Ảnh hưởng của biến đổi khí hậu và El nino đến yêu cầu tưới cho lúa vụ đông xuân trên khu vực đồng bằng sông Cửu Long :Luận văn Thạc sĩ - Chuyên ngành : Quản lý Tài nguyên & Môi trường

BỘ CÔNG THƢƠNG

TRƢỜNG ĐẠI HỌC CÔNG NGHIỆP THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH

VÕ KIM TRÚC

ẢNH HƢỞNG CỦA BIẾN ĐỔI KHÍ HẬU VÀ

EL NINO ĐẾN YÊU CẦU TƢỚI CHO LÚA

VỤ ĐÔNG XUÂN TRÊN KHU VỰC

ĐỒNG BẰNG SÔNG CỬU LONG

Chuyên ngành : QUẢN LÝ TÀI NGUYÊN VÀ MÔI TRƢỜNG

Mã số : M850101

LUẬN VĂN THẠC SĨ

THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH, NĂM 2019

Công trình đƣợc hoàn thành tại: Trƣờng Đại học Công nghiệp TP. Hồ Chí Minh.

Ngƣời hƣớng dẫn khoa học: PGS.TS.Lƣơng Văn Việt.

Ngƣời phản iện 1: .......................................................................................................

Ngƣời phản iện 2: .......................................................................................................

Luận văn thạc sĩ đƣợc bảo vệ tại Hội đồng chấm ảo vệ Luận văn thạc sĩ Trƣờng

Đại học Công nghiệp thành phố Hồ Chí Minh ngày . . . . . tháng . . . . năm . . . . .

Thành phần Hội đồng đánh giá luận văn thạc sĩ gồm:

1. .........................................................................- Chủ tịch Hội đồng

2. .........................................................................- Phản biện 1

3. .........................................................................- Phản biện 2

4. .........................................................................- Ủy viên

5. .........................................................................- Thƣ ký

CHỦ TỊCH HỘI ĐỒNG TRƢỞNG KHOA…………

BỘ CÔNG THƢƠNG

TRƢỜNG ĐẠI HỌC CÔNG NGHIỆP

THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH

CỘNG HÒA XÃ HỘI CHỦ NGHĨA VIỆT NAM

Độc lập - Tự do - Hạnh phúc

NHIỆM VỤ LUẬN VĂN THẠC SĨ

Họ tên học viên: Võ Kim Trúc MSHV: 17112311

Ngày, tháng, năm sinh: 13/12/1995 Nơi sinh: Long An

Chuyên ngành: Quản lý Tài nguyên và Môi trƣờng Mã chuyên ngành: M850101

I. TÊN ĐỀ TÀI:

“Ảnh hƣởng của Biến đổi khí hậu và El Nino đến yêu cầu tƣới cho lúa vụ Đông

Xuân trên khu vực Đồng bằng Sông Cửu Long”.

NHIỆM VỤ VÀ NỘI DUNG:

1. Nghiên cứu các ảnh hƣởng của Biến đổi khí hậu và El Nino đến khả năng đáp ứng

nhu cầu tƣới của cây lúa ở khu vực Đồng bằng Sông Cửu Long.

2. Xác định đƣợc nhu cầu sử dụng nƣớc để tƣới cho cây lúa và dự áo đƣợc nhu cầu

tƣới đến năm 2065.

3. Đề xuất đƣợc một số giải pháp nâng cao năng lực tƣới cho cây lúa khu vực Đồng

bằng Sông Cửu Long.

II. NGÀY GIAO NHIỆM VỤ: Ngày 26 tháng 12 năm 2018.

III. NGÀY HOÀN THÀNH NHIỆM VỤ: Ngày 26 tháng 6 năm 2019.

IV. NGƢỜI HƢỚNG DẪN KHOA HỌC: : PGS.TS. Lƣơng Văn Việt.

Tp. Hồ Chí Minh, ngày … tháng … năm 2019

NGƢỜI HƢỚNG DẪN CHỦ NHIỆM BỘ MÔN ĐÀO TẠO

VIỆN TRƢỞNG VIỆN KHCN & QLMT

i

LỜI CẢM ƠN

Sau thời gian học tập và nghiên cứu, đến nay học viên đã hoàn thành luận văn thạc

sĩ khoa học ngành quản lý tài nguyên và môi trƣờng.

