Tại sao Việt Nam chưa thể tận dụng vị trí mặt tiền bờ biển để trở thành một quốc gia có sức mạnh trên Biển Đông: những bất lợi, bài học lịch sử và kế sách tương lai

Nghiên cứu Quốc tế số 2 (93) Đối ngoại Việt Nam

6/2013 55 1 56 6/2013

TẠI SAO VIỆT NAM CHƯA THỂ TẬN DỤNG

VỊ TRÍ MẶT TIỀN BỜ BIỂN ĐỂ TRỞ THÀNH MỘT

QUỐC GIA CÓ SỨC MẠNH TRÊN BIỂN ĐÔNG:

NHỮNG BẤT LỢI, BÀI HỌC LỊCH SỬ VÀ

KẾ SÁCH TƯƠNG LAI

TS. Đặng Xuân Phương*

Tóm tắt

Việt Nam là một quốc gia có vị trí trên bờ Biển Đông, bên rìa phía

Tây của Thái Bình Dương. Hiện nay, khi tình hình Biển Đông đang gia

tăng “sức nóng” một cách nhanh chóng, nguy cơ Việt Nam có thể bị

cuốn vào xung đột vũ trang liên quan đến tranh chấp lãnh thổ là không

nhỏ. Trong bối cảnh đó, việc đưa ra cách thức giải quyết khủng hoảng

bằng những nỗ lực ngoại giao và quốc phòng trên cơ sở tham chiếu

chính sách an ninh trên biển của các cường quốc có lợi ích tại khu vực là

việc làm cần thiết. Tuy nhiên, đó chỉ là những đối sách ngắn hạn và

trung hạn nhằm giữ cho thế cục được cân bằng. Có một câu hỏi, hay

đúng hơn là một câu chuyện dài cần phải được xem xét một cách nghiêm

túc liên quan đến chính bản thân “người chơi” trong “ván cờ Biển

Đông” rằng, liệu chúng ta đã thực sự hiểu hết về mình trong lúc phải đối

đầu với đối thủ mạnh hơn và khí thế đang lên cao? Câu chuyện cần được

xem xét một cách nghiêm túc ở đây là tại sao trong suốt chặng đường dài

* Tổng cục Biển và Hải đảo Việt Nam, Bộ Tài nguyên và Môi trường. Bài viết thể hiện

quan điểm cá nhân của tác giả.

của lịch sử dân tộc Việt Nam, chưa lúc nào ta có thể tận dụng được ưu

thế ven biển để vươn lên thành một cường quốc tầm khu vực? Căn

nguyên thực chất liên quan đến những nhân tố nào và đâu sẽ là lối ra

cho tương lai của chúng ta?

Sẽ không có một cách lý giải nào hợp lý hơn nếu ta không vận dụng

tư duy địa - chiến lược và đặc biệt chú trọng đến phương pháp lịch sử.

Cuốn sách “Ảnh hưởng của sức mạnh trên biển đối với lịch sử, 1660 -

1783” của A. F. Mahan ấn hành tại Việt Nam gần đây là một tài liệu

tham khảo bổ ích, cung cấp một cách tiếp cận phù hợp cho biết nguyên

nhân gia tăng sức mạnh hoặc sự đánh mất vai trò của các cường quốc

trên biển. Trong cuốn sách của mình, Mahan đã nêu ra những thành tố

tạo thành sức mạnh trên biển của các quốc gia có thể, bao gồm: (i) Vị trí

địa lý; (ii) Điều kiện vật chất; (iii) Quy mô lãnh thổ; (iv) Quy mô dân số;

(v) Đặc điểm dân tộc; (vi) Đặc điểm chính phủ. Và cho dù có thể tán

đồng hoặc phê phán, nhưng không thể phủ nhận những giá trị to lớn mà

quan điểm của Mahan mang lại. Đó sẽ là lý lẽ tốt nhất nhằm dẫn dắt

chúng ta thử đứng trên quan điểm cấu thành sức mạnh trên biển để tìm

ra câu trả lời tại sao Việt Nam chưa thể tận dụng các nguồn lực đã có để

trở thành một quốc gia có sức mạnh trên Biển Đông. Đó chính là mục

đích của bài viết này.

Nguyên nhân và bài học lịch sử

Vị trí địa lý của Việt Nam bên bờ Biển Đông: “Một người nghèo

ngồi canh núi của”

Trong lịch sử văn minh nhân loại, Địa Trung Hải là vùng biển đầu

tiên đạt được vị thế quan trọng đối với thế giới trên mọi phương diện, ở

đó lần lượt nổi lên nhiều nền văn minh cổ đại như Ai Cập, Hy

, 6/2013: 55-80.