Biện pháp thực hiện chương trình tự chọn môn Đạo đức ở trường tiểu học tỉnh Thái Nguyên

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu - Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN

ĐẠI HỌC SƯ PHẠM

ĐOÀN THỊ CÚC

BIỆN PHÁP THỰC HIỆN CHƯƠNG TRÌNH

TỰ CHỌN MÔN ĐẠO ĐỨC Ở TRƯỜNG

TIỂU HỌC TỈNH THÁI NGUYÊN

LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC

Thái Nguyên – 2010

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu - Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN

ĐẠI HỌC SƯ PHẠM

ĐOÀN THỊ CÚC

BIỆN PHÁP THỰC HIỆN CHƯƠNG TRÌNH

TỰ CHỌN MÔN ĐẠO ĐỨC Ở TRƯỜNG

TIỂU HỌC TỈNH THÁI NGUYÊN

LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC

Chuyên ngành: Giáo dục học

Mã số:601401

Người hướng dẫn khoa học: TS Phùng Thị Hằng

Thái Nguyên – 2010

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu - Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn

LỜI CẢM ƠN

Trước hết tôi xin bày tỏ lòng biết ơn chân thành và sâu sắc nhất đến

TS Phùng Thị Hằng – Người đã tận tình hướng dẫn tôi trong quá trình thực

hiện và đi đến hoàn thiện đề tài này.

Tôi xin trân trọng gửi lời cảm ơn đến tập thể giáo viên và học sinh các

trường tiểu học Đội Cấn – TP Thái Nguyên, trường tiểu học Nguyễn Viết

Xuân – TP Thái Nguyên, trường tiểu học Chiến Thắng – Đồng Hỷ - Thái

Nguyên, trường tiểu học Giang Tiên – Phú Lương – Thái Nguyên đã nhiệt

tình và tạo mọi điều kịên giúp đỡ tôi trong quá trình thực hịên đề tài này.

Cuối cùng tôi xin gửi lời cảm ơn chân thành đến các thầy cô giáo và

các bạn bè thân hữu đã nhiệt tình giúp đỡ, chỉ dẫn cho tôi trong quá trình học

tập và hoàn thiện đề tài này.

Thái Nguyên, tháng 8 năm 2010

Tác giả

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu - Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn

MỤC LỤC

PHẦN MỞ ĐẦU

1. Lí do chọn đề tài…………………………………………………..…...…1

2. Mục đích nghiên cứu…………………………………………….…....….3

3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu……………………………..………..3

4. Giả thuyết khoa học…………………………………………..….……….3

5. Nhiệm vụ nghiên cứu…………………………………………….……….4

6. Phạm vi nghiên cứu……………………………………………..….…......4

7. Phương pháp nghiên cứu……………………………………….…………5

8. Những đóng góp mới và ý nghĩa của đề tài…………………….…………6

NỘI DUNG VÀ KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU

CHƯƠNG 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ BIỆN PHÁP

THỰC HIỆN CHƯƠNG TRÌNH TỰ CHỌN

MÔN ĐẠO ĐỨC TRONG NHÀ TRƯỜNG TIỂU HỌC

1.1 Sơ lược lịch sử nghiên cứu vấn đề………………………………….….7

1.2 Cơ sở lý luận về biện pháp thực hiện chương trình

tự chọn môn đạo đức trong nhà trường tiểu học……………..………..……9

1.2.1. Một số khái niệm cơ bản có liên quan đến đề tài………………...…..9

1.2.1.1 Khái niệm biện pháp.

1.2.1.2 Khái niệm chương trình, chương trình tự chọn……………………10

1.2.2 Một số vấn đề lý luận cơ bản về chương trình tự chọn

môn Đạo đức ở trường tiểu học………………………………………….11

1.2.2.1 Vị trí, mục tiêu, nhiệm vụ của môn Đạo đức ở trường tiểu học…..14

1.2.2.2 Khái quát về chương trình môn Đạo đức………………..…….…..18

1.2.2.3 Chương trình tự chọn môn Đạo đức ở trường tiểu học…….….…..20

1.2.3 Một số đặc điểm tâm lý của lứa tuổi của học sinh tiểu học……..…..23

Tiểu kết chương 1……………………………………………………..…..26

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu - Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn

