LÕM CÁCH MẠNG Ở QUẢNG NAM

TRONG KHÁNG CHIẾN CHỐNG MỸ, CỨU NƢỚC (1965-1975) .....................10

1.1. Cơ sở lý luận về căn cứ lõm cách mạng.................................................................10

1.1.1. Khái niệm về căn cứ lõm cách mạng..........................................................10

1.1.2. Các điều kiện hình thành căn cứ lõm cách mạng .......................................10

1.2. Những nhân tố tác động đến quá trình xây dựng và hoạt động của căn cứ lõm cách

mạng ở Quảng Nam (1965-1975)..................................................................................12

1.2.1. Điều kiện tự nhiên, kinh tế - xã hội ............................................................12

1.2.2. Truyền thống đấu tranh yêu nước và cách mạng của nhân dân Quảng Nam

trước năm 1965..............................................................................................................14

1.2.3. Một số kinh nghiệm xây dựng căn cứ lõm cách mạng của tỉnh Quảng Nam

trong những năm 1945-1965 .........................................................................................18

Tiểu kết Chương 1 .........................................................................................................22

CHƢƠNG 2. QUÁ TRÌNH XÂY DỰNG VÀ HOẠT ĐỘNG CỦA CÁC CĂN CỨ

LÕM CÁCH MẠNG Ở QUẢNG NAM TRONG KHÁNG CHIẾN CHỐNG MỸ,

CỨU NƢỚC (1965-1975)............................................................................................24

2.1. Âm mưu, thủ đoạn của đế quốc Mỹ và chính quyền Việt Nam cộng hòa .............24

2.2. Chủ trương của Trung ương Đảng, Khu ủy Khu 5 và Tỉnh ủy Quảng Nam về xây

dựng căn cứ lõm cách mạng ..........................................................................................27

2.3. Quá trình xây dựng các căn cứ lõm trên địa bàn tỉnh Quảng Nam (1965-1975)...31

vi

2.3.1. Quá trình xây dựng căn cứ lõm trên địa bàn tỉnh Quảng Nam trong thời kỳ

đấu tranh chống chiến lược “Chiến tranh cục bộ” (1965-1968) ...................................31

2.3.2. Quá trình xây dựng căn cứ lõm trong thời kỳ chống chiến lược “Việt Nam

hóa chiến tranh”, chống bình định, lấn chiếm (1969-1975)..........................................42

2.4. Quá trình hoạt động của các căn cứ lõm cách mạng ở Quảng Nam trong kháng

chiến chống Mỹ, cứu nước (1965-1975).......................................................................48

2.4.1. Hoạt động xây dựng cơ sở, nuôi giấu cán bộ trong lòng địch....................48

2.4.2. Phong trào đấu tranh vũ trang tại các căn cứ lõm.......................................54

2.4.3. Phong trào đấu tranh chính trị, binh địch vận tại các căn cứ lõm ..............60

2.4.4. Hoạt động thu mua lương thực, thực phẩm phục vụ cho kháng chiến.......62

Tiểu kết Chương 2 .........................................................................................................64

CHƢƠNG 3. ĐẶC ĐIỂM, VAI TRÒ, BÀI HỌC KINH NGHIỆM VỀ XÂY

DỰNG CĂN CỨ LÕM CÁCH MẠNG Ở TỈNH QUẢNG NAM ...........................65

3.1. Một số đặc điểm của căn cứ lõm cách mạng trên địa bàn tỉnh Quảng Nam..........65

3.1.1. Căn cứ lõm ở địa bàn Quảng Nam có quy mô nhỏ, nằm ở những địa bàn

chiến lược quan trọng ở vùng địch tạm chiếm, vùng tranh chấp giữa ta và địch..........65

3.1.2. Căn cứ lõm phát triển từ hình thái “lõm chính trị” đến “lõm du kích” phù

hợp với nhu cầu phát triển của cuộc kháng chiến .........................................................67

3.1.3. Căn cứ lõm ở Quảng Nam được bảo đảm an toàn, gắn với lòng trung

thành, niềm tin tuyệt đối của nhân dân đối với Đảng, với cách mạng. .........................69

