Ảnh hưởng của tập quán sinh hoạt đến môi trường ở chợ nổi vùng Đồng bằng sông Cửu Long (nghiên cứu trường hợp chợ Nổi Cái Răng) / Nguyễn Kiến Nghị

TRƯỜNG ĐẠI HỌC MỞ THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH

BÁO CÁO TỔNG KẾT

ĐỀ TÀI NGHIÊN CỨU KHOA HỌC CỦA SINH VIÊN

THAM GIA XÉT GIẢI THƯỞNG CẤP TRƯỜNG

ẢNH HƯỞNG CỦA TẬP QUÁN SINH HOẠT

ĐẾN MÔI TRƯỜNG Ở CHỢ NỔI

VÙNG ĐỒNG BẰNG SÔNG CỬU LONG

(NGHIÊN CỨU TRƯỜNG HỢP

CHỢ NỔI CÁI RĂNG)

Mã số đề tài:

Thuộc nhóm ngành khoa học: Khoa học xã hội và nhân văn

Thành Phố Hồ Chí Minh, Tháng 4 Năm 2014

TRƯỜNG ĐẠI HỌC MỞ THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH

BÁO CÁO TỔNG KẾT

ĐỀ TÀI NGHIÊN CỨU KHOA HỌC CỦA SINH VIÊN

THAM GIA XÉT GIẢI THƯỞNG CẤP TRƯỜNG

ẢNH HƯỞNG CỦA TẬP QUÁN SINH HOẠT ĐẾN

MÔI TRƯỜNG Ở CHỢ NỔI

VÙNG ĐỒNG BẰNG SÔNG CỬU LONG

(NGHIÊN CỨU TRƯỜNG HỢP

CHỢ NỔI CÁI RĂNG)

Mã số đề tài:

Thuộc nhóm ngành khoa học: Khoa học xã hội và nhân văn.

Sinh viên thực hiện: Nguyễn Kiến Nghị Nam, Nữ: Nam

Dân tộc: Kinh

Lớp: DN10QHQT Khoa XHH-CTXH-ĐNA Năm thứ: 4 / 4

Ngành học: Đông Nam Á Học

Người hướng dẫn: Th.S Nguyễn Thị Tâm Anh

Thành Phố Hồ Chí Minh, Tháng 4 Năm 2014

MỤC LỤC

MỞ ĐẦU ....................................................................................................................................... 1

1. Lí do chọn đề tài...................................................................................................................... 1

2. Lịch sử nghiên cứu vấn đề .................................................................................................... 2

3. Mục tiêu và đóng góp của đề tài.......................................................................................... 3

4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu....................................................................................... 4

5. Phương pháp nghiên cứu ...................................................................................................... 4

6. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn.............................................................................................. 5

7. Bố cục đề tài ............................................................................................................................. 6

CHƯƠNG 1 .................................................................................................................................. 8

CƠ SỞ LÍ LUẬN VÀ THỰC TIỄN........................................................................................ 8

1.1 Các khái niệm, thuật ngữ sử dụng trong đề tài .....................................................8

1.1.1 Khái niệm chợ nổi...............................................................................................8

1.1.2 Khái niệm tập quán sinh hoạt ..........................................................................10

1.1.3 Khái niệm ô nhiễm môi trường............................................................................... 11

1.2 Tổng quan về vùng Đồng bằng sông Cửu Long và Thành phố Cần Thơ..........13

1.2.1 Tổng quan về vùng Đồng bằng sông Cửu Long..............................................13

1.2.2 Tổng quan về Thành phố Cần Thơ........................................................................ 15

1.2.2.1 Vị trí địa lý ..................................................................................................15

1.2.2.2 Đặc điểm địa hình, địa mạo, địa chất ..........................................................16

1.2.2.3 Khí hậu ....................................................................................................16

1.2.2.4 Thủy văn......................................................................................................17

1.2.3 Tên gọi Cần Thơ ...............................................................................................18

1.2.4 Quận Cái Răng..................................................................................................19

1.2.4.1 Lịch sử hình thành.......................................................................................19

1.2.4.2 Địa lí tự nhiên..............................................................................................20

1.2.4.3 Tình hình kinh tế-xã hội ..............................................................................21

CHƯƠNG 2 ................................................................................................................................ 23

ĐẶC TRƯNG CỦA CHỢ NỔI CÁI RĂNG ....................................................................... 23

2.1 Lịch sử hình thành và phát triển của chợ nổi vùng Đồng bằng sông Cửu Long23

2.1.1 Đôi nét về mạng lưới chợ xưa ở vùng Đồng bằng sông Cửu Long................23

