Ảnh hưởng của nhận thức trách nhiệm xã hội của doanh nghiệp đến sự gắn bó của nhân viên tại thành phố Hồ Chí Minh

Ƣ Ọ Ố Ồ

----------------------------------------

NGUYỄN HUY BA

Ƣ CỦA Ứ Ệ

Ủ Ệ ẾN SỰ GẮN BÓ CỦA NHÂN VIÊN

T I THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH

N TRỊ KINH DOANH

TP H Ch Minh N m 5

ii

L

Tôi cam đoan rằng luận v n “Ảnh hưởng của nhận thức trách nhiệm xã hội của

doanh nghiệp đến sự gắn bó của nhân viên tại thành phố Hồ Chí Minh.” là bài nghiên

cứu của chính tôi.

Ngoài trừ những tài liệu tham khảo đƣợc trích dẫn trong luận v n này tôi cam

đoan rằng toàn phần hay những phần nhỏ của luận v n này chƣa từng đƣợc công bố

hoặc đƣợc sử dụng để nhận bằng cấp ở những nơi khác

Không có sản phẩm/nghiên cứu nào của ngƣời khác đƣợc sử dụng trong luận

v n này mà không đƣợc trích dẫn theo đúng quy định.

Luận v n này chƣa bao giờ đƣợc nộp để nhận bất kỳ bằng cấp nào tại các

trƣờng đại học hoặc cơ sở đào tạo khác.

Tp. H Chí Minh, ngày 24 tháng 11 n m 4

Ngƣời thực hiện luận v n

Nguyễn Huy Ba

iii

L I C Ơ

------

Đề tài nghiên cứu “Ảnh hƣởng của nhận thức trách nhiệm xã hội của doanh

nghiệp đến sự gắn bó của nhân viên trong tổ chức, nghiên cứu tại thành phố H Chí

Minh ” đƣợc hoàn thành với sự hỗ trợ của thầy cô gia đình bạn bè và đ ng nghiệp.

Tôi xin trân trọng cám ơn Khoa Đào tạo Sau đại học, quý thầy cô đã nhiệt tình

truyền đạt những kiến thức quý báo trong thời gian học tại trƣờng. Tôi chân thành cảm

ơn các anh/chị đang công tác tại các tại các doanh nghiệp trên địa bàn Thành Phố H

Chí Minh đã tạo điều kiện, hỗ trợ và giúp tôi hoàn thành các bảng khảo sát có chất

lƣợng.

Tôi đặc biệt gửi lời cám ơn đến TS. Lê Thành Long đã tận tình hƣớng dẫn tôi

thực hiện đề tài, hỗ trợ về mặt lý thuyết cũng nhƣ phƣơng pháp triển khai nghiên cứu

trong thực tế.

Trong quá trình thực hiện, mặc dù đã trao đổi, tiếp thu ý kiến đóng góp của quý

thầy cô và bạn bè, tham khảo nhiều tài liệu và hết sức cố gắng để hoàn thiện luận v n

song không thể tránh khỏi sai sót. Rất mong nhận đƣợc những thông tin đóng góp

phản h i từ quý thầy cô và bạn bè.

iv

TÓM TẮT NGHIÊN CỨU

Đề tài này đƣợc thực hiện với mục đ ch đo lƣờng sự ảnh hƣởng của nhận thức

thức trách nhiệm xã hội của doanh nghiệp trong nhân viên đến sự gắn bó tổ chức của

nhân viên làm việc tại các doanh nghiệp trên địa bàn thành phố H Ch Minh Đề tài

dựa trên cơ sở lý thuyết của Carroll (1999) về trách nhiệm xã hội của doanh nghiệp, và

thang đo về sự nhận thức trách nhiệm xã hội của doanh nghiệp đƣợc xây dựng dựa trên

