Ảnh hưởng của việc sử dụng nguồn lực đến việc giảm nghèo của hộ nông dân huyện Đồng Hỷ tỉnh Thái Nguyên

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu http://www.lrc-tnu.edu.vn/

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN

TRƢỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ VÀ QUẢN TRỊ KINH DOANH

NGUYỄN THỊ THU TRANG

ẢNH HƢỞNG CỦA VIỆC SỬ DỤNG NGUỒN LỰC

ĐẾN VIỆC GIẢM NGHÈO CỦA HỘ NÔNG DÂN

HUYỆN ĐỒNG HỶ TỈNH THÁI NGUYÊN

LUẬN VĂN THẠC SỸ KINH TẾ

Chuyên ngành: KINH TẾ NÔNG NGHIỆP

THÁI NGUYÊN - 2013

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu http://www.lrc-tnu.edu.vn/

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN

TRƢỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ VÀ QUẢN TRỊ KINH DOANH

NGUYỄN THỊ THU TRANG

ẢNH HƢỞNG CỦA VIỆC SỬ DỤNG NGUỒN LỰC

ĐẾN VIỆC GIẢM NGHÈO CỦA HỘ NÔNG DÂN

HUYỆN ĐỒNG HỶ TỈNH THÁI NGUYÊN

Chuyên ngành: Kinh tế Nông nghiệp

Mã số: 60.62.01.15

LUẬN VĂN THẠC SỸ KINH TẾ

Ngƣời hƣớng dẫn khoa học: TS CÙ CHÍ LỢI

THÁI NGUYÊN - 2013

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu http://www.lrc-tnu.edu.vn/

i

LỜI CAM ĐOAN

Tôi xin cam đoan rằng, đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Những

số liệu, thông tin và kết quả nghiên cứu trong luận văn là trung thực và chưa

được sử dụng để bảo vệ bất cứ một luận văn nào. Mọi sự giúp đỡ cho việc thực

hiện luận văn này đã được cảm ơn và các thông tin trích dẫn trong luận văn đều

đã được chỉ rõ nguồn gốc.

Thái Nguyên, ngày tháng năm 2013

Tác giả Luận văn

Nguyễn Thị Thu Trang

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu http://www.lrc-tnu.edu.vn/

ii

LỜI CẢM ƠN

Trong quá trình học tập và thực hiện đề tài, ngoài sự nỗ lực cố gắng của bản

thân, tôi đã nhận được sự giúp đỡ nhiệt tình của nhiều cá nhân và tập thể.

Trước hết, tôi xin chân thành cảm ơn các thầy cô giáo trong khoa Sau Đại

học - Trường Đại học Kinh tế và Quản trị kinh doanh Thái Nguyên, đặc biệt là sự

giúp đỡ, hướng dẫn tận tình của thầy giáo TS. Cù Chí Lợi trong suốt thời gian thực

hiện đề tài.

Qua đây, tôi cũng xin được cảm ơn tới Chủ tịch và cán bộ công nhân viên

Ủy ban nhân dân huyện Đồng Hỷ đã tạo điều kiện giúp đỡ tôi trong suốt quá trình

nghiên cứu và thu thập tài liệu phục vụ cho đề tài luận văn này.

Tôi xin chân thành cảm ơn các đồng nghiệp, gia đình, bạn bè đã giúp đỡ,

động viên và khích lệ tôi trong suốt quá trình học tập và nghiên cứu.

Thái Nguyên, ngày tháng năm 2013

Tác giả luận văn

Nguyễn Thị Thu Trang

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu http://www.lrc-tnu.edu.vn/

iii

MỤC LỤC

LỜI CAM ĐOAN .............................................................................................. i

LỜI CẢM ƠN ...................................................................................................ii

MỤC LỤC........................................................................................................iii

DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT .............................................................. vi

DANH MỤC CÁC BẢNG.............................................................................. vii

DANH MỤC CÁC BIỂU ĐỒ, SƠ ĐỒ............................................................ ix

MỞ ĐẦU .......................................................................................................... 1

1. Tính cấp thiết của đề tài ................................................................................ 1

2. Mục tiêu nghiên cứu..................................................................................... 3

3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu của đề tài ................................................ 3

