Ảnh hưởng của cấu trúc tài sản và đòn bẩy tài chính đến khả năng sinh lời của các doanh nghiệp đang niêm yết tại Việt Nam

NGUYỄN MINH PHỤNG

ẢNH HƯỞNG CỦA CẤU TRÚC TÀI SẢN VÀ ĐÒN BẨY

TÀI CHÍNH ĐẾN KHẢ NĂNG SINH LỜI CỦA CÁC

DOANH NGHIỆP ĐANG NIÊM YẾT TẠI VIỆT NAM

LUẬN VĂN THẠC SĨ TÀI CHÍNH NGÂN HÀNG

TP. Hồ Chí Minh, Năm 2021

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO

TRƯỜNG ĐẠI HỌC MỞ THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH

---------------------------------------------------

TP. Hồ Chíh, Năm 2021

NGUYỄN MINH PHỤNG

ẢNH HƯỞNG CỦA CẤU TRÚC TÀI SẢN VÀ ĐÒN BẨY

TÀI CHÍNH ĐẾN KHẢ NĂNG SINH LỜI CỦA CÁC

DOANH NGHIỆP ĐANG NIÊM YẾT TẠI VIỆT NAM

Chuyên ngành : Tài chính ngân hàng

Mã số chuyên ngành : 8340201

LUẬN VĂN THẠC SĨ TÀI CHÍNH NGÂN HÀNG

Người hướng dẫn khoa học:

GVC.TS. Trần Thế Sao

TP. Hồ Chí Minh, Năm 2021

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO

TRƯỜNG ĐẠI HỌC MỞ THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH

---------------------------------------------------

i

LỜI CAM ĐOAN

Tôi cam đoan rằng luận văn “Ảnh hưởng của cấu trúc tài sản và đòn bẩy tài

chính đến khả năng sinh lời của các doanh nghiệp đang niêm yết tại Việt Nam” là

bài nghiên cứu của chính tôi.

Ngoại trừ những tài liệu tham khảo được trích dẫn trong luận văn này, tôi cam

đoan rằng toàn phần hay những phần nhỏ của luận văn này chưa từng được công bố

hoặc sử dụng để nhận bằng cấp ở những nơi khác.

Không có sản phẩm/nghiên cứu nào của người khác được sử dụng trong luận

văn này mà không được trích dẫn theo đúng quy định.

Luận văn này chưa bao giờ được nộp để nhận bất kỳ bằng cấp nào tại các

trường đại học hoặc cơ sở đào tạo khác.

TP. Hồ Chí Minh, năm 2021

Nguyễn Minh Phụng

ii

LỜI CÁM ƠN

Lời đầu tiên tôi xin gửi lời cảm ơn đến Thầy Hiệu Trưởng và Ban Giám Hiệu

trường Đại Học Mở Thành Phố Hồ Chí Minh đã tạo điều kiện thuận lợi cho tôi

được có cơ hội học tập tại lớp cao học tài chính ngân hàng khóa 2017-2021 tại

trường.

Xin gửi lời cảm ơn chân thành đến tất cả các Thầy, Cô giảng viên, những

người đã truyền đạt những kiến thức quý báu cho tôi trong suốt thời gian học tập tại

trường.

Tôi cũng xin vô cùng cảm ơn Thầy TS. Trần Thế Sao, người đã tận tình và

đồng hành, hướng dẫn, giúp đỡ tôi trong suốt quá trình hoàn thành luận văn này.

Sau cùng tôi xin gửi lời cảm ơn đến bạn bè, gia đình luôn bên cạnh động viên

hỗ trợ thường xuyên, luôn cho tôi tinh thần làm việc trong suốt quá trình học tập và

hoàn thành nghiên cứu này.

iii

TÓM TẮT

Đề tài nghiên cứu tác động của cấu trúc tài sản và đòn bẩy tài chính đến khả

năng sinh lời của các doanh nghiệp đang niêm yết tại Việt Nam trong giai đoạn

2012-2019. Dữ liệu dùng trong nghiên cứu bao gồm 235 công ty được phân theo

chuẩn ICB đang hoạt động trên các sàn HOSE, HNX, Upcom trong giai đoạn 2012-

2019. Trong đó, các biến trong mô hình nghiên cứu bao gồm : biến phụ thuộc ROA,

ROE đại diện cho khả năng sinh lời; các biến độc lập CRA, LEV lần lượt đại diện

cho cấu trúc tài sản và đòn bẩy tài chính; biến kiểm soát bao gồm quy mô tài sản

(SIZE), thanh khoản ( LIQ), tăng trưởng doanh thu (GROWTH) và 2 biến vĩ mô

tăng trưởng kinh tế (GDP), tăng trưởng chỉ số giá tiêu dùng (CPI).

