Các biện pháp tu từ theo quan hệ liên tưởng trong tập thơ "gió và tình yêu thổi trên đất nước tôi" của lưu quang vũ.

ĐẠI HỌC ĐÀ NẴNG

TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM

KHOA NGỮ VĂN

ĐỖ THỊ THẢO

CÁC BIỆN PHÁP TU TỪ THEO QUAN HỆ

LIÊN TƯỞNG TRONG TẬP THƠ “GIÓ

VÀ TÌNH YÊU THỔI TRÊN ĐẤT NƯỚC

TÔI” CỦA LƯU QUANG VŨ

KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP ĐẠI HỌC

NGÀNH SƯ PHẠM NGỮ VĂN

Đà Nẵng, tháng 5/2016

ĐẠI HỌC ĐÀ NẴNG

TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM

KHOA NGỮ VĂN

CÁC BIỆN PHÁP TU TỪ THEO QUAN HỆ

LIÊN TƯỞNG TRONG TẬP THƠ “GIÓ

VÀ TÌNH YÊU THỔI TRÊN ĐẤT NƯỚC

TÔI” CỦA LƯU QUANG VŨ

KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP ĐẠI HỌC

NGÀNH SƯ PHẠM NGỮ VĂN

Người hướng dẫn:

TS. Bùi Trọng Ngoãn

Người thực hiện:

ĐỖ THỊ THẢO

(Khóa 2012 – 2016)

Đà Nẵng, tháng 5/2016

LỜI CAM ĐOAN

Tôi Đỗ Thị Thảo xin cam đoan những nội dung nghiên cứu trong công trình

này là của riêng tôi, hoàn toàn chưa có ai công bố. Tôi xin chịu mọi trách nhiệm về

những nội dung khoa học và thực tiễn trong khóa luận tốt nghiệp này.

Đà Nẵng, tháng 4 năm 2016

Tác giả khóa luận

(Ký và ghi rõ họ tên)

Đỗ Thị Thảo

Xin chân thành cảm ơn mọi sự quan tâm, giúp đỡ của quý thầy cô

trong Khoa Ngữ văn, quý thầy cô bộ phận thư viện trường Đại học Sư phạm

– Đại học Đà Nẵng đặc biệt là sự hướng dẫn tận tình, chu dáo và khoa học

của thầy giáo, TS. BÙI TRỌNG NGOÃN đã giúp chúng tôi hoàn thành khóa

luận này.

Xin gửi lời cảm ơn đến gia đình và bạn hữu gần xa – những người đã

luôn viên, khích lệ và tạo mọi điều kiện giúp đỡ chúng tôi trong suốt quá

trình thực hiện khóa luận.

Mặc dù đã có nhiều cố gắng nhưng do năng lực và thời gian có hạn

cho nên khóa luận của chúng tôi khó tránh khỏi những thiếu sót. Rất mong

nhận được sự đóng góp ý kiến của quý thầy cô và các bạn để công trình

được hoàn thiện hơn.

Xin chân thành cảm ơn!

Người thực hiện

Đỗ Thị Thảo

MỤC LỤC

MỞ ĐẦU...............................................................................................................Tr.1

1. Lý do chọn đề tài....................................................................................................1

2. Lịch sử vấn đề ........................................................................................................1

3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu..........................................................................4

4. Phương pháp nghiên cứu........................................................................................4

5. Bố cục của khóa luận .............................................................................................4

CHƯƠNG 1. CƠ SỞ LÍ LUẬN.................................................................................5

1.1. KHÁI QUÁT VỀ CÁC BIỆN PHÁP TU TỪ THEO QUAN HỆ LIÊN TƯỞNG

....................................................................................................................................5

1.1.1. Các biện pháp tu từ theo quan hệ liên tưởng trong các giáo trình phong cách

học ..............................................................................................................................5

1.1.1.1. Về so sánh tu từ.............................................................................................5

1.1.1.2. Về ẩn dụ tu từ................................................................................................8

1.1.1.3. Về nhân hóa...................................................................................................8

1.1.1.4. Về phúng dụ ..................................................................................................9

1.1.1.5. Về hoán dụ tu từ..........................................................................................10

1.1.2. Tổng hợp của người viết về các biện pháp tu từ theo quan hệ liên tưởng .....11

1.1.2.1. Nhóm so sánh tu từ .....................................................................................12

1.1.2.2. Nhóm ẩn dụ tu từ.........................................................................................13

1.1.2.3. Nhóm hoán dụ tu từ.....................................................................................16

1.1.2.4. Nhóm tượng trưng.......................................................................................17

1.2. GIỚI THIỆU VỀ LƯU QUANG VŨ VÀ TẬP THƠ “GIÓ VÀ TÌNH YÊU

THỔI TRÊN ĐẤT NƯỚC TÔI”..............................................................................18

1.2.1. Giới thiệu về tác giả Lưu Quang Vũ..............................................................18

1.2.2. Giới thiệu về tập thơ “Gió và tình yêu thổi trên đất nước tôi”.......................20

CHƯƠNG 2. KHẢO SÁT CÁC BIỆN PHÁP TU TỪ THEO QUAN HỆ LIÊN

TƯỞNG TRONG TẬP THƠ “GIÓ VÀ TÌNH YÊU THỔI TRÊN ĐẤT NƯỚC

TÔI” .........................................................................................................................22

