Xây dựng và tổ chức dạy học tích hợp chủ đề “thủy điện và cách sử dụng điện năng hợp lý” ở bậc thcs

ĐẠI HỌC ĐÀ NẴNG

TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM

KHOA VẬT LÝ

PHẠM THỊ HỒNG NHUNG

Đề tài:

XÂY DỰNG VÀ TỔ CHỨC DẠY HỌC TÍCH HỢP CHỦ ĐỀ

“THỦY ĐIỆN VÀ CÁCH SỬ DỤNG ĐIỆN NĂNG HỢP LÝ”

Ở BẬC THCS

KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP

Đà Nẵng, năm 2017

ĐẠI HỌC ĐÀ NẴNG

TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM

KHOA VẬT LÝ

PHẠM THỊ HỒNG NHUNG

Đề tài:

XÂY DỰNG VÀ TỔ CHỨC DẠY HỌC TÍCH HỢP CHỦ ĐỀ

“THỦY ĐIỆN VÀ CÁCH SỬ DỤNG ĐIỆN NĂNG HỢP LÝ”

Ở BẬC THCS

KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP

Chuyên ngành: Sư phạm Vật lý

Khóa học: 2013 – 2017

Người hướng dẫn: TS. Lê Thanh Huy

Đà Nẵng, năm 2017

I

LỜI CAM ĐOAN

Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các số liệu, kết

quả nêu trong khóa luận là trung thực và chưa được công bố trong các công trình

khác. Mọi sự giúp đỡ cho việc thực hiện khóa luận này đã được cảm ơn và các thông

tin trích dẫn trong khóa luận đã được chỉ nguồn gốc rõ ràng và được phép công bố.

Đà Nẵng, tháng 05 năm 2017

Sinh viên thực hiện

Phạm Thị Hồng Nhung

II

LỜI CẢM ƠN

Để hoàn thành bài khóa luận này, lời đầu tiên tôi xin chân thành cảm ơn quý

thầy cô giáo trong khoa Vật Lí trường Đại học Sư Phạm – Đại học Đà Nẵng đã tận

tình chỉ dạy, truyền đạt kiến thức cho tôi trong suốt 4 năm học tập tại trường. Với vốn

kiến thức được tiếp thu trong uá trình học không chỉ là nền tảng cho quá trình nghiên

cứu khóa luận mà còn là hành trang quý báu để tôi bước vào đời một cách vững chắc

và tự tin.

Đặc biệt tôi xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc đến thầy giáo TS. Lê Thanh Huy

đã tận tình chỉ dẫn tôi trong suốt thời gian thực hiện khóa luận này.

Tôi xin chân thành cảm ơn Ban giám hiệu, các thầy cô giáo của trường THCS

Tây Sơn và THCS Nguyễn Huệ đã giúp đỡ tôi trong quá trình nghiên cứu. Chân thành

cảm ơn những tình cảm quý báu của người thân, bạn bè, đồng nghiệp đã cổ vũ động

viên, góp ý và tiếp thêm động lực giúp tôi hoàn thành khóa luận.

Mặc dù có nhiều cố gắng, nhưng do thời gian có hạn và năng lực bản thân còn

nhiều hạn chế nên khóa luận không tránh khỏi những thiếu sót. Tôi rất mong nhận

được ý kiến đóng góp, chỉ bảo của các thầy cô giáo.

Đà Nẵng, tháng 05 năm 2017

Sinh viên thực hiện

Phạm Thị Hồng Nhung

III

MỤC LỤC

LỜI CAM ĐOAN.................................................................................................................I

LỜI CẢM ƠN ..................................................................................................................... II

MỤC LỤC..........................................................................................................................III

DANH MỤC KÍ HIỆU VÀ CỤM TỪ VIẾT TẮT .......................................................VI

DANH MỤC BẢNG BIỂU.............................................................................................VII

DANH MỤC HÌNH VẼ ..................................................................................................VII

MỞ ĐẦU ..............................................................................................................................1

1. Lý do chọn đề tài..........................................................................................................1

2. Mục tiêu nghiên cứu ....................................................................................................2

3. Nhiệm vụ nghiên cứu...................................................................................................2

4. Giả thuyết khoa học .....................................................................................................2

5. Đối tượng nghiên cứu ..................................................................................................2

6. Phạm vi nghiên cứu......................................................................................................2