thang đo của Maigan và Ferrell đƣa ra n m . Sự gắn bó của nhân viên trong tổ

chức đƣợc xây dựng trên nền tảng lý thuyết và thang đo của của Meyer và Allen

(1991). Trong nghiên cứu này, khái niệm “sự gắn bó” đƣợc dịch từ “Organazational

commitment” theo lý thuyết của Meyer và Allen, khái niệm này bao g m cả sự gắn bó

với công ty và sự gắn kết vào công việc cũng nhƣ các mục tiêu của tổ chức. Mô hình

nghiên cứu bao g m bốn biến độc lập g m (1) Nhận thức trách nhiệm xã hội về kinh

tế; (2) Nhận thức trách nhiệm xã hội về pháp lý; (3) Nhận thức trách nhiệm xã hội về

đạo đức và (4) Nhận thức trách nhiệm xã hội về từ thiện Trong đó trách nhiệm xã hội

về từ thiện trong nghiên cứu này mang một ý nghĩa rộng bao g m các hoạt động từ

thiện vì cộng đ ng, các hoạt động tự nguyện của công ty trong các nỗ lực bảo vệ môi

trƣờng, chung tay cùng cộng đ ng xây dựng cuộc sống tốt đẹp hơn Biến phụ thuộc

của mô hình là Sự gắn bó của nhân viên trong tổ chức. Với giả thuyết của nghiên cứu

là cả bốn thành phần của trách nhiệm xã hội doanh nghiệp đều ảnh hƣởng cùng chiều

đến sự gắn bó của nhân viên.

Các giả thuyết nghiên cứu đƣợc tiến hành kiểm định dựa trên phân tích 268

mẫu quan sát đƣợc chọn theo phƣơng pháp phi xác xuất thuận tiện. Các mẫu đƣợc

kiểm định chuẩn hóa trƣớc khi đƣa và phân t ch h i quy đễ tìm hiểu sự tác động lên

bến phụ thuộc.

Kết quả nghiên cứu của đề tài này phù hợp với các kỳ vọng của giả thuyết

nghiên cứu theo đó các yếu tố về nhận thức trách nhiệm xã hội của doanh nghiệp có

tác động tích cực đến sự gắp bó của nhân viên, và mức độ tác động giảm dần theo thứ

tự nhƣ sau: ( ) Nhận thức trách nhiệm xã hội về kinh tế, (2) Nhận thức trách nhiệm xã

hội về pháp lý, (3) Nhận thức trách nhiệm xã hội về đạo đức, (4) Nhận thức trách

nhiệm xã hội về từ thiện.

v

Đề tài cũng tiến hành kiểm định sự khác biệt về sự gắn bó của nhân viên theo

các đặc điểm nhân chủng học và loại hình doanh nghiệp, kết quả cho thấy:

+ Có sự khác biệt về sự gắn bó với công ty giữa nhân viên nam và nhân viên

nữ Trong đó nhân viên nữ có mức độ gắn bó cao hơn lao động nam.

+ Có sự khác biệt về mức độ gắn bó của nhân viên theo độ tuổi theo đó độ tuổi

càng cao thì mức độ gắn bó càng cao.

+ Có sự khác biệt về mức độ gắn bó của nhân viên theo trình độ theo đó Phổ

thông trung học có mức độ gắn bó cao nhất và Đại học có mức độ gắn bó thấp nhất.

+ Có sự khác biệt về mức độ gắn bó của nhân viên theo mức thu nhập trong đó

thu nhập càng cao thì mức độ gắn bó càng cao.

+ Về loại hình doanh nghiệp, nghiên cứu cũng cho thấy rằng có sự khác biệt về

mức độ gắn bó của nhân viên ở các loại hình doanh nghiệp khác nhau Trong đó nhân

viên doanh nghiệp nhà nƣớc có mức độ gắn bó cao nhất và nhân viên doanh nghiệp tƣ

nhân có mức độ gắn bó thấp nhất.