2.1. NHÓM SO SÁNH TU TỪ................................................................................22

2.1.1. So sánh A như B ............................................................................................22

2.1.2. So sánh A là B................................................................................................34

2.1.3. So sánh song hành (A Փ B) ...........................................................................36

2.2. NHÓM ẨN DỤ TU TỪ....................................................................................38

2.2.1. Ẩn dụ chân thực .............................................................................................38

2.2.2. Ẩn dụ bổ sung ................................................................................................40

2.2.3. Ẩn dụ tượng trưng..........................................................................................45

2.2.4. Nhân hóa ........................................................................................................46

2.2.5. Vật hóa ...........................................................................................................53

2.3. NHÓM HOÁN DỤ TU TỪ ..............................................................................52

2.3.1. Hoán dụ cải số................................................................................................52

2.3.2. Hoán dụ cải dung ...........................................................................................54

2.3.3. Hoán dụ cải danh............................................................................................55

2.3.4. Hoán dụ xây dựng giữa quan hệ giữa bộ phận và toàn thể ............................57

2.3.5. Hoán dụ xây dựng giữa nguyên nhân và kết quả ...........................................57

2.3.6. Hoán dụ xât dựng từ quan hệ giữa vật sở thuộc và chủ thể ...........................57

2.3.7. Hoán dụ xây dựng giữa cụ thể và trừu tượng ................................................58

2.4. NHÓM TƯỢNG TRƯNG ................................................................................57

CHƯƠNG 3. TẦM TÁC ĐỘNG CỦA CÁC BIỆN PHÁP TU TỪ THEO QUAN

HỆ LIÊN TƯỞNG ĐỐI VỚI THẾ GIỚI NGHỆ THUẬT LƯU QUANG VŨ ......59

3.1. CÁC BIỆN PHÁP TU TỪ THEO QUAN HỆ LIÊN TƯỞNG ĐÃ LÀM NÊN

NGÔN NGỮ THƠ GIÀU TÍNH TẠO HÌNH .........................................................59

3.2. CÁC BIỆN PHÁP TU TỪ THEO QUAN HỆ LIÊN TƯỞNG ĐÃ LÀM NÊN

NGÔN NGỮ THƠ GIÀU TÍNH BIỂU CẢM.........................................................63

3.3. CÁC BIỆN PHÁP TU TỪ THEO QUAN HỆ LIÊN TƯỞNG ĐÃ LÀM NÊN

MỘT PHONG CÁCH NGHỆ THUẬT LƯU QUANG VŨ ...................................66

KẾT LUẬN..............................................................................................................70

TÀI LIỆU THAM KHẢO........................................................................................71

1

MỞ ĐẦU

1. Lý do chọn đề tài

Nghiên cứu tác phẩm trên bình diện ngôn ngữ học là hướng nghiên cứu giúp

người đọc nắm được cái hồn cốt sâu sắc nhất của tác phẩm. Trong đó phải kể dến

việc nghiên cứu ngôn ngữ thơ. Thơ là tiếng nói sâu xa được bộc phát từ trái tim, từ

tâm hồn con người. Ngôn ngữ trong thơ ca là thứ ngôn ngữ rất tinh tế, rất hàm súc

mà gợi hình gợi cảm. Nó đem đến cho người đọc nhiều hơn nhiều lần những gì nhà

thơ biểu hiện trên trang giấy. Bởi lẽ cho dù cấu tứ thơ hay thể thơ có phóng khoáng

đến thế nào đi chăng nữa thì cái lớp vỏ thanh âm bên ngoài vẫn không đủ sức để thể

hiện trực tiếp tất cả những cảm xúc, suy nghĩ bên trong của nhà thơ mà nó chỉ có

thể ẩn chứa và truyền tải những cảm xúc, suy nghĩ đó đến với bạn đọc thông qua

các cách thức, các biện pháp tu từ. Vậy nên, hiểu được các biện pháp tu từ thì sẽ

giúp người đọc tiếp cận bề sâu và cảm thụ được văn bản nghệ thuật, thấy được cái

hay, cái đẹp thật sự của tác phẩm.

Trong văn học Việt Nam, nhắc đến Lưu Quang Vũ là nhắc đến một tác giả

đa tài và từng thành công trên nhiều thể loại: kịch, thơ, truyện ngắn, phê bình sân

khấu. Lưu Quang Vũ mất đi ở tuổi bốn mươi, khi đang ở trên đỉnh cao của sự

nghiệp sáng tác với tư cách là nhà biên kịch. Nhưng ở độ lùi thời gian chúng ta lại

nhớ và nhắc nhiều đến Lưu Quang Vũ với tư cách là một nhà thơ. Anh là người làm

thơ như một thôi thúc mãnh liệt, làm thơ ngay cả khi không thể đăng báo hay chia

sẻ cùng ai. Ngay từ tập thơ đầu tiên in năm 1968 cho đến những vần thơ “viển vông

cay đắng u buồn” viết trong những năm chiến tranh, cho đến khi cả gia tài hàng

trăm bài thơ của anh được công bố vào năm 1988, thành tuyển tập thơ Lưu Quang

Vũ – Gió và tình yêu thổi trên đất nước tôi năm 2010, các nhà phê bình văn học đã

tìm thấy ở tác giả này sự quyến rũ của một hồn thơ nồng nàn đắm đuối mà chân

thành giản dị. Thơ Lưu Quang Vũ đến với bạn đọc và được ưu ái nhiều như vậy bởi

lẽ ngôn ngữ thơ anh dung dị nhưng giàu hình ảnh, giàu cảm xúc, không vồ vập