Thư viện tri thức trực tuyến
Kho tài liệu với 50,000+ tài liệu học thuật
© 2023 Siêu thị PDF - Kho tài liệu học thuật hàng đầu Việt Nam
Xây dựng và sử dụng bài tập có nội dung thực tế trong dạy học phần “quang hình học”- vật lí 11 nhằm phát triển năng lực vật lí cho học sinh
Nội dung xem thử
Mô tả chi tiết
ĐẠI HỌC ĐÀ NẴNG
TRƢỜNG ĐẠI HỌC SƢ PHẠM
TRẦN CÔNG CƢỜNG
XÂY DỰNG VÀ SỬ DỤNG BÀI TẬP CÓ NỘI DUNG
THỰC TẾ TRONG DẠY HỌC PHẦN “QUANG HÌNH
HỌC” - VẬT LÍ 11 NHẰM PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC
VẬT LÍ CHO HỌC SINH
LUẬN VĂN THẠC SĨ
LÝ LUẬN VÀ PPDH BỘ MÔN VẬT LÍ
Đà Nẵng – Năm 2020
ĐẠI HỌC ĐÀ NẴNG
TRƢỜNG ĐẠI HỌC SƢ PHẠM
TRẦN CÔNG CƢỜNG
XÂY DỰNG VÀ SỬ DỤNG BÀI TẬP CÓ NỘI DUNG
THỰC TẾ TRONG DẠY HỌC PHẦN “QUANG HÌNH
HỌC” - VẬT LÍ 11 NHẰM PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC
VẬT LÍ CHO HỌC SINH
Ngành: Lý luận và PPDH Bộ môn Vật lí
Mã số: 8.14.01.11
NGƢỜI HƢỚNG DẪN KHOA HỌC:
PGS.TS. NGUYỄN BẢO HOÀNG THANH
Đà Nẵng – Năm 2020
IV
INFORMATION OF MASTER THESIS
BUILDING AND USING EXERCISES WITH PRACTICAL CONTENT IN
TEACHING THE “GEOMETRICAL OPTICS” PHYSICS 11 TO PROMOTE
STUDENTS’ PHYSICAL ABILITY
Major: Theory and Methodology of Physics Teaching
Full name of Master student: Tran Cong Cuong
Supervisor: Assoc.Prof, Ph.D. Nguyen Bao Hoang Thanh
Training Facility: University of Education - Đa Nang University
Summary
1. Research results
The thesis has studied the following issues:
- Presenting rationale and practicality about physical exercises with real
content.
- Presenting rationale about teaching in order to develop physical abilities, the
criterion table evaluates them through a system of 17 behavioral indexes.
- Investigating current situations of teaching physical exercises “Geometrical Optics”
- Physics 11 at some high schools and assess Five present exercise systems of
behavioral index.
- Proposing a construction process, building 36 exercises and orientations for
using physical exercises with practical content of Geometry Optics to develop physical
capacity for students.
- Designing 4 teaching processes for part of " Geometrical Optics " - Physics
11, using practical content exercises to assess students' physical competencies.
- Conducting pedagogical experiments, analysis and evaluation of experimental
results show that students have exposed, formed and developed elements of physical
competencies.