Kết quả nghiên đã cho thấy một cách khách quan tác động của các hoạt động xã

hội của doanh nghiệp đến sự gắn bó của nhân viên, giúp cho các doanh nghiệp nhận

thức và có một chiến lƣợc thích hợp để giữ chân nhân tài Đề tài cũng gợi ý một số

hƣớng nghiên cứu tiếp theo để hoàn thiện các lý thuyết cũng nhƣ thực nghiệm về trách

nhiệm xã hội của doanh nghiệp và sự gắn bó của ngƣời lao động.

vi

M C L C

LỜI CAM ĐOAN......................................................................................................... ii

LỜI CẢM ƠN.............................................................................................................. iii

TÓM TẮT NGHIÊN CỨU...........................................................................................iv

MỤC LỤC....................................................................................................................vi

DANH MỤC HÌNH.......................................................................................................x

DANH MỤC CÁC BẢNG ...........................................................................................xi

DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT .................................................................................... xiii

CHƢƠNG I: TỔNG QUAN..........................................................................................1

1.1. Lý do nghiên cứu..............................................................................................1

1.2. Mục tiêu nghiên cứu.........................................................................................5

1.3. Câu hỏi nghiên cứu ..........................................................................................5

1.4. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu ....................................................................5

1.5. Phƣơng pháp nghiên cứu..................................................................................5

1.6. Ý nghĩa thực tiễn của đề tài..............................................................................7

1.7. Kết cấu của bài nghiên cứu. .............................................................................7

CHƢƠNG II: CƠ SỞ LÝ THUYẾT VÀ MÔ HÌNH NGHIÊN CỨU...........................9

2.1. Khái niệm trách nhiệm xã hội của doanh nghiệp..............................................9

2.2. Các mô hình trách nhiệm xã hôi của doanh nghiệp ........................................11

2.2.1. Mô hình Kim tự tháp CSR của Carroll (1991) ........................................11

2.2.2. Mô hình vòng tròn giao nhau (The Intersecting Circles Model – IC)......13

2.2.3. Mô hình các vòng tròn đ ng tâm (The concentric-circle (CON) model).15

2.2.4. Đánh giá các mô hình CSR .....................................................................17

vii

2.2.5. Vai trò của CSR đối với nhân viên..........................................................18

2.2.6. Các tiêu chuẩn và công cụ quản lý CSR..................................................19

2.2.6.1. Tiêu chuẩn SA 8000................................................................................20

2.2.6.2. Tiêu chuẩn AA1000AS ...........................................................................22

2.2.6.3. Tiêu chuẩn ISO 26000 ............................................................................22

2.3. Nhận thức trách nhiệm xã hội của doanh nghiệp và sự gắn bó của nhân viên

với tổ chức ...............................................................................................................23

2.3.1. Sự gắn bó của nhân viên trong tổ chức....................................................23

2.3.2. Nhận thức trách nhiệm xã hội của doanh nghiệp và sự gắn bó của nhân

viên với tổ chức ...................................................................................................26

2.4. Các giả thuyết nghiên cứu và mô hình nghiên cứu đề xuất ............................33

2.5. Tóm tắt chƣơng II...........................................................................................37

CHƢƠNG III: PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU .......................................................38

3.1. Thiết kế nghiên cứu........................................................................................38

3.1.1. Nghiên cứu sơ bộ ....................................................................................38

3.1.2. Nghiên cứu chính thức ............................................................................39

3.2. Thiết kế thang đo............................................................................................39

3.3. Thiết kế mẫu...................................................................................................43

3.4. Phƣơng pháp xử lý dữ liệu .............................................................................43

3.5 Quy trình nghiên cứu......................................................................................45

3.6 Tóm tắc chƣơng III.........................................................................................46

CHƢƠNG IV: PHÂN TÍCH KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU............................................47

4.1. Đặc điểm mẫu nghiên cứu..............................................................................47

