Ảnh hưởng của các khu công nghiệp tập trung đến việc làm của nông dân tỉnh Bắc Ninh

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN

TRƯỜNG ĐẠI HỌC NÔNG LÂM

NGUYỄN THỊ BẠCH YẾN

ẢNH HƯỞNG CỦA CÁC KHU CÔNG NGHIỆP

TẬP TRUNG ĐẾN VIỆC LÀM CỦA NÔNG DÂN

TỈNH BẮC NINH

LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ NÔNG NGHIỆP

Thái Nguyên - 2017

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN

TRƯỜNG ĐẠI HỌC NÔNG LÂM

NGUYỄN THỊ BẠCH YẾN

ẢNH HƯỞNG CỦA CÁC KHU CÔNG NGHIỆP

TẬP TRUNG ĐẾN VIỆC LÀM CỦA NÔNG DÂN

TỈNH BẮC NINH

Chuyên ngành: Kinh tế Nông nghiệp

Mã số: 62 62 01 15

LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ NÔNG NGHIỆP

Người hướng dẫn khoa học: TS. Hà Quang Trung

Thái Nguyên - 2017

i

LỜI CAM ĐOAN

Tôi xin cam đoan đây là luận văn do chính tôi thực hiện, số liệu và kết

quả nghiên cứu trong luận văn này là trung thực và chưa được dùng để bảo vệ

một học vị nào. Mọi nguồn số liệu và các thông tin trích dẫn trong luận văn đã

được chỉ rõ nguồn gốc.

Thái Nguyên, tháng 11 năm 2017

Tác giả luận văn

Nguyễn Thị Bạch Yến

ii

LỜI CẢM ƠN

Để hoàn thành luận văn này, tôi đã nhận được sự giúp đỡ nhiệt tình của

các cơ quan, các cấp lãnh đạo và cá nhân. Tôi xin trân trọng cảm ơn Ban

Giám đốc Đại học Nông Lâm Thái Nguyên, Ban đào tạo Sau Đại học, Ban

Giám hiệu trường Đại học Nông Lâm Thái Nguyên, Phòng Quản lý Đào tạo

Sau Đại học, các Thầy Cô giáo khoa Kinh tế nông nghiệp và Phát triển nông

thôn thuộc trường Đại học Nông Lâm Thái Nguyên đã tạo điều kiện giúp đỡ

tôi trong suốt quá trình nghiên cứu.

Tôi xin bày tỏ lòng biết ơn chân thành và sâu sắc tới TS. Hà Quang

Trung đã trực tiếp hướng dẫn tôi trong suốt quá trình nghiên cứu và hoàn

thành luận văn.

Tôi xin gửi lời cảm ơn chân thành tới Uỷ ban nhân dân tỉnh Bắc Ninh,

Sở Lao động Thương binh và Xã hội Bắc Ninh, Sở NN&PTNT Bắc Ninh,

Liên đoàn lao động tỉnh Bắc Ninh, Cục Thống kê tỉnh Bắc Ninh, Liên minh

Hợp tác xã, Ban quản lý các Khu công nghiệp tỉnh Bắc Ninh, UBND và các

hộ nông dân các xã Long Châu, Phương Liễu, Tương Giang và cán bộ, công

nhân tại các doanh nghiệp tôi đã tiến hành trực tiếp khảo sát số liệu.

Tôi xin chân thành cảm ơn Lãnh đạo Ban quản lý, lãnh đạo các Phòng,

đơn vị thuộc Ban quản lý và tập thể cán bộ, công chức, viên chức Ban quản lý

các KCN Bắc Ninh - nơi tôi đang công tác đã tạo điều kiện giúp đỡ tôi trong

quá trình nghiên cứu.

Tôi xin chân thành cảm ơn sự giúp đỡ của gia đình, bạn bè, đồng

nghiệp đã giúp đỡ tôi hoàn thành luận văn!

Thái Nguyên, tháng 11 năm 2017

Tác giả luận văn

Nguyễn Thị Bạch Yến

iii

MỤC LỤC

LỜI CAM ĐOAN .............................................................................................. i

LỜI CẢM ƠN ...................................................................................................ii

MỤC LỤC........................................................................................................iii

DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT .............................................................. vi

MỞ ĐẦU .......................................................................................................... 1

1. Tính cấp thiết của đề tài ................................................................................ 1

2. Mục tiêu nghiên cứu của luận văn ................................................................ 2

2.1 Mục tiêu chung............................................................................................ 2

2.2 Mục tiêu cụ thể............................................................................................ 2

3. Những đóng góp của đề tài ........................................................................... 3

Chương 1: TỔNG QUAN TÀI LIỆU ............................................................ 4