Luận văn ngành quản lý tài nguyên và môi trƣờng với đề tài: “Ảnh hƣởng của Biến

đổi khí hậu và El Nino đến yêu cầu tƣới cho lúa vụ Đông Xuân trên khu vực Đồng

bằng Sông Cửu Long” là do học viên cao học Võ Kim Trúc thực hiện và hoàn thành

vào tháng 6 năm 2019, giáo viên hƣớng dẫn là PGS.TS. Lƣơng Văn Việt, Trƣờng

Đại học Công nghiệp Thành phố Hồ Chí Minh.

Tôi xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc tới PGS.TS.Lƣơng Văn Việt, ngƣời đã trực tiếp

tận tâm hƣớng dẫn tôi nghiên cứu thực hiện luận văn.

Tôi xin chân thành cảm ơn các thầy, cô giáo trƣờng Đại học Công nghiệp Thành

phố Hồ Chí Minh. Đặc biệt, là các thầy cô giáo thuộc Viện Khoa học Công nghệ và

Quản lý Môi trƣờng thuộc trƣờng Đại học Công nghiệp Thành phố Hồ Chí Minh đã

tận tình giảng dạy, truyền đạt kiến thức để tôi hoàn thành khóa học và làm nền tảng

cho tôi hoàn thành luận văn.

Bên cạnh đó tôi cũng nhận đƣợc nguồn động viên to lớn của gia đình, ạn hữu giúp

tôi có điều kiện để hoàn thành luận văn.

Trong quá trình làm báo cáo luận văn khó tránh khỏi sai sót, rất mong các thầy cô

đóng góp ý kiến để tôi có thể học hỏi thêm đƣợc nhiều kinh nghiệm và hoàn thành

tốt báo cáo luận văn tốt nghiệp.

TP. Hồ Chí Minh, ngày tháng năm 2019

Học viên thực hiện

Võ Kim Trúc

ii

TÓM TẮT

Đồng bằng sông Cửu Long (ĐBSCL) là một trong những đồng bằng lớn của Việt

Nam nằm ở hạ lƣu lƣu vực sông MeKong có tiềm năng nông nghiệp to lớn, trong

những năm qua đã có đóng góp đáng kể vào tổng sản lƣợng lƣơng thực, góp phần

đƣa Việt Nam thành một trong các nƣớc xuất khẩu gạo hàng đầu trên thế giới.

Biến đổi khí hậu (BĐKH) đã và đang diễn ra ngày càng phức tạp gây ảnh

hƣởng sâu sắc đến phát triển kinh tế xã hội của cả nƣớc nói chung, đặc biệt

đối với ĐBSCL nói riêng. Nghiên cứu ảnh hƣởng của El Nino và BĐKH đến

yêu cầu tƣới cho lúa vụ Đông - Xuân trên khu vực ĐBSCL đƣợc thực hiện

với nguồn dữ liệu trong khoảng thời gian từ năm 1978 đến năm 2017 theo

các kịch bản RCP4.5 và RCP8.5 (ở các mốc thời gian 2046 – 2065) trên cơ

sở sử dụng kết hợp phần mềm CropWat và ArcGIS. Nghiên cứu sử dụng

phƣơng pháp Penman – Monteith để tính lƣợng bốc thoát hơi tiềm năng và

phƣơng pháp SCS của Cơ quan Dịch vụ Bảo tồn đất Hoa Kỳ để tính lƣợng

mƣa hiệu quả.

Kết quả nghiên cứu cho thấy có sự gia tăng đáng kể của nhiệt độ, số giờ nắng và sự

suy giảm của độ ẩm, lƣợng mƣa khi El Nino hoạt động. Sự suy giảm lƣợng mƣa và

tăng nhiệt độ đã làm cho yêu cầu tƣới tăng cao. Cụ thể, nếu xét riêng ảnh hƣởng của

BĐKH thì mức tăng yêu cầu tƣới so với giai đoạn chuẩn là từ 2,5mm đến 4,5mm

đối với giai đoạn 2046 – 2065. Ảnh hƣởng kết hợp của BĐKH và hoạt động của El

Nino sẽ làm yêu cầu tƣới cho lúa tăng tƣơng ứng từ 56mm đến 60,4mm trong giai

đoạn 2046 –2065.

iii

ABSTRACT

The Mekong Delta (Mekong Delta) is one of the great plains of Vietnam located

downstream of the Mekong River basin with great agricultural potential, which has

contributed significantly to the total food production over the years , contributing to

making Vietnam one of the leading rice exporters in the world.

