Xử lý tài sản thế chấp tại ngân hàng thương mại cổ phần Đầu tư và Phát triển Việt Nam - Chi nhánh Bạc Liêu: Luận văn thạc sĩ kinh tế / Lê Quốc Bảo

TÓM TẮT

Trong giai đoạn hiện nay, cùng với sự phát triển của nền kinh tế, tín dụng

ngân hàng đƣợc xem nhƣ một kênh cung cấp vốn quan trọng cho nền kinh tế và cho

doanh nghiệp. Với vai trò là trung gian tài chính, hoạt động của các ngân hàng

thƣơng mại (NHTM) luôn đứng trƣớc nguy cơ rủi ro mà chủ yếu là nguy cơ mất

vốn; giải pháp cần thiết hiện nay cho các NHTM là bắt buộc bên vay phải có tài sản

bảo đảm (TSBĐ) nếu muốn sử dụng vốn vay. Vì vậy, để hạn chế rủi ro, bên cạnh

những giải pháp khác thì xử lý TSBĐ tiền vay đƣợc xem nhƣ giải pháp sau cùng để

các ngân hàng thu hồi vốn hiệu quả nhất. Tuy nhiên, trong quá trình xử lý TSBĐ,

các ngân hàng gặp không ít khó khăn khiến hiệu quả thu hồi nợ kém, ảnh hƣởng

đến hoạt động chung của các NHTM. Với mục đích nâng cao hiệu quả hoạt động xử

lý TSBĐ, trọng tâm là tài sản thế chấp (TSTC) bảo đảm tiền vay tại các NHTM, tôi

lựa chọn đề tài “XỬ LÝ TÀI SẢN THẾ CHẤP TẠI NGÂN HÀNG THƢƠNG

MẠI CỔ PHẦN ĐẦU TƢ VÀ PHÁT TRIỂN VIỆT NAM – CHI NHÁNH BẠC

LIÊU” để làm tiêu đề nghiên cứu của mình. Mục tiêu nghiên cứu của đề tài là tìm ra

các giải pháp, kiến nghị để nâng cao hiệu quả công tác xử lý TSTC tại Ngân hàng

TMCP Đầu tƣ và Phát triển Việt Nam – Chi nhánh Bạc Liêu (BIDV Bạc Liêu)

trong thời gian tới dựa trên nền tảng các nghiên cứu có liên quan trƣớc đây và các

số liệu thu thập đƣợc từ năm 2013 – 2017 tại BIDV Bạc Liêu. Phƣơng pháp nghiên

cứu sử dụng trong luận văn này là tổng hợp, so sánh để đánh giá những đổi mới của

quy định pháp luật về xử lý TSBĐ; phƣơng pháp thống kê, tổng hợp, phân tích các

số liệu thu thập đƣợc, từ đó đánh giá những thành quả đạt đƣợc, hạn chế, nguyên

nhân và đề xuất các giải pháp, kiến nghị nhằm nâng cao hiệu quả công tác xử lý

TSTC tại BIDV Bạc Liêu.

LỜI CAM ĐOAN

Tôi xin cam đoan luận văn này chƣa từng đƣợc trình nộp để lấy học vị thạc sĩ

tại bất cứ một trƣờng đại học nào. Luận văn này là công trình nghiên cứu riêng của

tôi, kết quả nghiên cứu là trung thực, trong đó không có các nội dung đã đƣợc công

bố trƣớc đây hoặc các nội dung do ngƣời khác thực hiện ngoại trừ các trích dẫn

đƣợc dẫn nguồn đầy đủ trong luận văn.

TP Hồ Chí Minh, Ngày tháng năm 2018

Học viên

LỜI CẢM ƠN

Cùng với hơn tất cả các học viên cao học khóa 17, em chân thành cảm ơn Quý

thầy cô, Quý trƣờng. Trong suốt thời gian học tập và rèn luyện tại trƣờng, em luôn

nhận đƣợc sự hỗ trợ nhiệt tình và tận tâm của Quý thầy cô từ việc truyền dạy kiến

thức chuyên môn cho đến việc chia sẻ những kinh nghiệm, kỹ năng.

