Thư viện tri thức trực tuyến
Kho tài liệu với 50,000+ tài liệu học thuật
© 2023 Siêu thị PDF - Kho tài liệu học thuật hàng đầu Việt Nam
Xây dựng và sử dụng giáo trình điện tử “Bản đồ học” trong các trường Đại học Sư phạm Miền núi phía Bắc
Nội dung xem thử
Mô tả chi tiết
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƢỜNG ĐẠI HỌC SƢ PHẠM HÀ NỘI
ĐỖ VŨ SƠN
XÂY DỰNG VÀ SỬ DỤNG
GIÁO TRÌNH ĐIỆN TỬ “BẢN ĐỒ HỌC”
TRONG CÁC TRƢỜNG ĐẠI HỌC SƢ PHẠM
MIỀN NÚI PHÍA BẮC
Chuyên ngành: Lý luận và Phƣơng pháp dạy học bộ môn Địa lí
Mã số: 62.14.10.06
LUẬN ÁN TIẾN SĨ GIÁO DỤC HỌC
NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC:
1. PGS.TS Nguyễn Trọng Phúc
2. PGS.TS Nguyễn Trần Cầu
HÀ NỘI – NĂM 2011
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƢỜNG ĐẠI HỌC SƢ PHẠM HÀ NỘI
ĐỖ VŨ SƠN
XÂY DỰNG VÀ SỬ DỤNG
GIÁO TRÌNH ĐIỆN TỬ “BẢN ĐỒ HỌC”
TRONG CÁC TRƢỜNG ĐẠI HỌC SƢ PHẠM
MIỀN NÚI PHÍA BẮC
LUẬN ÁN TIẾN SĨ GIÁO DỤC HỌC
HÀ NỘI – NĂM 2011
i
LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu
của riêng tôi. Các số liệu, kết quả nghiên cứu nêu
trong luận án là trung thực và chưa từng được ai công
bố trong bất kì công trình nào
Tác giả luận án
Đỗ Vũ Sơn
ii
LỜI CẢM ƠN
Tôi xin trân trọng cảm ơn Ban Giám hiệu, Phòng Sau Đại học, các phòng
ban chức năng của Trường Đại học Sư phạm Hà Nội đã tạo cho tôi điều kiện
thuận lợi trong quá trình học tập nghiên cứu tại Trường và giúp tôi giải quyết
các thủ tục học tập.
Tôi xin trân trọng cảm ơn các thầy, cô giáo của Khoa Địa lí - Trường
Đại học Sư phạm Hà Nội đã nhiệt tình giảng dạy, hướng dẫn và đóng góp
những ý kiến quý báu cho tôi trong suốt quá trình học tập, nghiên cứu tại
Trường, tại Khoa.
Tôi xin cảm ơn sâu sắc tập thể thầy giáo hướng dẫn khoa học:
1. PGS. TS Nguyễn Trọng Phúc, Trường Đại học Sư phạm Hà Nội,
2. PGS.TS Nguyễn Trần Cầu, Viện Địa lí - Viện Khoa học và Công
nghệ Việt Nam,
đã tận tình hướng dẫn và tạo mọi điều kiện thuận lợi để tôi hoàn thành tốt
luận án.
Tôi xin trân trọng cảm ơn Ban Giám hiệu, các phòng ban chức năng và
Ban chủ nhiệm Khoa Địa lí của Trường Đại học Sư phạm - ĐHTN đã tạo
điều kiện thuận lợi, giúp đỡ tôi trong quá trình học tập, nghiên cứu.
Tôi xin chân thành cảm ơn các thầy, cô giáo, các đồng nghiệp, sinh
viên của Trường Đại học Sư phạm - ĐHTN, Trường Đại học Tây Bắc và một
số đơn vị liên kết đào tạo với Trường Đại học Sư phạm - ĐHTN đã hợp tác,
giúp đỡ tôi trong quá trình điều tra, khảo sát thực hiện một số bài thực
nghiệm, và một số nội dung liên quan đến đề tài luận án.
