Áp dụng pháp luật giải quyết tranh chấp đất đai tại Ủy ban nhân dân các cấp ở tỉnh Hà Tĩnh

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI

KHOA LUẬT

NGUYỄN HÀ MY

¸P DôNG PH¸P LUËT GI¶I QUYÕT TRANH CHÊP §ÊT §AI

T¹I ñY BAN NH¢N D¢N C¸C CÊP ë TØNH Hµ TÜNH

LUẬN VĂN THẠC SĨ LUẬT HỌC

HÀ NỘI - 2020

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI

KHOA LUẬT

NGUYỄN HÀ MY

¸P DôNG PH¸P LUËT GI¶I QUYÕT TRANH CHÊP §ÊT §AI

T¹I ñY BAN NH¢N D¢N C¸C CÊP ë TØNH Hµ TÜNH

Chuyên ngành: Luật Kinh tế

Mã số: 8380101.05

LUẬN VĂN THẠC SĨ LUẬT HỌC

Cán bộ hƣớng dẫn khoa học: PGS.TS NGUYỄN CẢNH QUÝ

HÀ NỘI - 2020

LỜI CAM ĐOAN

Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu khoa học của

riêng tôi. Những kết luận khoa học của Luận văn chưa được ai

công bố trong bất kỳ công trình nào khác. Các số liệu, ví dụ, trích

dẫn trong luận văn bảo đảm tính chính xác, trung thực, tin cậy.

Tôi đã hoàn thành tất cả các nghĩa vụ tài chính theo quy định của

Khoa Luật - Đại học Quốc gia Hà Nội.

Vậy tôi viết lời cam đoan đề nghị Khoa Luật xem xét để tôi có

thể bảo vệ Luận văn.

Tôi xin chân thành cảm ơn!

NGƢỜI CAM ĐOAN

Nguyễn Hà My

MỤC LỤC

Trang

Trang phụ bìa

Lời cam đoan

Mục lục

Danh mục các ký hiệu, các chữ viết tắt

Danh mục các bảng, hình vẽ

MỞ ĐẦU .......................................................................................................... 1

CHƢƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ ÁP DỤNG PHÁP LUẬT GIẢI

QUYẾT TRANH CHẤP ĐẤT ĐAI TẠI UỶ BAN NHÂN

DÂN CÁC CẤP................................................................................... 8

1.1. Khái niệm, đặc điểm, vai trò áp dụng pháp luật giải quyết

tranh chấp đất đai tại Uỷ ban nhân dân các cấp............................. 8

1.1.1. Khái niệm tranh chấp đất đai................................................................ 8

1.1.2. Khái niệm giải quyết tranh chấp đất đai............................................. 11

1.1.3. Khái niệm áp dụng pháp luật giải quyết tranh chấp đất đai của Ủy

ban nhân dân....................................................................................... 14

1.1.4. Đặc điểm áp dụng pháp luật giải quyết tranh chấp đất đai tại Uỷ

ban nhân dân các cấp.......................................................................... 18

1.1.5. Vai trò của áp dụng pháp luật giải quyết tranh chấp đất đai tại Ủy

ban nhân dân các cấp.......................................................................... 22

1.2. Nguyên tắc, nội dung và các giai đoạn áp dụng pháp luật giải

quyết tranh chấp đất đai tại Ủy ban nhân dân các cấp ................ 26

1.2.1. Nguyên tắc áp dụng pháp luật giải quyết tranh chấp đất đai tại Ủy

ban nhân dân các cấp.......................................................................... 26

1.2.2. Nội dung áp dụng pháp luật giải quyết tranh chấp đất đai của Ủy

ban nhân dân các cấp.......................................................................... 28

1.2.3. Các giai đoạn áp dụng pháp luật giải quyết tranh chấp đất đai tại

Ủy ban nhân dân các cấp.................................................................... 31

1.3. Các điều kiện bảo đảm áp dụng pháp luật giải quyết tranh

chấp đất đai tại Ủy ban nhân dân các cấp ..................................... 37

1.3.1. Điều kiện pháp luật............................................................................. 37

1.3.2. Điều kiện chính trị .............................................................................. 38

1.3.3. Điều kiện con ngƣời ........................................................................... 39

1.3.4. Điều kiện cơ sở vật chất, trang thiết bị và nguồn lực tài chính.......... 40

TIỂU KẾT CHƢƠNG 1.................................................................................. 42

CHƢƠNG 2: THỰC TRẠNG ÁP DỤNG PHÁP LUẬT GIẢI

QUYẾT TRANH CHẤP ĐẤT ĐAI TẠI ỦY BAN NHÂN

DÂN CÁC CẤP Ở TỈNH HÀ TĨNH............................................... 43

2.1. Các yếu tố ảnh hƣởng tới áp dụng pháp luật giải quyết tranh

chấp đất đai của Ủy ban nhân dân các cấp ở tỉnh Hà Tĩnh ......... 43

2.1.1. Đặc điểm tự nhiên, kinh tế, xã hội của tỉnh Hà Tĩnh có ảnh

hƣởng tới việc giải quyết tranh chấp đất đai của Ủy ban nhân dân

các cấp ................................................................................................ 43