4.2. Thống kê mô tả biến dữ liệu định lƣợng.........................................................49

4.3. Kiểm định độ tin cậy và độ phù hợp của thang đo .........................................53

viii

4.3.1. Kiểm định độ tin cậy của thang đo bằng Cronbach’s Alpha ...................53

4.3.1.1. Thang đo CSR về kinh tế: .......................................................................53

4.3.1.2. Thang đo CSR về Pháp lý: ......................................................................54

4.3.1.3. Thang đo CSR về Đạo đức:.....................................................................54

4.3.1.4. Thang đo CSR về từ thiện:......................................................................55

4.3.1.5. Thang đo về sự gắn bó của nhân viên đối với tổ chức.............................56

4.3.2. Phân tích nhân tố khám phá (EFA) .........................................................57

4.3.2.1. Phân tích thang đo các yêu tố CSR .........................................................57

4.3.2.2. Phân tích thang đo các yêu tố về sự gắn bó của nhân viên ......................59

4.4. Hiệu chỉnh mô hình nghiên cứu và các giả thuyết..........................................60

4.5. Phân t ch tƣơng quan và h i qui.....................................................................60

4.5.1. Phân t ch tƣơng quan...............................................................................60

4.5.2. Phân tích h i quy.....................................................................................61

4.6. Kiểm định các giả thuyết của mô hình nghiên cứu.........................................65

4.7. Kiểm định sự khác biệt theo các biến định tính..............................................67

4.7.1. Kiểm định sự khác biệt theo giới tính .....................................................67

4.7.2. Kiểm định sự khác biệt theo độ tuổi........................................................68

4.7.3. Kiểm định sự khác biệt theo trình độ ......................................................69

4.7.4. Kiểm định sự khác biệt theo thu nhập .....................................................71

4.7.5. Kiểm định sự khác biệt theo loại hình doanh nghiệp...............................73

4.8. Thảo luận kết quả nghiên cứu.........................................................................75

4.9. Tóm tắt chƣơng IV.........................................................................................78

CHƢƠNG V: KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ ..............................................................80

5.1. Tóm tắt kết quả nghiên cứu............................................................................80

5.2. Một số kiến nghị.............................................................................................81

ix

5.3. Các hạn chế của đề tài....................................................................................84

5.4. Hƣớng nghiên cứu tiếp theo ...........................................................................84

5.5. Tóm tắt chƣơng V ..........................................................................................85

TÀI LIỆU THAM KHẢO .............................................................................................1

PHỤ LỤC A: DÀN BÀI THẢO LUẬN NGHIÊN CỨU ĐỊNH TÍNH.........................a

PHỤ LỤC B: KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU ĐỊNH TÍNH ................................................d

PHỤ LỤC C: BẢNG CÂU HỎI KHẢO SÁT................................................................i

PHỤ LỤC D: KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU ....................................................................m

x

DANH M C HÌNH

Hình 2.1. Mô hình Kim tự tháp CSR của Caroll (1991).......................................... 13

Hình 2.2. Mô hình vòng tròn giao nhau (Carroll và Schawartz, 2003).................... 14

Hình 2.3. Mô hình các vòng tròn đ ng tâm (CON-CSR) ........................................ 16

Hình 2.4. Mô hình gắn bó tổ chức của O'Reilly (1989)........................................... 24

Hình 2.5. Mô hình gắn bó tổ chức của Mowday và cộng sự (1974)........................ 24

Hình 2.6. Mô hình gắn bó tổ chức của Meyer và Allen (1991) ............................... 25

Hình 2.7. Mô hình khảo sát của Maignan và cộng sự (1991) .................................. 27

Hình 2.8. Mô hình nghiên cứu của Peterson (2004) ................................................ 28

Hình 2.9. Mô hình nghiên cứu của Choi và Yu (2013)............................................ 29

Hình 2.10. Mô hình nghiên cứu của Osveh và cộng sự (2015).................................. 30

Hình 2.11. Mô hình nghiên cứu của Ali và cộng sự (2010)....................................... 31

Hình 2.12. Mô hình nghiên cứu đề xuất .................................................................... 37

Hình 3.1. Quy trình nghiên cứu............................................................................... 45