Climate change has been happening more and more complex, causing profound

impacts on the socio-economic development of the whole country in general,

especially for the Mekong Delta in particular. Studying the impact of El Nino and

climate change on the requirement of irrigating rice for Winter-Spring paddy in the

Mekong Delta region is done with data sources from 1978 to 2017 according to

RCP4.5 and RCP8.5 scenarios. (at the milestones 2046 - 2065) on the basis of using

CropWat and ArcGIS software. The study uses Penman - Monteith method to

calculate potential evapotranspiration and SCS method of US Soil Conservation

Service to calculate the effective rainfall.

Research results show a significant increase in temperature, sunshine hours and the

decline of humidity, rainfall when El Nino is active. The decline in rainfall and

increase in temperature have made irrigation requirements increase. Specifically, if

considering the effects of climate change alone, the increase in irrigation

requirements compared to the standard period is from 2,5mm to 4,5mm for the

period of 2046 - 2065. Effects of combination of climate change and its activities El

Nino will make the demand for irrigating rice correspondingly increase from 56mm

to 60,4mm during the period of 2046-2065.

iv

LỜI CAM ĐOAN

Học viên xin cam đoan kết quả đạt đƣợc trong luận văn đề tài “Ảnh hưởng của Biến

đổi khí hậu và El Nino đến yêu cầu tưới cho lúa vụ Đông Xuân trên khu vực Đồng

bằng Sông Cửu Long” là sản phẩm nghiên cứu, tìm hiểu của riêng cá nhân học viên.

Trong toàn bộ nội dung của luận văn, những điều đƣợc trình bày hoặc là của cá

nhân học viên hoặc là đƣợc tổng hợp từ nhiều nguồn tài liệu. Các tài liệu, số liệu

trích dẫn đƣợc chú thích nguồn rõ ràng, đáng tin cậy và kết quả trình bày trong

luận văn là trung thực. Nếu sai học viên xin hoàn toàn chịu trách nhiệm với nhà

trƣờng.

Học viên

Võ Kim Trúc

v

MỤC LỤC

MỤC LỤC...................................................................................................................v

DANH MỤC HÌNH ẢNH ........................................................................................vii

DANH MỤC BẢNG BIỂU .................................................................................... viii

DANH MỤC CÁC KÍ HIỆU VIẾT TẮT ..................................................................ix

MỞ ĐẦU.....................................................................................................................1

1. Đặt vấn đề...........................................................................................................1

2. Mục tiêu nghiên cứu...........................................................................................3

3. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu......................................................................4

4. Cách tiếp cận và phƣơng pháp nghiên cứu.........................................................4

5. Ý nghĩa thực tiễn của đề tài................................................................................4

CHƢƠNG 1 TỔNG QUAN VỀ LĨNH VỰC NGHIÊN CỨU...................................5

1.1 Tổng quan về khu vực nghiên cứu .....................................................................5

1.1.1 Vị trí địa lý ......................................................................................................6

1.1.2 Đặc điểm địa hình ...........................................................................................6

1.1.3 Tài nguyên đất.................................................................................................7

1.1.4 Đặc điểm khí hậu, thủy văn ............................................................................8

1.2 Mùa vụ lúa ở đồng bằng sông Cửu Long .........................................................12

1.3 Quản lý nƣớc cho lúa........................................................................................14

1.3.1 Thời kỳ sinh trƣởng của cây lúa.......................................................................14

1.3.2 Nhu cầu nƣớc của cây lúa ................................................................................18

1.3.3 Quản lý nƣớc theo thời kỳ sinh trƣởng của cây lúa.........................................20

1.4 ENSO và ảnh hƣởng của ENSO trên khu vực đồng bằng sông Cửu Long......21

1.4.1 Khái quát về ENSO.........................................................................................21

1.4.2 Cơ chế vật lý của hiện tƣợng ENSO...............................................................23

1.4.3 Các ảnh hƣởng của ENSO trên khu vực đồng bằng sông Cửu Long ..............32

1.5 Tổng quan các nghiên cứu................................................................................35

1.5.1 Một số nghiên cứu ngoài nƣớc.......................................................................35

1.5.2 Một số nghiên cứu trong nƣớc .......................................................................39