Ảnh Hưởng Của Các Nhân Tố Sinh Thái Đến Quần Thể Trà Hoa Vàng Camellia Inusitata Orel Curry Luu Tại Vườn Quốc Gia Bidoup Núi Bà Tỉnh Lâm Đồng

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ NÔNG NGHIỆP VÀ PTNT

TRƢỜNG ĐẠI HỌC LÂM NGHIỆP

ĐINH VĂN TÝ

ẢNH HƢỞNG CỦA CÁC NHÂN TỐ SINH THÁI

ĐẾN QUẦN THỂ TRÀ HOA VÀNG

(Camellia inusitata Orel, Curry & Luu),

TẠI VƢỜN QUỐC GIA BIDOUP NÚI BÀ,

TỈNH LÂM DỒNG

LUẬN VĂN THẠC SỸ LÂM NGHIỆP

Đồng Nai, tháng 12 năm 2018

1

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ NÔNG NGHIỆP VÀ PTNT

TRƢỜNG ĐẠI HỌC LÂM NGHIỆP

ĐINH VĂN TÝ

ẢNH HƢỞNG CỦA CÁC NHÂN TỐ SINH THÁI

ĐẾN QUẦN THỂ TRÀ HOA VÀNG

(Camellia inusitata Orel, Curry & Luu)

TẠI VƢỜN QUỐC GIA BIDOUP NÚI BÀ,

TỈNH LÂM DỒNG

CHUYÊN NGÀNH LÂM HOC

MÃ NGÀNH: 60.62.60

LUẬN VĂN THẠC SỸ LÂM NGHIỆP

NGƢỜI HƢỚNG DẪN KHOA HỌC

TS. Phạm Văn Hƣờng

Đồng Nai, tháng 12 năm 2018

2

LỜI CAM ĐOAN

Tôi cam đoan, đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các số liệu, kết quả

nêu trong luận văn là trung thực và chƣa từng đƣợc ai công bố trong bất kỳ công trình

nghiên cứu nào khác.

Đinh Văn Tý

i

LỜI NÓI ĐẦU

Luận văn đƣợc hoàn thành theo chƣơng trình đào tạo cao học khóa K24B tại

Phân hiệu trƣờng Đại học Lâm nghiệp Việt Nam.

Để hoàn thành khóa học và luận văn này, tôi xin gửi lời cảm ơn chân thành đến

Ban giám hiệu trƣờng Đại học Lâm nghiệp, khoa Đào tạo sau đại học, các thầy cô giáo

giảng dạy thời gian qua. Tôi xin đặc biệt cảm ơn TS. Phạm Văn Hƣờng ngƣời trực tiếp

hƣớng dẫn khoa học, đã truyền đạt những kiến thức, kinh nghiệm quý báu, và tận tình

giúp đỡ tôi hoàn thành luận văn này.

Nhân dịp này tôi xin tỏ lòng biết ơn tới Ban lãnh đạo của Vƣờn quốc gia

Bidoup – Núi Bà, các nhà khoa học, cùng toàn thể đồng nghiệp bạn bè đã có những

đóng góp và động viên giúp đỡ tôi hoàn thành luận văn.

Mặc dù đã làm việc với tất cả sự nỗ lực, nhƣng do hạn chế về trình độ và thời

gian, nên luận văn không tránh khỏi những thiếu sót nhất định. Tôi rất mong nhận

đƣợc những ý kiến đóng góp xây dựng quý báu của các nhà khoa học và bạn bè đồng

nghiệp.

Tôi xin chân thành cảm ơn./.

Đồng Nai, ngày tháng 12 năm 2018

Tác giả

Đinh Văn Tý

ii

TÓM TẮT

Đề tài luận văn: "Ảnh hƣởng của các nhân tố sinh thái đến quần thể Trà hoa

vàng (camellia inusitata Orel, Curry& Luu), tại Vƣờn Quốc Gia Bidoup – Núi Bà, tỉnh

