Ảnh hưởng của các khu công nghiệp đến đời sống kinh tế - xã hội của người dân thuộc huyện Chơn Thành, tỉnh Bình Phước

ƢỜ Ọ Ở Ố Ồ

-----------------------------------------------

NGUYỄN THỊ THANH HOA

Ả ƢỞNG CỦA CÁC KHU CÔNG NGHIỆ ẾN

ỜI SỐNG KINH TẾ - XÃ H I CỦA ƢỜI DÂN

THU C HUYỆ Ơ , Ỉ Ì ƢỚC

Ế HỌC

Chuy g h : Kinh tế học

M s huy g h: 60 03 01 01

Ngƣời hƣớ g h họ :

TS. NGUYỄN HỮ Ũ

TP H Ch Mi h N 5

iii

TÓM TẮT

Lịch sử phát triển kinh tế cho thấy sự hình thành và phát triển của các khu công

nghiệp là một trong những nhân t tất yếu của quá trình công nghiệp hóa, hiệ đại hóa

đất ƣớ T h đến nay, tỉnh Bì h Phƣớ đ đƣợc thủ tƣớng chính phủ phê duyệt quy

hoạch 8 khu công nghiệp phân thành 18 khu công nghiệp nhỏ, tr g đó ó 5 hu

công nghiệp đ ó hủ đầu tƣ hạ tầng, 12 khu công nghiệp đ đƣợc cấp giấy chứng

nhậ đầu tƣ. Huyện Chơ Th h l ột huyện nằm phía Tây Nam của tỉnh Bình

Phƣớc có 3 khu công nghiệp bao g m khu công nghiệp Chơ Th h (Chơ Th h I v

Chơ Th h II), khu công nghiệp Mi h Hƣ g III hu ô g ghiệp Mi h Hƣ g – Hàn

Qu đ đi v h ạt động tập trung ở x Th h Tâ v Mi h Hƣ g.

Sự hình thành và phát triển các khu công nghiệp tr đị b đ giúp tì h hì h

kinh tế - xã hội của huyện có nhữ g bƣớc cải thiệ rõ ét Tuy hi ũ g ó hững

tá động tiêu cự gây hó h đế đời s ng của cộ g đ g â ƣ tr địa bàn

huyện. Đề t i: “Ả h hƣở g ủ á hu ô g ghiệp đế đời s g i h tế - x hội ủ

gƣời â thuộ huyệ Chơ Th h tỉ h Bì h Phƣớ ” đƣợ thự hiệ hằ trả lời

h á âu hỏi đặt r hƣ đ g thời với sự phát triể ủ á hu ô g ghiệp ới thì

vấ đề về đời s g i h tế - x hội ủ gƣời â tại á hu â ƣ gầ á hu ô g

ghiệp đ th y đổi hƣ thế ? L s để góp phầ ổ đị h â g đời s g ủ

á hộ â hịu ả h hƣở g ủ quá trì h phát triể hu ô g ghiệp tr đị b ? Qua

đó sẽ giúp l rõ hơ hiều vấ đề li qu đến sinh kế củ gƣời dân huyệ Chơ

Th h trƣớc và sau khi có sự hình thành các khu công nghiệp tr địa bàn huyện.

Mô hì h phâ t h đƣợc triển khai dựa trên lý thuyết sinh kế bền vững với việc

nghiên cứu gu n lực bao g m v n gƣời, v n tự nhiên, v n xã hội, v n vật

chất và v n tài chính theo lý thuyết sinh kế bền vững của DFID (1999).

Các phƣơ g pháp ghi ứu đƣợc sử dụng bao g m: phƣơ g pháp thu thập s

liệu, phƣơ g pháp th ng kê mô tả, phƣơ g pháp kiể định trung bình m u độc lập

(Independent Sample T- test) kiể định sự th y đổi trong thu nhập và chi phí của các

hộ gi đì h trƣớc và sau khi có khu công nghiệp, phƣơ g pháp kiể định Chi – bình

phƣơ g (Chi - Square tests) kiể định m i liên hệ giữa việc làm và thu nhập sau khi

iv

có khu công nghiệp và phƣơ g pháp h i quy Bi ry L gisti để ƣớ lƣợng các biến

ả h hƣở g đến khả g ải thiện thu nhập của các hộ gi đì h sau khi các khu công

nghiệp hình thành.