4. Kết quả mong đợi.......................................................................................... 4

5. Bố cục của luận văn ...................................................................................... 4

Chƣơng 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ NGUỒN LỰC VÀ TÁC ĐỘNG CỦA

VIỆC SỬ DỤNG NGUỒN LỰC TỚI GIẢM NGHÈO................. 5

1.1. Khái niệm về nguồn lực và phân loại nguồn lực....................................... 5

1.1.1. Nguồn lực đất đai ............................................................................. 6

1.1.2. Nguồn lực rừng .............................................................................. 11

1.1.3. Nguồn nước .................................................................................... 13

1.1.4. Đặc điểm của hộ nông dân khi nghiên cứu .................................... 14

1.2. Khái niệm và nguyên nhân của nghèo đói ............................................... 18

1.2.1. Khái niệm nghèo đói ...................................................................... 18

1.2.2. Nguyên nhân nghèo đói.................................................................. 19

1.3. Bài học kinh nghiệm trên thế giới và Việt Nam về việc sử dụng

nguồn lực nhằm giảm nghèo của các hộ nông dân .................................. 24

1.3.1. Kinh nghiệm của Trung Quốc........................................................ 24

1.3.2. Kinh nghiệm của Nhật Bản ............................................................ 26

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu http://www.lrc-tnu.edu.vn/

iv

1.3.3. Một số bài học kinh nghiệm áp dụng ở nước ta............................. 26

Chƣơng 2. PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU............................................. 29

2.1. Câu hỏi đặt ra cho vấn đề nghiên cứu...................................................... 29

2.2. Phương pháp nghiên cứu.......................................................................... 29

2.2.1. Phương pháp thu thập thông tin ..................................................... 29

2.2.2. Phương pháp tổng hợp thông tin.................................................... 31

2.2.3. Phương pháp phân tích................................................................... 31

2.3. Hệ thống các chỉ tiêu phân tích................................................................ 32

2.3.1. Các chỉ tiêu phản ánh thu nhập của hộ .......................................... 32

2.3.2. Các chỉ tiêu bình quân.................................................................... 32

2.3.3. Các chỉ tiêu phản ánh hiệu quả sản xuất của hộ ............................ 32

Chƣơng 3. THỰC TRẠNG SỬ DỤNG NGUỒN LỰC VÀ TÁC

ĐỘNG TỚI VIỆC GIẢM NGHÈO TRÊN ĐỊA BÀN

HUYỆN ĐỒNG HỶ.................................................................. 33

3.1. Đặc điểm địa bàn nghiên cứu - huyện Đồng Hỷ...................................... 33

3.1.1. Điều kiện tự nhiên ......................................................................... 33

3.1.2. Điều kiện kinh tế - xã hội.............................................................. 42

3.2. Thực trạng nguồn lực nhóm hộ nghiên cứu ............................................. 54

3.2.1. Tình hình nguồn lực tự nhiên của cùng nghiên cứu...................... 54

3.2.2. Nguồn lực khác trong hộ ở các vùng nghiên cứu ......................... 62

3.3. Đánh giá kết quả và hiệu quả sản xuất của các hộ nghiên cứu............... 72

3.3.1. Kết quả sản xuất của các hộ .......................................................... 72

3.3.2. Hiệu quả sản xuất của các hộ ........................................................ 79

3.4. Các yếu tố ảnh hưởng đến kết quả và hiệu quả sản xuất của các hộ

điều tra....................................................................................................... 82

3.4.1. Yếu tố thủy lợi................................................................................ 82

3.4.2. Yếu tố thị trường đối với sản xuất và thu nhập của hộ.................. 83

3.4.3. Yếu tố kinh nghiệm sản xuất.......................................................... 84

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu http://www.lrc-tnu.edu.vn/

v

3.4.4. Mô tả mối quan hệ ảnh hưởng việc sử dụng nguồn lực với

vấn đề giảm nghèo ........................................................................ 86

Chƣơng 4. MỘT SỐ GIẢI PHÁP SỬ DỤNG NGUỒN LỰC NHẰM

GIẢM NGHÈO CỦA HỘ NÔNG DÂN HUYỆN ĐỒNG HỶ..... 88

4.1. Quan điểm phát triển kinh tế xã hội của khu vực miền nui, vung cao. ......... 88

4.2. Các giải pháp đối với các nguồn lực để nâng cao thu nhập và xoá

đói giảm nghèo cho hộ nông dân huyện Đồng Hỷ và các địa

phương tương tự..................................................................................... 88