2.1.2 Quá trình hình thành và phát triển của chợ nổi vùng Đồng bằng sông Cửu

Long ............................................................................................................................25

2.2 Chợ nổi Cái Răng trong bối cảnh chợ nổi vùng Đồng bằng sông Cửu Long....29

2.2.1 Quá trình hình thành và phát triển của chợ nổi Cái Răng.............................29

2.2.2 Nét độc đáo của chợ nổi Cái Răng...................................................................32

2.2.2.1 Không gian chợ nổi Cái Răng .....................................................................33

2.2.2.2 Hàng hóa, dịch vụ và phương thức buôn bán, trao đổi. ..............................34

2.2.2.3 Văn hóa thương hồ ......................................................................................37

2.2.2.4 Văn hóa nghệ thuật......................................................................................40

2.3 Chợ nổi Cái Răng trong không gian chợ nổi khu vực Đông Nam Á .................41

2.3.1 Đôi nét về chợ nổi Damnoen Saduak ở Thái Lan ...........................................42

2.3.2 Bài học kinh nghiệm cho việc phát triển chợ nổi Cái Răng từ mô hình chợ nổi

Damnoen Saduak ở Thái Lan. ..................................................................................43

CHƯƠNG 3 ................................................................................................................................ 47

GIẢI PHÁP GÓP PHẦN HẠN CHẾ SỰ GIA TĂNG Ô NHIỄM MÔI TRƯỜNG Ở

CHỢ NỔI CÁI RĂNG............................................................................................................. 47

3.1 Những tập quán sinh hoạt của người dân ở chợ nổi Cái Răng ..........................47

3.2 Nhìn nhận của người dân địa phương về những tập quán sinh hoạt ở chợ nổi

Cái Răng. .......................................................................................................................50

3.3 Một số giải pháp và kiến nghị................................................................................53

KẾT LUẬN................................................................................................................................. 60

TÀI LIỆU THAM KHẢO....................................................................................................... 62

PHỤ LUC .................................................................................................................................... 67

DANH MỤC BẢNG BIỂU

Bảng 1: Danh mục các phường trực thuộc quận Cái Răng.........................................19

Bảng 2: Hệ thống các chợ nổi ở Đồng bằng sông Cửu Long .......................................27

Bảng 3: Từ ngữ sử dụng ở chợ nổi ................................................................................32

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO

TRƯỜNG ĐẠI HỌC MỞ TP.HCM

THÔNG TIN KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU CỦA ĐỀ TÀI

1. Thông tin chung:

- Tên đề tài: Ảnh Hưởng Của Tập Quán Sinh Hoạt Đến Môi Trường Ở Chợ

Nổi Vùng Đông Bằng Sông Cửu Long (Nghiên Cứu Trường Hợp Chợ Nổi Cái

Răng).

- Sinh viên thực hiện: Nguyễn Kiến Nghị

- Lớp: DN10QHQT Khoa: XHH-CTXH-ĐNA Năm thứ: 4

- Số năm đào tạo: 4

2. Mục tiêu đề tài:

+ Phác họa lại lịch sử hình thành và phát triển của chợ nổi Cái Răng.

+ Nêu bật giá trị và những đặc trưng văn hóa của chợ nổi Cái Răng

+ Tổng hợp lại những thói quen, tập quán sinh hoạt của người dân ở khu vực

chợ nổi Cái Răng, từ đó khảo sát và nhận diện những ảnh hưởng xấu của những tập

quán đó tới môi trường.

+ Đề xuất một số giải pháp nhằm hạn chế sự gia tăng ô nhiễm môi trường cũng

như góp phần bảo tồn và phát triển chợ nổi Cái Răng.

3. Tính mới và sáng tạo:

+ Đề tài lần đầu tiên thực hiện dưới góc độ tìm hiểu những ảnh hưởng của tập

quán sinh hoạt đến môi trường ở chợ nổi Cái Răng.

+ Đề xuất những giải pháp xây dựng, quản lí và từng bước chuyên môn hóa chợ

nổi Cái Răng trên cơ sở học hỏi kinh nghiệm từ mô hình chợ nổi Damnoen Saduak ở

Thái Lan.

+ Bước đầu đánh giá được thực trạng ô nhiễm môi trường ở chợ nổi Cái

Răng_điều mà trước giờ chưa có công trình nào đề cập đến, đồng thời đề xuất những

giải pháp nhằm hạn chế sự gia tăng ô nhiễm môi trường ở chợ nổi Cái Răng.