Trân trọng cảm ơn các các nhà khoa học đã đóng góp những ý kiến
quý báu để luận án được hoàn thiện hơn.
Tôi xin chân thành cảm ơn gia đình, người thân và bạn bè đã ủng hộ,
giúp đỡ và chia sẻ với tôi trong suốt quá trình thực hiện luận án.
Hà Nội, năm 2011
Tác giả luận án
iii
MỤC LỤC
MỞ ĐẦU............................................................................................................ 1
1. Lí do chọn đề tài........................................................................................... 1
2. Mục đích, nhiệm vụ nghiên cứu................................................................... 2
3. Đối tượng nghiên cứu và phạm vi nghiên cứu............................................. 3
4. Tổng quan về lịch sử nghiên cứu ................................................................. 3
5. Quan điểm nghiên cứu và phương pháp nghiên cứu ................................. 12
6. Những đóng góp mới của luận án.............................................................. 15
7. Cấu trúc của luận án................................................................................... 15
PHẦN NỘI DUNG ..........................................Error! Bookmark not defined.
Chương 1: CƠ SỞ LÍ LUẬN VÀ THỰC TIỄN CỦA ĐỀ TÀI NGHIÊN CỨU ......... 16
1.1. “Bản đồ học” trong chương trình đào tạo Cử nhân Sư phạm Địa lí
theo hệ thống tín chỉ .............................................................................. 16
1.1.1. Tổng quan về “Bản đồ học” ........................................................ 16
1.1.2. Một số Quy định đào tạo Đại học theo hệ thống tín chỉ ............. 19
1.1.3. Chương trình đào tạo Cử nhân Sư phạm Địa lí theo hệ thống
tín chỉ .......................................................................................... 21
1.1.4. Vị trí “Bản đồ học” trong Chương trình đào tạo Cử nhân Sư
phạm Địa lí theo hệ thống tín chỉ ............................................... 25
1.2. Một số vấn đề cơ bản trong dạy học ở bậc Đại học................................ 26
1.2.1. Khái niệm, đặc điểm quá trình dạy học Đại học ......................... 26
1.2.2. Mục đích dạy học ở Đại học........................................................ 26
1.2.3. Nhiệm vụ dạy học Đại học.......................................................... 27
1.2.4. Bản chất của quá trình dạy học Đại học...................................... 27
1.2.5. Phương pháp dạy học (PPDH) Đại học....................................... 28
1.2.6. Phương tiện dạy học Đại học ...................................................... 30
1.3. Giáo trình điện tử .................................................................................... 33
1.3.1. Quan niệm về giáo trình điện tử.................................................. 33
1.3.2. Yêu cầu cần có của giáo trình điện tử ......................................... 33
iv
1.3.3. Ý nghĩa của giáo trình điện tử..................................................... 34
1.4. Một số vấn đề cơ bản của đào tạo trực tuyến.......................................... 35
1.4.1. Khái niệm đào tạo trực tuyến ...................................................... 35
1.4.2. Các thành phần của đào tạo trực tuyến........................................ 37
1.4.3. Các chuẩn của đào tạo trực tuyến................................................ 38
1.5. Thực trạng dạy học “Bản đồ học” trong các trường Đại học Sư
phạm miền núi phía Bắc ........................................................................ 40
1.5.1. Tổng quan sinh viên ngành Địa lí ở các trường Đại học Sư
phạm miền núi phía Bắc ............................................................. 40
1.5.2. Đánh giá thực trạng học tập của SV và nhu cầu đổi mới
phương pháp dạy học................................................................... 43
1.6. Định hướng đổi mới phương pháp dạy học “Bản đồ học” ở các
