áp dụng pháp luật trong giải quyết án hôn nhân và gia đình của tòa án nhân dân ở tỉnh thái nguyên

më ®Çu

1. TÝnh cÊp thiÕt cña ®Ò tµi

Trong c«ng cuéc ®æi míi cña ®Êt níc ta hiÖn nay, mét trong nh÷ng

nhiÖm vô träng t©m lµ x©y dùng nhµ níc ph¸p quyÒn XHCN cña d©n, do d©n

vµ v× d©n. Muèn x©y dùng thµnh c«ng chñ nghÜa x· héi ë níc ta cÇn ph¶i cã

con ngêi x· héi chñ nghÜa, ®ã lµ ®ßi hái tÊt yÕu kh¸ch quan. Nhng muèn cã

con ngêi XHCN th× ph¶i cã mét gia ®×nh mÉu mùc, bëi gia ®×nh quyÕt ®Þnh

mét phÇn rÊt lín tíi b¶n chÊt con ngêi. Gia ®×nh hiÖn nay cßn ®îc xem lµ tÕ

bµo cña x· héi, do vËy muèn cã mét x· héi ph¸t triÓn vµ lµnh m¹nh th× cÇn

ph¶i cã c¸c gia ®×nh tèt - gia ®×nh v¨n hãa míi. Gia ®×nh lµ c¸i n«i s¶n sinh ra

con ngêi, nu«i dìng vµ gi¸o dôc con ngêi cho x· héi, v× vËy §¶ng vµ Nhµ níc

ta trong nh÷ng n¨m qua lu«n lu«n quan t©m tíi vÊn ®Ò gia ®×nh. LuËt h«n

nh©n vµ gia ®×nh cã vai trß gãp phÇn x©y dùng, hoµn thiÖn vµ b¶o vÖ chÕ ®é

HN vµ G§ tiÕn bé, nh»m x©y dùng gia ®×nh Êm no, b×nh ®¼ng, tiÕn bé h¹nh

phóc, bÒn v÷ng. Quan ®iÓm cña §¶ng vµ Nhµ níc ta vÒ gia ®×nh ®îc ghi nhËn

t¹i §iÒu 64 HiÕn ph¸p n¨m 1992: “Gia ®×nh lµ tÕ bµo cña x· héi. Nhµ níc b¶o

hé HN vµ G§ theo nguyªn t¾c tù nguyÖn, tiÕn bé, mét vî mét chång, vî

chång b×nh ®¼ng. Cha mÑ cã tr¸ch nhiÖm nu«i d¹y con thµnh nh÷ng ngêi c«ng

d©n tèt, con ch¸u cã bæn phËn ch¨m sãc «ng bµ, cha mÑ. Nhµ níc vµ x· héi

kh«ng thõa nhËn viÖc ph©n biÖt ®èi xö gi÷a c¸c con”.

MÆc dÇu ®êng lèi chñ tr¬ng chÝnh s¸ch cña §¶ng vµ ph¸p luËt cña Nhµ

níc ®· ®Ò cËp nh vËy, song hiÖn nay c¸c vô ¸n vÒ HN vµ G§ vÉn ph¸t sinh vµ cã

chiÒu híng gia t¨ng, ®ßi hái Tßa ¸n ph¶i ADPL ®Ó gi¶i quyÕt c¸c lo¹i ¸n nµy.

Nghiªn cøu vÒ ADPL trong gi¶i quyÕt ¸n h«n nh©n nh»m b¶o vÖ quyÒn lîi hîp

ph¸p cña c¸c thµnh viªn trong gia ®×nh. Thùc hiÖn nguyªn t¾c vî chång b×nh

®¼ng, tr¸nh t×nh tr¹ng ph©n biÖt ®èi xö, t×nh tr¹ng b¹o lùc trong gia ®×nh.

Trong ho¹t ®éng t ph¸p th× ho¹t ®éng cña Tßa ¸n lµ trung t©m cã vai trß

quan träng trong hÖ thèng c¬ quan t ph¸p vµ Tßa ¸n lµ c¬ quan duy nhÊt nh©n

1

danh nhµ níc tiÕn hµnh ho¹t ®éng xÐt xö c¸c lo¹i ¸n nãi chung vµ HN vµ G§

nãi riªng. Trong nh÷ng n¨m qua, viÖc ADPL trong gi¶i quyÕt ¸n HN vµ G§ ®·

gi¶i quyÕt ®îc nh÷ng m©u thuÉn bÊt hßa trong gia ®×nh, ®· b¶o vÖ quyÒn vµ lîi

Ých hîp ph¸p cña c¸c thµnh viªn trong gia ®×nh, bªn c¹nh nh÷ng mÆt ®· ®¹t ®-

îc trong qu¸ tr×nh ADPL gi¶i quyÕt ¸n HN vµ G§ vÉn cßn nh÷ng thiÕu sãt,

nh cã vô ¸n trong qu¸ tr×nh gi¶i quyÕt cßn ®Ó tån ®äng d©y da kÐo dµi, cã vô

cßn bÞ söa, hñy g©y ¶nh hëng ®Õn quyÒn lîi cña c¸c bªn ®¬ng sù.