Lâm Đồng" đƣợc tiến hành nghiên cứu trên đối tƣợng là sự ảnh hƣởng của các yếu tố

sinh thái chủ đạo đến quần thể Trà hoa vàng phân bố tự nhiên ở 3 đai độ cao khác

nhau, thuộc kiểu phụ rừng lùn trên núi, tại Vƣờn Quốc Gia Bidoup – Núi bà. Bằng

phƣơng pháp luận dựa trên lý thuyết sinh thái, kết quả điều tra trên 9 OTC trên 3 đai

cao khác nhau, nơi Trà hoa vàng phân bố để mô tả trạng thái rừng nơi Trà hoa vàng

phân bố. Đồng thời tiến hành thiết lập 150 OTC thứ cấp (100m2

), để tiến hành xem xét

ảnh hƣởng của các yếu tố sinh thái đến đặc điểm tầng cây tái sinh Trà hoa vàng. Kết

hợp với các phƣơng pháp xử lý phân tích số liệu khác nhau.

Kết quả nghiên cứu chỉ ra rằng, Vùng phân bố của Trà hoa vàng đặc hữu ở Lâm

Đồng có diện tích cƣ trú 89 ha, dƣới tán rừng cây lá rộng thƣờng xanh khu vực rừng lùn

đỉnh núi, ở độ cao từ 1500m đến trên 1900 m. Vật hậu học của Trà hoa vàng, kỳ ra chồi và

lá non của cây Trà hoa vàng diễn ra liên tục từ cuối tháng 5 đến đầu tháng 9; kỳ lá nọn

chuyển màu thành lá già của cây trung bình xuất hiện từ gữa tháng 9, và kết thúc trong

khoảng cuối tháng 9 hàng năm. Kỳ nụ hoa xuất hiện vào đầu tháng 9 và kết thúc vào cuối

tháng 1, Kỳ ra nụ, ra hoa và kết quả diễn ra liên tục từ giữa tháng 12 đến giữa tháng 5;

Thời gian rụng quả bao gồm thời gian quả già chín và tách hạt để phát tán, thời gian này

kéo dài trung bình 39 ngày. Đặc điểm tổ thành loài cây ở các đai độ cao nơi Trà hoa vàng

phân bố, ở đai độ cao 1500m có tổng cộng 71 loài xuất hiện, ở đai độ cao 1700 m , số

lƣợng loài xuất hiện là 56 loài. Ở độ cao 1900m có 42 loài xuất hiện. Phân bố khoảng cách

là phù hợp để mô phỏng phân bố N-D của tầng cây gỗ trong các lâm phần ở 3 đai độ cao

có Trà hoa vàng phân bố. Phần lớn số cây đều tập trung ở cỡ đƣờng kính 11-12 cm. Phân

bố thực nghiệm N/H cho thấy, hầu hết cây rừng đều tập trung ở cỡ chiều cao 7-8 m. Trà

hoa vàng phân bố ở đai cao 1700 m cao nhất với mật độ trung bình là 947 cây/ha, thấp

nhất là ở đai độ cao 1900m. Trà hoa vàng ở các cấp tuổi khác nhau có mật độ phân bố

khác nhau. Nhìn chung đối với các cây Trà hoa vàng trƣởng thành (cấp tuổi 5, với Hvn>

200cm) chiếm tỷ lệ mật độ cao hơn so với các cấp tuổi khác. Trà hoa vàng ở các cấp tuổi

khác nhau thì mật độ cũng khác nhau, xu hƣớng chung khi cấp tuổi tăng thì mật độ cây

iii

Trà hoa vàng có xung hƣớng giảm dần, tuy nhiên quy luật phân bố không rõ nét, và khác

nhau ở các đai độ cao. Phân bố Trà hoa vàng theo nguồn gốc tại các đai cao có nguồn gốc

từ chồi phân bố cao hơn cây có nguồn gốc từ hạt, phân bố Trà hoa vàng theo phẩm chất

tốt, trung bình phân bố tăng dần từ đai cao 1500 m đến 1700 m và giảm dần xuống 1900

m. Trà hoa vàng xuất hiện nhiều nhất tại hƣớng Đông và ít nhất là hƣớng Đông bắc, các

hƣớng còn lại lần lƣợt theo thứ tự từ cao đến thấp là hƣớng Nam > Đông Nam > Đông

Bắc. Trong đó, mật độ phân bố nhiều nhất ở các cấp tuổi là hai hƣớng chủ yếu là hƣớng