Trên thực tế không có sự thành công nào mà không gắn liền với những sự hỗ

trợ, giúp đỡ dù ít hay nhiều, dù trực tiếp hay gián tiếp của ngƣời khác. Trong suốt

thời gian từ khi bắt đầu học tập đến nay, em đã nhận đƣợc rất nhiều sự quan tâm,

giúp đỡ của quý Thầy Cô. Với lòng biết ơn sâu sắc nhất, em xin gửi đến quý Thầy

Cô đã cùng với tri thức và tâm huyết của mình để truyền đạt vốn kiến thức quý báu

cho chúng em trong suốt thời gian học tập tại trƣờng.

Trong quá trình thực tập và hoàn thành Khóa luận tốt nghiệp em nhận đƣợc sự

góp ý, chỉnh sửa kịp thời của GVHD là Thầy Ngô Gia Lƣu trong việc hoàn thiện đề

cƣơng và tiến hành nghiên cứu và các Anh, Chị đang làm việc tại BIDV Bạc Liêu

đã tận tình hỗ trợ em trong quá trình thu thập số liệu tại Ngân hàng, giúp em có thể

tiếp cận với vấn đề nghiên cứu, nhìn nhận vấn đề cụ thể hơn, chi tiết hơn và giúp

em khái quát đƣợc kiến thức đã học tập tại nhà trƣờng.

Lời cuối cùng, em xin gửi lời cám ơn chân thành đến toàn bộ tập thể cán bộ

lãnh đạo, tập thể giảng viên và các cán bộ hỗ trợ khác của Trƣờng ĐH Ngân hàng

TP.HCM và BIDV Bạc Liêu, đặc biệt là Thầy Ngô Gia Lƣu. Chúc tất cả các thầy cô

và anh chị thật nhiều sức khỏe và công tác tốt!

Trân trọng.

TP. HCM, ngày tháng năm 2018

Học viên

MỤC LỤC

TÓM TẮT

LỜI CAM ĐOAN

LỜI CẢM ƠN

MỤC LỤC

DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT

DANH MỤC BẢNG

DANH MỤC HÌNH

PHẦN MỞ ĐẦU

CHƢƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ CÔNG TÁC XỬ LÝ TÀI SẢN THẾ

CHẤP TẠI CÁC NGÂN HÀNG THƢƠNG MẠI .................................................1

1.1. Tài sản thế chấp trong hoạt động kinh doanh của Ngân hàng thƣơng mại ....1

1.1.1. Khái niệm về tài sản thế chấp ....................................................................1

1.1.2. Đặc điểm pháp lý của tài sản thế chấp .......................................................2

1.2. Xử lý tài sản thế chấp trong hoạt động kinh doanh của Ngân hàng thƣơng

mại .........................................................................................................................7