ë tØnh Th¸i Nguyªn trong nh÷ng n¨m qua, sè lîng ¸n vÒ HN vµ G§ cã

phÇn t¨ng. §èi víi lo¹i ¸n nµy mçi vô ¸n cã néi dung ®a d¹ng vµ tÝnh phøc t¹p

còng kh¸c nhau, nªn viÖc ADPL ®Ó gi¶i quyÕt lo¹i ¸n nµy gÆp kh«ng Ýt khã

kh¨n, trong nhËn thøc vËn dông ph¸p luËt còng nh nh÷ng khã kh¨n tõ kh¸ch

quan mang l¹i. Tuy vËy, qu¸ tr×nh gi¶i quyÕt ¸n HN vµ G§ ë Th¸i Nguyªn

trong nh÷ng n¨m qua ®· ®¹t ®îc nh÷ng kÕt qu¶ nhÊt ®Þnh gãp phÇn gi¶i quyÕt

c¸c m©u thuÉn bÊt hßa trong h«n nh©n, b¶o vÖ c¸c quyÒn lîi c¸c quyÒn lîi hîp

ph¸p cña ®¬ng sù. Th«ng qua viÖc ADPL trong viÖc gi¶i quyÕt ¸n HN vµ G§

®· gãp phÇn lµm æn ®Þnh quan hÖ trong h«n nh©n, gi÷ g×n kû c¬ng ph¸p luËt,

gi÷ æn ®Þnh chÝnh trÞ, trËt tù an toµn x· héi, gãp phÇn t¨ng cêng nÒn ph¸p chÕ

XHCN trªn toµn tØnh Th¸i Nguyªn. §ång thêi, ho¹t ®éng ADPL trong gi¶i

quyÕt ¸n HN vµ G§, ngoµi viÖc ®Êu tranh víi c¸c hµnh vi tr¸i ph¸p luËt nÈy

sinh trong lÜnh vùc vÒ h«n nh©n, cßn phæ biÕn tuyªn truyÒn gi¸o dôc ý thøc

ph¸p luËt cho nh©n d©n, tõ sù hiÓu biÕt ph¸p luËt, nh©n d©n sÏ tham gia thùc hiÖn

ph¸p luËt, b¶o vÖ ph¸p luËt, tè gi¸c nh÷ng hµnh vi vi ph¹m ph¸p luËt trong quan

hÖ h«n nh©n, ®ång thêi qua thùc tiÔn APPL trong gi¶i quyÕt ¸n HN vµ G§ sÏ

ph¸t hiÖn ra nh÷ng thiÕu sãt trong ph¸p luËt ®Ó cã nh÷ng ®Ò xuÊt söa ®æi c¸c ®iÒu

kho¶n cña ph¸p luËt cho phï hîp víi ®ßi hái cña thùc tiÔn trong tõng giai ®o¹n

cô thÓ.

