Áp dụng pháp luật trong xét xử sơ thẩm các vụ án hình sự của tòa án quân sự ở Việt Nam hiện nay

HỌC VIỆN CHÍNH TRỊ QUỐC GIA HỒ CHÍ MINH

DƯƠNG VĂN THĂNG

¸P DôNG PH¸P LUËT TRONG XÐT Xö S¥ THÈM

C¸C Vô ¸N H×NH Sù CñA TßA ¸N QU¢N Sù

ë VIÖT NAM HIÖN NAY

LUẬN ÁN TIẾN SĨ

Chuyên ngành: Lý luận và lịch sử nhà nước và pháp luật

Mã số: 62 38 01 01

Người hướng dẫn khoa học: PGS.TS. NGUYỄN CẢNH QUÝ

HÀ NỘI - 2017

LỜI CAM ĐOAN

Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của

riêng tôi. Các số liệu, kết quả nêu trong luận án là trung

thực, có nguồn gốc rõ ràng và được trích dẫn đầy đủ theo

quy định.

Tác giả luận án

Dương Văn Thăng

MỤC LỤC

Trang

MỞ ĐẦU 1

Chương 1: TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU LIÊN QUAN

ĐẾN ĐỀ TÀI LUẬN ÁN VÀ NHỮNG VẤN ĐỀ ĐẶT RA

CẦN TIẾP TỤC NGHIÊN CỨU 7

1.1. Tổng quan tình hình nghiên cứu liên quan đến đề tài 7

1.2. Những vẫn đề đặt ra cần tiếp tục nghiên cứu trong luận án, giả

thuyết nghiên cứu và câu hỏi nghiên cứu 22

Chương 2: CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ ÁP DỤNG PHÁP LUẬT TRONG XÉT

