Ảnh hưởng của các yếu tố nội tại và vĩ mô đến khả năng sinh lời của các ngân hàng thương mại Việt Nam: Luận văn thạc sĩ tài chính ngân hàng / Ngô Nguyễn Quang Đăng ; Nguyễn Minh Hải người hướng dẫn khoa học

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO NGÂN HÀNG NHÀ NƢỚC VIỆT NAM

TRƢỜNG ĐẠI HỌC NGÂN HÀNG TP. HỒ CHÍ MINH

NGÔ NGUYỄN QUANG ĐĂNG

ẢNH HƢỞNG CỦA CÁC YẾU TỐ NỘI TẠI VÀ VĨ MÔ ĐẾN

KHẢ NĂNG SINH LỜI CỦA CÁC NGÂN HÀNG

THƢƠNG MẠI VIỆT NAM

LUẬN VĂN THẠC SĨ

THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH - NĂM 2020

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO NGÂN HÀNG NHÀ NƢỚC VIỆT NAM

TRƢỜNG ĐẠI HỌC NGÂN HÀNG TP. HỒ CHÍ MINH

NGÔ NGUYỄN QUANG ĐĂNG

ẢNH HƢỞNG CỦA CÁC YẾU TỐ NỘI TẠI VÀ VĨ MÔ ĐẾN

KHẢ NĂNG SINH LỜI CỦA CÁC NGÂN HÀNG

THƢƠNG MẠI VIỆT NAM

Chuyên ngành: Tài chính – Ngân hàng

Mã số: 8 34 02 01

LUẬN VĂN THẠC SĨ

NGƢỜI HƢỚNG DẪN KHOA HỌC: TS. NGUYỄN MINH HẢI

THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH - NĂM 2020

i

LỜI CAM ĐOAN

Tác giả xin cam đoan luận văn “Ảnh hƣởng của các yếu tố nội tại và vĩ mô

đến khả năng sinh lời của các ngân hàng thƣơng mại Việt Nam” là kết quả

nghiên cứu của chính tác giả dƣới sự hƣớng dẫn khoa học của TS. Nguyễn Minh

Hải. Dữ liệu nghiên cứu trong luận văn có nguồn gốc rõ ràng, tin cậy và kết quả

nghiên cứu chƣa từng đƣợc công bố trong bất kỳ công trình khoa học nào.

TP. Hồ Chí Minh, ngày 12 tháng 12 năm 2020

Tác giả

Ngô Nguyễn Quang Đăng

ii

LỜI CẢM ƠN

Tôi xin chân thành cảm ơn Quý Thầy Cô của Trƣờng Đại học Ngân hàng TP.

HCM đã truyền đạt cho tôi những kiến thức, kinh nghiệm thực tiễn cũng nhƣ tạo

điều kiện thuận lợi trong suốt quá trình học tập tại trƣờng.

Đặc biệt, tôi xin tỏ lòng biết ơn sâu sắc tới Thầy TS. Nguyễn Minh Hải đã

dành thời gian, tâm huyết để hƣớng dẫn tôi trong quá trình thực hiện luận văn.

Một lần nữa xin cảm ơn đến tất cả bạn bè, đồng nghiệp đã giúp đỡ tôi trong

thời gian thực hiện luận văn.

Trân trọng !

iii

TÓM TẮT

Tên đề tài: Ảnh hƣởng của các yếu tố nội tại và vĩ mô đến khả năng sinh lời

của các ngân hàng thƣơng mại Việt Nam

Tóm tắt: Mục tiêu nghiên cứu của luận văn là xác định và đo lƣờng mức độ

ảnh hƣởng của các yếu tố nội tại và vĩ mô đến khả năng sinh lời của các NHTM

Việt Nam. Vận dụng kết hợp phƣơng pháp nghiên cứu định tính và định lƣợng, kết

quả nghiên cứu đã chỉ ra rằng tỷ lệ vốn chủ sở hữu trên tổng tài sản, thu nhập từ lãi

có ảnh hƣởng cùng chiều đến khả năng sinh lời của các NHTM Việt Nam, trong

khi đó tỷ lệ chi phí trên tổng thu nhập, tỷ lệ chi phí dự phòng trên tổng dƣ nợ, tăng

trƣởng tiền gửi, và tăng trƣởng GDP thực có ảnh hƣởng ngƣợc chiều. Ngoài ra, kết

quả nghiên cứu còn tìm thấy các ngân hàng TMCP có khả năng sinh lời thấp hơn so

với các NHTM nhà nƣớc.

Trên cơ sở kết quả nghiên cứu, đề tài cũng đã đề xuất một số gợi ý chính sách

nhằm nâng cao hơn nữa khả năng sinh lời của các NHTM Việt Nam trong tƣơng

lai.