Bªn c¹nh nh÷ng mÆt ®· ®¹t ®îc, qua qu¸ tr×nh kiÓm tra gi¸m ®èc ¸n vµ

xÐt xö phóc thÈm cña TAND tØnh Th¸i Nguyªn ®· ph¸t hiÖn cã nh÷ng thiÕu

sãt cña viÖc ADPL trong qu¸ tr×nh gi¶i quyÕt, nªn dÉn ®Õn mét sè vô ¸n bÞ

2

söa, hñy; mét sè Ýt vô ¸n cßn bÞ d©y da kÐo dµi, lµm ¶nh hëng ®Õn quyÒn lîi

c¸c ®¬ng sù. Trong ho¹t ®éng xÐt xö, TAND tØnh Th¸i Nguyªn còng ®· béc lé

mét sè tån t¹i, nh xÐt xö oan sai, ¸n tån ®äng cßn nhiÒu, cßn cã vô ¸n vi ph¹m

thêi h¹n tè tông. §Æc biÖt, mét sè vô ¸n do ADPL kh«ng chuÈn x¸c, nªn cßn

bÞ söa, hñy nhiÒu lÇn, kÐo dµi nhiÒu n¨m, g©y ¶nh hëng ®Õn ®êi sèng, quyÒn lîi

vµ lîi Ých hîp ph¸p cña c«ng d©n. §©y lµ mét trong nh÷ng nguyªn nh©n dÉn ®Õn

nh©n d©n khiÕu kiÖn vît cÊp lªn ®Õn c¸c c¬ quan Trung ¬ng. Tån t¹i trªn lµ

nh÷ng lùc c¶n cho qu¸ tr×nh x©y dùng nhµ níc ph¸p quyÒn.

XuÊt ph¸t tõ lý do trªn t«i chän ®Ò tµi: "¸p dông ph¸p luËt trong gi¶i

quyÕt ¸n h«n nh©n vµ gia ®×nh cña Tßa ¸n nh©n d©n ë tØnh Th¸i Nguyªn"

lµm luËn v¨n th¹c sÜ chuyªn ngµnh Lý luËn vµ lÞch sö nhµ níc vµ ph¸p luËt.

Qua ®Ò tµi nµy, t«i mong muèn gãp phÇn n©ng cao chÊt lîng ADPL

trong ho¹t ®éng gi¶i quyÕt ¸n HN vµ G§ cña ngµnh Tßa ¸n nãi chung vµ

TAND tØnh Th¸i Nguyªn nãi riªng, gãp phÇn ®¸p øng ®îc yªu cÇu cña c«ng

cuéc c¶i c¸ch nÒn t ph¸p ë níc ta.

2. T×nh h×nh nghiªn cøu ®Ò tµi

¸p dông ph¸p luËt trong viÖc gi¶i quyÕt c¸c vô ¸n nãi chung vµ ADPL

trong gi¶i quyÕt ¸n HN vµ G§ nãi riªng ®· ®îc giíi khoa häc ph¸p lý vµ nhÊt

lµ nh÷ng ngêi trùc tiÕp lµm c«ng t¸c xÐt xö cña ngµnh Tßa ¸n quan t©m nghiªn

cøu. §· cã nhiÒu c«ng tr×nh nghiªn cøu, bµi viÕt ®Ò cËp ®Õn mét sè khÝa c¹nh

vÒ nh÷ng vÊn ®Ò liªn quan ®Õn ®Ò tµi nh: TS §Æng Quang Ph¬ng (1999),

"Thùc tr¹ng cña c¸c b¶n ¸n hiÖn nay vµ mét sè kiÕn nghÞ nh»m hoµn thiÖn

c¸c b¶n ¸n", T¹p chÝ TAND sè: 7, 8; Th.s NguyÔn V¨n Cõ (2000), QuyÒn së “

h÷u cña vî chång theo luËt h«n nh©n vµ gia ®×nh n¨m 2000 , ” T¹p chÝ LuËt

häc sè: 4; TrÇn ThÞ Quèc Kh¸nh (2004), “Tõ hßa gi¶i trong truyÒn thèng d©n

téc ®Õn hßa gi¶i ë s¬ së ngµy nay”, T¹p chÝ Nghiªn cøu lËp ph¸p sè 11; Bïi

V¨n ThuÊn (2002), “Phô n÷ vµ ph¸p luËt, quyÒn vµ nghÜa vô cña vî chång ®èi

víi tµi s¶n riªng vµ chung”, Nhµ xuÊt b¶n Phô n÷; Tr¬ng Kim Oanh (1996),

3

"Hßa gi¶i trong tè tông d©n sù", LuËn v¨n th¹c sü LuËt häc; Th.s NguyÔn Ph-

¬ng Lan (2005) "Mét sè ý kiÕn vÒ vî chång nhËn nu«i con nu«i", T¹p chÝ LuËt häc

sè 2; Th.s NguyÔn Hång H¶i (2003), "Bµn vÒ chia tµi s¶n chung cña vî chång

trong thêi kú h«n nh©n theo ph¸p luËt ViÖt Nam hiÖn nay"; Khoa Nhµ níc vµ Ph¸p

luËt- Häc viÖn CTQG Hå ChÝ Minh (2004), "Lý luËn chung vÒ nhµ níc vµ ph¸p

luËt", Hµ Néi…

Qua nghiªn cøu nh÷ng c«ng tr×nh nªu trªn cho thÊy, c¸c t¸c gi¶ chØ ®Ò

cËp mÆt nµy hay mÆt kh¸c cña viÖc ADPL trong qu¸ tr×nh gi¶i quyÕt ¸n HN vµ

G§, mµ cha cã c«ng tr×nh nµo nghiªn cøu mét c¸ch hÖ thèng, ®Çy ®ñ viÖc ADPL

trong gi¶i quyÕt ¸n HN vµ G§ nãi chung, còng nh ë Th¸i Nguyªn nãi riªng.