1.2.1. Khái niệm xử lý tài sản thế chấp................................................................7

1.2.2. Nội dung pháp lý cơ bản của xử lý tài sản thế chấp ..................................8

1.2.2.1. Nguyên tắc xử lý tài sản thế chấp ...........................................................8

1.2.2.2. Căn cứ xử lý tài sản thế chấp..................................................................9

1.2.2.3. Phƣơng thức xử lý tài sản thế chấp.......................................................10

1.2.2.4. Thứ tự ƣu tiên thanh toán......................................................................11

1.2.3. Nội dung công tác xử lý tài sản thế chấp .................................................12

1.2.3.1. Tái thẩm định tài sản thế chấp ..............................................................12

1.2.3.2. Thỏa thuận với bên vay để xử lý tài sản thế chấp.................................12

1.2.3.3. Khởi kiện để xử lý tài sản thế chấp ......................................................13

1.2.3.4. Thi hành án ...........................................................................................14

1.2.3.5. Thu hồi nợ, gốc lãi từ số tiền thu từ xử lý tài sản thế chấp ..................14

1.2.4. Các chỉ tiêu đánh giá hiệu quả công tác xử lý tài sản thế chấp................14

1.2.4.1. Số lƣợng tài sản thế chấp đƣợc xử lý....................................................14

1.2.4.2. Thời gian xử lý tài sản thế chấp thành công .........................................15

1.2.4.3. Chi phí xử lý tài sản thế chấp ...............................................................15

1.2.4.4. Tỷ lệ thu hồi vốn sau khi xử lý thành công tài sản thế chấp ................15

1.2.5. Các nhân tố ảnh hƣởng đến công tác xử lý tài sản thế chấp ....................16

1.2.5.1. Nhân tố chủ quan ..................................................................................16

1.2.5.2. Nhân tố khách quan ..............................................................................17

1.3. Kinh nghiệm xử lý tài sản thế chấp trong hoạt động kinh doanh của các

Ngân hàng thƣơng mại..............................................................................................18

1.3.1. Kinh nghiệm của một số Ngân hàng thƣơng mại tại Việt Nam...............18

1.3.2. Bài học cho Ngân hàng Thƣơng mại Cổ phần Đầu tƣ và Phát triển Việt

Nam – Chi nhánh Bạc Liêu....................................................................................23

TÓM TẮT CHƢƠNG 1............................................................................................24

CHƢƠNG 2: THỰC TRẠNG CÔNG TÁC XỬ LÝ TÀI SẢN THẾ CHẤP TẠI

NGÂN HÀNG TMCP ĐẦU TƢ VÀ PHÁT TRIỂN VIỆT NAM – CHI

NHÁNH BẠC LIÊU................................................................................................25

2.1. Tổng quan về Ngân hàng thƣơng mại cổ phần Đầu tƣ và Phát triển Việt

Nam – Chi nhánh Bạc Liêu.......................................................................................25

2.1.1. Quá trình hình thành và phát triển............................................................25

2.1.2. Cơ cấu tổ chức và mạng lƣới hoạt động ..................................................25

2.1.3. Khái quát kết quả hoạt động giai đoạn 2013-2017 ..................................26

2.2. Thực trạng xử lý tài sản thế chấp tại BIDV Bạc Liêu ..................................27

2.2.1. Tình hình cho vay có tài sản bảo đảm tại BIDV Bạc Liêu ......................27

2.2.2. Tình hình tài sản thế chấp cần xử lý tại BIDV Bạc Liêu .........................32

2.2.3. Quy trình xử lý tài sản thế chấp tại BIDV Bạc Liêu................................34

2.2.3.1. Cơ sở pháp lý cho công tác xử lý tài sản thế chấp................................34

2.3.2.2. Quy định xử lý tài sản thế chấp tại BIDV Bạc Liêu.............................35

2.2.4. Thực trạng công tác xử lý tài sản thế chấp tại BIDV Bạc Liêu ...............38

2.2.4.1. Công tác tái thẩm định tài sản thế chấp ................................................38

2.2.4.2. Công tác thỏa thuận với khách hàng về xử lý tài sản thế chấp.............40

2.2.4.3. Công tác khởi kiện đối với khách hàng để xử lý TSĐB thu hồi nợ cho

ngân hàng ............................................................................................................43

2.2.4.4. Công tác yêu cầu cơ quan thi hành án thi hành bản án đã có hiệu lực

của tòa án ............................................................................................................45

2.2.4.5. Công tác thu hồi nợ gốc và lãi cho ngân hàng......................................47

2.2.5. Đánh giá chung công tác xử lý tài sản thế chấp tại BIDV Bạc Liêu .......48

2.2.5.1. Kết quả đạt đƣợc...................................................................................48

2.2.5.2. Hạn chế và nguyên nhân.......................................................................50

TÓM TẮT CHƢƠNG 2............................................................................................59

CHƢƠNG 3: MỘT SỐ GIẢI PHÁP NÂNG CAO HIỆU QUẢ CÔNG TÁC XỬ

LÝ TÀI SẢN THẾ CHẤP TẠI NGÂN HÀNG TMCP ĐẦU TƢ VÀ PHÁT

TRIỂN VIỆT NAM – CHI NHÁNH BẠC LIÊU .................................................60

3.1. Định hƣớng phát triển của BIDV đến năm 2020..........................................60