XỬ SƠ THẨM CÁC VỤ ÁN HÌNH SỰ CỦA TÒA ÁN QUÂN

SỰ Ở VIỆT NAM 26

2.1. Khái niệm, đặc điểm, vai trò áp dụng pháp luật trong xét xử sơ

thẩm các vụ án hình sự của Tòa án quân sự 26

2.2. Nội dung, qui trình áp dụng pháp luật trong xét xử sơ thẩm các

vụ án hình sự của Tòa án quân sự 39

2.3. Nguyên tắc áp dụng pháp luật trong xét xử sơ thẩm các vụ án

hình sự của Tòa án quân sự 50

2.4. Các yếu tố tác động đến hoạt động áp dụng pháp luật trong xét

xử sơ thẩm các vụ án hình sự của Tòa án quân sự 57

Chương 3: THỰC TRẠNG ÁP DỤNG PHÁP LUẬT TRONG XÉT XỬ SƠ

THẨM CÁC VỤ ÁN HÌNH SỰ CỦA TÒA ÁN QUÂN SỰ Ở

VIỆT NAM 66

3.1. Khái quát về Tòa án quân sự Việt Nam 66

3.2. Những kết quả đạt được trong áp dụng pháp luật xét xử sơ

thẩm các vụ án hình sự của Tòa án quân sự ở Việt Nam và

nguyên nhân 69

3.3. Những hạn chế về áp dụng pháp luật trong xét xử sơ thẩm các

vụ án hình sự của Tòa án quân sự ở Việt Nam và nguyên nhân 83

Chương 4: QUAN ĐIỂM VÀ GIẢI PHÁP BẢO ĐẢM ÁP DỤNG PHÁP

LUẬT TRONG XÉT XỬ SƠ THẨM CÁC VỤ ÁN HÌNH SỰ

CỦA TÒA ÁN QUÂN SỰ 116

4.1. Quan điểm bảo đảm áp dụng pháp luật trong xét xử sơ thẩm các

vụ án hình sự của Tòa án quân sự 116

4.2. Giải pháp bảo đảm áp dụng pháp luật trong xét xử sơ thẩm các

vụ án hình sự của Tòa án quân sự 119

KẾT LUẬN 149

DANH MỤC CÁC CÔNG TRÌNH KHOA HỌC ĐÃ CÔNG BỐ 152

DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO 153

DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT

ADPL Áp dụng pháp luật

BLDS Bộ luật Dân sự

BLHS Bộ luật Hình sự

BLTTHS Bộ luật Tố tụng Hình sự

HĐXX Hội đồng xét xử

PLTCTAQS Pháp lệnh tổ chức Tòa án quân sự

PLHS Pháp luật Hình sự

PLTTHS Pháp luật Tố tụng Hình sự

QĐADPL Quyết định áp dụng pháp luật

TTHS Tố tụng hình sự

TAND Tòa án nhân dân

TAQS Tòa án quân sự

TAQSTW Tòa án quân sự Trung ương

TAQSQK Tòa án quân sự Quân khu

TAQSKV Tòa án quân sự Khu vực

VAHS Vụ án hình sự

VKSQS Viện kiểm sát quân sự

VKSQSQK Viện kiểm sát quân sự Quân khu

VKSQSKV Viện kiểm sát quân sự Khu vực

XHCN Xã hội chủ nghĩa

DANH MỤC CÁC BẢNG

Trang

Bảng 3.1: Thống kê số vụ án trả hồ sơ cho Viện kiểm sát để điều tra

bổ sung từ năm 2005-2015 74

Bảng 3.2: Tổng số án sơ thẩm bị cải sửa từ năm 2005-2015 78

Bảng 3.3: Tổng số án sơ thẩm có liên quan đến vấn đề tịch thu và bồi

thường từ năm 2005-2015 79

Bảng 3.4: Số vụ án phúc thẩm về nhóm tội xâm phạm tính mạng, sức

khỏe, danh dự, nhân phẩm 88

Bảng 3.5: Số vụ án bị huỷ, cải sửa thuộc nhóm tội xâm phạm tính

mạng, sức khỏe, danh dự, nhân phẩm 88

Bảng 3.6: Số vụ án phúc thẩm thuộc nhóm tội xâm phạm sở hữu trên

tổng số vụ án phúc thẩm 93

Bảng 3.7: Số vụ án phúc thẩm thuộc nhóm tội an toàn công cộng trật

tự công cộng trên tổng số vụ án phúc thẩm 97

Bảng 3.8: Số vụ án phúc thẩm thuộc nhóm tội xâm phạm nghĩa vụ

trách nhiệm quân nhân trên tổng số vụ án phúc thẩm 100

Bảng 3.9: Số vụ án có kháng cáo, kháng nghị liên quan đến vấn đề

tịch thu bồi thường 105

Bảng 3.10: Tổng số án bị sửa về phần dân sự 105

1

MỞ ĐẦU

1. Tính cấp thiết của đề tài

Hiến pháp năm 2013 đã xác định một cách rõ ràng chức năng thực hiện

quyền tư pháp và nhiệm vụ bảo vệ công lý, bảo vệ quyền con người, quyền công

dân, bảo vệ chế độ xã hội chủ nghĩa, bảo vệ lợi ích của nhà nước, quyền và lợi

ích hợp pháp của tổ chức, cá nhân của hệ thống Tòa án nhân dân. Xuất phát từ

chức năng, nhiệm vụ đó đòi hỏi Tòa án phải có sự chuyển mình mạnh mẽ, thể

hiện trước hết ở việc nâng cao chất lượng công tác xét xử, trong đó có hoạt động

xét xử các vụ án hình sự. Việc áp dụng pháp luật trong xét xử các vụ án hình sự

được bảo đảm áp dụng đầy đủ, chính xác, nhằm bảo đảm công lý, các quyền và

lợi ích của Nhà nước, xã hội, công dân được bảo vệ là yếu tố căn bản để nâng

cao chất lượng xét xử các vụ án hình sự [51].

Tòa án quân sự là cơ quan xét xử của Nhà nước Cộng hòa xã hội chủ

nghĩa (XHCN) Việt Nam được tổ chức trong Quân đội nhân dân, thực hiện

quyền tư pháp thông qua hoạt động xét xử các vụ án hình sự (VAHS). Xét xử sơ

thẩm các VAHS là một giai đoạn quan trọng của cả quá trình giải quyết một

VAHS, là giai đoạn tập trung cao nhất của việc thực hiện quyền tư pháp. Tòa án

quân sự nhân danh Nhà nước định tội danh, quyết định hình phạt và giải quyết

các vấn đề khác liên quan đến tội phạm. Đây được coi là thời điểm kết thúc một

quá trình tố tụng từ giai đoạn điều tra đến giai đoạn truy tố và giai đoạn xét xử.