CHƯƠNG 2

THỰC TRẠNG VỀ VIỆC THỰC HIỆN CHƯƠNG TRÌNH

TỰ CHỌN MÔN ĐẠO ĐỨC Ở TRƯỜNG TIỂU HỌC

TỈNH THÁI NGUYÊN

2.1 Vài nét về các trường tiểu học được khảo sát…………………...…….7

2.2. Mục đích và nội dung khảo sát……………………………………...27

2.3. Kết quả khảo sát về việc thực hiện chương trình tự chọn

môn đạo đức tại một số trường tiểu học thuộc tỉnh Thái Nguyên……....28

Tiểu Kết chương 2…………………………………………………….…67

CHƯƠNG 3

BIỆN PHÁP THỰC HIỆN CHƯƠNG TRÌNH TỰ CHỌN

MÔN ĐẠO ĐỨC Ở TRƯỜNG TIỂU HỌC

3.1 Một số nguyên tắc và cơ sở pháp lý để xây dựng biện pháp…………68

3.2 Một số biện pháp thực hiện chương trình tự chọn môn Đạo đức

ở nhà trường tiểu học………………………………………………….…72

3.3 Khảo nghịêm ý kiến giáo viên về tính khả thi của các biện pháp

thực hiện chương trình tự chọn môn Đạo đức ở trường tiểu học…..……. 93

Tiểu kết chương 3………………………………………..………97

KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ……………….……………..……..………98

TÀI LIỆU THAM KHẢO…………………………..…………..……….103

PHỤ LỤC …………………………………………………….....….……116

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu - Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn

1

MỞ ĐẦU

1. Lý do chọn đề tài

Bước vào thế kỷ XXI, con người cùng với sự phát triển nhanh chóng

của khoa học tự nhiên, khoa học xã hội – nhân văn và sự phát triển về mọi

mặt trong xã hội ta nói chung, đòi hỏi ngành giáo dục phải tạo ra sự thích ứng

của con người với sự phát triển đó là vô cùng cần thiết, đó chính là sự thích

nghi của con người với môi trường xung quanh, là câu trả lời cho quan điểm

về việc học: Học để biết, học để làm việc, học để tự khẳng định mình, học để

cùng chung sống.

Bên cạnh đó, yêu cầu đặt ra đối với nền giáo dục nước ta là đào tạo

con người để phục vụ cho sự nghiệp công nghiệp hoá, hiện đại hoá đất nước.

Làm sao phải chuẩn bị nhân lực phát triển tốt cả về đức lẫn tài để xây dựng

đất nước, phấn đấu đến năm 2020 nước ta có bản trở thành một nước công

nghiệp, vì thế đất nước ta rất cần những thế hệ có đủ tài và đức để hoàn thành

công cuộc đổi mới này.

Đạo đức là cái “gốc” của mỗi con người , vì vậy giáo dục đạo đức là

việc làm rất quan trọng và cần thiết trong việc hình thành nhân cách toàn

diện.” Có tài mà không có đức là người vô dụng, có đức mà không có tài thì

làm việc gì cũng khó “(Hồ Chí Minh).

Bởi vậy trong nhà trường song song với việc truyền thụ cho các em

học sinh hệ thống tri thức kỹ năng của nhân loại cần đặt vấn đề giáo dục đạo

đức lên hàng đầu. Giáo dục đạo đức cho con người là một việc làm vô cùng

quan trọng và cấp thiết. Giáo dục đạo đức cho thế hệ trẻ, đặc biệt đối với học

sinh tiểu học – bậc học đầu tiên cung cấp cho các em những tri thức kỹ năng

cơ bản và nền tảng để các em tiếp tục hoàn thiện và phát triển nhân cách ở

các bậc học tiếp theo.