3.1.1. Mục tiêu tổng quát giai đoạn 2017-2020 .................................................60

3.1.2. Định hƣớng ƣu tiên giai đoạn 2017-2020 ................................................60

3.1.3. Các chỉ tiêu hoạt động kinh doanh chính giai đoạn 2017-2020...............61

3.1.4. Các giải pháp trọng tâm giai đoạn 2017-2020 .........................................61

3.2. Chỉ tiêu, kế hoạch kinh doanh của BIDV Bạc Liêu năm 2018 ....................62

3.3. Một số giải pháp đẩy mạnh xử lý tài sản thế chấp của BIDV Bạc Liêu.......63

3.3.1. Cơ sở, căn cứ để đề xuất giải pháp...........................................................63

3.3.2. Các giải pháp đẩy mạnh xử lý tài sản thế chấp ........................................64

3.4. Một số kiến nghị ...........................................................................................74

3.4.1. Đối với các Bộ, Ngành Trung ƣơng.........................................................74

3.4.2. Đối với Ngân hàng nhà nƣớc ...................................................................76

3.4.3. Đối với Ủy ban nhân dân tỉnh Bạc Liêu ..................................................78

3.4.4. Đối với BIDV...........................................................................................79

TÓM TẮT CHƢƠNG 3............................................................................................82

KẾT LUẬN

TÀI LIỆU THAM KHẢO

DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT

STT Ký hiệu viết tắt Tên đầy đủ

1 NHNN Ngân hàng Nhà nƣớc Việt Nam

2 NHTM Ngân hàng Thƣơng mại

3 BIDV Ngân hàng Thƣơng mại Cổ phần Đầu tƣ và Phát

triển Việt Nam

4 BIDV Bạc Liêu Ngân hàng Thƣơng mại Cổ phần Đầu tƣ và Phát

triển Việt Nam - Chi nhánh Bạc Liêu

5 MHB Ngân hàng TMCP Phát triển Nhà đồng bằng Sông

Cửu Long

6 MHB Bạc Liêu Ngân hàng TMCP Phát triển Nhà đồng bằng Sông

Cửu Long chi nhánh Bạc Liêu

7 TSBĐ Tài sản bảo đảm

8 TSTC Tài sản thế chấp

9 KHCN Khách hàng cá nhân

10 KHDN Khách hàng doanh nghiệp

11 QLRR Quản lý rủi ro

12 QTTD Quản trị tín dụng

13 PGD Phòng giao dịch

14 QLKH Quản lý khách hàng

15 XHTDNB Xếp hạng tín dụng nội bộ

16 BLDS Bộ Luật dân sự

17 HĐTC Hợp đồng thế chấp

18 HĐTD Hợp đồng tín dụng

19 THA Thi hành án

20 ĐKGDBĐ Đăng ký giao dịch bảo đảm

DANH MỤC BẢNG

Bảng 2.1. Kết quả hoạt động kinh doanh BIDV Bạc Liêu năm 2013-2017 .............26

Bảng 2.2. Tỷ trọng dƣ nợ có TSBĐ tại BIDV Bạc Liêu từ năm 2013-2017 ............28

Bảng 2.3. Quy định tỷ lệ tài sản bảo đảm của chính sách cấp tín dung theo

XHTDNB của BIDV Bạc Liêu .................................................................................29

Bảng 2.4. Hệ số giá trị tài sản, thời hạn định giá lại của một số tài sản thế chấp

thƣờng gặp tại BIDV Bạc Liêu .................................................................................31

Bảng 2.5. Danh mục TSTC phải xử lý đến ngày 31/12/2017...................................33

Bảng 2.6. Kết quả công tác tái thẩm định tài sản cần xử lý tại BIDV Bạc Liêu từ

năm 2013-2017..........................................................................................................39