3. §èi tîng vµ ph¹m vi nghiªn cøu

* §èi tîng nghiªn cøu:

Lµ viÖc ADPL trong ho¹t ®éng gi¶i quyÕt ¸n HN vµ G§ cña TAND ë tØnh

Th¸i Nguyªn.

* Ph¹m vi nghiªn cøu: LuËn v¨n xem xÐt nghiªn cøu t×nh h×nh ADPL

®Ó gi¶i quyÕt ¸n HN vµ G§ cña c¸c TAND ë tØnh Th¸i Nguyªn, trong kho¶ng

thêi gian tõ n¨m 2000 ®Õn n¨m 2004.

4. Môc ®Ých vµ nhiÖm vô cña luËn v¨n

* Môc ®Ých luËn v¨n:

+ Nghiªn cøu nh÷ng vÊn ®Ò lý luËn vÒ ADPL trong gi¶i quyÕt ¸n HN vµ G§.

+ §¸nh gi¸ thùc tiÔn cña viÖc ADPL trong gi¶i quyÕt ¸n HN vµ G§ ë

tØnh Th¸i Nguyªn.

+ §Ò ra nh÷ng gi¶i ph¸p ®¶m b¶o viÖc ADPL trong gi¶i quyÕt ¸n HN vµ

G§ cña TAND ë tØnh Th¸i Nguyªn hiÖn nay.

* NhiÖm vô cña luËn v¨n: §Ó thùc hiÖn ®îc môc ®Ých trªn luËn v¨n cã

nhiÖm vô cô thÓ sau ®©y:

+ X©y dùng kh¸i niÖm, ADPL trong gi¶i quyÕt ¸n HN vµ G§ vµ ph©n

tÝch c¸c ®Æc ®iÓm, néi dung, còng nh nªu lªn c¸c giai ®o¹n cña viÖc ADPL

trong ho¹t ®éng gi¶i quyÕt ¸n HN vµ G§.

4

+ §¸nh gi¸ kÕt qu¶ ®¹t ®îc, nh÷ng u ®iÓm, h¹n chÕ cña ho¹t ®éng

ADPL trong gi¶i quyÕt ¸n HN vµ G§ cña TAND ë tØnh Th¸i Nguyªn vµ rót ra

c¸c nguyªn nh©n kh¸ch quan vµ nguyªn nh©n chñ quan cña h¹n chÕ.

+ Nªu lªn c¸c quan ®iÓm, yªu cÇu vµ ®Ò xuÊt c¸c gi¶i ph¸p cô thÓ nh:

T¨ng cêng sù l·nh ®¹o cña §¶ng ®èi víi ho¹t ®éng cña Tßa ¸n; hoµn thiÖn c¸c

QPPL nh»m ®¶m b¶o ADPL trong gi¶i quyÕt ¸n HN vµ G§; kiÖn toµn tæ chøc,

n©ng cao n¨ng lùc cña ThÈm ph¸n, c¸n bé Tßa ¸n vµ HTND nh»m ®¶m b¶o …

viÖc ADPL trong gi¶i quyÕt ¸n HN vµ G§ cña TAND ë tØnh Th¸i Nguyªn.

5. C¬ së lý luËn vµ ph¬ng ph¸p nghiªn cøu

* C¬ së lý luËn:

LuËn v¨n ®îc nghiªn cøu trªn c¬ së lý luËn cña chñ nghÜa M¸c - Lªnin,

t tëng Hå ChÝ Minh vµ quan ®iÓm cña §¶ng Céng s¶n ViÖt Nam vÒ Nhµ níc vµ

ph¸p luËt, trong ®ã cã vÊn ®Ò ADPL gi¶i quyÕt ¸n HN vµ G§.

* Ph¬ng ph¸p nghiªn cøu:

LuËn v¨n sö dông ph¬ng ph¸p nghiªn cøu cña triÕt häc M¸c - Lªnin vÒ

duy vËt biÖn chøng, duy vËt lÞch sö, ph¬ng ph¸p lÞch sö vµ l«gÝc; ph¬ng ph¸p

kÕt hîp gi÷a lý luËn vµ thùc tiÔn; ph¬ng ph¸p ph©n tÝch tæng hîp thèng kª, so

s¸nh, ®iÒu tra, kh¶o s¸t.