Hình 4.1. Kiểm định giả định liên hệ tuyến tính các biến độc lập ........................... 63

Hình 4.2. Kiểm định giả định về phân phối chuẩn của phần dƣ .............................. 64

xi

DANH M C CÁC B NG

Bảng 3.1. Thang đo nhận thức CSR của doanh nghiệp trong nhân viên .................. 42

Bảng 3.2. Thang đo sự gắn bó của nhân viên trong tổ chức..................................... 42

Bảng 4.1. Đặc điểm giới tính của mẫu..................................................................... 47

Bảng 4.2. Đặc điểm độ tuổi của mẫu ....................................................................... 48

Bảng 4.3. Đặc điểm trình độ học vấn của mẫu......................................................... 48

Bảng 4.4. Đặc điểm về mức thu nhập của mẫu........................................................ 48

Bảng 4.5. Đặc điểm về loại hình doanh nghiệp trong mẫu....................................... 49

Bảng 4.6. Đặc điểm về vị trí chức vụ trong mẫu...................................................... 49

Bảng 4.7. Bảng kết quả thống kê mô tả biến dữ liệu định lƣợng ............................. 52

Bảng 4.8. Kiểm định Cronbach's Alpha cho thang đo kinh tế.................................. 53

Bảng 4.9. Kiểm định Cronbach's Alpha thang đo kinh tế sau khi loại biến KT5 ..... 54

Bảng 4.10. Kiểm định Cronbach's Alpha cho thang đo Pháp lý................................. 54

Bảng 4.11. Kiểm định Cronbach's Alpha cho thang đo đạo đức ................................ 55

Bảng 4.12. Kiểm định Cronbach's Alpha cho thang đo từ thiện ................................ 55

Bảng 4.13. Kiểm định Cronbach's Alpha thang đo từ thiện sau khi loại biến TT3 .... 56

Bảng 4.14. Kiểm định Cronbach's Alpha cho thang đo sứ gắn bó ............................. 56

Bảng 4.15. Hệ số KMO và kiểm định Barlett cho các yếu tố CSR............................ 57

Bảng 4.16. Bảng phân tích nhân tố các yếu tố CSR................................................... 58

Bảng 4.17. Kiểm định Cronbach's Alpha và Bartlett's cho yếu tố OC ....................... 59

Bảng 4.18. Bảng phân tích nhân tố cho yếu tố OC .................................................... 60

Bảng 4.19. Kết quả phân t ch tƣơng quan giữa các biến............................................ 61

Bảng 4.20. Kêt quả phân tích h i quy........................................................................ 62

Bảng 4.21. Kiểm định không có mối tƣơng quan giữa các biến độc lập .................... 63

xii

Bảng 4.22. Kiểm định Spearman cho giả định phƣơng sai của phần dƣ không đổi ... 64

Bảng 4.23. Kết luận các giả thuyết nghiên cứu.......................................................... 66

Bảng 4.24. Kiểm định sự khác biệt theo giới tính...................................................... 67

Bảng 4.25. Kết quả phân tích ANOVA về khác biệt sự gắn bó theo độ tuổi............. 68

Bảng 4.26. Bảng phân tích Turkey sự khác biệt OC giữa các nhóm tuổi................... 68

Bảng 4.27. Kết quả phân tích ANOVA về khác biệt sự gắn bó theo về trình độ....... 69

Bảng 4.28. Bảng phân tích Turkey sự khác biệt OC giữa các nhóm trình độ............. 70

Bảng 4.29. Kết quả phân tích ANOVA về khác biệt sự gắn bó theo thu nhập........... 71

Bảng 4.30. Bảng phân tích Turkey sự khác biệt OC giữa các mức thu nhập ............. 72

Bảng 4.31. Kết quả phân tích ANOVA sự khác biệt theo loại hình doanh nghiệp..... 73