Bảng 2.7. Kết quả công tác thỏa thuận xử lý tài sản tại BIDV Bạc Liêu từ năm

2013-2017 .................................................................................................................41

Bảng 2.8. Kết quả công tác khởi kiện tại BIDV Bạc Liêu từ năm 2013-2017 .........43

Bảng 2.9. Kết quả công tác thi hành án tại BIDV Bạc Liêu từ năm 2013-2017 ......46

Bảng 2.10. Kết quả công tác xử lý TSTC tại BIDV Bạc Liêu từ năm 2013-2017 ...50

DANH MỤC HÌNH

Hình 2.1. Sơ đồ cơ cấu tổ chức và mạng lƣới của BIDV Bạc Liêu..........................26

Hình 2.2. Biểu đồ tỷ lệ nợ xấu của BIDV Bạc Liêu từ năm 2013-2017...................32

PHẦN MỞ ĐẦU

1. GIỚI THIỆU

1.1 Đặt vấn đề

Hoạt động cho vay là một trong hai nhiệm vụ cơ bản của NHTM và là nghiệp

vụ kinh doanh mang lại nhiều lợi nhuận nhất cho các ngân hàng. Tuy nhiên, với đặc

thù kinh doanh hàng hóa “tiền tệ”, các ngân hàng luôn phải đối mặt với những rủi

ro tiềm ẩn, nằm ngoài khả năng phân tích và giám sát của các ngân hàng. Nhằm

giảm thiểu rủi ro, TSBĐ đƣợc xem là “phao cứu sinh” bởi lẽ tuy không phải là điều

kiện tiên quyết khi quyết định cho vay nhƣng TSBĐ có thể hạn chế đƣợc phần nào

rủi ro cho khoản vay đó. Khi bên vay không còn đủ khả năng thanh toán thì chính

TSBĐ đó sẽ là nguồn trả nợ thứ hai cho ngân hàng. Bên cạnh đó, ngoài các yếu tố

nhƣ uy tín, khả năng tài chính, tính khả thi, hiệu quả của dự án đầu tƣ,... thì trong

thực tế TSBĐ vẫn luôn đƣợc xem là một trong những điều kiện quan trọng khi

quyết định một khoản vay của các ngân hàng. Sở dĩ nhƣ vậy là do tình trạng bất cân

xứng thông tin khi ngân hàng không thể tiếp cận đƣợc đầy đủ những thông tin cần

thiết và chính xác từ phía bên vay vốn, cũng nhƣ dự án/phƣơng án vay vốn. Tuy

nhiên, dù đã có TSBĐ, nhƣng nếu rủi ro xảy ra, khi ngân hàng buộc phải xử lý

TSBĐ để thu hồi vốn thì công tác này cũng không hề đơn giản. Thực tiễn cho thấy,

việc thực hiện công tác này vẫn tồn tại không ít những khó khăn, vƣớng mắc, từ cả

phía ngân hàng, bên vay vốn lẫn những bất cập từ hệ thống pháp luật gây chậm trễ,

tốn kém khiến công tác thu hồi vốn kém hiệu quả ảnh hƣởng xấu đến hoạt động

chung của các NHTM. Chính vì vậy, yêu cầu cấp bách đặt ra là phải nâng cao hiệu

quả công tác xử lý TSBĐ. Coi đây là công việc quan trọng, thực hiện thƣờng xuyên,

liên tục, đảm bảo chất lƣợng tín dụng ngày càng đƣợc nâng cao. Hạn chế tối đa

những tổn thất có thể xảy ra, tăng lợi nhuận, góp phần nâng cao uy tín và lợi thế

cạnh tranh của ngân hàng.

1.2 Tính cấp thiết của đề tài

Ngân hàng Thƣơng mại Cổ phần Đầu tƣ và Phát triển Việt Nam – Chi nhánh

Bạc Liêu (BIDV Bạc Liêu) là một trong những tổ chức tín dụng có thị phần lớn