4. Kết quả nghiên cứu:

Đề tài đã hoàn thành đúng thời gian cho phép. Về nội dung: đảm bảo tính mới

và sáng tạo. Về hình thức trình bày đúng quy định. Tổng số trang của đề tài là 66

trang, trong đó phần Mở đầu là 7 trang (từ trang 1 đến trang 7), phần Nội dung chính

là 53 trang (từ trang 8 đến trang 61), Kết luận và Tài liệu tham khảo là 7 trang (từ

trang 60 đến trang 66) và phần Phụ lục.

5. Đóng góp về mặt kinh tế - xã hội, giáo dục và đào tạo, an ninh, quốc phòng và

khả năng áp dụng của đề tài:

Công trình Ảnh hưởng của tập quán sinh hoạt đến môi trường ở chợ nổi

vùng Đồng bằng sông Cửu Long (nghiên cứu trường hợp chợ nổi Cái Răng) nếu

được triển khai nghiên cứu sẽ là nguồn tài liệu tham khảo cho các cơ quan: Sở Văn

Hóa Thể Thao và Du Lịch Thành phố Cần Thơ, các thư viện, các công ty du lịch ở

Cần Thơ cũng như một số tỉnh thành khác ở vùng Đồng bằng sông Cửu Long, Ủy ban

nhân dân quận Cái Răng,… giúp các cơ quan này định hướng chiến lược nhằm xây

dựng và từng bước phát triển chợ nổi cái Răng theo hướng xanh, sạch và thu hút khách

du lịch đi đôi với việc gìn giữ và phát huy những giá trị văn hóa độc đáo của chợ nổi

này.

Đề tài cũng cần thiết cho những ai có đam mê tìm hiểu về những đặc trưng văn

hóa của chợ nổi cũng như làm tài liệu tham khảo cho những công trình tiếp theo viết

về chợ nổi.

Qua kết quả khảo sát của đề tài, chúng tôi rất mong các cơ quan, ban, ngành ở

Thành phố Cần Thơ cần có những chính sách thiết thực hơn nhằm tái quản lí chợ nổi

Cái Răng để đưa chợ nổi Cái Răng vào quỹ đạo phát triển ngày càng bền vững; những

nhà làm du lịch, các công ty du lịch ở Cần Thơ cần phối hợp chặt chẽ với chính quyền

địa phương quận Cái Răng để khai thác triệt để tiềm năng du lịch sinh thái của chợ nổi

Cái Răng cũng như là từng bước khẳng định thương hiệu du lịch Cái Răng trong ngành

du lịch tỉnh, khu vực và cả ở tầm quốc gia, quốc tế.

6. Công bố khoa học của sinh viên từ kết quả nghiên cứu của đề tài :

Ngày 03 tháng 04 năm 2014

Sinh viên chịu trách nhiệm chính

thực hiện đề tài

Nguyễn Kiến Nghị

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO

TRƯỜNG ĐẠI HỌC MỞ TP.HCM

THÔNG TIN VỀ SINH VIÊN

CHỊU TRÁCH NHIỆM CHÍNH THỰC HIỆN ĐỀ TÀI

I. SƠ LƯỢC VỀ SINH VIÊN:

Họ và tên: Nguyễn Kiến Nghị

Sinh ngày: 12 tháng 03 năm 1992

Nơi sinh: Lấp Vò - Đồng Tháp

Lớp: DN10QHQT Khóa: 2010

Khoa: XHH-CTXH-ĐNA

Địa chỉ liên hệ: 66/8Q Đường Tái Thiết, P11, Q. Tân Bình, TP.HCM

Điện thoại: 01682550099 Email: [email protected]

II. QUÁ TRÌNH HỌC TẬP

* Năm thứ 1:

Ngành học: Đông Nam Á Học Khoa: Đông Nam Á Học

Kết quả xếp loại học tập: Khá

Sơ lược thành tích: Tích cực tham gia nhiều hoạt động văn hóa, văn nghệ của Khoa,

Trường, hoàn thành tốt các nhiệm vụ học tập, sinh hoạt của tập thể lớp, tham gia các

buổi ngoại khóa, các hoạt động tình nguyện ngắn ngày do khoa, trường tổ chức.

* Năm thứ 2:

Ngành học: Đông Nam Á Học Khoa: XHH-CTXH-ĐNA

Kết quả xếp loại học tập: Khá

Sơ lược thành tích: Tích cực tham gia các hoạt động ngoại khóa của khoa, trường tổ

chức. Hoàn thành tốt nhiệm vụ học tập cũng như hoạt động văn hóa, văn nghệ, thể

thao của lớp, khoa tổ chức. Hoàn thành tốt nhiệm vụ quản lí lớp.