6. §ãng gãp míi vÒ khoa häc cña luËn v¨n

- LuËn v¨n lµm s¸ng tá c¬ së lý luËn vµ thùc tiÔn cña ho¹t ®éng ADPL

trong gi¶i quyÕt ¸n HN vµ G§, lµm râ nh÷ng ®Æc thï cña lo¹i ¸n nµy ë tØnh

Th¸i Nguyªn.

- Trªn c¬ së ®¸nh gi¸ thùc tr¹ng, chØ ra nh÷ng bÊt cËp trong ho¹t ®éng

ADPL gi¶i quyÕt ¸n HN vµ G§ ë tØnh Th¸i Nguyªn vµ ®Ò ra c¸c gi¶i ph¸p cã tÝnh

kh¶ thi nh»m ®¶m b¶o ADPL trong ho¹t ®éng gi¶i quyÕt ¸n HN vµ G§ tØnh Th¸i

Nguyªn cã hiÖu qu¶, ®¸p øng yªu cÇu cña c«ng cuéc c¶i c¸ch t ph¸p.

7. ý nghÜa lý luËn vµ thùc tiÔn cña luËn v¨n

- LuËn v¨n lµ c«ng tr×nh nghiªn cøu ®Çu tiªn vÒ ho¹t ®éng ADPL trong

gi¶i quyÕt ¸n HN vµ G§ cña TAND ë tØnh Th¸i Nguyªn. Gãp phÇn nghiªn cøu

5

nh÷ng vÊn ®Ò lý luËn vÒ ADPL trong gi¶i quyÕt ¸n HN vµ G§, lµm phong phó

thªm nh÷ng vÊn ®Ò lý luËn trong lÜnh vùc nµy.

- KÕt qu¶ nghiªn cøu cña luËn v¨n gãp phÇn cung cÊp c¬ së lý luËn vµ

c¬ së thùc tiÔn cho nh÷ng ngêi trùc tiÕp lµm c«ng t¸c ADPL trong gi¶i quyÕt

¸n HN vµ G§, nh»m thùc hiÖn nghiªm chØnh luËt HN vµ G§.

- LuËn v¨n cã thÓ sö dông lµm tµi liÖu tham kh¶o cho c«ng t¸c nghiªn

cøu gi¶ng d¹y, häc tËp trong c¸c trêng §¹i häc chuyªn luËt vµ kh«ng chuyªn

luËt, hÖ thèng c¸c trêng chÝnh trÞ cña §¶ng, cho nh÷ng ngêi ®ang trùc tiÕp lµm

c«ng t¸c gi¶i quyÕt ¸n HN vµ G§ t¹i TAND nãi chung vµ TAND tØnh Th¸i

Nguyªn nãi riªng.

8. KÕt cÊu luËn v¨n

Ngoµi phÇn më ®Çu, kÕt luËn vµ danh môc tµi liÖu tham kh¶o, luËn v¨n

gåm 3 ch¬ng, 6 tiÕt.

6

Ch¬ng 1

c¬ së lý luËn vÒ ¸p dông ph¸p luËt trong gi¶i quyÕt

¸n h«n nh©n vµ gia ®×nh cña tßa ¸n nh©n d©n

1.1. kh¸i niÖm ®Æc ®iÓm ¸p dông ph¸p luËt trong gi¶i

quyÕt ¸n h«n nh©n vµ gia ®×nh

1.1.1. Kh¸i niÖm ¸p dông ph¸p luËt

Thùc hiÖn ®óng ®¾n vµ nghiªm chØnh ph¸p luËt lµ mét yªu cÇu kh¸ch

quan cña c¬ quan qu¶n lý nhµ níc b»ng ph¸p luËt ë níc ta hiÖn nay. Ph¸p luËt

®îc ban hµnh nhiÒu nhng Ýt ®i vµo cuéc sèng th× ®iÒu ®ã chøng tá c«ng t¸c

qu¶n lý nhµ níc kÐm hiÖu qu¶. Do ®ã, x©y dùng ph¸p luËt vµ thùc hiÖn ph¸p

luËt cã mèi quan hÖ chÆt chÏ víi nhau.