Đông Nam và hƣớng Nam, hai hƣớng còn lại phân bố thấp hơn. Cấp tuổi Trà hoa vàng

xuất hiện nhiều nhất nơi có độ dốc từ 19o

đến 20o

và nơi xuất hiện ít nhất là nơi có độ dốc

từ 110

đến 120

, sự xuất hiện của Trà hoa vàng tại các độ dốc còn lại lần lƣợt theo thứ tự

từ cao đến thấp 20 > 17-18 > 13-14 > 15-16. Tối ƣu sinh thái của cây Trà hoa vàng ở các

tuổi dao động ở độ pH từ 5.87 đến 6.33, giới hạn tối ƣu sinh thái đối với các cấp tuổi là ở

độ pH từ 5.07±6.67 đến 5.67±6.99, biên độ sinh thái tối thích là ở độ pH từ 4.26±7.48 đến

5.02±7.64. Trà hoa vàng xuất hiện ở khu vực có độ pH từ 4.26 đến 7.94. Tối ƣu sinh thái

cây cấp tuổi 1 ở độ ẩm là 85.12%, các cấp tuổi 2, 3, 4, 5 tƣơng ứng là 75.18%, 76.64%,

72.15%, 71.23%. Tối ƣu sinh thái tàn che cây cấp tuổi 1 ở độ tàn che là 80.21% cao hơn

tất cả các cấp tuổi 2, 3, 4, 5 tƣơng ứng là 65.11%, 63.65%, 62.01% và 61.3%, khi cấp tuổi

tăng lên thì tối ƣu sinh thái về tàn che cũng giảm dần, đồng thời biên độ sinh thái về tàn

che tăng lên, Trà hoa vàng thích nghi phân bố ở nơi có độ tàn che thấp, và là loài cây chiu

bóng. Độ tàn che của thảm cỏ tăng thì mật độ Trà hoa vàng giảm. Trà hoa vàng tái sinh

cũng chiu ảnh hƣởng của chiều cao thảm cỏ, chiều cao thảm cỏ tăng lên thì mật độ cây tái

sinh giảm dần. Mật độ phân bố Trà hoa vàng phù hợp với đƣờng cong hồi quy, có dạng

phân bố giảm, khi độ đầy của thảm cỏ tăng thì mật độ Trà hoa vàng giảm. Khi độ dầy của

thảm khô tăng thì mật độ Trà hoa vàng giảm, điều này có nghĩa ở những nơi có độ dầy

thảm mục càng cao thi cây tái sinh rất khó để rễ tiếp xúc với đất do vậy khả năng tái sinh

rất thấp. Khối lƣợng của thảm khô tăng thì mật độ Trà hoa vàng giảm.

iv

MỤC LỤC

LỜI CAM ĐOAN ...............................................................................................i

LỜI NÓI ĐẦU ...................................................................................................ii

TÓM TẮT.........................................................................................................iii

MỤC LỤC ......................................................................................................... v

DANH LỤC TỪ VIẾT TẮT ........................................................................... viii

DANH MỤC BẢNG BIỂU...............................................................................ix

DANH LỤC HÌNH ẢNH, ĐỒ THỊ.................................................................... x

ĐẶT VẤN ĐỀ ................................................................................................... 1

Chƣơng 1 TỔNG QUAN NGHIÊN CỨU .......................................................... 3

1.1. Các nghiên cứu về đặc điểm lâm học, cấu trúc rừng .................................... 3

1.1.1. Nghiên cứu về cấu trúc rừng..................................................................... 3

1.1.2. Nghiên cứu về tái sinh rừng...................................................................... 3

1.2. Các nghiên cứu về chi Trà Cmellia.............................................................. 5

1.2.1. Đặc điểm phân loại................................................................................... 5

1.2.2. Đặc điểm hình thái.................................................................................... 5

1.3. Các nghiên cứu về Trà hoa vàng.................................................................. 7

1.3.1. Các nghiên cứu trên thế giới ..................................................................... 7

1.3.2. Các nghiên cứu ở Việt Nam...................................................................... 9

1.3.3. Các nghiên cứu ở VQG Bi doup – Núi bà............................................... 10

1.4. Các nghiên cứu ảnh hƣởng của các yếu tố sinh thái đến Trà hoa vàng....... 11

1.4.1. Ảnh hƣởng của các yếu tố phi sinh vật ................................................... 11

1.4.2. Ảnh hƣởng của các yếu tố sinh vật ......................................................... 11