Việc áp dụng pháp luật (ADPL) trong xét xử sơ thẩm các VAHS của Toà án

Quân sự (TAQS) có ý nghĩa rất quan trọng trong việc bảo vệ pháp chế XHCN,

tăng cường kỷ luật và sức mạnh chiến đấu của Quân đội, giáo dục quân nhân,

công chức, công nhân quốc phòng trung thành với tổ quốc, chấp hành nghiêm

chỉnh pháp luật, điều lệnh của Quân đội, tôn trọng những quy tắc của cuộc sống

xã hội, ý thức đấu tranh phòng ngừa và chống tội phạm, các vi phạm pháp luật

khác. Vì vậy, ADPL trong xét xử sơ thẩm các VAHS của TAQS là vấn đề đòi

hỏi phải được chú trọng và nâng cao chất lượng mới đáp ứng yêu cầu của thực

tiễn đặt ra. Trong Nghị quyết số 08 - NQ/TW, ngày 20/01/2002 của Bộ Chính trị

về một số nhiệm vụ trọng tâm công tác trong thời gian tới Đảng ta đã chỉ ra:

2

… Khi xét xử, các Toà án phải đảm bảo cho mọi công dân đều bình

đẳng trước pháp luật, thực sự dân chủ, khách quan; Thẩm phán và Hội

thẩm độc lập và chỉ tuân theo pháp luật; việc phán quyết của Tòa án

phải căn cứ chủ yếu vào kết quả tranh tụng tại phiên tòa trên cơ sở xem

xét đầy đủ, toàn diện các chứng cứ, ý kiến của kiểm sát viên, của

người bào chữa, bị cáo, nhân chứng, nguyên đơn, bị đơn và những

người có quyền, lợi ích hợp pháp… để ra những bản án, quyết định

đúng pháp luật, có sức thuyết phục và trong thời hạn quy định [1, tr.2].

Dưới góc độ lý luận: Trong những năm qua, áp dụng pháp luật trong xét

xử sơ thẩm các VAHS của TAQS đã được nghiên cứu ở khía cạnh này hoặc khía

cạnh khác. Tuy nhiên, đến nay chưa có một công trình nào nghiên cứu một cách

đầy đủ, toàn diện, có hệ thống để làm cơ sở lý luận cho việc xét xử sơ thẩm các

VAHS của TAQS ở Việt Nam hiện nay.

Thực tiễn áp dụng pháp luật trong xét xử sơ thẩm các VAHS của TAQS

trong thời gian qua đã mang lại những kết quả, đó là chất lượng xét xử sơ thẩm

các VAHS ngày càng được nâng cao, các vụ án đã xét xử đảm bảo đúng người,

đúng tội, đúng pháp luật, không làm oan người vô tội, không bỏ lọt tội phạm,

không có vụ án nào có sai sót lớn.

Tuy nhiên, việc áp dụng pháp luật trong xét xử sơ thẩm các VAHS của

TAQS vẫn còn không ít những hạn chế, yếu kém phần nào đó chưa đáp ứng được

yêu cầu đấu tranh phòng ngừa tội phạm trong giai đoạn hiện nay như: vi phạm về

xác định tư cách người tham gia tố tụng; vi phạm trong việc đánh giá chứng cứ; vi

phạm quy định về xử lý vật chứng, tịch thu tài sản; vi phạm quy định về viết bản án;

xác định sai vai trò đồng phạm; xác định không đúng hoặc không hết các tình tiết

tăng nặng, giảm nhẹ trách nhiệm hình sự; quyết định hình phạt chưa tương xứng với

tính chất, mức độ, hậu quả của hành vi phạm tội; xác định không đúng, không đầy

đủ thiệt hại; quyết định mức bồi thường không chính xác...

Trong xu thế đổi mới, hội nhập, mở cửa, việc ADPL trong xét xử sơ thẩm

các VAHS của TAQS cần được tiếp tục nghiên cứu, tiếp thu những tinh hoa

trong cách thức ADPL của một số nước trên thế giới trong việc: Thụ lý vụ án; áp

3

dụng, thay đổi hoặc hủy bỏ biện pháp ngăn chặn; chuyển vụ án; trả hồ sơ để điều

tra bổ sung và quan trọng nhất là ban hành bản án hình sự sơ thẩm. Qua đó để rút

kinh nghiệm ADPL trong xét xử sơ thẩm các VAHS của TAQS ở Việt Nam hiện

nay, nhất là những vụ án có yếu tố nước ngoài.