Từ khoá: yếu tố nội tại; yếu tố vĩ mô; khả năng sinh lời; ngân hàng thương

mại; Việt Nam.

iv

ABSTRACT

Title: The impact of intrinsic and macro factors on profitability of Vietnamese

commercial banks

Abstract: The research objective of the thesis is to determine and measure the

impact of intrinsic and macro factors on profitability of Vietnamese commercial

banks. Applying a combination of qualitative and quantitative research methods,

research results have shown that the ratio of equity to total assets, interest income

have the positive impact on the profitability of Vietnamese commercial banks.

Meanwhile, the ratio of cost to total income, the ratio of contingency expenses to

total outstanding loans, deposit growth, and real GDP growth have the negative

effect. In addition, the research results also found that joint stock commercial banks

have lower profitability than state-owned commercial banks.

Based on the research results, the thesis has also proposed some policy

implications to further improve the profitability of Vietnamese commercial banks

in the future.

Keywords: intrinsic factors; macro factors; profitability; commercial banks;

Vietnam.

v

MỤC LỤC

LỜI CAM ĐOAN ......................................................................................................i

LỜI CẢM ƠN .......................................................................................................... ii

TÓM TẮT ............................................................................................................... iii

ABSTRACT .............................................................................................................iv

MỤC LỤC .................................................................................................................v

DANH MỤC CÁC BẢNG ................................................................................... viii

CHƢƠNG 1: GIỚI THIỆU NGHIÊN CỨU..........................................................1

1.1 Lý do chọn đề tài 1

1.2 Mục tiêu nghiên cứu.............................................................................................2

1.2.1 Mục tiêu tổng quát ......................................................................................2

1.2.2 Mục tiêu cụ thể............................................................................................2

1.3 Câu hỏi nghiên cứu...............................................................................................3

1.4 Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu........................................................................3

1.4.1 Đối tượng nghiên cứu .................................................................................3

1.4.2 Phạm vi nghiên cứu ....................................................................................3

1.5 Phƣơng pháp nghiên cứu......................................................................................3

1.5.1 Phương pháp nghiên cứu............................................................................3

1.5.2 Dữ liệu nghiên cứu......................................................................................4

1.5.3 Phương pháp xử lý và phân tích dữ liệu.....................................................4

1.6 Nội dung nghiên cứu ............................................................................................6

1.7 Đóng góp của đề tài..............................................................................................6

1.8 Kết cấu của đề tài7

TÓM TẮT CHƢƠNG 1 .............................................................................................8

CHƢƠNG 2: CƠ SỞ LÝ THUYẾT & CÁC NGHIÊN CỨU LIÊN QUAN ......9

2.1 Cơ sở lý thuyết 9

2.1.1 Tổng quan về khả năng sinh lời của ngân hàng.........................................9

vi

2.1.2 Các yếu tố ảnh hưởng đến khả năng sinh lời của ngân hàng ..................11

2.2 Các nghiên cứu trƣớc liên quan..........................................................................16

2.2.1 Các nghiên cứu nước ngoài......................................................................16

2.2.2 Các nghiên cứu trong nước ......................................................................18

TÓM TẮT CHƢƠNG 2 ...........................................................................................20

CHƢƠNG 3: PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU .................................................22

3.1 Quy trình nghiên cứu..........................................................................................22

3.2 Mô hình nghiên cứu............................................................................................23

3.3 Giả thuyết nghiên cứu ........................................................................................27

3.4 Dữ liệu nghiên cứu .............................................................................................28

3.5 Phƣơng pháp xử lý và phân tích dữ liệu.............................................................29

TÓM TẮT CHƢƠNG 3 ...........................................................................................30

CHƢƠNG 4: KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU & THẢO LUẬN ...............................31

4.1 Thống kê mô tả dữ liệu nghiên cứu....................................................................31

4.2 Phân tích tƣơng quan..........................................................................................33

4.3 Kiểm định khuyết tật của mô hình .....................................................................34

4.3.1 Kiểm tra tính nội sinh của các biến trong mô hình ..................................34

4.3.2 Kiểm tra tính thích hợp của phương pháp GMM .....................................36

4.3.3 Kết quả hồi quy bằng phương pháp GMM...............................................37

4.3.4 Thảo luận kết quả nghiên cứu...................................................................40

TÓM TẮT CHƢƠNG 4 ...........................................................................................43

CHƢƠNG 5: KẾT LUẬN VÀ HÀM Ý CHÍNH SÁCH .....................................44

5.1 Kết luận ..............................................................................................................44