Với kết quả thu đƣợc cho thấy rằng các biến: tuổi của chủ hộ, quy ô l động,

thu nhập t g do cung cấp các dịch vụ khác ó tá động cùng chiều với biến phụ thuộc

hay nói cách khác khi tuổi của chủ hộ càng cao, s l độ g tr g gi đình nhiều hơ

và hộ có cung cấp các dịch vụ khác sẽ l t g thu hập của hộ. Trái lại, biến tỷ lệ

gƣời phụ thuộc của hộ, diệ t h đất bị thu h i, phƣơ g á sử dụng tiề đền bù và

tham gia làm việc tại khu công nghiệp tƣơ g qu ghịch với sự th y đổi thu nhập của

các hộ dân. Riêng biến trì h độ học vấn của chủ hộ thì hô g ó ý ghĩ th ng kê.

B ạ h đó ó sự há biệt rõ rệt về sự th y đổi hi ph v thu hập ủ á

hộ â tr đị b trƣớ v s u hi ó á hu ô g ghiệp hì h th h Cũ g hƣ có

i li hệ giữ việ l v thu hập ủ á hộ â , cụ thể: cá hộ thuộ iệ xó

đói giả ghè ó sự th y đổi về ghề ghiệp s u hi ó á hu ô g ghiệp hì h

thành, cò đ i với á hộ thuộ iệ thu h i đất v á hộ ó phƣơ g á sử ụ g tiề

đề bù thì hô g ó sự th y đổi s với trƣớ hi ó hu ô g ghiệp Ngoài ra, các hộ

cần trợ giúp việc làm chủ yếu thuộc diệ xó đói giảm nghèo và diện thu h i đất

chứng tỏ vấ đề tìm việc làm phù hợp và ổ đị h h gƣời â tr địa bàn huyện

v đ g l vấ đề bức thiết và cấp bách.

Dựa vào các kết quả phân tích, nghiên cứu đề xuất một s kiến nghị hƣ giải

quyết phần thiệt hại vô hình cho các hộ gi đì h tr địa bàn sau khi các khu công

nghiệp hình thành, xem xét vấ đề sử dụng tiề đề bù đất, hỗ trợ đ tạo nghề và học

nghề h gƣời â để đáp ứng nhu cầu việc làm mới, bả đảm quyền lợi h h đá g

của cộ g đ ng dâ ƣ về việc làm và thu nhập, hỗ trợ vay v v đị h hƣớng việc làm

h gƣời dân, quản lý vệ si h ôi trƣờng, xử lý ƣớc thải khu công nghiệp, hình

thành quan hệ cộ g đ ng lành mạ h v i h v qu tâ giải quyết nhu cầu học tập

v h só sức khỏe của cộ g đ g â ƣ v á ịch vụ tiện ích công cộng.

v

M C L C

LỜI CAM ĐOAN............................................................................................................i

LỜI CẢM ƠN ................................................................................................................ii

TÓM TẮT .....................................................................................................................iii

MỤC LỤC......................................................................................................................v

DANH MỤC HÌNH VÀ ĐỒ THỊ................................................................................vii

CHƢƠNG : GIỚI THIỆU ĐỀ TÀI NGHIÊN CỨU....................................................1

1.1. Lý do nghiên cứu ..............................................................................................1

1.2. Vấ đề nghiên cứu ............................................................................................3

1.3. Mục tiêu nghiên cứu .........................................................................................3

1.4. Câu hỏi nghiên cứu...........................................................................................4

5 Đ i tƣợng nghiên cứu và phạm vi nghiên cứu .................................................4

5 Đ i tƣợng nghiên cứu......................................................................4

1.5.2. Phạm vi nghiên cứu .........................................................................5

1.6. Kết cấu luậ v ...............................................................................................5

CHƢƠNG : CƠ SỞ LÝ THUYẾT VÀ CÁC NGHIÊN CỨU LIÊN QUAN..............7

Cơ sở lý thuyết..................................................................................................7

2.1.1. Khái niệm về khu công nghiệp........................................................7

2.1.2. Khái niệm về sinh kế bền vững .......................................................7

2.1.3. Khung lý thuyết phân tích sinh kế bền vững...................................9

2.2. Các nghiên cứu trƣớc......................................................................................15

CHƢƠNG 3: PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU VÀ MÔ HÌNH NGHIÊN CỨU......23

3.1. Thiết kế nghiên cứu ........................................................................................23

3 Phƣơ g pháp ghi ứu ................................................................................33

vi

3.3. Mô hình nghiên cứu........................................................................................35

3 3 Phƣơ g pháp iể đị h tru g bì h u độ lập (I epe e t

Sample T - test) .......................................................................................35

3 3 Phƣơ g pháp iể định Chi - bì h phƣơ g (Chi - Square tests)..36

3 3 3 Phƣơ g pháp h i quy Binary Logistic...........................................37

3.4. Dữ liệu nghiên cứu .........................................................................................40

CHƢƠNG 4: PHÂN TÍCH KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU ..............................................42

