Áp dụng quy phạm pháp luật hành chính trong trường hợp xung đột

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO

TRƢỜNG ĐẠI HỌC LUẬT TP. HỒ CHÍ MINH

TRẦN THỊ ÁNH MINH

ÁP DỤNG QUY PHẠM PHÁP LUẬT HÀNH

CHÍNH TRONG TRƢỜNG HỢP XUNG ĐỘT

LUẬN VĂN THẠC SỸ LUẬT HỌC

Chuyên ngành: Luật Hiến pháp và Luật Hành chính

Mã số: 60380102

Ngƣời hƣớng dẫn khoa học: PGS.TS NGUYỄN CỬU VIỆT

TP. Hồ Chí Minh, năm 2015

LỜI CAM ĐOAN

Tôi, Trần Thị Ánh Minh, xin cam đoan những nội dung trong luận văn

này là kết quả nghiên cứu của bản thân, không sao chép từ các công trình của

các tác giả khác. Các số liệu nêu trong luận văn là trung thực và chính xác.

Các ý kiến, khái niệm có ý nghĩa khoa học tham khảo từ các tài liệu khác đã

được chú dẫn và liệt kê trong danh mục tài liệu tham khảo.

Tôi xin hoàn toàn chịu trách nhiệm về nội dung trên.

Tác giả luận văn

Trần Thị Ánh Minh

DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT

Từ viết tắt Nội dung đầy đủ

UBTVQH Uỷ ban Thường vụ Quốc hội

HĐND Hội đồng nhân dân

UBND Ủy ban nhân dân

Luật 1996 Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật năm 1996

Luật 2004 Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật của

Hội đồng nhân dân và Uỷ ban nhân nhân năm 2004

Luật 2008 Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật năm 2008

Luật 2015 Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật năm 2015

QPPL Quy phạm pháp luật

MỤC LỤC

PHẦN MỞ ĐẦU ............................................................................................. 1

CHƢƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ PHÁP LÝ CỦA ÁP DỤNG QUY

PHẠM PHÁP LUẬT HÀNH CHÍNH TRONG TRƢỜNG HỢP XUNG

ĐỘT ................................................................................................................. 5

............................................................5

1.1.1. Khái quát về khái niệm quy phạm pháp luật hành chính và áp dụng

quy phạm pháp luật hành chính.........................................................5

1.1.2. Khái niệm xung đột giữa các quy phạm pháp luật hành chính..........8

1.1.3. Khái quát về giải quyết xung đột giữa các quy phạm pháp luật hành

chính................................................................................................ 11

1.1.4. Khái niệm áp dụng quy phạm pháp luật hành chính trong trường

hợp xung đột.....................................................................................15

1.2.

................................................16

1.2.1. Áp dụng quy phạ ờng hợp xung đột

căn cứ ệu lực pháp lý của văn bản...........................16

1.2.2. Áp dụng quy phạm pháp luật hành chính trong trường hợp xung độ

............................................23

1.2.3. Áp dụng quy phạm pháp luật hành chính trong trường hợp xung đột

theo quy đị ..................................................29

..............................................................................................36

CHƢƠNG 2: NHỮNG XUNG ĐỘT CHỦ YẾU CỦA CÁC QUY PHẠM

PHÁP LUẬT HÀNH CHÍNH HIỆN HÀNH VÀ NGUYÊN TẮC ÁP

DỤNG ............................................................................................................ 37

2.1. Xung đột giữa các quy phạm pháp luật hành chính trong các văn

bản quy phạm pháp

và nguyên tắc áp dụng.............................................................................37

2.1.1. Xung đột giữa các quy phạm pháp luật của luật, bộ luật với các quy

phạm pháp luật của Hiến pháp ........................................................37

2.1.2. Xung đột giữa các quy phạm pháp luật trong các luật ....................39

2.1.3. Xung đột giữa các quy phạm pháp luật của nghị quyết của Quốc hội

với các quy phạm pháp luật của các luật, bộ luật ...........................44

2.1.4. Xung đột giữa các quy phạm pháp luật trong các nghị định ...........48

2.1.5. Xung đột giữa các quy phạm pháp luật trong các thông tư ............49

2.1.6. Xung đột giữa các quy phạm pháp luật trong cùng một văn bản quy

phạm pháp luật.................................................................................51

....55

2.3. Xung đột giữa các quy phạm pháp luật trong các văn bản quy định

chi tiết với các quy phạm pháp luật trong các văn bản đƣợc quy

định chi tiết và nguyên tắc áp dụng ......................................................68

2.4.