1.1. Cơ sở lý luận .............................................................................................. 4

1.1.1. Khái niệm công nghiệp hoá .................................................................... 4

1.1.2. Khái niệm khu công nghiệp ................................................................... 4

1.1.3. Khái niệm Doanh nghiệp ........................................................................ 6

1.1.4. Khái niệm nông dân, công nhân.............................................................. 6

1.1.5. Khu công nghiệp và vấn đề việc làm của nông dân............................... 8

1.2. Vấn đề về việc làm................................................................................... 12

1.2.1. Một số khái niệm cơ bản....................................................................... 12

1.2.2. Tạo việc làm.......................................................................................... 15

1.2.3. Một số mô hình lý thuyết tạo việc làm ................................................. 25

1.3. Ảnh hưởng của Khu công nghiệp đến việc làm của nông dân ................ 27

1.3.1. Những ảnh hưởng tích cực.................................................................... 27

1.3.2. Những ảnh hưởng tiêu cực.................................................................... 27

1.4. Cơ sở thực tiễn của đề tài......................................................................... 27

iv

1.4.1. Kinh nghiệm trên thế giới về KCN giải quyết việc làm cho người

lao động ........................................................................................................... 27

1.4.2. Kinh nghiệm KCN giải quyết việc làm cho người lao động ở một

số tỉnh tại Việt Nam ........................................................................................ 29

1.5.3. Bài học kinh nghiệm rút ra cho Bắc Ninh............................................. 33

Chương 2: ĐỐI TƯỢNG, PHẠM VI, NỘI DUNG VÀ PHƯƠNG

PHÁP NGHIÊN CỨU................................................................................... 35

2.1. Câu hỏi nghiên cứu .................................................................................. 35

2.2. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu............................................................ 35

2.2.1. Đối tượng nghiên cứu........................................................................... 35

2.2.2. Phạm vi nghiên cứu............................................................................... 35

2.3. Nội dung nghiên cứu................................................................................ 35

2.4. Phương pháp thu thập thông tin ............................................................... 36

2.4.1. Thu thập thông tin thứ cấp .................................................................... 36

2.4.2. Thu thập thông tin sơ cấp...................................................................... 36

2.4.3. Phương pháp xử lý và phân tích số liệu................................................ 40

2.5. Các chỉ tiêu nghiên cứu............................................................................ 41

2.5.1. Hệ thống chỉ tiêu đánh giá việc làm...................................................... 41

2.5.2. Hệ thống chỉ tiêu đánh giá những ảnh hưởng của các khu công

nghiệp việc làm của nông dân......................................................................... 41

Chương 3: KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU VÀ THẢO LUẬN........................ 42

3.1. Đặc điểm về điều kiện tự nhiên, kinh tế xã hội ....................................... 42

3.1.1. Điều kiện tự nhiên................................................................................. 42

3.1.2. Điều kiện kinh tế - xã hội...................................................................... 44

3.2. Ảnh hưởng của các KCN tập trung đến việc làm của nông dân.............. 47

3.2.1. Thực trạng lao động dịch chuyển từ nông nghiệp sang làm việc

trong các doanh nghiệp KCN Bắc Ninh.......................................................... 47

v

3.2.2. Một số ảnh hưởng khác của các KCN Bắc Ninh tới việc làm của

nông dân .......................................................................................................... 61

3.2.3. Các KCN Bắc Ninh ảnh hưởng đến việc một số lĩnh vực khác............ 65

3.3. Đánh giá chung ảnh hưởng của các KCN tập trung đến việc làm của

nông dân tỉnh Bắc............................................................................................ 67

3.3.1. Ảnh hưởng tích cực............................................................................... 67

3.3.2. Ảnh hưởng tiêu cực............................................................................... 69

3.3.3. Nguyên nhân ......................................................................................... 69

3.4. Một số giải pháp nhằm tạo điều kiện cho nông dân tỉnh Bắc Ninh

tiếp cận cơ hội việc làm trong quá trình phát triển các KCN ......................... 70

3.4.1. Giải pháp về cơ chế, chính sách của tỉnh Bắc Ninh.............................. 70

3.4.2. Đối với Ban quản lý các KCN Bắc Ninh .............................................. 79

KẾT LUẬN.................................................................................................... 82

TÀI LIỆU THAM KHẢO ............................................................................ 84

PHẦN PHỤ LỤC........................................................................................... 87

vi

DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT

STT Dạng viết tắt Dạng đầy đủ

1. BHTN Bảo hiểm thất nghiệp

2. BHXH Bảo hiểm xã hội

3. BHYT Bảo hiểm y tế

4. BQL Ban quản lý

5. CHXHCH Cộng hòa xã hội chủ nghĩa

6. CN Công nghiệp

7. CNH Công nghiệp hóa

8. CNH - HĐH Công nghiệp hóa - hiện đại hóa

9. CN-XD-DV Công nghiệp-xây dựng-dịch vụ

10. CNXH Chủ nghĩa xã hội

11. DN Doanh nghiệp

12. ĐTH Đô thị hóa

13. DV Dịch vụ

14. ĐVT Đơn vị tính

15. FDI Vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài

16. HĐLĐ Hợp đồng lao động

17. HTX Hợp tác xã

18. KCN Khu công nghiệp

19. KCX Khu chế xuất

20. KT - XH Kinh tế - xã hội

21. NLĐ Người lao động

22. NN Nông nghiệp

23. NN - CN - DV Công nghiệp - nông nghiệp - dịch vụ

24. NN-LN-TS Nông nghiệp-lâm nghiệp-thủy sản

25. TM Thương mại

26. TNHH Trách nhiệm hữu hạn

27. UBND Ủy ban nhân dân

vii

DANH MỤC BẢNG

Bảng 3.1: Diện tích sử dụng đất tỉnh Bắc Ninh năm 1997, 2016 ......................43