3.2. Vai trò của căn cứ lõm trong cuộc kháng chiến chống Mỹ, cứu nước...................70

3.2.1. Căn cứ lõm là nơi đứng chân, hoạt động lãnh đạo, chỉ đạo phong trào cách

mạng của các cấp ủy đảng, của các đồng chí lãnh đạo cấp ủy, các lực lượng cách mạng

.......................................................................................................................................70

3.2.2. Căn cứ lõm là nơi tập kết, là bàn đạp để các lực lượng vũ trang cách mạng

tiến công địch ngay trong vùng địch kiểm soát.............................................................71

3.2.3. Căn cứ lõm là nơi động viên sự đóng góp sức người, sức của của nhân dân

cho sự nghiệp kháng chiến chống Mỹ, cứu nước..........................................................72

3.3. Bài học kinh nghiệm về xây dựng và hoạt động của căn cứ lõm...........................74

3.3.1. Quán triệt và vận dụng sáng tạo chủ trương, đường lối của Đảng trong xây

dựng, bảo vệ và phát huy vai trò của căn cứ lõm..........................................................74

3.3.2. Xây dựng và phát huy vai trò của các tổ chức đảng và lực lượng vũ trang

trong xây dựng và bảo vệ căn cứ lõm............................................................................74

3.3.3. Xây dựng khối đoàn kết toàn dân, thế trận “lòng dân” vững chắc là nhân tố

quyết định đến sự hình thành và hoạt động của căn cứ lõm..........................................75

KẾT LUẬN ..................................................................................................................78

vii

DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO

DANH SÁCH NHÂN CHỨNG CUNG CẤP TƢ LIỆU

PHỤ LỤC HÌNH ẢNH

QUYẾT ĐỊNH GIAO ĐỀ TÀI (Bản sao)

viii

DANH MỤC PHỤ LỤC HÌNH ẢNH

STT Tên phụ lục Trang

1.

Thống kê các căn cứ lõm tiêu biểu trên địa bàn tỉnh Quảng Nam

trong thời kỳ kháng chiến chống Mỹ, cứu nước (1965-1975).

1

2.

Vị trí các căn cứ lõm cách mạng trên địa bàn tỉnh Quảng Nam

trong thời kỳ kháng chiến chống Mỹ, cứu nước (1965-1975).

2

3. Bản đồ tình hình chính trị tỉnh Quảng Tín tháng 02-1969 3

4.

Rừng Đình - Phương Hòa thuộc căn cứ lõm Phương Hòa, nơi

thành lập Chi bộ Khu Tỉnh đường Quảng Tín (Chi bộ Kỳ Hương)

4

5.

Một cuộc họp của Thị ủy Tam Kỳ tại nhà bà Bảy Mọi - cơ sở cách

mạng tại căn cứ lõm Phương Hòa.

4

6.

Cán bộ ở hầm bí mật sau bàn thờ bà Đường Thị Loan ở căn cứ lõm

Hòa Hương

5

7.

Đội công tác phường 1 (Hòa Hương) trong hầm bí mật nhà ông

Huỳnh Sang và bà Nguyễn Thị Kiểm.

5

8.

Cán bộ đội công tác phường 3 tại căn hầm bí mật nhà bà Nguyễn

Thị Nhạc ở căn cứ lõm Tam Ngọc.

6

9.

Một cuộc họp của lãnh đạo Thị ủy Tam Kỳ tại nhà cơ sở cách

mạng Đinh Ngọc Bữu ở căn cứ lõm Tam Ngọc

6

10. Đình Thạch Tân - nơi xuất phát địa đạo Kỳ Anh 7

11.

Cán bộ hoạt động tại căn cứ Bãi Sậy-Sông Đầm thời kỳ kháng

chiến chống Mỹ, cứu nước.

8

12. Căn cứ lõm Ao Lầy - Kỳ Thịnh năm 1973 9

13.

Đội quân đấu tranh chính trị, binh địch vận hoạt động tại căn cứ

lõm Ao Lầy-Kỳ Thịnh trong thời kỳ kháng chiến chống Mỹ, cứu

nước.