.....72

2.5.

..............................................75

2.6. Một số giải pháp chung góp phần hoàn thiện các văn bản quy phạm

pháp luật hành chính về nguyên tắc áp dụng quy phạm pháp luật

trong trƣờng hợp xung đột.....................................................................81

Kết luận chương 2 ..............................................................................................87

KẾT LUẬN CHUNG ................................................................................... 89

1

PHẦN MỞ ĐẦU

1. Lý do chọn đề tài

ta

pháp luật vào thực tiễn. Trong đó, Nghị quyết 48-NQ/TW của Bộ Chính trị

ngày 24/5/2005 về chiến lược xây dựng và hoàn thiện hệ thống pháp luật Việt

Nam đến năm 2010, định hướng đến năm 2020 đã nêu rõ mục tiêu: “Xây dựng

và hoàn thiện hệ thống pháp luật đồng bộ, thống nhất, khả thi, công khai, minh

bạch, trọng tâm là hoàn thiện thể chế kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ

nghĩa” , Nghị quyết

“Tiếp tục phát huy dân chủ và sức mạnh đại

đoàn kết toàn dân tộc; hoàn thiện, nâng cao hiệu lực, hiệu quả hoạt động của

Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa; đổi mới, nâng cao chất lượng và hiệu

quả hoạt động của Quốc hội, Chính phủ, chính quyền địa phương; đẩy mạnh

cải cách hành chính và cải cách tư pháp”.

các

i tiến bộ hơn. Ngoài

ra, để điều chỉnh vấn đề liên quan đến việc ban hành và áp dụng văn bản QPPL

của cơ quan nhà nước ở địa phương còn có Luật 2004 và gần đây nhất vào ngày

19/6/2015 Quốc hội đã nhất trí thông qua Luật 2015 thay thế cho Luật 2008 và

Luật 2004. Tuy Luật mới chưa có hiệu lực thi hành nhưng

2

nhiều thiếu sót, bất cập trong h

QPPL

hành chính

trong các văn bản QPPL của

QPPL nói chung và QPPL hành chính nói riêng

“

L

2. Tình hình nghiên cứu đề tài

Pháp luật mỗi nước đều có quy định nguyên tắc áp dụng pháp luật

khi có mâu thuẫn .

trong

văn bản

căn cứ để để áp dụng QPPL trong

các văn bản QPPL

Trong thời đại khoa học, công nghệ phát triển v hội nhập

quốc tế như hiện nay, âu thuẫn trong hệ thống pháp luật là không thể tránh

khỏi.

“Khắc phục những xung

đột và lỗ hổng trong pháp luật Nguyễn Minh Đức, Tạp chí nghiên

cứu lập pháp số 24, năm 2009; “Các nguyên tắc giải quyết xung đột trong văn

bản QPPL” Thái Thị Tuyết Dung, Tạp chí khoa học pháp lý số 2,

năm 2011;

18, năm 2011;

2011;

3

pháp lý số 4, năm 2012....

2013 đã có hiệu lực hơn 1 năm và Luật 2015

cũng vừa được Quốc hội thông qua

QPPL hành chính trong trường hợp xung đột giữa các văn bản QPPL

3. Mục đích nghiên cứu của đề tài

Trên cơ sở phân tích những vấn đề lý luận, pháp lý và thực trạng về

nguyên tắc áp dụng QPPL hành chính trong trường hợp xung đột,

, qua đó

văn bản QPPL

4. Đối tƣợng nghiên cứu và giới hạn phạm vi nghiên cứu của đề tài

, trong hệ thống văn bản

giữa các QPPL, đặc biệt là xung đột giữa các

QPPL hành chính trong các văn bản QPPL; đồng thời

về những mâu thuẫn, chồng chéo nhau trong nội dung của các QPPL hành

chính trong các văn bản QPPL

hành chính để từ đó có những kiến nghị nhằm hoàn thiện quy định pháp luật về

các nguyên tắc áp dụng QPPL hành chính trong trường hợp xung đột.