2.1.2. Cơ cấu tổ chức của Ủy ban nhân dân các cấp và bộ máy cơ quan

tham mƣu quản lý đất đai ở tỉnh Hà Tĩnh .......................................... 47

2.1.3. Tình hình tranh chấp đất đai thuộc thẩm quyền giải quyết của Ủy

ban nhân dân các cấp ở tỉnh Hà Tĩnh ................................................. 50

2.2. Thực trạng của hoạt động áp dụng pháp luật giải quyết tranh

chấp đất đai tại Ủy ban nhân dân các cấp ở tỉnh Hà Tĩnh........... 53

2.2.1. Những kết quả đạt đƣợc trong giải quyết tranh chấp đất đai tại

Ủy ban nhân dân các cấp ở tỉnh Hà Tĩnh và nguyên nhân................. 53

2.2.2. Những hạn chế trong áp dụng pháp luật giải quyết tranh chấp đất

đai tại Ủy ban nhân dân các cấp ở tỉnh Hà Tĩnh và nguyên nhân...... 63

TIỂU KẾT CHƢƠNG 2.................................................................................. 72

CHƢƠNG 3: QUAN ĐIỂM VÀ GIẢI PHÁP ĐẢM BẢO ÁP DỤNG

PHÁP LUẬT GIẢI QUYẾT TRANH CHẤP ĐẤT ĐAI TẠI

UỶ BAN NHÂN DÂN CÁC CẤP Ở TỈNH HÀ TĨNH.................. 73

3.1. Quan điểm áp dụng pháp luật giải quyết tranh chấp đất đai

tại Ủy ban nhân dân các cấp ở tỉnh Hà Tĩnh................................. 73

3.1.1. Áp dụng pháp luật giải quyết tranh chấp đất đai tại Ủy ban nhân

dân các cấp ở tỉnh Hà Tĩnh phải quán triệt các quan điểm, chủ

trƣơng của Đảng và của Đảng bộ tỉnh Hà Tĩnh về giải quyết tranh

chấp đất đai.......................................................................................... 73

3.1.2. Áp dụng pháp luật giải quyết tranh chấp đất đai tại Ủy ban nhân

dân các cấp ở tỉnh Hà Tĩnh phải nhanh chóng, kịp thời, đúng pháp

luật, bảo đảm quyền và lợi ích hợp pháp của các bên tranh chấp ...... 77

3.1.3. Áp dụng pháp luật giải quyết tranh chấp đất đai tại Ủy ban nhân

dân các cấp ở tỉnh Hà Tĩnh phải chú trọng đề cao vai trò của

công tác hòa giải................................................................................. 78

3.1.4. Áp dụng pháp luật giải quyết tranh chấp đất đai tại Ủy ban nhân

dân các cấp ở tỉnh Hà Tĩnh phải bảo đảm giữ vững ổn định trật tự

xã hội ở tỉnh Hà Tĩnh.......................................................................... 79

3.2. Giải pháp đảm bảo áp dụng pháp luật giải quyết tranh chấp

đất đai tại Ủy ban nhân dân các cấp ở tỉnh Hà Tĩnh.................... 79

3.2.1. Nhóm giải pháp chung........................................................................ 79

3.2.2. Nhóm giải pháp cụ thể cho tỉnh Hà Tĩnh ........................................... 86

TIỂU KẾT CHƢƠNG 3.................................................................................. 94

KẾT LUẬN.................................................................................................... 95

DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO..................................................... 97

DANH MỤC CÁC KÝ HIỆU, CÁC CHỮ VIẾT TẮT

ADPL: Áp dụng pháp luật

QPPL: Quy phạm pháp luật

UBND: Ủy ban nhân dân

DANH MỤC CÁC BẢNG, HÌNH VẼ

Số hiệu Tên bảng Trang

Bảng 2.1 Tình hình hòa giải tranh chấp đất đai tại UBND cấp

xã trên địa bàn tỉnh Hà Tĩnh 54

Bảng 2.2 Tổng hợp số tranh chấp đất đai thuộc thẩm quyền

giải quyết của UBND Thành phố Hà Tĩnh giai đoạn

2016-2017 56

Bảng 2.3 Tổng hợp số tranh chấp đất đai thuộc thẩm quyền

giải quyết của UBND Thành phố Hà Tĩnh giai đoạn

2018-2019 57

Số hiệu Tên hình Trang

Hình 2.1 Vị trí địa lý tỉnh Hà Tĩnh 43

1

MỞ ĐẦU

1. Tính cấp thiết của đề tài

Đất đai là một tài nguyên thiên nhiên quý giá của mỗi quốc gia và là

yếu tố mang tính quyết định sự tồn tại và phát triển của con ngƣời và các sinh

vật khác trên trái đất. Trải qua nhiều thế hệ, nhân dân ta đã tốn bao công sức,

xƣơng máu cải tạo, bảo vệ để đƣợc vốn đất đai nhƣ ngày nay. Chính vì vậy,

đất đai là vấn đề quan trọng luôn đƣợc Đảng và Nhà nƣớc ta đặc biệt quan

tâm. Đảng và Nhà nƣớc đã ban hành nhiều chủ trƣơng, đƣờng lối, quan điểm

và pháp luật về vấn đề đất đai.

