Biển Đông: Những vấn đề cần cập nhật trong nghiên cứu và giảng dạy về Địa lí tự nhiên

Nguyễn Thị Hồng Tạp chí KHOA HỌC & CÔNG NGHỆ 87(11): 81 - 87

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên 81 http://www.lrc-tnu.edu.vn

BIỂN ĐÔNG: NHỮNG VẤN ĐỀ CẦN CẬP NHẬT TRONG NGHIÊN CỨU

VÀ GIẢNG DẠY VỀ ĐỊA LÍ TỰ NHIÊN VIỆT NAM

Nguyễn Thị Hồng*

Trường Đại học Sư phạm – ĐH Thái Nguyên

TÓM TẮT

Địa lí tự nhiên Biển Đông cần đƣợc cập nhật trong nghiên cứu và giảng dạy về Địa lí tự nhiên Việt

Nam với một số nội dung quan trọng: Đặc điểm tổng quát và phân hóa vùng tự nhiên lãnh hải Biển

Đông; Tài nguyên thiên nhiên vị thế và các nguồn lợi Biển Đông; Ứng phó với biến đổi khí hậu và

thảm họa thiên tai từ biển; Nguy cơ ô nhiễm môi trƣờng biển và sự cần thiết bảo vệ các vùng biển

nhạy cảm đặc biệt. Những vấn đề về địa lí tự nhiên Biển Đông nói trên, cùng với các vấn đề trong

Chiến lƣợc Biển Việt Nam, cần đƣợc tích hợp trong các chƣơng trình cũng nhƣ sách giáo khoa về

Địa lí tự nhiên Việt Nam trong nhà trƣờng phổ thông và đại học.

Từ khoá: Biển Đông, tài nguyên, ô nhiễm, nhận thức.



Từ xa xƣa, ông cha ta đã diễn giải cấu trúc

lãnh thổ Việt Nam là một đất nƣớc gồm: một

phần là đồng ruộng, ba phần là núi, bốn phần

là biển, (tam sơn, tứ hải nhất phần điền).

Phần miền núi và đồng bằng (sơn, điền) cộng

lại thành một nửa; một nửa còn lại là biển (tứ

hải); biển nƣớc ta là Biển Đông (hải đông hải

dã). Phần địa lí tự nhiên sơn - điền (phần lãnh

thổ) đƣợc các nhà địa lí nghiên cứu khá sâu

sắc; phần địa lí tự nhiên tứ hải (phần lãnh hải)

bƣớc đầu đƣợc quan tâm trong các công trình

nghiên cứu cấp nhà nƣớc cũng nhƣ các tác

phẩm địa lí tiêu biểu. Tuy nhiên, so với yêu

cầu mặt bằng nhận thức chung, phần địa lí tự

nhiên về Biển Đông vẫn còn là chỗ yếu trong

Địa lí tự nhiên Việt Nam. Vì vậy vấn đề làm

phong phú và sâu sắc hơn sự hiểu biết về địa

lí tự nhiên đất nƣớc bằng việc cập nhật kiến

thức mới về Biển Đông cho xứng với vị thế

của nó trong Chiến lƣợc Biển Việt Nam có ý

nghĩa quan trọng trong giáo dục.

ĐẶC ĐIỂM VÀ SỰ PHÂN HÓA VÙNG TỰ

NHIÊN LÃNH HẢI BIỂN ĐÔNG

Là một bộ phận của Thái Bình Dƣơng, Biển

Đông, (tên gọi khác: Biển Đông Nam Á -

South - East Asia Sea, Biển Nam Trung Hoa

- South - Chine Sea), đƣợc phân cách với

Thái Bình Dƣơng và các biển khác bởi các



Tel: 0914 400809

đảo Đài Loan, Luxôn, Palaoan và Calimantan.

Diện tích 3.537 nghìn km2

, dung tích 3623

km3

, độ sâu trung bình 1024 m, nơi sâu nhất

5560 m. Vùng có độ sâu trên 2000 m chiếm

1/4 diện tích thuộc phần phía Đông của biển.

Thềm lục địa có độ sâu dƣới 200 m chiếm

trên 50% diện tích. Cấu tạo của đáy biển khá

phức tạp: vùng biển phía đông kinh tuyến

1100 Đ, nhìn chung là vùng biển sâu trên

4000 m, đáy biển có nhiều đảo ngầm, đảo nhỏ

và đảo san hô. Hai quần đảo Hoàng Sa và

Trƣờng Sa đều là những đảo san hô nằm

trong vùng biển này. Vùng biển phía tây kinh

tuyến nói trên, trái lại nằm trên một thềm lục

địa nông, thƣờng không sâu quá 100 m. Biển

Đông nối liền với biển Giava qua một eo biển

rộng là Calimata nằm giữa đảo Caliman-tan

và Bêlitung thuộc Inđônêxia. Tài nguyên của

Biển Đông rất đa dạng, gồm dầu khí, tài

nguyên sinh vật (thuỷ sản, rong biển).

Biển nằm trên một thềm lục địa ngầm; trong

những kỷ băng hà gần đây nƣớc biển đã hạ

thấp xuống hàng trăm mét, và Borneo từng là

một phần của lục địa Châu Á. Nhiều con sông

lớn chảy vào Biển Đông gồm các sông Châu

Giang, Mân Giang, sông Cửu Long (Phúc

Kiến), sông Hồng, sông Mê Kông, sông

Rajang, sông Pahang, và sông Pasig.

Phía đông bắc Biển Đông có quần đảo Đông

Sa, thuộc Trung Quốc (Pratas Islands). Phía