4

5.

Luận văn được nghiên cứu trên cơ sở phương pháp luận của chủ nghĩa

Mác - Lê Nin và tư tưởng Hồ Chí Minh và sử dụng phương pháp phân tích,

phương pháp tổng hợp, phương pháp so sánh, phương pháp thống kê…

6. Ý nghĩa khoa học và giá trị ứng dụng của đề tài

- Những kết quả nghiên cứu của luận văn góp phần làm rõ những vấn đề

về lý luận, pháp lý và thực trạng về nguyên tắc áp dụng văn bản QPPL hành

chính trong trường hợp xung đột.

- Những kiến nghị của luận văn có thể là tư liệu tham khảo cho các cơ

quan nhà nước có thẩm quyền trong việc ứng dụng giải quyết những xung đột

phát sinh giữa các QPPL hành chính trong các văn bản QPPL.

- Luận văn còn có thể là tài liệu tham khảo cho nghiên cứu, học tập, nhất

là sinh viên, học viên cao học chuyên ngành Luật Hành chính và Luật Hiến

pháp.

7. Bố cục của luận văn

Luận văn gồm: Phần mở đầu, 02 chương và kết luận

Chương 2: Những xung đột chủ yếu giữa các quy phạm pháp luật hành

chính hiện hành và nguyên tắc áp dụng.

5

CHƢƠNG 1

CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ PHÁP LÝ CỦA ÁP DỤNG QUY PHẠM PHÁP

LUẬT HÀNH CHÍNH TRONG TRƢỜNG HỢP XUNG ĐỘT

1.1.

Theo mục đích của đề tài, đầu tiên chúng ta cần tìm hiểu những nét khái

quát về khái niệm: QPPL hành chính, áp dụng QPPL hành chính và áp dụng

QPPL hành chính trong trường hợp xung đột.

1.1.1. Khái quát về khái niệm quy phạm pháp luật hành chính và áp dụng

quy phạm pháp luật hành chính

Khái niệm “QPPL hành chính” và “áp dụng QPPL hành chính” đều là

những khái niệm không xa lạ, được quy định cụ thể trong pháp luật, hoặc được

xem xét khá kỹ trong sách báo, giáo trình nên ở đây tác giả chỉ xin khái quát lại

những thông tin trong pháp luật và những quan điểm lý luận đáng chú ý mà

thôi.

1.1.1.1. Khái quát về khái niệm quy phạm pháp luật hành chính

QPPL hành chính là quy tắc hành vi do Nhà nước đặt ra để điều chỉnh

quan hệ xã hội mang tính chấp hành và điều hành phát sinh trong lĩnh vực hoạt

động hành chính nhà nước

1

. QPPL hành chính có những đặc điểm chung của

một QPPL như: (i) Tính bắt buộc chung; (ii) Thường áp dụng nhiều lần, (iii)

Hiệu lực của chúng không chấm dứt khi đã được áp dụng như các quy định về

tổ chức - cơ cấu cơ quan hành chính nhà nước. Tuy nhiên, một QPPL nói chung

và QPPL hành chính nói riêng không nhất thiết phải có đầy đủ ba đặc điểm

trên2

.

Xét ở dấu hiệu bên ngoài, điểm khác biệt của các QPPL hành chính là

1 Nguyễn Cửu Việt (chủ biên) (2013), Giáo trình Luật hành chính Việt Nam, NXB Đại học quốc gia Hà

Nội, Hà Nội, tr. 113.

2 Nguyễn Cửu Việt (2007), “Trở lại khái niệm văn bản quy phạm pháp luật”, Tạp chí Nghiên cứu lập pháp,

(04), tr. 36: Tác giả đầu tiên nêu ra quan điểm này là Mítskêvích A.V. trong cuốn: Mítskêvích A.V: Quyết

định pháp luật của các cơ quan nhà nước cao nhất, NXB Pháp lý, Mátxcơva, 1967, tr. 67 (tiếng Nga).