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu - Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn

2

Ở bậc tiểu học hành vi đạo đức của học sinh được hình thành qua con

đường cơ bản và quan trọng nhất đó là con đường dạy học các môn học trong

đó có môn Đạo đức. Trong hệ thống giáo dục quốc dân, giáo dục đạo đức cho

học sinh tiểu học giữ vai trò đặc biệt quan trọng. Mục đích giáo dục của bậc

tiểu học là giúp cho các em có những hiểu biết ban đầu về một số chuẩn mực

hành vi đạo đức và pháp luật phù hợp với lứa tuổi trong các mối quan hệ của

các em, từng bước hình thành kỹ năng nhận xét, đánh giá hành vi của bản

thân và những người xung quanh theo chuẩn mực đã học, kỹ năng lựa chọn

và thực hiện các hành vi ứng xử phù hợp chuẩn mực trong các tình huống từ

đơn giản đến phức tạp của đời sống hàng ngày, từng bước hình thành thái độ

tự trọng, tự tin, yêu thương và tôn trọng con người.

Với vai trò quan trọng như vậy, giáo dục đạo đức cho học sinh tiểu

học giữ vị trí quan trọng hàng đầu. Giáo dục đạo đức cho học sinh tiểu học

được thực hiện thông qua việc dạy học môn đạo đức từ lớp 1 cho tới lớp 5.

Với đặc điểm tâm sinh lý của học sinh tiểu học thì dạy đạo đức cho

các em không chỉ là thuyết giảng các bài học đạo đức ở trên lớp, Bộ Giáo dục

& Đào tạo dành thời lượng ba tiết trên năm để giáo viên tổ chức tiết học tự

chọn giúp học sinh có cơ hội được tiếp xúc với thực tiễn, đời sống xã hội để

các em củng cố lại những kiến thức đã học, thực hành những nội dung đó

trong thực tế cuộc sống một cách linh hoạt và sáng tạo, giúp các em tìm hiểu

thêm về nhà trường và địa phương mình, tạo điều kiện để học sinh hình

thành, củng cố ý thức, tình cảm, hành vi và thói quen hành vi.

Tuy nhiên việc dạy học chương trình tự chọn môn đạo đức trong các

trường tiểu học hiện nay chưa được thực hiên một cách nghiêm túc, quá trình

thực hiện chương trình còn gặp nhiều khó khăn và trở ngại. Điều này khiến

cho hiệu quả của việc thực hiện chương trình chưa cao, ảnh hưởng tới chất

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu - Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn

3

lượng học tập môn Đạo đức nói riêng và quá trình giáo dục đạo đức cho các

em học sinh tiểu học nói chung.

Chính vì những lý do trên, chúng tôi đã chọn vấn đề “biện pháp thực

hiện chương trình tự chọn môn Đạo đức ở trường tiểu học tỉnh Thái

Nguyên” . Nghiên cứu đề tài này chúng tôi mong muốn sẽ tìm hiểu được thực

trạng thực hiện chương trình tự chọn môn đạo đức ở các trường tiểu học tỉnh

Thái Nguyên, từ đó tìm ra những thuận lợi và khó khăn gặp phải trong việc

thực hiện chương trình tự chọn môn đạo đức ở trường tiểu học, dựa trên cơ sở

đó đề xuất một số biện pháp thực hiện chương trình tự chọn môn Đạo đức ở

nhà trường tiểu học để nâng cao chất lượng giáo dục đạo đức cho học sinh.

2. Mục đích nghiên cứu

Tên cơ sở nghiên cứu lý luận và thực trạng về việc thực hiện chương

trình tự chọn môn đạo đức ở một số trường tiểu học thuộc tỉnh Thái Nguyên,

đề tài nhằm đề xuất một số biện pháp thực hiện chương trình tự chọn môn

đạo đức ở các trường tiểu học hiện nay.

3. Khách thể và đối tƣợng nghiên cứu

3.1 Khách thể nghiên cứu

Quá trình dạy học môn Đạo đức trong nhà trường tiểu học .