Hiện nay ở Việt Nam, tranh chấp đất đai là một hiện tƣợng phổ biến

trong xã hội, đặc biệt khi nƣớc ta chuyển đổi sang nền kinh tế thị trƣờng, đất

đai trở thành một loại hàng hóa đặc biệt có giá trị. ADPL để giải quyết tranh

chấp đất đai đang là một thách thức đối với các cơ quan nhà nƣớc có thẩm

quyền. Trong cả nƣớc cũng nhƣ ở tỉnh Hà Tĩnh, ADPL giải quyết tranh chấp

đất đai là một vấn đề nhạy cảm, đụng chạm đến nhiều vấn đề của xã hội; nếu

giải quyết không tốt sẽ dẫn đến những phản ứng không chỉ của một cá nhân,

mà là của nhiều ngƣời; nếu có sự tác động tiêu cực từ bên ngoài sẽ dễ gây nên

những tác động xấu đối với xã hội. Việc ADPL giải quyết tranh chấp đất đai

dứt điểm, có tình, có lý,… có ý nghĩa rất quan trọng trong việc duy trì sự ổn

định chính trị, trật tự an toàn xã hội trong cả nƣớc nói chung và ở tỉnh Hà

Tĩnh nói riêng. Thông qua việc ADPL giải quyết tranh chấp đất đai, pháp luật

đất đai phát huy đƣợc vai trò trong đời sống xã hội, Nhà nƣớc điều chỉnh các

quan hệ đất đai cho phù hợp với lợi ích của Nhà nƣớc và của xã hội, đồng thời

giáo dục ý thức tôn trọng pháp luật của công dân, ngăn ngừa vi phạm pháp

luật về đất đai.

Ở Việt Nam hiện nay dƣới góc độ lý luận mới có một số công trình

2

nghiên cứu về ADPL trong giải quyết tranh chấp đất đai của UBND ở khía

cạnh này hoặc khía cạnh khác, nhƣng chƣa có một công trình nào nghiên cứu

một cách đầy đủ có hệ thống để làm nền tảng lý luận cho việc ADPL giải

quyết tranh chấp đất đai tại UBND các cấp trong cả nƣớc nói chung và ở tỉnh

Hà Tĩnh nói riêng.

Về mặt thực tiễn, trong những năm gần đây, một số lƣợng đáng kể các

vụ tranh chấp đất đai đã đƣợc UBND các cấp ở tỉnh Hà Tĩnh ADPL giải

quyết, đã bảo vệ đƣợc quyền, lợi ích hợp pháp của các chủ thể tham gia các

quan hệ đất đai, đƣợc xã hội đồng tình ủng hộ. Tuy nhiên, số vụ tranh chấp

đất đai ở tỉnh Hà Tĩnh vẫn diễn biến phức tạp và có chiều hƣớng gia tăng,

thực tế này cho thấy hoạt động ADPL trong giải quyết các tranh chấp đất đai

của UBND các cấp ở tỉnh Hà Tĩnh vẫn còn có những bất cập, nhiều khi chƣa

thực sự đem lại hiệu quả nhƣ mong muốn. Những hạn chế, bất cập có nhiều lý

do khác nhau nhƣ yếu tố pháp luật, yếu tố xã hội, yếu tố lịch sử, trình độ năng

lực của đội ngũ cán bộ, công chức của UBND các cấp ở tỉnh Hà Tĩnh đã làm

ảnh hƣởng không nhỏ đến quá trình ADPL trong giải quyết tranh chấp đất đai

của UBND ở tỉnh Hà Tĩnh.

Việc nghiên cứu một cách đầy đủ, có hệ thống về hoạt động ADPL của

UBND các cấp ở tỉnh Hà Tĩnh trong giải quyết tranh chấp đất đai và đề xuất

những kiến nghị đảm bảo ADPL giải quyết tranh chấp đất đai để nâng cao

chất lƣợng giải quyết tranh chấp đất đai tại UBND ở tỉnh Hà Tĩnh là việc làm

có ý nghĩa quan trọng về mặt lý luận và thực tiễn. Vì lẽ đó, tác giả lựa chọn đề

tài nghiên cứu “Áp dụng pháp luật giải quyết tranh chấp đất đai tại Ủy ban

nhân dân các cấp ở tỉnh Hà Tĩnh” để nghiên cứu viết luận văn thạc sĩ

chuyên ngành Luật kinh tế.

2. Tình hình nghiên cứu

Pháp luật về giải quyết tranh chấp đất đai nói chung và ADPL trong