4 Đặ điểm của các hộ điều tra..........................................................................42

4.2. Mô tả những th y đổi về đời s ng của các hộ dân sau khi có các khu công

nghiệp hình thành...................................................................................................48

4 Điều kiệ gƣời ......................................................................48

4 Điều kiện tài chính.........................................................................54

4 3 Điều kiện tự nhiên .........................................................................68

4 4 Điều kiện xã hội.............................................................................70

4 5 Điều kiện vật chất..........................................................................73

CHƢƠNG 5: KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ ...............................................................79

5 Kết luậ ...........................................................................................................79

5 Kiế ghị.........................................................................................................80

5 3 Hạ hế ...........................................................................................................85

5 4 Hƣớ g ghi ứu tiếp the ...........................................................................86

TÀI LIỆU THAM KHẢO............................................................................................88

PHỤ LỤC 1 ..................................................................................................................91

PHỤ LỤC 2 ..................................................................................................................99

vii

DANH M Ì Ồ THỊ

Hình 2.1: Khung lý thuyết sinh kế bền vững ................................................................. 9

Hình 2.2: Mô hình lý thuyết về sinh kế bền vững của DFID....................................... 13

Hình 3.1: Khung phân tích sinh kế bền vững............................................................... 31

Hì h 4 : Trì h độ học vấn của chủ hộ ........................................................................ 44

Hình 4.2: Th ng kê tình trạ g l động của chủ hộ đ qu đ tạo............................. 45

Hì h 4 3: Trì h độ chuyên môn của chủ hộ................................................................. 45

Hình 4.4: Quy mô hộ gi đì h...................................................................................... 46

Hình 4.5: Mụ đ h sử dụng tiề đền bù theo thu nhập ............................................... 48

Hình 4.6: Th ng kê s l động tham gia làm việc tại khu công nghiệp..................... 50

Hì h 4 7: Cơ ấu nghề nghiệp củ gƣời dân thuộc diện thu h i đất sau khi có khu

công nghiệp hình thành ................................................................................................ 50

Hì h 4 8: Nguy hâ th y đổi việc làm.................................................................... 53

Hì h 4 9: Khó h tr g huyể đổi việc làm ........................................................... 54

Hì h 4 : Nguy hâ th y đổi thu nhập ................................................................. 55

Hình 4.11: Chi phí sinh hoạt của các hộ gi đì h ........................................................ 65

Hình 4 : Đá h giá tì h hì h si h h ạt cộ g đ ng .................................................... 70

Hình 4.13: Tình hình quan hệ cộ g đ ng..................................................................... 71

Hình 4.14: Tình hình an ninh, trật tự............................................................................ 72

Hình 4.15: Tình hình tai nạn giao thông ...................................................................... 72

Hì h 4 6: Đá h giá hất lƣợng chỗ ở hiện tại theo diện tích nhà ở............................ 74

Hình 4.17: Tình hình tiếp cận dịch vụ xã hội............................................................... 74

Hì h 4 8: Điều kiệ ôi trƣờng ................................................................................. 75

Hì h 4 9: Cơ sở hạ tầng.............................................................................................. 77

viii

DANH M C BẢNG

Bảng 2.1: Bảng so sánh với các nghiên cứu trƣớc ....................................................... 17

Bảng 3.1: Các biến phân tích ....................................................................................... 24

Bảng 3.2: Các khu công nghiệp tại huyệ Chơ Th h v u điều tra dự kiến........ 33

Bảng 3.3: Các nhân t tr g ô hì h the phƣơ g pháp h i quy Binary Logistic ..... 38

Bảng 4.1: Thông tin chung về các hộ điều tra.............................................................. 42

Bảng 4.2: Bảng th g điều tra theo tuổi và giới tính của chủ hộ............................ 44

Bảng 4.3: Thông tin chung về hộ ................................................................................. 47

Bảng 4.4: Mụ đ h sử dụng tiề đền bù...................................................................... 47

Bả g 4 5: Cơ ấu nghề nghiệp của chủ hộ trƣớc và sau khi có các khu công nghiệp

hình thành ..................................................................................................................... 49

Bả g 4 6: Th y đổi việc làm theo nhóm tuổi của chủ hộ............................................. 51

Bả g 4 7: Th y đổi việc làm theo giới tính của chủ hộ ............................................... 52

Bảng 4.8: Quan hệ giữ trì h độ chuyên môn của chủ hộ đế th y đổi việc làm........ 52

Bảng 4.9: Thu nhập bình quân của hộ theo thời gian .................................................. 54

Bảng 4.10: Sự khác biệt của việc có hay hô g th y đổi thu nhập của các hộ dân..... 55