3.2 Đối tƣợng nghiên cứu:

Biện pháp thực hiện chương trình tự chọn môn đạo đức trong nhà

trường tiểu học thuộc tỉnh Thái Nguyên.

4. Giả thuyết khoa học

Quá trình thực hiện chương trình tự chọn môn đạo đức ở các trường

tiểu học thuộc tỉnh Thái Nguyên còn có những hạn chế nhất định. Nếu đề

xuất được những biện pháp phù hợp, có tính khoa học thì hiệu quả dạy học

môn học này sẽ được nâng cao.

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu - Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn

4

5.Nhiệm vụ nghiên cứu

Đề tài này tập trung giải quyết ba nhiệm vụ chính sau:

5.1 Nghiên cứu cơ sở lý luận để làm rõ những vấn đề có liên quan đến

việc thực hiện chương trình tự chọn môn đạo đức trong nhà trường tiểu học,

đặc biệt là những yếu tố ảnh hưởng tới hiệu quả thực hiện chương trình tự

chọn môn đạo đức.

5.2 Phát hiện và đánh giá thực trạng về việc thực hiện chương trình tự

chọn môn đạo đức ở một số trường tiểu học thuộc tỉnh Thái Nguyên thông

qua việc điều tra, khảo sát các đối tượng là cán bộ quản lý, giáo viên, học sinh

tiểu học.

5.3 Đề xuất một số biện pháp thực hiện chương trình tự chọn môn

đạo đức ở nhà trường tiểu học thuộc tỉnh Thái Nguyên, nhằm nâng cao hiệu

quả thực hiện chương trình tự chọn nói riêng và nâng cao chất lượng giáo dục

đạo đức cho học sinh nói chung.

6. Phạm vi nghiên cứu

6.1 Về nội dung nghiên cứu

Đề tài đi sâu khảo sát thực trạng về nhận thức và việc tổ chức thực

hiện chương trình tự chọn môn đạo đức trong nhà trường tiểu học thuộc

tỉnh Thái Nguyên, trên cơ sở đó đề xuất một số biện pháp nhằm tăng cường

hiệu quả của việc thực hiện chương trình tự chọn đối với môn học này

trong nhà trường.

6.2 Về khách thể điều tra.

Đề tài điều tra 300 học sinh tiểu học,120 cán bộ quản lý và các giáo

viên giảng dạy trong nhà trường tiểu học ( Trường tiểu học Đội Cấn- TP Thái

Nguyên, trường tiểu học Chiến Thắng - Đồng Hỷ - Thái Nguyên, trường tiểu

học Nguyễn Viết Xuân – TP Thái Nguyên, trường tiểu học Giang Tiên – Phú

Lương – Thái Nguyên )

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu - Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn

5

7. Phƣơng pháp nghiên cứu

Trong quá trình thực hiện đề tài chúng tôi sử dụng phối hợp các

phương pháp nghiên cứu sau:

7.1 Các phƣơng pháp nghiên cứu lý thuyết

Sử dụng các phưong pháp phân tích, tổng hợp, khái quát hoá, hệ

thống hoá,các tài liệu lý luận có liên quan đến việc dạy học môn đạo đức

trong nhà trường tiểu học .

7.2 Các phƣơng pháp nghiên cứu thực tiễn

 Phƣơng pháp quan sát:

Tiến hành quan sát một số giáo án và một số giờ dạy tự chọn môn

đạo đức của giáo viên các trường tiểu học tỉnh Thái Nguyên nhằm thu thập

thông tin cho đề tài.

 Phƣơng pháp đàm thoại

Trực tiếp trao đổi đối với các cán bộ quản lý và giáo viên giảng dạy

trong nhà trường, trò chuyện với các em học sinh lớp 1,lớp 2, lớp 3 để tìm

hiểu về nhận thức, thực trạng thực hiện chương trình tự chọn môn đạo đức

trong nhà trường tiểu học.