Xuất phát từ những phân tích trên đây, Nghiên cứu sinh đã lựa chọn vấn

đề "Áp dụng pháp luật trong xét xử sơ thẩm các vụ án hình sự của Toà án

Quân sự ở Việt Nam hiện nay" để làm đề tài nghiên cứu viết Luận án tiến sĩ

luật học.

2. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu của luận án

2.1. Mục đích nghiên cứu

Luận án có mục đích phân tích cơ sở lý luận, đánh giá thực trạng, xây

dựng quan điểm và đề xuất các giải pháp bảo đảm ADPL trong xét xử sơ thẩm

các vụ án hình sự của TAQS ở Việt Nam.

2.2. Nhiệm vụ nghiên cứu

Luận án có nhiệm vụ nghiên cứu các vấn đề sau:

- Nghiên cứu làm rõ cơ sở lý luận về ADPL trong xét xử sơ thẩm các

VAHS của TAQS ở Việt Nam hiện nay dưới góc độ lý luận Mác- Lênin về Nhà

nước và pháp luật như xây dựng khái niệm, phân tích các đặc điểm và vai trò của

ADPL trong xét xử sơ thẩm các vụ án hình sự của TAQS; làm rõ nội dung, qui

trình ADPL và các yếu tố tác động tới hoạt động ADPL trong xét xử sơ thẩm các

VAHS của TAQS.

- Nghiên cứu về cơ cấu tổ chức, chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn và cơ

chế quản lý hệ thống TAQS. Phân tích, đánh giá thực trạng ADPL trong xét xử

sơ thẩm các VAHS của TAQS, từ đó chỉ ra nguyên nhân của những thành tựu đã

đạt được, nguyên nhân của những hạn chế, yếu kém dẫn đến việc ban hành bản

án, quyết định của Tòa án còn oan sai làm ảnh hưởng đến chất lượng trong xét

xử sơ thẩm các vụ án hình sự.

- Hệ thống hóa, phân tích và xây dựng các quan điểm ADPL trong xét xử sơ

thẩm các VAHS của TAQS. Đề xuất các giải pháp cụ thể có tính khả thi nhằm bảo

đảm ADPL trong xét xử sơ thẩm các VAHS của TAQS ở Việt Nam hiện nay.

4

3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu của luận án

3.1. Đối tượng nghiên cứu

- Các quan điểm khoa học về lý luận lịch sử Nhà nước và pháp luật liên

quan đến ADPL trong xét xử sơ thẩm các vụ án hình sự của TAQS.

- Các quy định của Hiến pháp, Pháp luật hình sự, Tố tụng hình sự và văn

bản pháp luật được áp dụng trong xét xử sơ thẩm các vụ án hình sự.

- Thực tiễn áp dụng pháp luật trong xét xử sơ thẩm các vụ án hình sự của

TAQS ở Việt Nam hiện nay.

3.2. Phạm vi nghiên cứu

- Phạm vi nội dung: Trong khuôn khổ quy mô của luận án tiến sĩ luật học,

luận án tập trung làm sáng tỏ các khía cạnh lý luận và thực tiễn về ADPL trong

xét xử sơ thẩm các vụ án hình sự của TAQS. Dựa trên những số liệu cụ thể của

TAQS về ADPL trong xét xử sơ thẩm các vụ án hình sự, đề xuất các giải pháp

bảo đảm ADPL trong xét xử sơ thẩm các vụ án hình sự của TAQS.

Việc áp dụng pháp luật trong xét xử sơ thẩm các VAHS của TAQS được

thực hiện trong hai giai đoạn; giai đoạn chuẩn bị xét xử và giai đoạn xét xử sơ

thẩm VAHS tại phiên tòa (chủ yếu tập trung vào các tội thường gặp trong công

tác xét xử của Tòa án quân sự)

- Phạm vi không gian: Đề tài triển khai trên phạm vi tất cả các Tòa án

quân sự trong Quân đội.

- Phạm vi thời gian: Mốc thời gian nghiên cứu của đề tài luận án là hoạt

động xét xử của các TAQS từ năm 2005 - 2015.