trường Đại học Sư phạm miền núi phía Bắc ......................................... 45
1.6.1. Cơ sở khoa học của đổi mới phương pháp dạy học ở trường
Đại học Sư phạm ......................................................................... 45
1.6.2. Phương hướng, biện pháp cải tiến hình thức tổ chức và
phương pháp dạy học ở trường Đại học Sư phạm...................... 46
1.6.3. Định hướng dạy học “Bản đồ học” ở các trường Đại học Sư
phạm miền núi phía Bắc ............................................................. 49
1.7. Xác định mối quan hệ giữa các thành phần trong dạy học “Bản đồ
học” ở các trường Đại học Sư phạm miền núi phía Bắc ....................... 50
Kết luận Chương 1 .......................................................................................... 52
Chương 2: XÂY DỰNG VÀ SỬ DỤNG GIÁO TRÌNH ĐIỆN TỬ “BẢN ĐỒ HỌC”......53
2.1. Những vấn đề chung trong xây dựng giáo trình điện tử “Bản đồ học”....... 53
2.1.1. Mục tiêu xây dựng giáo trình điện tử “Bản đồ học” ................... 53
2.1.2. Tính chất của giáo trình điện tử “Bản đồ học” ............................. 54
2.1.3. Nguyên tắc xây dựng giáo trình điện tử “Bản đồ học”................. 55
2.1.4. Nhiệm vụ xây dựng giáo trình điện tử “Bản đồ học”.................. 55
2.1.5. Các tiêu chí xây dựng giáo trình điện tử “Bản đồ học” .............. 56
v
2.1.6. Một số phần mềm tin học dùng để xây dựng giáo trình điện tử
“Bản đồ học”................................................................................ 57
2.2. Xây dựng giáo trình điện tử “Bản đồ học” ............................................. 64
2.2.1. Đề cương giáo trình điện tử “Bản đồ học”.................................. 64
2.2.2. Xây dựng nội dung giáo trình điện tử “Bản đồ học”........................ 68
2.2.3. Xây dựng các “gói” nội dung “Bản đồ học” bằng phần mềm eXe... 92
2.2.4. Ứng dụng phần mềm Moodle xây dựng hệ thống quản lí và
các hoạt động dạy học trực tuyến cho giáo trình điện tử
“Bản đồ học” .............................................................................. 97
2.3. Sử dụng giáo trình điện tử “Bản đồ học”.............................................. 114
2.3.1. Đăng nhập hệ thống đào tạo trực tuyến “Bản đồ học”.............. 114
2.3.2. Một số hình thức tổ chức dạy học tích cực sử dụng giáo trình
điện tử “Bản đồ học” ................................................................ 118
2.4. So sánh phương thức đào tạo truyền thống và đào tạo trực tuyến “Bản
đồ học” ................................................................................................. 125
2.4.1. Mục đích so sánh hai phương thức đào tạo............................... 125
2.4.2. So sánh hai phương thức đào tạo .............................................. 126
2.4.3. Nhận xét đào tạo trực tuyến so với đào tạo truyền thống......... 129
Kết luận Chương 2 ........................................................................................ 132
Chương 3: THỰC NGHIỆM SƯ PHẠM............................................................ 133
3.1. Dạy học thực nghiệm ............................................................................ 133
3.1.1. Mục đích dạy học thực nghiệm ................................................. 133
3.1.2. Nguyên tắc tiến hành thực nghiệm............................................ 133
3.1.3. Nhiệm vụ thực nghiệm .............................................................. 134
3.1.4. Kịch bản dạy học thực nghiệm.................................................. 134
3.1.5. Tổ chức thực nghiệm................................................................. 139
3.1.6. Đánh giá kết quả thực nghiệm................................................... 141
vi
3.2. Khảo sát ý kiến chuyên gia, giảng viên, sinh viên về giáo trình điện
tử “Bản đồ học” và hiệu quả của phương pháp dạy học kết hợp ........ 146