VËy thùc hiÖn ph¸p luËt lµ g×? Thùc hiÖn ph¸p luËt lµ mét qu¸ tr×nh ho¹t

®éng cã môc ®Ých lµm cho nh÷ng quy ®Þnh cña ph¸p luËt ®i vµo cuéc sèng, t¹o

ra c¬ së ph¸p lý cho hµnh ®éng thùc tÕ cña c¸c chñ thÓ ph¸p luËt. C¸c QPPL

rÊt phong phó cho nªn h×nh thøc thùc hiÖn chóng còng kh¸c nhau. C¨n cø vµo

tÝnh chÊt cña ho¹t ®éng, thùc hiÖn ph¸p luËt, khoa häc ph¸p lý ®· x¸c ®Þnh

nh÷ng h×nh thøc thùc hiÖn ph¸p luËt sau:

- Tu©n thñ ph¸p luËt: Lµ h×nh thøc thùc hiÖn ph¸p luËt, trong ®ã c¸c chñ

thÓ ph¸p luËt tù kiÒm chÕ, kh«ng tiÕn hµnh nh÷ng ho¹t ®éng hay hµnh vi mµ

ph¸p luËt ng¨n cÊm.

- Thi hµnh ph¸p luËt: Lµ mét h×nh thøc thùc hiÖn ph¸p luËt, trong ®ã c¸c

chñ thÓ tÝch cùc thùc hiÖn nghÜa vô cña m×nh theo ph¸p luËt quy ®Þnh.

- Sö dông ph¸p luËt: Lµ mét h×nh thøc thùc hiÖn ph¸p luËt, trong ®ã c¸c

chñ thÓ tÝch cùc chñ ®éng thùc hiÖn c¸c quyÒn chñ thÓ cña m×nh theo ph¸p

luËt quy ®Þnh.

- ¸p dông ph¸p luËt (hiÓu mét c¸ch kh¸i qu¸t) lµ mét h×nh thøc thùc

hiÖn ph¸p luËt, trong ®ã nhµ níc dùa vµo ph¸p luËt ®Ó trao quyÒn cho c¸c c¬

7

quan nhµ níc, c¸c tæ chøc x· héi, c¸c c¸ nh©n ®Ó c¨n cø vµo c¸c quy ®Þnh

ph¸p luËt ban hµnh c¸c quyÕt ®Þnh c¸ biÖt lµm ph¸t sinh, thay ®æi hoÆc chÊm

døt mét quan hÖ ph¸p luËt cô thÓ.

Quan niÖm ADPL nh võa nªu trªn ®îc thÓ hiÖn rÊt râ trong ®êi sèng x·

héi: Ch¼ng h¹n ®Ó ADPL h×nh sù nh»m buéc kÎ ph¹m téi ph¶i chÞu tr¸ch

nhiÖm ph¸p luËt h×nh sù th× nhµ níc ®· trao quyÒn cho Toµ ¸n vµ Toµ ¸n c¨n

cø vµo c¸c quy ®Þnh cô thÓ cña ph¸p luËt h×nh sù ®Ó xÐt xö ra mét b¶n ¸n (v¨n

b¶n ADPL h×nh sù) buéc kÎ ph¹m téi ph¶i chÞu mét h×nh ph¹t nhÊt ®Þnh. HoÆc

®Ó b¶o vÖ an toµn giao th«ng, Nhµ níc b»ng ph¸p luËt ®· quy ®Þnh cho c¸c

chiÕn sü c¶nh s¸t giao th«ng cã quyÒn ¸p dông c¸c quy ph¹m ph¸p luËt giao

th«ng ra c¸c quyÕt ®Þnh xö ph¹t hµnh chÝnh ®èi víi c¸c chñ thÓ cã hµnh vi vi

ph¹m ph¸p luËt giao th«ng nh vît ®Ìn ®á, ®i vµo ®êng ngîc chiÒu... Ngoµi ra,

trong mét sè trêng hîp, Nhµ níc còng cho phÐp mét sè tæ chøc x· héi ®îc

ADPL, nh ph¸p luËt vÒ Héi cho phÐp mét sè tæ chøc x· héi ®îc ADPL ra c¸c

quyÕt ®Þnh tuyÓn nh©n viªn vµo lµm viÖc trong tæ chøc cña m×nh.