4. Cơ sở lý luận và phương pháp nghiên cứu của luận án

4.1. Cơ sở lý luận

Luận án được thực hiện trên cơ sở lý luận của chủ nghĩa Mác - Lênin về

Nhà nước và pháp luật; tư tưởng Hồ Chí Minh và quan điểm, đường lối của

Đảng Cộng sản Việt Nam về Nhà nước pháp quyền XHCN của dân, do dân và vì

dân, đặc biệt là quan điểm của Đảng và Nhà nước về cải cách tư pháp theo tinh

thần Nghị quyết số 48-NQ/TW, số 49-NQ/TW của Bộ Chính trị nhằm hoàn thiện

cơ cấu tổ chức và hoạt động của các cơ quan tư pháp trong giai đoạn hiện nay;

5

quan điểm về tính độc lập tư pháp, độc lập xét xử của Tòa án. Tòa án xét xử độc

lập và chỉ tuân theo qui định của pháp luật.

4.2. Phương pháp nghiên cứu

Luận án được sử dụng bởi phương pháp luận của chủ nghĩa duy vật biện

chứng, duy vật lịch sử kết hợp với các phương pháp như phương pháp lôgic và hệ

thống, phương pháp kết hợp giữa lý luận với thực tiễn; phương pháp phân tích,

phương pháp tổng hợp và so sánh, phương pháp lịch sử, phương pháp thống kê.

Cụ thể: Phương pháp phân tích, tổng hợp được sử dụng ở chương 1.

Phương pháp nghiên cứu kết hợp giữa lý luận với thực tiễn, phương pháp lịch sử

được sử dụng ở chương 2, chương 4. Phương pháp hệ thống được sử dụng để

đảm bảo tính nhất quán trong kết cấu của toàn bộ luận án. Phương pháp luật học

so sánh được sử dụng để nghiên cứu về cơ sở lý luận ADPL trong xét xử các

VAHS sơ thẩm của TAQS ở Việt Nam hiện nay (Chương 2). Phương pháp thống

kê xã hội học được thực hiện để đánh giá thực trạng ADPL trong xét xử các

VAHS sơ thẩm của TAQS ở Việt Nam hiện nay (Chương 3).

5. Những điểm mới về khoa học của luận án

Một là, trên cơ sở phân tích một số vấn đề lý luận liên quan áp dụng pháp

luật trong xét xử sơ thẩm các vụ án hình sự của Tòa án quân sự, luận án đã xác

lập các khái niệm như khái niệm về xét xử sơ thẩm vụ án hình sự; khái niệm áp

dụng pháp luật trong xét xử sơ thẩm vụ án hình sự của TAQS.

Hai là, luận án đã nhận diện được đặc điểm của việc áp dụng pháp luật

trong xét xử sơ thẩm các vụ án hình sự của Tòa án quân sự có đặc điểm khác so

với Tòa án nhân dân như đặc điểm áp dụng pháp luật về thẩm quyền, về chủ thể,

đặc điểm về phạm vi áp dụng pháp luật.

Ba là, luận án đã phân tích những kết quả, hạn chế của hoạt động áp dụng

pháp luật trong xét xử sơ thẩm các vụ án hình sự của Tòa án quân sự, chỉ ra

những nguyên nhân hạn chế, yếu kém làm cơ sở cho việc bảo đảm nâng cao chất

lượng áp dụng pháp luật trong xét xử sơ thẩm các vụ án hình sự của Tòa án quân

sự góp phần chống oan sai khi ban hành các quyết định, bản án của Tòa án quân

sự trong giai đoạn hiên nay.

6

Bốn là, những giải pháp đề xuất của luận án nghiên cứu đề tài áp dụng

pháp luật trong xét xử sơ thẩm các vụ án hình sự của Tòa án quân sự góp phần

tích cực vào việc thực hiện chiến lược cải cách tư pháp của Đảng và Nhà nước

ta, trong đó có nội dung nâng cao chất lương hoạt động xét xử của Tòa án nhân

dân nói chung và Tòa án quân sự nói riêng.

6. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn của luận án

Ý nghĩa lý luận: Kết quả nghiên cứu của luận án sẽ góp phần bổ sung và

phát triển và làm phong phú thêm các vấn đề lý luận về ADPL trong xét sử sơ

thẩm các VAHS của TAQS. Góp phần làm sáng tỏ quan điểm của Đảng và Nhà

nước về vị trí, vai trò, chức năng, nhiệm vụ và thẩm quyền của TAQS trong tiến

trình cải cách tư pháp, khẳng định về tính tất yếu chủ trương cải cách tư pháp

của Đảng và Nhà nước ta hiện nay, bảo đảm TAQS luôn là cơ quan thực hiện

quyền tư pháp "Phụng công thủ pháp, chí công, vô tư".

Ý nghĩa thực tiễn: Luận án cung cấp cơ sở khoa học cho các Tòa án và đội

ngũ Thẩm phán của TAQS đang hoạt động xét xử. Luận án là công trình khoa

học có thể làm tài liệu tham khảo cho các nhà khoa học, nhà nghiên cứu giảng

dạy môn Nhà nước và pháp luật trong các Trường Đại học chuyên luật và không

chuyên luật, trong hệ thống các Trường chính trị từ Trung ương đến địa phương.

Đặc biệt Luận án góp phần cung cấp cơ sở khoa học về ADPL trong xét xử sơ

thẩm các VAHS cho những người làm công tác xét xử của TAQS.

7. Kết cấu của đề tài nghiên cứu

Ngoài phần mở đầu, kết luận và danh mục tài liệu tham khảo, nội dung

luận án được kết cấu gồm 4 chương, 11 tiết.

7

Chương 1

TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU LIÊN QUAN ĐẾN ĐỀ TÀI

LUẬN ÁN VÀ NHỮNG VẤN ĐỀ ĐẶT RA CẦN TIẾP TỤC NGHIÊN CỨU

1.1. TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU LIÊN QUAN ĐẾN ĐỀ TÀI

1.1.1. Tình hình nghiên cứu trong nước

1.1.1.1. Nhóm công trình nghiên cứu về áp dụng pháp luật

Nghiên cứu về ADPL trong xét xử sơ thẩm các VAHS của TAQS, góc

tiếp cận đầu tiên đều phải xuất phát từ việc tìm hiểu các kiến thức nền tảng lý

luận chung về ADPL. Trên phương diện này, có thể điểm danh một số công trình

nghiên cứu tiêu biểu sau:

- Đề tài khoa học cấp Bộ: "Cơ sở pháp lý bảo đảm sự độc lập xét xử của

Tòa án trong điều kiện xây dựng nhà nước pháp quyền và hội nhập quốc tế ở

nhà nước ta hiện nay" của tác giả Bùi Nguyên Khánh [31]. Nội dung nghiên cứu

của đề tài gồm 4 phần, tập trung nghiên cứu những vấn đề lý luận cơ bản về độc

lập xét xử, cơ sở hiến định và pháp luật đảm bảo độc lập xét xử của tòa án trong

nhà nước pháp quyền, các yêu cầu độc lập xét xử trong điều kiện xây dưng nhà

nước pháp quyền ở Việt Nam, xu hướng và giải pháp đảm bảo độc lập xét xử ở

Việt Nam hiện nay.

- Đề tài nghiên cứu khoa học: "Áp dụng pháp luật ở Việt Nam hiện nay"

của tác giả Nguyễn Thị Hồi [27] đã phân tích một số vấn đề lý luận chung về

ADPL như: khái niệm, đặc điểm, các trường hợp cần ADPL, quy trình ADPL,

quyết định ADPL, ADPL tương tự. Phân tích những vấn đề lý luận và thực tiễn

về ADPL một số lĩnh vực cụ thể như: hình sự, dân sự, hành chính... những thành

tựu đạt được, những hạn chế, tồn tại trong hoạt động này; những biện pháp cần

thực hiện để phát huy ưu điểm và khắc phục hạn chế nhằm hoàn thiện hệ thống

pháp luật, nâng cao hiệu quả ADPL đồng thời làm sáng tỏ và hoàn thiện thêm

những lý luận chung về ADPL.

- Cuốn: "Những vấn đề cơ bản về Nhà nước và Pháp luật", Chương IX

"ADPL" của tác giả Đào Trí Úc [69]. Trong đó nêu lên khái niệm, phân tích vị

8

trí của ADPL trong hệ thống pháp luật, luận giải vai trò tính chất của thực tiễn

ADPL trong xét xử ở Việt Nam, đặc biệt, tác giả nhấn mạnh việc ADPL trong

xét xử các VAHS để đảm bảo xét xử đúng người, đúng tội, đúng pháp luật.