9

14.

Sơ đồ căn cứ lõm Bàu Bính, xã Bình Dương, huyện Thăng Bình

trong kháng chiến chống Mỹ, cứu nước.

10

MỞ ĐẦU

1. Lý do chọn đề tài

Trong quá trình lãnh đạo sự nghiệp đấu tranh giải phóng dân tộc, Đảng Cộng sản

Việt Nam và lãnh tụ Hồ Chí Minh luôn xác định xây dựng căn cứ địa cách mạng là nhân

tố quyết định đến thắng lợi của cách mạng.

Nhận thức được vai trò đặc biệt đó, Tỉnh ủy Quảng Nam luôn chú trọng đến

công tác xây dựng căn cứ địa cách mạng, địa điểm đứng chân để phục vụ cho công tác

lãnh đạo, chỉ đạo, đối phó với các âm mưu, thủ đoạn của kẻ thù. Những căn cứ địa

cách mạng đã trở thành một trong những nhân tố quan trọng, đảm bảo sự lãnh đạo, chỉ

đạo liên tục, xuyên suốt của Tỉnh ủy trong các giai đoạn của cách mạng. Từ năm

1930-1945, trong điều kiện hoạt động bí mật, bị kẻ thù thường xuyên khủng bố, đàn

áp, tổ chức Đảng bị bể vỡ liên tục, Tỉnh ủy chủ yếu xây dựng các cơ sở cách mạng,

các điểm đứng chân ngay trong các thôn, xóm ở vùng đồng bằng, vùng đô thị để thuận

lợi cho việc tiếp nhận chủ trương của Đảng, lãnh đạo phong trào cách mạng chung của

cả tỉnh. Trong thời kỳ kháng chiến chống Pháp, căn cứ địa cách mạng của Tỉnh ủy chủ

yếu được xây dựng trên địa bàn các huyện vùng tự do phía Nam của tỉnh. Trong thời

kỳ kháng chiến chống Mỹ, cứu nước, Quảng Nam là địa bàn trọng điểm để đế quốc

Mỹ và chính quyền Sài Gòn thực hiện các chiến lược chiến tranh kiểu mới, mức độ

đánh phá ngày càng ác liệt. Vì vậy, Tỉnh ủy lựa chọn địa bàn các huyện miền núi phía

tây của tỉnh để xây dựng thành các căn cứ địa cách mạng vững chắc, phục vụ cho cuộc

kháng chiến lâu dài. Nhờ những căn cứ địa cách mạng ở miền núi mà phong trào cách

mạng của tỉnh đã đứng vững qua các chiến dịch “tố cộng”, “diệt cộng”, giữ gìn lực

lượng, từng bước vượt qua khó khăn, xây dựng lực lượng vũ trang vững mạnh để đánh

bại chiến lược “Chiến tranh đặc biệt” của đế quốc Mỹ.

Đặc biệt từ năm 1965, sau khi quân viễn chinh Mỹ đổ bộ vào Quảng Nam để thực

hiện chiến lược “Chiến tranh cục bộ”, với hai gọng kiềm “tìm và diệt”, chúng tăng cường

càn quét, đánh phá cơ sở hạ tầng của ta ở nông thôn, đồng bằng, xúc tát nhân dân vào các

khu dồn, ấp chiến lược để kiểm soát, tách nhân dân ra khỏi cách mạng. Để đối phó với

âm mưu, thủ đoạn mới của đế quốc Mỹ và quân đội Sài Gòn, Tỉnh ủy Quảng Nam đã chủ

trương xây dựng các căn cứ lõm, “lõm chính trị” ngay trong vùng địch kiểm soát, vùng

ven, trong các đô thị, thị xã, thị trấn để đứng chân lãnh đạo cách mạng, làm bàn đạp tiến

công địch ngay trong lòng địch. Đây là nét sáng tạo, độc đáo của Đảng bộ tỉnh Quảng

Nam trong quá trình lãnh đạo cuộc kháng chiến chống Mỹ, cứu nước trên địa bàn tỉnh

Quảng Nam.