4.3. Các giải pháp cụ thể cho hộ nông dân ..................................................... 92

4.3.1. Hỗ trợ vốn cho sản xuất ................................................................. 92

4.3.2. Xây dựng kết cấu hạ tầng............................................................... 94

4.3.3. Phát triển ngành nghề phi nông nghiệp và nghề phụ..................... 96

4.3.4. Kết hợp sử dụng hợp lý các nguồn lực của hộ đặc biệt là

nguồn lực tự nhiên ......................................................................... 96

KẾT LUẬN .................................................................................................... 97

TÀI LIỆU THAM KHẢO .......................................................................... 100

PHỤ LỤC..................................................................................................... 101

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu http://www.lrc-tnu.edu.vn/

vi

DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT

FAO : Tổ chức nông lương thế giới

GDP : Thu nhập bình quân đầu người

LHQ : Liên hợp quốc

UBND : Ủy ban nhân dân

VAC : Vườn ao chuồng

VACR : Vườn ao chuồng rau

VN : Việt Nam

XĐGN : Xóa đói giảm nghèo

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu http://www.lrc-tnu.edu.vn/

vii

DANH MỤC CÁC BẢNG

Bảng 1.1: Chuẩn nghèo đói ....................................................................... 19

Bảng 3.1. Các yếu tố khí hậu Huyện Đồng hỷ.......................................... 34

Bảng 3.2: Một số loại đất chính của Huyện Đồng hỷ ............................... 36

Bảng 3.3: Hiện trạng rừng ở Huyện Đồng hỷ năm 2012 .......................... 38

Bảng 3.4: Hiện trạngdân số và đất ở Huyện Đồng hỷ năm 2012............. 44

Bảng 3.5: Hiện trạng sử dụng đất Huyện Đồng hỷ năm 2012 .................. 45

Bảng 3.6: Tình hình tăng trưởng kinh tế của Huyện Đồng hỷ năm 2011...... 53

Bảng 3.7: Hiện trạng đất đai bình quân của các hộ điều tra Huyện

Đồng Hỷ năm 2012................................................................... 55

Bảng 3.8: Hiện trạng chất lượng đất đai của các hộ điều tra huyện

Đồng Hỷ năm 2012................................................................... 58

Bảng 3.9: Tình hình nguồn lực rừng của các hộ điều tra năm 2012 ......... 59

Bảng 3.10: Tình hình sử dụng rừng các hộ điều tra năm 2012................... 60

Bảng 3.11: Bảng trung bình thu nhập từ rừng của các hộ năm 2012.......... 61

Bảng 3.12: Tình hình nguồn nước của vùng nghiên cứu ............................ 62

Bảng 3.13: Tình hình nhân khẩu tính bình quân của nhóm hộ điều tra ...... 64

Bảng 3.14: Tài sản trung bình của hộ điều tra huyện Đồng hỷ năm 2012 ...... 67

Bảng 3.15: Nhà cửa hộ điều tra Huyện Võ Nhai năm 2012 ....................... 68

Bảng 3.16: Tình hình vốn tự có của hộ gia đình huyện Đồng hỷ ............... 69

Bảng 3.17: Tình hình vốn vay của các hộ gia đình Huyện Đồng Hỷ ......... 70

Bảng 3.18: Thu nhập bình quân của hộ điều tra huyện Đồng Hỷ năm 2012...... 72

Bảng 3.19: Thu nhập bình quân /người/tháng của nhóm hộ điều tra.......... 75

Bảng 3.20: Hệ thống cây trồng hàng năm của hộ gia đình huyện

Đồng hỷ năm 2012.................................................................... 76

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu http://www.lrc-tnu.edu.vn/

viii

Bảng 3.21: Hệ thống cây trồng lâu năm của hộ điều tra huyện Đồng

Hỷ năm 2012............................................................................. 77

Bảng 3.22: Thu nhập từ sản xuất một số cây trồng chính của các

nhóm hộ .................................................................................... 78

Bảng 3.23: Giá trị sản xuất và chi phí sản xuất các hộ điều tra huyện

Đồng Hỷ năm 2012................................................................... 80

Bảng 3.24: Hiệu quả sản xuất trồng trọt tính trên 1 ha đất nông nghiệp................80