7. Phương pháp nghiên cứu.............................................................................................2

8. Cấu trúc khóa luận........................................................................................................3

NỘI DUNG ..........................................................................................................................4

CHƯƠNG 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN CỦA VIỆC XÂY DỰNG CHỦ ĐỀ TÍCH HỢP

KHOA HỌC TỰ NHIÊN Ở BẬC TRUNG HỌC CƠ SỞ.............................................4

1.1. Tổng quan về dạy học tích hợp ...........................................................................4

1.1.1. Khái niệm tích hợp .........................................................................................4

1.1.2. Khái niệm dạy học tích hợp ..........................................................................4

1.1.3. Đặc điểm của dạy học tích hợp.....................................................................4

1.1.4. Mục tiêu của dạy học tích hợp ......................................................................5

1.1.5. Các mức độ trong dạy học tích hợp..............................................................6

1.1.6. Thuận lợi và khó khăn trong việc dạy học tích hợp...................................7

1.2. Quy trình và cách tổ chức dạy học tích hợp ......................................................9

1.3. Quy trình xây dựng chủ đề tích hợp ................................................................ 10

1.4. Thực trạng của việc dạy học tích hợp ............................................................. 13

IV

1.4.1. Thực trạng của việc dạy học chủ đề tích hợp khoa học tự nhiên ở bậc

THCS hiện nay .......................................................................................................... 13

1.4.2. Thực trạng của việc dạy học tích hợp ở bộ môn Vật lý bậc THCS trên

địa bàn thành phố Đà Nẵng hiện nay...................................................................... 14

Kết luận chương 1 ............................................................................................................ 17

CHƯƠNG 2 THIẾT KẾ VÀ TỔ CHỨC DẠY HỌC TÍCH HỢP CHỦ ĐỀ “THỦY

ĐIỆN VÀ CÁCH SỬ DỤNG ĐIỆN NĂNG HỢP LÝ” CHO HỌC SINH BẬC

TRUNG HỌC CƠ SỞ...................................................................................................... 18

2.1 Định hướng của việc xây dựng chủ đề tích hợp “Thủy điện và cách sử dụng

điện năng hợp lý”.......................................................................................................... 18

2.1.1. Mục tiêu xây dựng chủ đề .......................................................................... 18

2.1.2. Yêu cầu xây dựng chủ đề............................................................................ 18

2.2. Quy trình xây dựng chủ đề tích hợp “Thủy điện và cách sử dụng điện năng

hợp lý”............................................................................................................................ 19

2.2.1. Lựa chọn chủ đề........................................................................................... 19

2.2.2. Xác định các vấn đề cần giải quyết........................................................... 19

2.2.3. Xác định các kiến thức................................................................................ 20

2.2.4. Mục tiêu dạy học ......................................................................................... 21

2.2.5. Xác định các nội dung dạy học .................................................................. 22

2.2.6. Xây dựng các hoạt động dạy học cho từng nội dung.............................. 49

2.2.7. Lập kế hoạch dạy học .................................................................................... 51

2.2.8. Tổ chức dạy học và đánh giá......................................................................... 52

Kết luận chương 2 ............................................................................................................ 78

CHƯƠNG 3 THỰC NGHIỆM SƯ PHẠM................................................................... 79

3.1. Mục đích của thực nghiệm sư phạm ................................................................... 79

3.2. Nhiệm vụ thực nghiệm sư phạm ......................................................................... 79

3.3. Đối tượng và phạm vi thực nghiệm sư phạm..................................................... 79

3.4. Thời gian thực nghiệm sư phạm.......................................................................... 79

V

3.5. Phương pháp thực nghiệm sư phạm.................................................................... 79

3.5.1. Các bước thực hiện......................................................................................... 79

3.5.2. Các phương pháp khảo sát thực nghiệm...................................................... 80

3.6. Đánh giá kết quả thực nghiệm sư phạm ............................................................. 80

Kết luận chương 3 ............................................................................................................ 82

KẾT LUẬN ....................................................................................................................... 83

TÀI LIỆU THAM KHẢO ............................................................................................... 84

PHỤ LỤC........................................................................................................................PL1

PHỤ LỤC 1 .................................................................................................................PL1

PHỤ LỤC 2 .............................................................................................................. PL10

PHỤ LỤC 3 .............................................................................................................. PL11

PHỤ LỤC 4 .............................................................................................................. PL12