3.2.1. Mục đích khảo sát...................................................................... 146
3.2.2. Đối tượng, hình thức khảo sát ................................................... 146
3.2.3. Tổng hợp kết quả khảo sát......................................................... 147
3.3.4. Kết luận sau khi khảo sát........................................................... 150
Kết luận Chương 3 ........................................................................................ 152
KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ........................................................................ 153
1. Kết luận .................................................................................................... 153
2. Kiến nghị.................................................................................................. 155
3. Hướng phát triển của đề tài...................................................................... 155
DANH MỤC CÁC CÔNG TRÌNH ĐÃ CÔNG BỐ....................................... 156
TÀI LIỆU THAM KHẢO ............................................................................. 158
PHẦN PHỤ LỤC........................................................................................... 166
vii
DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT
CAS Content Authoring System
(Hệ thống xây dựng nội dung bài giảng)
CNTT&TT Công nghệ Thông tin và Truyền thông
CNTT Công nghệ Thông tin
DHTT Dạy học trực tuyến
ĐHSP Đại học Sư phạm
ĐHTN Đại học Thái Nguyên
eXe E-Learning XHTML Editor
(Tên phần mềm)
GIS Geography Information System (Hệ thông tin Địa lí)
GPS Global Positioning System (Hệ thống định vị toàn cầu)
GTĐT Giáo trình điện tử
GV Giảng viên
HTML Hypertext Markup Language (Ngôn ngữ liên kết siêu văn bản)
HV Học viên
ISO International Organization for Standardization
(Tổ chức tiêu chuẩn quốc tế)
LCMS Learning Content Management System
(Hệ thống quản lý nội dung học tập)
LMS Learning Management System (Hệ thống quản lý học tập)
MCQ Multiple choise questions (Câu hỏi nhiều lựa chọn)
Moodle Modular Object-Oriented Dynamic Learning Environment
(Tên phần mềm)
NCKH Nghiên cứu khoa học
NH Người học
Nxb Nhà xuất bản
NVSP Nghiệp vụ sư phạm
viii
PPDH Phương pháp dạy học
RS Remote Sensing (Viễn thám)
SCORM
Sharable Content Object Reference Model
(Tập hợp các tiêu chuẩn và các mô tả cho một chương trình Đào
tạo trực tuyến dựa vào website)
SGK Sách giáo khoa
SV Sinh viên
THPT Trung học phổ thông
UNESCO
United Nations Educational Scientific and Cultural Organization
(Tổ chức Giáo dục, Khoa học và Văn hóa Thế giới)
UTM Universal Transverse Mercator (Tên phép chiếu bản đồ)
VLVH Vừa làm vừa học
XML Extensible Markup Language
(Ngôn ngữ đánh dấu mở rộng)
ix
DANH MỤC CÁC BẢNG
Bảng 1.1. Chương trình khung đào tạo Cử nhân Sư phạm Địa lí .......................... 23
Bảng 1.2. Tổng hợp số liệu SV Trường Đại học sư phạm - ĐHTN....................... 40
Bảng 1.3. Tổng hợp số liệu SV lớp VLVH Trường ĐHSP - ĐHTN tại tỉnh Hòa Bình ... 41
Bảng 1.4. Tổng hợp số liệu SV VLVH Trường ĐHSP- ĐHTN tại tỉnh Bắc Giang 41
Bảng 1.5. Tổng hợp số liệu SV lớp VLVH Trường Đại học Sư phạm- ĐHTN tại
tỉnh Hà Giang ...................................................................................... 41
Bảng 1.6. Tổng hợp số liệu SV Trường Đại học Tây Bắc .................................... 41
Bảng 1.7. Tổng hợp số liệu các trường được khảo sát.......................................... 42
Bảng 1.8. Kết quả điều tra về phương pháp học của SV ngành Địa lí ................... 44
Bảng 2.1. Danh sách một số iDevice thường sử dụng trong eXe.......................... 59
Bảng 2.2. Cấu trúc chương trình “Bản đồ học” ................................................... 64
Bảng 2.3. Đề cương giáo trình điện tử “Bản đồ học” ........................................... 65