Trong c¸c h×nh thøc thùc hiÖn ph¸p luËt, th× ADPL lµ mét h×nh thøc

thùc hiÖn ph¸p luËt ®Æc biÖt, v× ph¸p luËt ë ®©y ®îc thùc hiÖn bëi c¸c chñ thÓ

n¾m quyÒn lùc Nhµ níc. NÕu tu©n thñ ph¸p luËt, thi hµnh ph¸p luËt vµ sö dông

ph¸p luËt lµ nh÷ng h×nh thøc mµ mäi chñ thÓ ph¸p luËt ®Òu cã thÓ tù thùc hiÖn

th× ADPL lµ h×nh thøc lu«n cã sù tham gia cña Nhµ níc. ADPL lµ h×nh thøc

rÊt quan träng cña thùc hiÖn ph¸p luËt. Trong ®ã ph¸p luËt t¸c ®éng vµo cuéc sèng,

vµo c¸c quan hÖ x· héi ®Ó ®¹t ®îc hiÖu qu¶ cao nhÊt, c¸c quy ®Þnh cña nã ®Òu ®îc

thùc hiÖn triÖt ®Ó, bëi v× ADPL lu«n cã sù can thiÖp cña nhµ níc.

Trong thùc tÕ, nÕu chØ th«ng qua c¸c h×nh thøc thùc hiÖn ph¸p luËt nh:

Tu©n thñ ph¸p luËt, thi hµnh ph¸p luËt vµ sö dông ph¸p luËt, th× ph¸p luËt cã

lóc kh«ng ®îc thùc hiÖn triÖt ®Ó v× c¸c chñ thÓ kh«ng tù gi¸c thùc hiÖn, bëi

c¸c h×nh thøc nµy chØ do c¸c chñ thÓ ph¸p luËt tù gi¸c thùc hiÖn mµ kh«ng cã

sù b¾t buéc thùc hiÖn cña Nhµ níc.

8

Nghiªn cøu ADPL cho thÊy cã c¸c ®Æc ®iÓm sau:

Mét lµ, ADPL chØ do nh÷ng c¬ quan nhµ níc cã thÈm quyÒn tiÕn hµnh.

Ph¸p luËt quy ®Þnh cho mçi lo¹i c¬ quan nhµ níc ®îc quyÒn ¸p dông mét sè

lo¹i v¨n b¶n ph¸p luËt nhÊt ®Þnh trong nh÷ng trêng hîp nhÊt ®Þnh. Ch¼ng h¹n,

chØ cã c¸c c¬ quan C«ng an, ViÖn kiÓm s¸t vµ Toµ ¸n míi ®îc ADPL h×nh sù

®Ó ®iÒu tra, truy tè vµ xÐt xö kÎ ph¹m téi. Cßn UBND c¸c cÊp kh«ng ®îc

ADPL h×nh sù.

Hai lµ, ADPL lµ mét ho¹t ®éng mang tÝnh quyÒn lùc nhµ níc, thÓ hiÖn:

C¬ quan ADPL ¸p dông theo ý chÝ ®¬n ph¬ng mµ kh«ng phô thuéc vµo ý chÝ

cña bªn bÞ ¸p dông. ViÖc thùc hiÖn c¸c quy ®Þnh trong v¨n b¶n ADPL ®îc

®¶m b¶o thùc hiÖn b»ng cìng chÕ nhµ níc.

Ba lµ, ADPL lµ mét ho¹t ®éng ®îc tiÕn hµnh theo mét thñ tôc tè tông

rÊt chÆt chÏ. Ch¼ng h¹n, muèn ADPL h×nh sù ph¶i thùc hiÖn ®óng theo c¸c

quy ®Þnh cña Bé luËt tè tông h×nh sù vµ Bé luËt h×nh sù.

Bèn lµ, ADPL lµ mét ho¹t ®éng s¸ng t¹o. NghÜa lµ, khu«n khæ cña ph¸p

luËt cho phÐp ngêi ADPL ph¶i vËn dông tri thøc khoa häc cña m×nh ®Ó ADPL

s¸ng t¹o mµ kh«ng rËp khu«n, m¸y mãc.

¸p dông ph¸p luËt thêng ®îc thùc hiÖn trong c¸c trêng hîp sau:

- Thø nhÊt, khi cÇn ¸p dông c¸c biÖn ph¸p cìng chÕ b»ng mét chÕ tµi

thÝch hîp ®èi víi nh÷ng chñ thÓ cã hµnh vi vi ph¹m ph¸p luËt. Ch¼ng h¹n, khi

cÇn cìng chÕ mét h×nh ph¹t tï ®èi víi kÎ thùc hiÖn hµnh vi ph¹m téi th× c¸c c¬

quan b¶o vÖ ph¸p luËt nh C«ng an, ViÖn kiÓm s¸t, Tßa ¸n ®· dùa trªn c¬ së

ph¸p luËt h×nh sù ®Ó tiÕn hµnh ®iÒu tra, truy tè, xÐt xö, ra b¶n ¸n, Ên ®Þnh tr¸ch

nhiÖm h×nh sù ®èi víi ngêi ph¹m téi vµ buéc hä ph¶i chÊp hµnh h×nh ph¹t ®·

nªu trong b¶n ¸n ®ã.