Để xác định được mối tương quan giữa biến độc lập và biến phụ thuộc nghiên

cứu ước lượng tham số hồi quy cho mô hình các nhân tố tác động với các mô hình

bình phương nhỏ nhất (OLS), hiệu ứng cố định (FEM), hiệu ứng ngẫu nhiên

(REM). Kiểm định lựa chọn mô hình và kiểm định các khuyết tật của mô hình từ đó

đưa ra quyết định lựa chọn mô hình có phương trình tốt nhất thể hiện mối quan hệ

của các nhân tố.

Kết quả nghiên cứu cho thấy 5/7 giả thuyết trong mô hình nghiên cứu ảnh

hưởng của đòn bẩy tài chính, cấu trúc tài sản đến tỷ suất sinh lời/tài sản (ROA)

cũng như tỷ suất sinh lời/vốn chủ sở hữu (ROE) đã được chứng minh. Trong đó,

đòn bẩy tài chính (LEV) và thanh khoản (LIQ) tác động ngược chiều với ROA cũng

như ROE. Cấu trúc tài sản (CRA), quy mô tài sản tác động cùng chiều với ROE và

ROA. Tăng trưởng GDP chưa là động lực để thúc đẩy khả năng sinh lời.

Dựa vào kết quả nghiên cứu đã đưa ra đề xuất các hàm ý liên quan đến cấu

trúc tài sản và đòn bẩy tài chính nhằm nâng cao khả năng sinh lời cho các doanh

nghiệp đang niêm yết tại Việt Nam.

Từ khóa: Cấu trúc tài sản, đòn bẩy tài chính, khả năng sinh lời.

iv

MỤC LỤC

LỜI CAM ĐOAN ...................................................................................................... i

LỜI CÁM ƠN ........................................................................................................... ii

TÓM TẮT ................................................................................................................ iii

MỤC LỤC ................................................................................................................ iv

DANH MỤC BẢNG ............................................................................................... vii

DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT ................................................................................ viii

CHƯƠNG 1 GIỚI THIỆU ...................................................................................... 1

1.1. Tính cấp thiết của đề tài .................................................................... 1

1.2. Mục tiêu nghiên cứu .......................................................................... 3

1.2.1. Mục tiêu tổng quát ........................................................................ 3

1.2.2. Mục tiêu cụ thể .............................................................................. 3

1.3. Câu hỏi nghiên cứu ........................................................................... 3

1.4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu ..................................................... 3

1.4.1. Đối tượng nghiên cứu ................................................................... 3

1.4.2. Phạm vi nghiên cứu ...................................................................... 3

1.5. Phương pháp nghiên cứu ................................................................... 3

1.5.1. Phương pháp thu thập số liệu ........................................................ 3

1.5.2. Phương pháp xử lý số liệu ............................................................ 4

1.6. Ý nghĩa của đề tài .............................................................................. 4

1.7. Kết cấu của đề tài .............................................................................. 5

CHƯƠNG 2 CƠ SỞ LÝ THUYẾT VÀ TỔNG QUAN CÁC CÔNG TRÌNH .....

NGHIÊN CỨU ........................................................................................................... 7

2.1. Khả năng sinh lời của doanh nghiệp ................................................. 7

2.1.1. Khái niệm ...................................................................................... 7

2.1.2. Đo lường khả năng sinh lời của doanh nghiệp ............................. 9

2.1.3. Lý thuyết về khả năng sinh lời .................................................... 11

v

2.1.4. Các nhân tố ảnh hưởng đến khả năng sinh lời của doanh nghiệp ...

..................................................................................................... 13

2.2. Cấu trúc tài sản của doanh nghiệp ................................................... 18

2.3. Đòn bẩy tài chính của doanh nghiệp ............................................... 19

2.3.1. Khái niệm .................................................................................... 19

2.3.2. Lý thuyết nền .............................................................................. 20

2.4. Tổng quan các công trình nghiên cứu trước có liên quan ............... 24

2.4.1. Nghiên cứu ngoài nước ............................................................... 24

2.4.2. Nghiên cứu trong nước ............................................................... 27

2.5. Mô hình nghiên cứu và các giả thuyết ............................................ 30

2.5.1. Mô hình nghiên cứu .................................................................... 31

2.5.2. Các giả thuyết nghiên cứu ........................................................... 33

CHƯƠNG 3 PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU .................................................. 38

3.1. Dữ liệu nghiên cứu .......................................................................... 38

3.2. Phương pháp xử lý số liệu ............................................................... 38

CHƯƠNG 4 KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU VÀ THẢO LUẬN .............................. 43

4.1. Thống kê mô tả ................................................................................ 43

4.2. Phân tích tương quan ....................................................................... 44

4.3. Kết quả hồi quy ảnh hưởng của cấu trúc tài sản và đòn bẩy tài chính

đến khả năng sinh lời của các doanh nghiệp niêm yết trên TTCK ....................... 44

Việt Nam ...................................................................................................... 44