- Ngoài ra còn có các sách chuyên khảo như: "Nhà nước và pháp luật của

chúng ta trong sự nghiệp đổi mới" của tác giả Đào Trí Úc [70]; "Xây dựng và

hoàn thiện hệ thống pháp luật Việt nam những vấn đề lý luận và thực tiễn" của

tác giả Lê Minh Tâm [57]; "Thực hiện và áp dụng pháp luật ở Việt Nam" của tác

giả Nguyễn Minh Đoan [17]; "Xây dựng và hoàn thiện hệ thống pháp luật Việt

Nam trong bối cảnh xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa" của tác

giả Nguyễn Minh Đoan [18]…

- "Giáo trình cao cấp lý luận chính trị" của Học viện Chính trị quốc gia

Hồ Chí Minh [25]. Trong giáo trình này, phần: "Áp dụng pháp luật" do tác giả

Nguyễn Cảnh Quý trình bày đã làm rõ khái niệm ADPL, phân tích các đặc điểm,

các giai đoạn của quá trình ADPL cũng như các trường hợp ADPL. …

- "Giáo trình Lý luận chung về Nhà nước và pháp luật" của Trường Đại

học Luật Hà Nội [67].

- "Giáo trình Lý luận chung về Nhà nước và pháp luật" của tác giả Hoàng

Thị Kim Quế [40].

- "Giáo trình lý luận chung về nhà nước và Pháp luật" của Học viện

Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh [24]. Trong đó phần Thực hiện pháp luật đã nêu

lên khái niệm thực hiện pháp luật; khái niệm ADPL; phân tích đặc điểm các

trường hợp ADPL; các giai đoạn ADPL; ADPL tương tự.

- Một số bài báo trong đó có bài báo: "Áp dụng pháp luật ở Việt Nam hiện

nay một số vấn đề lý luận và thực tiễn" của tác giả của Nguyễn Thị Hồi [27]. Bài

viết đã phân tích một số vấn đề lý luận như: khái niệm, đặc điểm, vai trò của

ADPL, nêu lên thực tiễn ADPL trong một số lĩnh vực, đặc biệt là lĩnh vực LHS

và TTHS, đưa ra quan điểm về thực tiễn ADPL trong các lĩnh vực này.

- Luận án tiến sĩ luật học: "Áp dụng pháp luật giải quyết các tranh chấp

kinh tế ở nước ta hiện nay" của của tác giả Trần Minh Chất [11]. Luận án đã đưa

ra các khái niệm ADPL hình sự để giải quyết các tranh chấp kinh tế ở Việt Nam.

9

Luận án cũng nghiên cứu thực trạng ADPL hình sự giải quyết các tranh chấp

kinh tế ở nước ta từ đó phát hiện những bất cập liên quan đến hệ thống pháp luật

về giải quyết tranh chấp kinh tế hiện nay. Luận án đưa ra các giải pháp khắc

phục hạn chế tình trạng ADPL hình sự trong giải quyết các tranh chấp kinh tế.

- Luận án tiến sĩ luật học "Áp dụng pháp luật trong quản lý Nhà nước về

đất đai của Ủy ban nhân dân thành phố Hồ Chí Minh hiện nay" của tác giả Lê

Văn Thành [59]. Luận án nghiên cứu những vấn đề lý luận về ADPL và ADPL

trong quản lý Nhà nước về đất đai của UBND cấp tỉnh, công trình đã phân tích

đánh giá thực trạng và xây dựng các quan điểm, đề xuất các giải pháp bảo đảm

quản lý Nhà nước về đất đai ở thành phố Hồ Chí Minh.

Ngoài ra có khá nhiều luận văn thạc sĩ được bảo vệ thành công tại nhiều

cơ sở đào tạo luật ở trong nước đã trực tiếp luận giải các khía cạnh lý luận và

thực tiễn liên quan đến hoạt động ADPL trên các lĩnh vực khác nhau.