Bảng 4.32. Phân tích Turkey sự khác biệt OC giữa các loại hình doanh nghiệp........ 74

xiii

DANH M C TỪ VIẾT TẮT

CSR : Trách nhiệm xã hội doanh nghiệp (Corporate Social Responsibility)

TNXH : Trách nhiệm xã hội

OC : Sự gắn bó của nhân viên trong tổ chức (Organizational Commitment)

EFA : Phân tích nhân tố khám phá (Exploratory Factor Analysis)

IC : Mô hình các vòng tròn giao nhau (Intersecting circles model)

CC : Mô hình các vòng tròn đ ng tâm (Concentric circles model)

KT : Kinh tế

PL : Pháp lý

DD : Đạo đức

TT : Từ thiện

KMO : Chỉ số xem xét sự thích hợp của phân tích nhân tố Kaiser Meyer Olkin

Sig. : Mức ý nghĩa (Significance level)

SPSS : Phần mềm xử lý thống kê dùng trong các ngành khoa học xã hội (Statistical

Package for Sciences)

VIF : Hệ số phóng đại phƣơng sai (Variance Inflation Factor)

TP.HCM : Thành Phố H Chí Minh.

1

ƢƠ : ỔNG QUAN

Nội dung chương này sẽ giới thiệu tổng quan về lý do nghiên cứu, mục tiêu

nghiên cứu, đối tượng nghiên cứu, phạm vi nghiên cứu và ý nghĩa thực tiễn của đề tài

nghiên cứu,và kết cấu nghiên cứu luận văn sẽ được trình bày ở phần cuối chương này.

1.1. Lý do nghiên cứu

Trách nhiệm xã hội của doanh nghiệp (Corporate Social Responsibility) đang

trở thành mối quan tâm của quốc tế, của mọi quốc gia, và là chìa khóa của sự phát

triển bền vững và là lợi thế cạnh tranh của các doanh nghiệp trong thời đại hiện nay.

“Ngày 31/01/1999 tại Diễn đàn Kinh tế Thế giới, Tổng Thƣ ký Liên Hiệp Quốc Kofi

Annan đã kêu gọi lãnh đạo các doanh nghiệp bàn về một công ƣớc quốc tế có sứ mạng

tập hợp các doanh nghiệp các cơ quan công quyền, các tổ chức dân sự thông qua

những nguyên tắc cơ bản về bảo vệ môi trƣờng sinh thái và ổn định xã hội” (Nguyễn

Đình Tài , Tr. 1). Ngày nay, hàng vạn doanh nghiệp ở khắp các vùng trên thế

giới cũng nhƣ các tổ chức quốc tế về lao động, xã hội dân sự đã tham gia t ch cực vào

những công ƣớc quốc tế nhằm phát triển các nguyên tắc liên quan đến quyền con

ngƣời lao động việc làm, môi trƣờng, chống tham nhũng... Các công ƣớc quốc tế gắn

kết việc vận động trách nhiệm dân sự của các doanh nghiệp để họ tham gia vào việc

giải quyết các vấn đề chung toàn cầu.

Trách nhiệm xã hội của doanh nghiệp (CSR) đang là xu thế lớn mạnh trên thế

giới trở thành một yêu cầu “mềm” đối với các doanh nghiệp trong quá trình hội nhập.

Ngƣời tiêu dùng hiện nay không chỉ quan tâm đến chất lƣợng sản phẩm mà còn coi

trọng cách thức các công ty làm ra sản phẩm đó họ muốn biết liệu các sản phẩm họ

định mua có thân thiện với môi trƣờng sinh thái, với cộng đ ng có t nh nhân đạo, và

có lành mạnh hay không việc sản xuất các sản phẩm này có làm ảnh hƣởng đến môi

trƣờng đến cộng đ ng hay không Do đó, hiện nay, các công ty không chỉ chú ý tới

việc nâng cao chất lƣợng sản phẩm dịch vụ của mình mà cùng với đó phải luôn luôn

củng cố hình ảnh nâng cao uy t n phát triển thƣơng hiệu của mình thông qua việc xây