- Thø hai, khi nh÷ng quyÒn vµ nghÜa vô ph¸p lý cña chñ thÓ kh«ng mÆc

nhiªn ph¸t sinh, thay ®æi hoÆc chÊm døt nÕu thiÕu sù can thiÖp cña Nhµ níc.

Ch¼ng h¹n, §iÒu 55 cña HiÕn ph¸p n¨m 1992 quy ®Þnh: "Lao ®éng lµ quyÒn

vµ nghÜa vô cña c«ng d©n", nhng quyÒn vµ nghÜa vô ®ã chØ ph¸t sinh khi cã

9

quyÕt ®Þnh cña c¬ quan nhµ níc cã thÈm quyÒn hoÆc tæ chøc, c¸ nh©n ®îc nhµ

níc trao quyÒn tuyÓn dông c«ng d©n ®ã vµo lµm viÖc.

- Thø ba, khi x¶y ra tranh chÊp vÒ quyÒn chñ thÓ vµ nghÜa vô ph¸p lý

gi÷a c¸c bªn tham gia QHPL mµ c¸c bªn kh«ng tù gi¶i quyÕt ®îc. Ch¼ng h¹n,

khi ph¸t sinh tranh chÊp vÒ quyÒn vµ nghÜa vô gi÷a c¸c bªn trong hîp ®ång

d©n sù mµ hai bªn kh«ng bµn b¹c gi¶i quyÕt ®îc nªn ph¶i nhê ®Õn Tßa ¸n vµ

Tßa ¸n c¨n cø vµo c¸c quy ®Þnh cña ph¸p luËt ra mét b¶n ¸n x¸c ®Þnh c¸c

quyÒn vµ nghÜa vô gi÷a c¸c bªn.

- Thø t, trong mét sè quan hÖ ph¸p luËt mµ Nhµ níc thÊy cÇn thiÕt ph¶i

tham gia kiÓm tra, gi¸m s¸t ho¹t ®éng cña c¸c bªn tham gia vµo quan hÖ ®ã

hoÆc Nhµ níc x¸c nhËn sù tån t¹i hay kh«ng tån t¹i mét sè sù viÖc, sù kiÖn

thùc tÕ. VÝ dô: ViÖc x¸c nhËn di chóc, chøng thùc thÕ chÊp, chøng nhËn ®¨ng

ký kÕt h«n...

Tõ sù ph©n tÝch trªn, cã thÓ ®a ra mét kh¸i niÖm: ADPL lµ mét ho¹t

®éng mang tÝnh tæ chøc, tÝnh quyÒn lùc nhµ níc, trong ®ã nhµ níc th«ng qua

c¸c c¬ quan nhµ níc cã thÈm quyÒn, c¸c tæ chøc x· héi, c¸c c¸ nh©n ®îc Nhµ

níc trao quyÒn c¨n cø vµo c¸c quy ®Þnh cña ph¸p luËt ®Ó ®Ò ra mét v¨n b¶n

ADPL lµm ph¸t sinh, thay ®æi hoÆc chÊm døt c¸c quan hÖ ph¸p luËt.

1.1.2. Kh¸i niÖm ¸p dông ph¸p luËt trong gi¶i quyÕt ¸n h«n nh©n

vµ gia ®×nh

Tríc khi nguyªn cøu kh¸i niÖm ADPL trong gi¶i quyÕt HN vµ G§, ta

cÇn lµm râ kh¸i niÖm HN vµ G§.

1.1.2.1. Kh¸i niÖm h«n nh©n vµ gia ®×nh

* Kh¸i niÖm h«n nh©n: Tríc hÕt h«n nh©n lµ hiÖn tîng x· héi, lµ sù

liªn kÕt gi÷a ngêi ®µn «ng vµ ngêi ®µn bµ. Trong x· héi cã giai cÊp, h«n

nh©n mang tÝnh giai cÊp. Díi chÕ ®é XHCN, h«n nh©n lµ sù liªn kÕt gi÷a

ngêi ®µn «ng vµ ngêi ®µn bµ ®îc ph¸p luËt thõa nhËn ®Ó x©y dùng gia ®×nh

10