12 người lập ra nhật bản Chương V ppsx

Chương V : Ishida Mitsunari

Người sáng tạo loại hình Kế hoạch kiểu Nhật

Thủy tổ của loại hình kế hoạch do công chức bậc trung thảo ra

Ðể làm người thứ năm trong "Mười hai người lập ra nước Nhật," tôi muốn chọn

Ishida Mitsunari. Sự chọn lựa này hẳn sẽ có nhiều người cho là bất ngờ, bởi vì nó

đã bỏ qua rất nhiều nhân vật vương bá nổi tiếng trong lịch sử của Nhật Bản. Tuy

nhiên, đây không phải là cố ý làm một sự bất ngờ, mà chính là vì nhân vật Ishida

Mitsunari đã để lại một ảnh hưởng vô cùng to lớn đối với Nhật Bản và người Nhật

ngày nay.

Bản thân tôi, Sakaiya Taichi, đã nghĩ tới tổ chức Hội chợ Thế giới[1] là khi tôi

mới là công chức tại bộ Thương nghiệp Quốc tế và Công nghiệp được hơn ba

năm, lúc đó tôi 28 tuổi. Trước hết, tôi đã tìm hiểu Ishida Mitsunari như là một tiền

lệ về xây dựng một dự án khổng lồ. Nếu không có tiền lệ của Ishida Mitsunari, thì

một gã tổ trưởng 28 tuổi đầu như tôi, chắc chẳng bao giờ dám mơ màng tới việc

liều lĩnh vận động tổ chức một Hội chợ Thế giới cả.

Trong lịch sử cận đại của Nhật Bản, đã có biết bao nhiêu kế hoạch khổng lồ.

Chẳng hạn những kế hoạch siêu khổng lồ như cuộc Duy tân Minh Trị, cuộc Xây

dựng nước bù nhìn "Mãn Châu," cuộc Chiến tranh Thái bình dương. Thời hậu

chiến thì có việc Xây dựng tuyến đường sắt siêu cao tốc Shinkansen[2], việc Tổ

chức Thế vận hội Tokyo năm 1964, việc xây dựng hệ thống thủy lợi Aichi Yosui,

việc tát cạn phá Hachiro-gata, tuy trình độ lớn nhỏ có thể khác nhau ít nhiều, song

tựu trung đều đáng được gọi là những kế hoạch khổng lồ.

Kế hoạch thống nhất thiên hạ nói trong chương trước đã do một nhà độc tài có cá

tính mãnh liệt, Oda Nobunaga, dùng quyền lực, sáng kiến và khả năng hành động

của mình khởi đầu. Sau đó tới Toyotomi Hideyoshi tiếp tục sự nghiệp, rồi tới

Tokugawa Ieyasu hoàn thành công trình. Ba người tuy thuộc loại hình nhân vật

khác nhau, song đều là những bậc thiên tài, những nhà độc tài và những lãnh tụ

của tổ chức cả.

Thế nhưng, rất khó có thể đưa ra một nhân vật độc tài nói là đã làm nên kế hoạch

Duy tân Minh Trị. Xuất hiện trên khán đài Duy tân Minh Trị là rất nhiều nhân vật

nổi tiếng, như Saigo Takamori, Kido Takayoshi, Okubo Toshimichi, Sakamoto

Ryoma, v.v.. Phải chăng họ là những người ở địa vị có thể điều khiển được hàng

chục ngàn quân? Phải chăng họ là những người có quyền lực độc tài, có thể xuất

ra hàng chục ngàn lượng vàng? Không, hoàn toàn không. Thời đó, những kẻ sĩ bậc

trung xuất thân từ hai miền Satsuma và Choshu[3], những nhà hoạt động vô danh

đã tụ tập lại, chủ trương rằng "cần phải cải cách Nhật Bàn," "dòng thời đại đang

dần dần đổi hướng," v.v.. Cứ như thế, cái bầu không khí toàn thể đã sôi động lên.

Rồi rốt cục, mạc phủ Tokugawa cùng các phiên chúa đã không thể ngăn chặn được

cao trào khí thế đang dâng lên như vậy được nữa. Ðấy, cái đặc trưng lớn lao của

cuộc Duy tân Minh Trị là như vậy.

Cũng vậy, nếu nhìn vào quá trình Nhật Bản đã dấn thân vào tấn bi kịch chiến tranh

Thái bình dương từ điểm phát hỏa là "nước Mãn Châu" tới cuộc chiến Nhật-Hoa

rồi chiến trận Thái bình dương đại quy mô, người ta không thể quy trách nhiệm đó

vào một vị thủ tướng, một viên đại tướng nào cả. Ngược lại, chính thủ tướng cũng

như đại tướng lục quân thời ấy đều đã lên tiếng "phản đối," "phản đối," nhưng rồi

vẫn bị lôi kéo vào tấn bi kịch đó. Thật ra, chính những sĩ quan trẻ tuổi hàng trung

tá, thiếu tá của lục quân, những công chức thuộc phe cải cách hàng cục trưởng, vụ

trưởng của các cơ quan trung ương nhà nước, đã thực sự thúc đẩy và xúc tiến vụ

việc này. Chính là hàng võ quan và văn quan bậc trung đã thực sự điều khiển, lèo

lái thời đại vậy.

Một hiện tượng tương tự đã tiếp tục diễn ra trong thời hậu chiến. Việc kiến thiết

tuyến đường sắt siêu cao tốc Shinkansen là do ai quyết định? Quả có Kỹ sư trưởng

Shima Hideo là người đã tận tụy về mặt kỹ thuật[4], song chẳng phải chỉ có một

kỹ thuật gia mà có thể làm nên công trình đồ sộ này. Cũng chẳng phải vì cuộc vận

động của toàn dân mà thành được. Thật ra, chính những công chức bậc trung, một

cách vô tư không ai bảo ai, đã nghĩ tới việc cho chạy một kiểu tầu tiện lợi thích

hợp với thời đại trên tuyến đường Tokaido (tuyến giữa Tokyo và Osaka). Rồi từ ý

nghĩ đó chính họ đã vận động kiến thiết tuyến đường sắt siêu cao tốc Shinkansen

vậy. Câu chuyện là như vậy.

Ðến như công trình thủy lợi Aichi Yosui hoặc công trình lấp cạn phá Hachiro

Gata, thì những sự nghiệp lớn lao này thực sự đã bắt đầu từ những cuộc vận động

của những người vô danh tiểu tốt. Nghị viên quốc hội đã chỉ bắt đầu hành động, là

sau khi bầu không khí thực hiện kế hoạch đã dâng lên tới cao trào do cuộc vận

động mà dân chúng địa phương đã phát động mà thôi.

Tóm lại, Nhật Bản là nước mà chính "những người không phải là những ông lớn"

đã làm nên những kế hoạch to lớn vậy. "Ông lớn" nói ở đây là những người có

quyền thế lớn, có địa vị cao, có tiền bạc nhiều. Ở Nhật Bản, thì kể từ mạc chúa

Tokugawa Ieyasu về sau, những "ông lớn" như vậy, không hề bắt tay vào những

kế hoạch khổng lồ nữa.