4.3.1. Kết quả hồi quy Pooled, REM và FEM ...................................... 44

4.3.2. Phân tích lựa chọn mô hình phù hợp .......................................... 45

4.3.3. Kiểm định các khuyết tật của mô hình hồi quy .......................... 46

4.3.4. Phân tích của đòn bẩy tài chính, cấu trúc tài sản đến tỷ suất sinh

lời của các doanh nghiệp niêm yết trên TTCK Việt Nam ................................ 48

4.4. Thảo luận kết quả nghiên cứu ......................................................... 53

4.4.1. Tác động của cấu trúc tài sản đến khả năng sinh lời của doanh

nghiệp niêm yết trên TTCK Việt Nam ............................................................. 53

vi

4.4.2. Tác động của đòn bẩy tài chính đến khả năng sinh lời của doanh

nghiệp niêm yết trên TTCK Việt Nam ............................................................. 53

4.4.3. Tác động của các biến kiểm soát đến khả năng sinh lời của doanh

nghiệp niêm yết trên TTCK Việt Nam ............................................................. 54

CHƯƠNG 5 KẾT LUẬN VÀ HÀM Ý QUẢN TRỊ ............................................ 58

5.1. Kết luận ........................................................................................... 58

5.2. Hàm ý quản trị ................................................................................. 59

5.2.1. Đối với cấu trúc tài sản của doanh nghiệp .................................. 59

5.2.2. Đối với đòn bẩy tài chính của doanh nghiệp .............................. 62

5.2.3. Đối với các yếu tố kiểm soát ....................................................... 63

5.3. Hạn chế và hướng nghiên cứu ......................................................... 68

TÀI LIỆU THAM KHẢO ...................................................................................... 70

PHỤ LỤC KẾT QUẢ XỬ LÝ SỐ LIỆU .............................................................. 78

vii

DANH MỤC BẢNG

Bảng 2.1. Đo lường khả năng sinh lời của doanh nghiệp ........................................... 9

Bảng 2.2. Tổng hợp các công trình nghiên cứu có liên quan .................................... 29

Bảng 2.3. Đo lường biến nghiên cứu ........................................................................ 32

Bảng 4.1. Thống kê mô tả biến nghiên cứu .............................................................. 43

Bảng 4.2. Phân tích tương quan ................................................................................ 44

Bảng 4.3. Hồi quy dữ liệu bảng ảnh hưởng của cấu trúc tài sản và đòn bẩy tài chính

đến khả năng sinh lời của các doanh nghiệp niêm yết trên TTCK Việt Nam .......... 45

Bảng 4.4. Kiểm định lựa chọn mô hình .................................................................... 46

Bảng 4.5. Kiểm định phương sai sai số thay đổi ...................................................... 46

Bảng 4.6. Kiểm định tự tương quan phần dư đơn vị chéo ........................................ 47

Bảng 4.7. Kiểm định tự tương quan chuỗi ................................................................ 47

Bảng 4.8. Tóm tắt kết quả các kiểm định .................................................................. 48

Bảng 4.9. Kiểm định mô hình GMM hệ thống ......................................................... 49

Bảng 4.10. Ảnh hưởng của đòn bẩy tài chính, cấu trúc tài sản đến tỷ suất sinh lời/tài

sản (ROA) của các doanh nghiệp niêm yết trên TTCK Việt Nam ........................... 50

Bảng 4.11. Ảnh hưởng của đòn bẩy tài chính, cấu trúc tài sản đến tỷ suất sinh

lời/vốn chủ sở hữu (ROE) của các doanh nghiệp niêm yết trên TTCK Việt Nam ... 51

Bảng 4.12. Kiểm định tính bền vững của mô hình GMM hệ thống ......................... 52

viii

DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT

Viết tắt Viết tắt tiếng Anh Viết tắt tiếng Việt

TTCK Thị Trường chứng khoán

BCTC Báo cáo tài chính

WTO World Trade Organization Tổ Chức Thương Mại Thế Giới

FEM Fixed Effects Model Phương pháp tác động cố định

REM Random Effects Model Phương pháp tác động ngẫu nhiên

ROE Return On Equity Tỷ suất sinh lời trên vốn chủ sở hữu

ROA Return On Assets Tỷ suất sinh lời trên tài sản

ROI Return On Investment Tỷ suất sinh lời trên vốn đầu tư

ROS Return On Sales Tỷ suất sinh lời trên doanh thu

CRA Credit Rating Agency Cấu trúc tài sản

LEV Leverage Đòn bẩy tài chính

LIQ Liquidity Thanh khoản

GROWTH

Tăng trưởng doanh thu

GDP Gross Domestic Product Tổng sản phẩm Quốc nội

CPI Consumer Price Index Lạm phát

GMM Generalized Method Of

Moments

OLS Ordinary Least Squares Phương pháp bình phương nhỏ nhất

CAPM Capital Aseet Pricing Model Mô hình định giá tài sản vốn

HQHĐKD

Hiệu quả hoạt động kinh doanh