1.5 Thảo luận chung ......................................................................................... 11

Chƣơng 2 ĐỐI TƢỢNG, MỤC TIÊU, NỘI DUNG VÀ PHƢƠNG PHÁP

NGHIÊN CỨU................................................................................................. 13

2.1. Đối tƣợng, phạm vi nghiên cứu ................................................................. 13

2.1.1. Đối tƣợng nghiên cứu ............................................................................. 13

2.1.2. Phạm vi nghiên cứu ................................................................................ 13

2.2. Mục tiêunghiên cứu................................................................................... 13

2.2.1. Mục tiêu tổng quát.................................................................................. 13

v

2.2.2. Mục tiêu cụ thể ....................................................................................... 13

2.2.3. Ý nghĩa của đề tài................................................................................... 14

2.3. Nội dung – phƣơng pháp nghiên cứu......................................................... 14

2.3.1. Nội dung nghiên cứu .............................................................................. 14

2.3.2. Phƣơng pháp nghiên cứu ........................................................................ 15

2.3.2.1. Quan điểm và phƣơng pháp luận ......................................................... 15

2.3.2.2. Phƣơng pháp thu thập số liệu............................................................... 16

Chƣơng 3 ĐẶC ĐIỂM ĐIỀU KIỆN TỰ NHIÊN KHU VỰC NGHIÊN CƢU 24

3.1. Khái quát điều kiện tự nhiên...................................................................... 24

3.2. Vị trí địa lý, địa hình.................................................................................. 24

3.2.1. Vị trí địa lý ............................................................................................. 24

3. 2.2. Địa hình................................................................................................. 25

3.3. Chế độ khí hậu - thủy văn.......................................................................... 25

Chƣơng 4 KẾT QUẢ VÀ THẢO LUẬN ......................................................... 28

4.1. Đặc điểm phân loại, phân bố và vật hậu học của Trà hoa vàng .................. 28

4.1.1. Đặc điểm phân loại................................................................................. 28

4.1.2. Đặc điểm phân bố................................................................................... 28

4.1.3. Đặc điểm vật hậu học ............................................................................. 31

4.2. Đặc điểm lâm học của các trạng thái rừng nơi Trà hoa vàng phân bố. ....... 32

4.2.1. Đặc điểm tổ thành loài............................................................................ 32

4.2.1.1. Đai độ cao 1500m................................................................................ 32

4.2.1.2. Đai độ cao 1700m................................................................................ 33

4.2.1.3. Đai độ cao 1900m................................................................................ 33

4.2.2. Đặc điểm cấu trúc và phân bố................................................................. 35

4.2.2.1. Phân bố N-D........................................................................................ 35

4.2.2.2. Qui luật phân bố số cây theo chiều cao (N/Hvn).................................. 36

4.3. Đặc điểm của quần thể Trà hoa vàng ......................................................... 37

4.3.1. Đặc điểm phân bố theo cấp tuổi.............................................................. 37

4.3.2. Đặc điểm phân bố mật độ Trà hoa vàng theo nguồn gốc......................... 40

4.3.3. Đặc điểm phân bố theo phẩm chất . ........................................................ 41

4.4. Ảnh hƣởng của các nhân tố sinh thái đến phân bố cây Trà hoa vàng ......... 43

vi

4.4.1.Ảnh hƣởng của các yếu tố địa hình – địa mạo.......................................... 43

4.4.1.1. Ảnh hƣởng của hƣớng phơi ................................................................. 43

4.4.1.2. Ảnh hƣởng của độ dốc......................................................................... 45

4.4.2. Ảnh hƣởng của các yếu tố thổ nhƣỡng.................................................... 48

4.4.2.1. Ảnh hƣởng của độ pH và độ ẩm tầng đất mặt ...................................... 48

4.4.2.2. Độ ẩm tầng đất mặt.............................................................................. 49

4.4.2.3. Ảnh hƣởng của độ tàn che tán rừng ..................................................... 51

4.4.3. Ảnh hƣởng của thảm cỏ.......................................................................... 53

4.4.3.1. Ảnh hƣởng của độ tàn che thảm cỏ ...................................................... 53

4.4.3.2. Ảnh hƣởng của chiều cao thảm cỏ ....................................................... 53