1.1.1.2. Nhóm công trình nghiên cứu về áp dụng pháp luật trong xét xử

các vụ án hình sự

Liên quan đến mảng vấn đề này, có thể kể đến một số công trình nghiên

cứu sau:

- Sách chuyên khảo: "Pháp luật hình sự - thực tiễn xét xử và án lệ" của

tác giả Đinh Văn Quế [41]. Cuốn sách gồm ba phần: Phần thứ nhất phân tích

một số vấn đề về LHS như: hiệu lực về thời gian của Bộ luật Hình sự

(BLHS); một số vấn đề về tội phạm trong BLHS năm 1999; quyết định hình

phạt quy định trong BLHS năm 1999, một số vấn đề về tổng hợp hình phạt tù

với hình phạt cải tạo không giam giữ. Phần thứ hai: phân tích một số vấn đề

về Luật Tố tụng hình sự (TTHS) như: Những quy định mới về người tiến

hành tố tụng trong Bộ luật Tố tụng hình sự (BLTTHS) năm 2003; một số vấn

đề cần chú ý về tư cách người tham gia tố tụng, người bào chữa, vai trò của

chủ tọa phiên tòa, những vấn đề về sửa bản án sở thẩm, những trường hợp tòa

án cấp phúc thẩm hủy bản án sơ thẩm, căn cứ kháng nghị giám đốc thẩm, giải

quyết phần dân sự trong VAHS... theo quy định BLTTHS năm 2003. Phần thứ

ba: bình luận một số vụ án cụ thể.

10

- Sách chuyên khảo: "Thực tiễn áp dụng pháp luật hình sự - Những vấn đề

lý luận và thực tiễn" của tác giả Đinh Văn Quế [42]. Cuốn sách gồm hai phần:

Phần thứ nhất đề cập đến một số vấn đề vướng mắc, bất cập của LHS hướng sửa

đổi bổ sung. Phần thứ hai đề cập một số vướng mắc, bất cập của BLTTHS và

hướng sửa đổi, bổ sung.

- Sách chuyên khảo: "Những vấn đề lý luận và thực tiễn áp dụng pháp

luật Tố tụng hình sự ở Việt Nam" của Trần Minh Hưởng, Trịnh Tiến Việt [30].

Cuốn sách mở rộng các góc nhìn khác nhau, bình luận chuyên sâu về những tri

thức cơ bản của Luật Tố tụng hình sự; đồng thời phân tích nội dung cập nhật của

các văn bản mới nhất trong quá trình thi hành Bộ luật Tố tụng hình sự; đặc biệt

các nội dung liên quan đến oan sai trong Luật trách nhiệm bồi thường Nhà nước

năm 2009, việc thi hành bản án, quyết định của Tòa án trong Luật Thi hành án

hình sự năm 2010.

- Bài viết: "Một số vấn đề khi áp dụng Điều 47 Bộ luật Hình sự" của tác

giả Nguyễn Minh Hải [21]. Bài viết phân tích Điều 47 của BLHS quy định về

việc quyết định hình phạt nhẹ hơn quy định của BLHS. Trên thực tế, việc áp

dụng Điều 47 của BLHS là không dễ dàng. Tác giả đưa ra ví dụ vụ án cụ thể và

phân tích về vấn đề này.

- Bài viết: "Đặc điểm của mô hình tranh tụng và phương pháp hoàn thiện

mô hình tố tụng hình sự ở Việt Nam" của Nguyễn Đức Mai [38]. Bài viết gồm

hai phần. Phần thứ nhất: phân tích đặc điểm của mô hình tố tụng tranh tụng, khái

quát các loại hình tố tụng, tố tụng tranh tụng, tố tụng thẩm vấn và tố tụng pha

trộn; bản chất của tố tụng tranh tụng, phạm vi và nội dung tranh tụng; địa vị

pháp lý và chức năng của các chủ thể trong tố tụng tranh tụng. Phần thứ hai:

phương hướng và giải pháp hoàn thiện mô hình TTHS ở Việt Nam đưa ra nhu

cầu và một số định hướng hoàn thiện mô hình tố tụng ở Việt Nam. Trên cơ sở đó

đề xuất một số giải pháp hoàn thiện mô hình tố tụng ở Việt Nam.

- Bài viết: "Trao đổi một số vấn đề về việc xét xử sơ thẩm vụ án hình sự"

của tác giả Phạm Thái Quý [55]. Bài viết phân tích thực tiễn một số vấn đề liên

quan đến hoạt động xét xử các VAHS sơ thẩm như: vấn đề bị cáo nói lời sau