Bảng 2.4. Sự tương ứng giữa sắc màu và bước sóng............................................ 87
Bảng 2.5. Ưu điểm, hạn chế của diễn đàn ......................................................... 105
Bảng 2.6. Nội dung các diễn đàn ...................................................................... 105
Bảng 2.7. Ưu điểm và hạn chế của công cụ “Chat” ........................................... 108
Bảng 2.8. Phân phối câu hỏi theo thang năng lực .............................................. 110
Bảng 2.9. Hệ thống chủ đề (câu hỏi)................................................................. 113
Bảng 2.10. So sánh những vấn đề chung của 2 phương thức đào tạo .................. 126
Bảng 2.11. Một số ví dụ về so sánh dạy học “Hệ thống các khái niệm trong Bản đồ học”
bằng hai phương thức: đào tạo truyền thống và đào tạo trực tuyến............... 127
Bảng 3.1. Kịch bản dạy học kết hợp (Chương 3)............................................... 135
Bảng 3.2. Số lượng SV thực nghiệm theo đơn vị đào tạo................................... 139
Bảng 3.3. Thống kê điểm (số) của lớp thực nghiệm và đối chứng ...................... 141
Bảng 3.4. Thống kê điểm (chữ) của lớp thực nghiệm và đối chứng ................... 142
Bảng 3.5. Phần trăm SV đạt từ điểm Xi trở xuống trên tổng số SV .................... 142
Bảng 3.6. Tổng hợp ý kiến chuyên gia, GV, giáo viên THPT đánh giá giáo trình
điện tử “Bản đồ học”.......................................................................... 147
Bảng 3.7. Tổng hợp ý kiến SV đánh giá giáo trình điện tử “Bản đồ học”............ 148
Bảng 3.8. Tự đánh giá của SV trước và sau khi học “Bản đồ học” ..................... 149
x
DANH MỤC CÁC HÌNH
Hình 1.1. Phân loại các phương tiện dạy học ................................................. 31
Hình 1.2. Các mức độ kết hợp DHTT với dạy học truyền thống ................... 49
Hình 1.3. Sơ đồ mối quan hệ giữa các thành phần trong dạy học “Bản đồ học” .. 50
Hình 2.1. Giao diện eXe.................................................................................. 56
Hình 2.2. Giao diện trang hoạt động của Moodle........................................... 58
Hình 2.3. Giao diện của PowerPoint .............................................................. 61
Hình 2.4. Các phần tử đồ họa cấu tạo kí hiệu bản đồ ..................................... 69
Hình 2.5. Kích cỡ ............................................................................................ 69
Hình 2.6. Hướng.............................................................................................. 69
Hình 2.7. Màu sắc ........................................................................................... 70
Hình 2.8. Độ sáng............................................................................................ 70
Hình 2.9. Mô hình kí hiệu hình học ................................................................ 74
Hình 2.10. Mô hình kí hiệu tượng trưng......................................................... 74
Hình 2.11. Mô hình kí hiệu tượng hình .......................................................... 74
Hình 2.12. Mẫu bản đồ sử dụng kí hiệu véctơ................................................ 77
Hình 2.13. Mô hình kí hiệu “băng tải”............................................................ 77
Hình 2.14. Mẫu bản đồ sử dụng phương pháp nền chất lượng....................... 79
Hình 2.15. Mẫu bản đồ sử dụng phương pháp vùng phân bố......................... 79
Hình 2.16. Mẫu bản đồ sử dụng phương pháp chấm điểm............................. 82
Hình 2.17 . Mẫu bản đồ sử dụng phương pháp đường đẳng trị (đường đẳng cao) 82
Hình 2.18. Mẫu bản đồ sử dụng phương pháp biểu đồ định vị ...................... 84
Hình 2.19. Mẫu bản đồ sử dụng phương pháp bản đồ biểu đồ....................... 84