Bảng 3.25: Hiệu quả sử dụng vốn đầu tư các lĩnh vực của nhóm hộ điều tra.......81

Bảng 3.26: Hiệu quả sử dụng lao động của các nhóm hộ điều tra.............. 82

Bảng 3.27: Đánh giá yếu tố thủy lợi trong sản xuất trồng trọt của các

nhóm hộ .................................................................................... 83

Bảng 3.28: Giá trị sản phẩm bán ra thị trường của các nhóm hộ điều

tra năm 2012 ............................................................................. 83

Bảng 3.29: Các yếu tố tác động tới kinh nghiệm sản xuất.......................... 85

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu http://www.lrc-tnu.edu.vn/

ix

DANH MỤC CÁC BIỂU ĐỒ, SƠ ĐỒ

Biểu đồ 3.1: Cơ cấu các loại đất chính của Huyện Đồng hỷ năm 2012........ 35

Biểu đồ 3.2: Cơ cấu diện tích đất của các hộ điều tra năm 2012 .................. 56

Biểu đồ 3.3: Lao động bình quân trong gia đình hộ điều tra Huyện

Đồng hỷ năm 2012.................................................................... 65

Biểu đồ 3.4: Trình độ văn hóa điều tra Huyện Đồng hỷ ............................... 66

Biểu đồ 3.5: Tình hình vốn vay từ các hộ điều tra huyện Đồng Hỷ

năm 2012 .................................................................................. 71

Biểu đồ 3.6: Cơ cấu nguồn thu của hộ .......................................................... 75

Sơ đồ 4.1: Nhân tố tác động đến việc nâng cao thái độ cho các hộ

gia đình...................................................................................... 90

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu http://www.lrc-tnu.edu.vn/

1

MỞ ĐẦU

1. Tính cấp thiết của đề tài

Thực trạng đói nghèo trên thế giới đang diễn ra theo chiều hướng rất

đáng báo động. Theo một nghiên cứu của WB, nguy cơ đối với người nghèo

đang tiếp tục gia tăng trên quy mô toàn cầu, và tốc độ tăng trưởng kinh tế suy

giảm trong năm 2009 đã đẩy thêm 53 triệu người nữa rơi vào tình trạng nghèo

đói, thêm vào con số 130-155 triệu người của năm 2008, khi giá nhiên liệu và

thực phẩm tăng cao. Theo ước tính của Liên Hiệp Quốc, có khoảng 100 triệu

trẻ em trên thế giới không có nhà cửa và đang sống trên các đường phố.

Trước thực trạng này, Liên Hiệp Quốc (LHQ) kêu gọi các nước cải thiện điều

kiện y tế và vệ sinh, giảm tỉ lệ tử vong của trẻ em, cải thiện tình trạng đói

nghèo và tạo điều kiện cho trẻ em phổ cập giáo dục tiểu học. Đói nghèo đã trở

thành thách thức lớn, đe dọa đến sự sống còn, ổn định và phát triển của thế giới và

nhân loại.

Mặt khác, đói nghèo còn ảnh hưởng trực tiếp đến sự phát triển của nhân

loại. Thay vì con người có thể tập trung toàn bộ nguồn lực cho phát triển, thì

một phần lớn nguồn lực đó phải dành ra để giải quyết vấn đề đói nghèo và các

vấn đề toàn cầu khác do đói nghèo mang lại. Nghèo đói, bất công là nguyên

nhân của tội phạm quốc tế (khủng bố, nạn buôn bán ma túy và rửa tiền);

nghèo đói cộng với thiếu hiểu biết kéo theo đó là gia tăng dân số, cạn kiệt

nguồn nước, khan hiếm nguồn năng lượng (do sự gia tăng nhanh chóng

những hoạt động kinh tế của con người); lương thực, thực phẩm ngày càng

thiếu hụt; bệnh tật (nhất là đại dịch HIV/AIDS) ngày càng lan tràn, khó kiếm

soát; môi trường sống bị ô nhiễm nghiêm trọng và vấn đề di dân tự do đang

ngày càng trở nên phức tạp.

Nước ta là một quốc gia nông nghiệp, sản xuất lương thực là chủ yếu

và dựa nguồn lực sẵn có trong đó phải kể đến các nguồn lực tự nhiên như đất