4.4.3.3. Ảnh hƣởng của độ đầy thảm cỏ ........................................................... 54

4.4.4. Ảnh hƣởng của thảm khô – thảm mục .................................................... 55

4.4.4.1. Ảnh hƣởng của độ dày thảm khô – thảm mục ...................................... 55

4.4.4.2. Ảnh hƣởng của khối lƣợng thảm khô – thảm mục ............................... 56

4.5. Giải pháp bảo tồn và phát triển bền vững quần thể Trà hoa vàng............... 56

KẾT LUẬN, TỒN TẠI, KIẾN NGHỊ .............................................................. 58

TÀI LIỆU THAM KHẢO CHÍNH................................................................... 62

MỘT SỐ HÌNH ẢNH ........................................................................................ a

PHỤ LỤC .......................................................................................................... c

vii

DANH LỤC TỪ VIẾT TẮT

[1] Thứ tự của tài liệu tham khảo Lk Loài khác

Cn Cồng nhám Lx Luống xƣơng

D1,3 Chiều cao ngang ngực (cm) N Mật độ (cây/ha)

Dd Dung đen ODB Ô dạng bản

Dg Dẻ gai ÔTC Ô tiêu chuẩn

Dl Dung láng Sd Sồi poilane

Dr Dẻ rừng Ss Sơn trâm speng

Đq Đỗ quyên St Sơn trâm lá hẹp

HDC Chiều cao dƣới cành (m) Su Sụ

Hvn Chiều cao vút ngọn (m) Tt Thông tre

Kt Kha thụ nhím VQG Vƣờn quốc gia

Trv Trà hoa vàng

viii

DANH MỤC BẢNG BIỂU

Bảng 1. 1. Hệ thống phân loại chè ở Lâm Đồng .............................................5

Bảng 4. 1. Thời gian phát triển các kỳ vật hậu của Trà hoa vàng .................. 31

Bảng 4. 2. Thời gian phát triển các kỳ vật hậu của cây Trà hoa vàng. ........... 31

Bảng 4. 3. Tổ thành cây gỗ tại đai cao 1500m .............................................. 33

Bảng 4. 4. Tổ thành cây gỗ tại đai cao 1700m .............................................. 33

Bảng 4. 5. Tổ thành cây gỗ tại đai cao 1900m .............................................. 34

Bảng 4. 6. Tổng hợp các họ có trên 2 loài..................................................... 34

Bảng 4. 7. Tham số các phân bố N/D1.3 của lâm phần có Trà hoa vàng phân

bố ......................................................................................................... 35

Bảng 4. 8. Tham số các phân bố N/H của lâm phần có Trà hoa vàng phân bố

..................................................................................................................... 37

Bảng 4. 9. Phân bố mật độ Trà hoa vàng theo cấp chiều cao tại các đai độ cao 37

Bảng 4. 10. Phân bố mật độ Trà hoa vàng theo ngồn gốc tại các đai độ cao . 40

Bảng 4. 11.Đặc điểm phân bố theo phẩm chất .............................................. 41

Bảng 4. 12. Ảnh hƣởng của hƣớng phơi đến cấp tuổi ................................... 43

Bảng 4. 13. Ảnh hƣởng của hƣớng phơi đến phẩm chất và nguồn gốc.......... 44

Bảng 4. 14. Ảnh hƣởng của độ dốc đến cấp tuổi........................................... 46

Bảng 4. 15. Ảnh hƣởng của độ dốc đến phẩm chất và nguồn gốc ................. 47

Bảng 4. 16. Xác suất bắt gặp Trà hoa vàng theo cấp tuổi.............................. 48

Bảng 4. 17. Tối ƣu sinh thái và biên độ pH................................................... 48

Bảng 4. 18. Ảnh hƣởng của độ ẩm đến xác suất bắt gặp Trà hoa vàng theo cấp

tuổi ....................................................................................................... 49

Bảng 4. 19. Tối ƣu sinh thái và biên độ sinh thái độ ẩm đất.......................... 50

Bảng 4. 20. Ảnh hƣởng của độ tàn che đến xác suất bắt gặp Trà hoa vàng theo

cấp tuổi................................................................................................. 51

Bảng 4. 21. Tối ƣu sinh thái và biên độ sinh thái tàn che .............................. 51

ix