* Năm thứ 3:

Ngành học: Đông Nam Á Học Khoa: XHH-CTXH-ĐNA

Kết quả xếp loại học tập: Khá

Ảnh 4x6

Sơ lược thành tích: Đạt thành tích sinh viên 5 tốt cấp khoa, tham gia biểu diễn và

đạt giải cao trong các hoạt động văn nghệ của khoa, trường tổ chức.

* Năm thứ 4:

Ngành học: Đông Nam Á Học Khoa: XHH-CTXH-ĐNA

Kết quả xếp loại học tập: Khá

Sơ lược thành tích: Đạt giải nhất cuộc thi học thuật “Vòng quanh Đông Nam Á” .

Tham gia đội tuyển bóng chuyền của lớp và đạt giải nhát cấp khoa, tham gia cổ vũ hội

thao của khoa, trường, Tich cực tham gia các hoạt động ngoại khó do khoa, trường tổ

chức. Hoàn thành tốt nhiệm vụ quản lí lớp.

Ngày 03 tháng 04 năm 2014

Xác nhận của đơn vị Sinh viên chịu trách nhiệm chính

(kí và đóng dấu) thực hiện đề tài

Nguyễn Kiến Nghị

1

MỞ ĐẦU

1.Lí do chọn đề tài

Nói đến chợ là nói đến kinh tế hàng hóa, nói đến hình thức giao thương phổ biến

xưa nay trên thế giới. Chợ có mặt ở khắp mọi nơi trên đất nước Việt Nam, từ Bắc chí

Nam, từ những vùng quê thanh bình cho đến những phố thị đông đúc, mỗi vùng, miền

có một loại hình chợ đặc trưng riêng biệt và mang đậm màu sắc văn hóa của nơi đó.

Nếu những phiên chợ tình vùng cao Tây Bắc là nơi tụ tập buôn bán, hẹn hò trao duyên

của đồng bào dân tộc thiểu số thì chợ quê là nơi trao đổi hàng hóa, nơi gắn với các hình

thức sinh hoạt cộng đồng, và là một phần không thể thiếu trong văn hóa làng xã ở Việt

Nam. Nhưng mấy ai về vùng Tây Nam Bộ mà không “say” bởi nét độc đáo của chợ nổi.

Đây là loại hình chợ xuất hiện khá phổ biến ở vùng sông nước miền Tây, là nơi mua

bán trao đổi các loại sản vật, nông sản, thực phẩm,… của người dân nơi đây cũng như là

thương buôn từ các vùng lân cận. Chợ nổi Cái Răng (Cần Thơ) là một trong những chợ

nổi lớn và lâu đời nhất vùng Đồng bằng sông Cửu Long, nơi chứa đựng nhiều giá trị

văn hóa độc đáo của vùng sông nước Cửu Long, vì thế mà nơi đây trở thành một địa

điểm du lịch rất lí tưởng cho những ai yêu thích văn hóa vùng sông nước miệt vườn.

Cùng với chợ nổi Cái Bè (Tiền Giang), chợ nổi Phụng Hiệp (Hậu Giang),… hằng năm

chợ nổi Cái Răng thu hút hàng triệu lượt khách du lịch trong và ngoài nước đến tham

quan. Cũng chính vì thế mà vấn đề đảm bảo vệ sinh môi trường là hết sức quan trọng.

Những tập quán sinh hoạt lâu đời của người dân khu vực chợ nổi Cái Răng có ảnh

hưởng xấu tới chất lượng môi trường như chất thải từ các hoạt động tắm giặt, ăn uống,

vệ sinh cá nhân, các chất thải khó phân hủy như vỏ chai nhựa, bọc ni lông của các hoạt

động du lịch cũng như sản phẩm thừa của quá trình buôn bán như trái cây hỏng, thịt

kém chất lượng, hoa màu héo,…đều được vứt thẳng xuống sông làm cho môi trường

ngày càng rơi vào tình trạng ô nhiễm nặng. Đây thật sự là vấn đề đáng báo động. Chính

vì thế mà chúng tôi thực hiện đề tài “ Ảnh hưởng của tập quán sinh hoạt đến môi

trường ở chợ nổi vùng Đồng bằng sông Cửu Long (nghiên cứu trường hợp chợ nổi

Cái Răng)”