Bảng 3.2: Tình hình chuyển dịch cơ cấu kinh tế giai đoạn 2012 - 2016..........45

Bảng 3.3: Dân số và lao động qua các năm 2012 - 2016 ....................................46

Bảng 3.4: Tình hình thu hồi đất phục vụ cho các KCN Bắc Ninh và tạo

việc làm cho người lao động năm 2016 ...............................................48

Bảng 3.5: So sánh số lao động trên diện tích đất quy hoạch, sử dụng cho

phát triển các KCN Bắc Ninh đang hoạt động....................................49

Bảng 3.6: Ảnh hưởng đến cơ cấu kinh tế, cơ cấu lao động từ năm 2012 - 2016....51

Bảng 3.7: Thống kê số lao động trong các khu công nghiệp Bắc Ninh ...........52

Bảng 3.8: Chất lượng lao động qua các năm 2012-2016 ....................................52

Bảng 3.9. Tình hình thực hiện ký kết HĐLĐ........................................................53

Bảng 3.10: Tình hình tham gia bảo hiểm XH, BHYT, BHTN ..........................54

Bảng 3.11: Thu nhập của NLĐ qua các năm từ 2012 - 2016.............................54

Bảng 3.12: Thống kê số lượng dự án theo doanh nghiệp và theo ngành nghề.........55

Bảng 3.13: Thống kê số lao động làm việc trong KCN khảo sát ......................55

Bảng 3.14: Hình thức tuyển dụng lao động của 100 DN được khảo sát..........56

Bảng 3.15: Việc làm của người lao động theo loại hình doanh nghiệp............57

Bảng 3.16: Tình hình DN đào tạo cho NLĐ..........................................................58

Bảng 3.17: Tính ổn định công việc của NLĐ........................................................59

Bảng 3.18. Khảo sát trình độ chuyên môn của 300 lao động được khảo sát ........60

Bảng 3.19. Kết quả khảo sát ý thức chấp hành tổ chức kỷ luật lao động .......61

Bảng 3.20: Đánh giá ảnh hưởng của khu công nghiệp Bắc Ninh đến việc

làm của nông dân......................................................................................66

1

MỞ ĐẦU

1. Tính cấp thiết của đề tài

Trong quá trình công nghiệp hoá, hiện đại hoá và xây dựng nền kinh tế

thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa ở nước ta, phát triển các khu công

nghiệp là hình thức tổ chức không gian kinh tế chủ yếu để phát triển ngành

công nghiệp, phát huy ưu thế của năng lực hội tụ và hiệu quả kinh tế theo quy

mô. Mô hình tổ chức, quản lý khu công nghiệp trong những năm qua đã có

nhiều biến đổi theo hướng nâng cao năng lực kết nối giữa quá trình công

nghiệp hoá với đô thị hoá.

Nước ta đang bước vào giai đoạn đẩy mạnh công nghiệp hoá - hiện đại

hoá đất nước theo đường lối phát triển kinh tế - xã hội của Đảng ta, sự hình

thành các khu công nghiệp mới và mở rộng các khu công nghiệp hiện có là

một xu hướng tất yếu.

Với vị thế là các khu vực tập trung sản xuất công nghiệp quy mô lớn,

các khu công nghiệp đem lại tăng trưởng kinh tế cao, thu ngân sách địa

phương, giải quyết công ăn việc làm, tạo chuyển biến về cơ cấu kinh tế theo

hướng tiến nhanh tới hiện đại. Sự có mặt của các thương hiệu toàn cầu, các

tập đoàn lớn tại các khu công nghiệp góp phần quan trọng vào xây dựng hình

ảnh, thương hiệu địa phương. Đồng thời, sự phát triển của các khu công

nghiệp ảnh hưởng đến đời sống, kinh tế của người dân, nền kinh tế chuyển

dịch theo hướng nông nghiệp sang công nghiệp dịch vụ.

Bắc Ninh được coi là một trong những tỉnh thành công về phát triển các

khu công nghiệp và đô thị hóa. Ban Chấp hành Đảng bộ tỉnh đã ban hành

nhiều Nghị quyết về thúc đẩy phát triển các khu công nghiệp, như Nghị quyết

04/NQ - TU ngày 28/5/2008; Nghị quyết 01 - NQ/TU ngày 24/9/2010. Cùng

với chủ trương đúng đắn Tỉnh đã đạt mục tiêu công nghiệp hóa – hiện đại hóa

vào năm 2015 và đặt ra mục tiêu xây dựng tỉnh Bắc Ninh thành thành phố

trực thuộc trung ương vào những năm 20 của thế kỷ 21 theo hướng văn minh