Bảng 4.11: Kiể định Trung bình m u độc lập về th y đổi thu nhập trƣớc và sau khi

có khu công nghiệp....................................................................................................... 55

Bảng 4.12: Kiể đị h Chi bì h phƣơ g về m i liên hệ giữa việc làm và thu nhập sau

khi có khu công nghiệp ................................................................................................ 57

Bảng 4.13: Kiể định O ibus đ i với các hệ s của mô hình (Omnibus Tests of

Model Coefficients)...................................................................................................... 59

Bảng 4.14: Kiể đị h độ phù hợp của mô hình (Model Summary)............................ 60

Bảng 4.15: Phân loại dự báo (Classification Table)..................................................... 60

Bảng 4.16: Các biến trong mô hình (Variables in the Equation)................................. 60

ix

Bảng 4.17: Mô phỏng xác suất th y đổi thu nhập........................................................ 61

Bảng 4.18: Thông tin về chi phí của các hộ dân (Triệu đ ng/ tháng).......................... 65

Bảng 4.19: Sự khác biệt của việc có hay không th y đổi chi phí của các hộ dân........ 66

Bảng 4.20: Kiể định Trung bình m u độc lập về th y đổi hi ph trƣớc và sau khi có

khu công nghiệp ........................................................................................................... 66

Bảng 4.21: Th g tì h hì h điều kiện tự nhiên....................................................... 68

Bảng 4.22: Quyết định tiếp tụ đị h ƣ tại chỗ ở hiện tại............................................ 73

1

ƢƠ 1: ỚI THIỆ Ề TÀI NGHIÊN CỨU

Chƣơ g giới thiệu tổng quát các vấ đề thuộc về đề tài nghiên cứu bao g m:

lý do nghiên cứu, vấ đề nghiên cứu, mục tiêu nghiên cứu, câu hỏi nghiên cứu đ i

tƣợng nghiên cứu, phạm vi nghiên cứu và kết cấu của luậ v hằ giúp h gƣời

đọc có cái nhìn xuyên su t về toàn bộ quá trình nghiên cứu củ đề tài.

1.1. Lý do nghiên cứu

Lịch sử phát triển kinh tế cho thấy sự hình thành và phát triển của các khu công

nghiệp là một trong những nhân t tất yếu của quá trình công nghiệp hóa, hiệ đại hóa

đất nƣớc. Từ 99 Việt N đ ó hủ trƣơ g h h sá h phát triển khu công

nghiệp để thu hút v đầu tƣ tạo việc làm, tạ ôi trƣờng chuyển giao công nghệ …

qu đó tạo nền tả g động lự để phát triển kinh tế xã hội, nâng cao mức s ng cho

gƣời dân.

N 1997, tỉ h Bì h Phƣớ đƣợc tái lập g m có 5 huyệ tr g đó tỉnh lỵ đặt ở

thị trấ Đ ng Xoài thuộc huyệ Đ ng Phú. Về vị tr đị lý Bì h Phƣớc là một tỉnh

miền núi ở phía Tây củ vù g Đô g N Bộ ph Đô g giáp tỉ h Lâ Đ ng và

Đ ng Nai, phía Tây giáp tỉnh Tây Ninh và Campuchia, phía Nam giáp tỉnh Bình

Dƣơ g v ph Bắc tỉ h Đắk Lắ v C pu hi đó rất phù hợp để xây dựng và

phát triển các khu công nghiệp kết n i với khu vực kinh tế sầm uất của cả ƣớc là

thành ph H Chí Minh – Đ ng Nai – Bì h Dƣơ g.

T h đế y Bì h Phƣớ ó đơ vị hành chính, bao g m 3 thị xã và 7

huyện g m thị x Đ ng Xoài, thị x Phƣớc Long, thị xã Bình Long và các huyện

Đ g Phú Chơ Th h Hớn Quản, Lộ Ni h Bù Đ p, Bù Gia Mập Bù Đ g T

tỉ h đ đƣợc thủ tƣớng chính phủ phê duyệt quy hoạch 8 khu công nghiệp với tổng

diện tích 5.244 ha, phân thành 18 khu công nghiệp nhỏ tr g đó ó 5 hu ô g

nghiệp đ ó hủ đầu tƣ hạ tầng, 12 khu công nghiệp đ đƣợc cấp giấy chứng nhận

đầu tƣ với tổng v đầu tƣ hạ tầ g đ g ý l 17,2 triệu USD và 5.158,7 tỷ đ ng, tổng

v đầu tƣ thực hiện là 7 triệu USD và 65 tỷ đ ng. Các khu công nghiệp trong tỉ h đ