 Phƣơng pháp điều tra viết:

Điều tra giáo viên, cán bộ quản lý và học sinh tiểu học để thu thập

những số liệu cần thiết phục vụ cho quá trình nghiên cứu.

* Soạn hai bộ phiếu khảo sát:

Mẫu 1: Dành cho đối tượng là giáo viên tiểu học.

Mẫu 2: Đối tượng khảo sát là học sinh các trường tiểu học.

 Phƣơng pháp lấy ý kiến chuyên gia

Gặp các chuyên gia trong lĩnh vực giáo dục, các giáo viên giảng dạy

có kinh nghiệm, các nhà quản lý xin ý kiến trao đổi về những vấn đề có liên

quan đến việc nghiên cứu và hoàn thành đề tài.

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu - Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn

6

7.3 Phƣơng pháp toán học:

Sử dụng các phương pháp toán học thống kê để xử lý số liệu điều tra

đã thu được.

8. Những đóng góp mới và ý nghĩa của đề tài.

8.1 Những đóng góp mới

- Đề tài góp phần làm sáng tỏ thực trạng về việc thực hiện

chương trình tự chọn môn đạo đức ở một số nhà trường tiểu học thuộc

tỉnh Thái Nguyên.

- Đề xuất một số biện pháp nhằm tăng cường hiệu quả của việc dạy

học môn học này ở chương trình tự chọn.

8.2 Ý nghĩa của đề tài.

Góp phần hỗ trợ giáo viên trong dạy học môn Đạo đức, nhằm thực hiện

tốt mục tiêu môn học.

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu - Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn

7

NỘI DUNG VÀ KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU

CHƢƠNG 1

CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ BIỆN PHÁP

THỰC HIỆN CHƢƠNG TRÌNH TỰ CHỌN

MÔN ĐẠO ĐỨC TRONG NHÀ TRƢỜNG TIỂU HỌC

1.1 Sơ lƣợc lịch sử nghiên cứu vấn đề.

Đạo đức là một hiện tượng xã hội , xuất hiện ngay từ giai đoạn đầu

tiên khi xã hội loài người mới hình thành. Đạo đức ra đời, phát triển cùng quá

trình biến đổi kinh tế xã hội và sự tiến bộ về văn hoá vật chất, tinh thần của

con người. Bởi vậy mục đích, nội dung, phương pháp giáo dục đạo đức cho

con người luôn có sự biến đổi để thích ứng được với sự thay đổi của thời đại.

Đạo đức trong quan niệm của Hồ Chí Minh được coi như “cái gốc”

của cây, “cái nguồn” của sông. Hồ Chí Minh - một trong những nhà tư tưởng,

nhà lãnh đạo cách mạng quan tâm nhiều đến vấn đề giáo dục, đặc biệt là giáo

dục đạo đức và có nhiều cống hiến đối với việc phát triển những tư tưởng đạo

đức mới. Ngay từ những ngày đầu lập nước, dù bộn bề công việc, Người vẫn

đặc biệt chú ý đến mục tiêu của giáo dục. Người nhấn mạnh: một dân tộc dốt

là một dân tộc yếu. Người coi dốt cũng là một thứ giặc, cùng với giặc đói và

giặc ngoại xâm. Cho nên, để làm cách mạng, mà trước hết là để diệt giặc dốt,

thì cần phải học. Người khẳng định, “học để sửa chữa tư tưởng, hăng hái theo

cách mạng, học để tu dưỡng đạo đức cách mạng; học để tin tưởng vào đoàn

thể; học để hành” . Trên cơ sở đó, Hồ Chí Minh đã sáng lập ra một hệ thống

giáo dục xã hội hoàn toàn mới về chất. Hệ thống đó lấy toàn dân làm đối

tượng, kết hợp giáo dục gia đình với giáo dục nhà trường và giáo dục xã hội.

Tính khoa học kết hợp với tính nhân đạo là nét nổi bật trong tư tưởng Hồ Chí

Minh về một hệ thống giáo dục mới, trong đó có giáo dục đạo đức.