Hình 2.20. Mẫu bản đồ sử dụng phương pháp đồ giải.................................... 84
Hình 2.21. Tổng hợp màu theo phương pháp cộng màu ................................ 88
Hình 2.22. Tổng hợp màu theo phương pháp trừ màu.................................... 88
Hình 2.23. Độ sáng của chữ............................................................................ 91
Hình 2.24. Độ rộng của chữ............................................................................ 91
Hình 2.25. Giao diện “Mục tiêu” Chương 3 ................................................... 92
xi
Hình 2.26. Thay đổi vị trí nhánh..................................................................... 93
Hình 2.27. Giao diện “cây” đề cương Chương 3 ............................................ 94
Hình 2.28. Giao diện nhập nội dung dạng văn bản......................................... 95
Hình 2.29. Giao diện một trang văn bản trong eXe ........................................ 95
Hình 2.30. Giao diện nhập văn bản và hình ảnh............................................. 96
Hình 2.31. Giao diện một trang văn bản có hình ảnh trong eXe .................... 96
Hình 2.32. Giao diện Tóm tắt nội dung giáo trình “Bản đồ học”................... 98
Hình 2.33. Giao diện cửa sổ “Kết nạp HV”.................................................... 98
Hình 2.34. Giao diện phân loại các nhóm SV trong khoá học ....................... 99
Hình 2.35. Giao diện quản lý SV theo danh sách lớp..................................... 99
Hình 2.36. Giao diện tải gói (SCORM) lên hệ thống Moodle...................... 101
Hình 2.37. Liên kết giữa một số trang (Slide) trong bài giảng điện tử “Biểu thị
địa hình trên bản đồ”........................................................................ 102
Hình 2.38. Giao diện thêm một tài nguyên................................................... 104
Hình 2.39. Danh sách tài liệu........................................................................ 104
Hình 2.40. Giao diện tạo lập diễn đàn học tập.............................................. 107
Hình 2.41. Hoạt động của diễn đàn học tập.................................................. 107
Hình 2.42. Giao diện tạo lập phòng chat....................................................... 107
Hình 2.43. Giao diện cập nhật đề thi............................................................. 112
Hình 2.44. Giao diện bài kiểm tra tín chỉ 1................................................... 112
Hình 2.45. Kết quả kiểm tra trắc nghiệm khách quan .................................. 112
Hình 2.46. Biểu đồ tổng hợp kết quả điểm của SV ...................................... 114
Hình 2.47. Giao diện đăng ký tài khoản mới ................................................ 115
Hình 2.48. Giao diện cập nhật hồ sơ cá nhân HV......................................... 115
Hình 2.49. Xác nhận tài khoản qua E-mail................................................... 115
Hình 2.50. Sơ đồ hướng dẫn sử dụng GTĐT “Bản đồ học”......................... 117
Hình 2.51. Một số ý kiến trong diễn đàn về “Tỉ lệ bản đồ số” ..................... 119
Hình 2.52. Sơ đồ dạy học theo phương pháp hợp tác................................... 120
Hình 2.53. Sơ đồ dạy học theo phương pháp phân hóa ................................ 121
xii
Hình 2.54. Sơ đồ tuyến tính dạy học chương trình hoá ................................ 122
Hình 2.55. Sơ đồ dạy học tuyến tính “Tìm hiểu phép chiếu bản đồ” ........... 124
Hình 3.1. Biểu đồ biểu thị tổng số SV đạt điểm kết thúc học phần theo thang
điểm chữ của lớp thực nghiệm và lớp đối chứng ............................ 143
Hình 3.2. Biểu đồ tần xuất luỹ tích biểu thị điểm kết thúc học phần của SV
lớp thực nghiệm và lớp đối chứng................................................... 143
Hình 3.3. Giao diện trang khảo sát ý kiến SV trên Internet ......................... 150