VI

DANH MỤC KÍ HIỆU VÀ CỤM TỪ VIẾT TẮT

BĐKH: Biến đổi khí hậu

DHTH: Dạy học tích hợp

GD – ĐT: Giáo dục và Đào tạo

GV: Giáo viên

HS: Học sinh

PPDH: Phương pháp dạy học

SGK: Sách giáo khoa

SKSS: Sức khỏe sinh sản

THCS: Trung học cơ sở

THPT: Trung học phổ thông

TNSP: Thực nghiệm sư phạm

VII

DANH MỤC BẢNG BIỂU

Bảng 1.1. Các lĩnh vực kiến thức được GV tích hợp trong chương trình dạy học... 14

Bảng 1.2. Mức độ liên hệ các kiến thức khác ngoài nội dung bài học ...................... 15

Bảng 2.1. Bảng phân công nhiệm vụ ............................................................................. 50

Bảng 2.2. Bảng kế hoạch dạy học .................................................................................. 51

Bảng 2.3. Bảng tiến trình dạy học chủ đề...................................................................... 52

Bảng 3.1. Bảng kết quả khảo sát thực nghiệm.............................................................. 80

DANH MỤC HÌNH VẼ

Hình 1.1. Sơ đồ xương cá...................................................................................................6

Hình 1.2. Sơ đồ mạng nhện................................................................................................7

1

MỞ ĐẦU

1. Lý do chọn đề tài

Trong thời đại công nghiệp hóa hiện đại hóa hiện nay, đất nước ta phát triển

không ngừng về mọi mặt. Ngành giáo dục nước ta cũng có nhiều đổi mới vượt bậc

trong đó sự đổi mới nội dung, phương pháp và phương tiện dạy học là nổi bậc hàng

đầu. Trên tinh thần nghị quyết 29 - NQ/TƯ về đổi mới căn bản, toàn diện GD - ĐT,

sau khi Quốc Hội thông qua nêu rõ: “Tiếp tục đổi mới mạnh mẽ phương pháp dạy và

học theo hướng hiện đại; phát huy tính tích cực, chủ động, sáng tạo và vận dụng kiến

thức, kỹ năng của người học; khắc phục lối truyền thụ áp đặt một chiều, ghi nhớ máy

móc. Tập trung dạy cách học, cách nghĩ, khuyến khích tự học, tạo cơ sở để người học

tự cập nhật và đổi mới tri thức, kỹ năng, phát triển năng lực. Chuyển từ học chủ yếu

trên lớp sang tổ chức hình thức học tập đa dạng, chú ý các hoạt động xã hội, ngoại

khóa, nghiên cứu khoa học. Đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin và truyền thông

trong dạy và học” [1]. Có thể nói cốt lõi của đổi mới dạy và học là hướng tới hoạt

động học tập chủ động.

Thực tế hiện nay cho thấy nền giáo dục nước ta vẫn chưa phát huy được hết

năng lực của HS. Nhiều HS còn học một cách thụ động, GV vẫn truyền thụ một chiều

theo kiểu đọc chép, việc kiểm tra đánh giá chưa định hướng vào khả năng vận dụng

tri thức trong tình huống thực tiễn. Vì vậy sản phẩm đào tạo của giáo dục là những

con người mang tính thụ động, hạn chế khả năng sáng tạo, chưa đáp ứng được yêu

cầu ngày càng cao của xã hội và thị trường lao động.

Để đáp ứng được yêu cầu của xã hội, và nhu cầu thực tế đang đòi hỏi con

người phải giải quyết các tình huống trong cuộc sống thì DHTH là một định hướng

mang tính đột phá để đổi mới căn bản và toàn diện về nội dung và phương pháp giáo

dục. Ngày nay, nhiều nước trên thế giới đã áp dụng thành công phương pháp DHTH

tiêu biểu như: Singapore, Úc, Anh, Mỹ, Đức, Thụy Điển... Ở Việt Nam, theo nhiều

nghiên cứu về thực trạng dạy học tích hợp của GV cho thấy đa số các GV cũng đã

tiến hành các tiết DHTH nhưng vẫn còn khá mới mẻ và nhiều khó khăn trong việc

xây dựng các chủ đề tích hợp.

Bên cạnh giáo dục thì công nghiệp điện cũng là một trong những ngành công

nghiệp cốt lõi để phát triển đất nước. Với tiềm năng lớn và được quan tâm khai thác