5.2 Hàm ý chính sách45

5.2.1 Nhóm các yếu tố nội tại của NHTM .........................................................45

5.2.2 Nhóm các yếu tố vĩ mô..............................................................................52

5.3 Hạn chế của đề tài và hƣớng nghiên cứu tiếp theo ............................................53

5.3.1 Hạn chế của đề tài ....................................................................................53

vii

5.3.2 Hướng nghiên cứu trong tương lai...........................................................54

TÓM TẮT CHƢƠNG 5 ...........................................................................................54

TÀI LIỆU THAM KHẢO ........................................................................................i

PHỤ LỤC ................................................................................................................ iii

PHỤ LỤC 1: KẾT QUẢ KIỂM ĐỊNH DURBIN – WU –HAUSMAN.................. iii

PHỤ LỤC 2: KẾT QUẢ HỒI QUY GMM.........................................................xxxix

viii

DANH MỤC CÁC BẢNG

Bảng 3.2: Mô tả và nguồn gốc các biến trong mô hình nghiên cứu ........................24

Bảng 3.2: Mối tƣơng quan giữa các biến độc lập với biến phụ thuộc qua...............26

các nghiên cứu thực nghiệm và kỳ vọng dấu của tác giả.........................................26

Bảng 4.1: Thống kê mô tả các biến nghiên cứu .......................................................31

Bảng 4.2: Ma trận tƣơng quan giữa các biến độc lập...............................................33

Bảng 4.3: Tổng hợp kết quả kiểm tra tính nội sinh của các biến độc lập ................35

Bảng 4.4: Kiểm định Hansen và Arellano - Bond....................................................36

Bảng 4.5: Kết quả hồi quy GMM đối với biến phụ thuộc ROA – Mô hình 1 .........37

Bảng 4.6: Kết quả hồi quy GMM đối với biến phụ thuộc ROE – Mô hình 2..........38

Bảng 4.7: Kết quả hồi quy GMM đối với biến phụ thuộc NIM – Mô hình 3..........38

1

CHƢƠNG 1: GIỚI THIỆU NGHIÊN CỨU

1.1 Lý do chọn đề tài

Trong điều kiện kinh tế hiện nay việc kinh doanh hiệu quả là vấn đề đƣợc các

ngân hàng quan tâm và cạnh tranh là yếu tố không thể tránh khỏi. Lợi nhuận giúp các

ngân hàng thƣơng mại tăng cƣờng vị thế tài chính cũng nhƣ có thể phân tán đƣợc các

rủi ro và giảm thiểu rủi ro trong thời đại hội nhập kinh tế toàn cầu. Một ngân hàng có

lợi nhuận tốt có thể tránh đƣợc những cú sốc mang tính tiêu cực và đóng góp tích cực

vào sự ổn định của hệ thống tài chính quốc gia. Nhƣ vậy, lợi nhuận hay cụ thể là khả

năng sinh lời chính là mối quan tâm hàng đầu của ngân hàng, tuy nhiên điều quan

trọng là phải hiểu rõ đƣợc những nhân tố nào có ảnh hƣởng đến khả năng sinh lời của

các ngân hàng. Thông qua việc phân tích các nhân tố ảnh hƣởng đến lợi nhuận, các

NHTM có thể xây dựng chính sách và đƣa ra các giải pháp nhằm nâng cao khả năng

sinh lời và năng lực cạnh tranh của ngân hàng.

Xuất phát từ tầm quan trọng trên nhiều tác giả đã tiến hành nghiên cứu về các

nhân tố ảnh hƣởng đến khả năng sinh lời của ngân hàng. Trên thế giới có thể kể đến

một số các nghiên cứu của các tác giả nhƣ: Pasiouras & Kosmidou (2007), Abreu &

Mendes (2002), Alper & Anbar (2011), Nicolae Petria và cộng sự (2015). Tại Việt

Nam, một số các nghiên cứu liên quan của Hồ Thị Lam và cộng sự (2017), Trịnh Quốc

Trung & Nguyễn Văn Sang (2013), Ngô Phƣơng Khanh (2013). Đa số các nghiên cứu

trƣớc đây về chủ đề các yếu tố ảnh hƣởng đến khả năng sinh lời của ngân hàng thƣơng

mại Việt Nam, các tác giả thƣờng tập trung nghiên cứu những yếu tố chính nhƣ: quy

mô ngân hàng, vốn chủ sở hữu, hiệu quả quản lý chi phí, rủi ro tín dụng, tăng trƣởng

kinh tế, lạm phát. Tuy có nhiều nghiên cứu cùng chủ đề nhƣng kết quả thực nghiệm tại

các bối cảnh và thời gian nghiên cứu khác nhau là không thể vận dụng trong điều kiện

của các NHTM Việt Nam hiện nay, không thể dùng làm kết quả tham khảo cho các

nhà quản lý và các nhà hoạch định chính sách.