2. Scientific and practical significance of the research
VI
DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT
STT Chữ viết tắt Viết đầy đủ
1. PPDH Phương pháp dạy học
2. BTVL Bài tập vật lí
3 NL Năng lực
4. ĐC Đối chứng
5. GV Giáo viên
6. GQVĐ Giải quyết vấn đề
7. HS Học sinh
8. HV Hành vi
9. TNSP Thực nghiệm sư phạm
10. GQVĐ Giải quyết vấn đề
11. VĐ Vấn đề
12. NXB Nhà xuất bản
13. PHT Phiếu học tập
14. THPT Trung học phổ thông
15. SGK Sách giáo khoa
16. ƯDKT Ứng dụng kĩ thuật
17. BTCNDTT Bài tập có nội dung thực tế
18. GDĐT Giáo dục đào tạo
VII
DANH MỤC CÁC BẢNG
Số hiệu
bảng
Tên bảng Trang
Bảng 1.1
biểu hiện cụ thể của năng lực vật lí (Chương trình giáo dục
phổ thông môn Vật lí theo Thông tư số32/2018/TT-BGDĐT
ngày 26 tháng 12 năm 2018 của Bộ trưởng Bộ Giáo dục và
Đào tạo)
6
Bảng 1.2 Danh sách các hệ thống bài tập đã tiến hành phân tích 15
Bảng 1.3
Bảng khảo sát các hệ thống bài tập phần quang hình học hiện
hành theo các chỉ số hành vi 16
Bảng 1.4
Thực trạng sử dụng bài tập vật lí của giáo viên giảng dạy môn
vật lí tại một số trường THPT trên địa bàn tỉnh Quảng Ngãi
và tỉnh Quảng Trị (23 giáo viên)
19
Bảng 1.5
Thực trạng học vật lí của học sinh tại một số trường THPT
trên địa bàn tỉnh Quảng Ngãi, tỉnh Quảng Trị (690 học sinh) 23
Bảng 2.1
Bảng tổng hợp hệ thống bài tập đã xây dựng theo các chỉ số
hành vi năng lực vật lí 31
Bảng 3.1 Bảng số liệu HS thực nghiệm và đối chứng 92
Bảng 3.2
Bảng số liệu nhóm HS được chọn để quan sát sự phát triển
NL 92
Bảng 3.3 Kết quả thực hiện nhiệm vụ 1 (bài: Khúc xạ ánh sáng) 99
Bảng 3.4 Kết quả thực hiện nhiệm vụ 2 (Bài tập Thấu kính) 100
Bảng 3.5
Kết quả thực hiện nhiện vụ 3 (Bài thực hành đo tiêu cự thấu
kính) 101
Bảng 3.6 Kết quả thực hiện nhiệm vụ 4 ( Bài ôn tập) 102
Bảng 3.7
Bảng tổng hợp điểm số các hành vi thông qua các nhiệm vụ
của HS Phạm Võ Dĩ Hào 103
Bảng 3.8
Bảng tổng hợp điểm số các hành vi thông qua các nhiệm vụ
của HS Lê Thanh Đức
103
Bảng 3.9
Bảng tổng hợp điểm số các hành vi thông qua các nhiệm vụ
của HS Lương Thị Nhi 104
Bảng 3.10
Bảng tổng hợp điểm số các hành vi thông qua các nhiệm vụ
của HS Huỳnh Thái Dương 105
VIII
Bảng 3.11
Bảng tổng hợp điểm số các hành vi thông qua các nhiệm vụ
của HS Phù Thị Kim Thạnh 106
Bảng 3.12
Bảng tổng hợp điểm số các hành vi thông qua các nhiệm vụ
của HS Phạm Thị Minh Anh 106
Bảng 3.13
Bảng tổng hợp điểm số các hành vi thông qua các nhiệm vụ
của HS Phạm Thị Mỹ Huệ
107
Bảng 3.14
Bảng tổng hợp điểm số các hành vi thông qua các nhiệm vụ
của HS Lê Thị Trúc 108
Bảng 3.15
Bảng tổng hợp điểm số các hành vi thông qua các nhiệm vụ
của HS Trương Mỹ Trang 109
Bảng 3.16
Bảng tổng hợp điểm số các hành vi thông qua các nhiệm vụ
của nhóm học sinh trung bình, yếu
110
Bảng 3.17
Bảng tổng hợp điểm số các hành vi thông qua các nhiệm vụ
của nhóm học sinh khá 110
Bảng 3.18
Bảng tổng hợp điểm số các hành vi thông qua các nhiệm vụ
của nhóm học sinh giỏi
111
Bảng 3.19 Bảng kết quả tổng hợp bài kiểm tra 1 tiết 112
Bảng 3.20 Bảng phân phối tần suất bài kiểm tra 1 tiết 113
IX
DANH MỤC CÁC HÌNH VẼ, SƠ ĐỒ, ĐỒ THỊ
Sô hiệu
hình vẽ, sơ
đồ, đồ thị
Tên hình vẽ, sơ đồ, đồ thị Trang
Hình 1.1 Sơ đồ mô tả quy trình chuyển giao bài tập trên máy tính 13
Hình 1.2 Sơ đồ mô tả quá trình làm bài tập trên máy tính 14
Hình 1.3
Biểu đồ phân bố số lượng bài tập theo các chỉ số hành vi của hệ
thống HT1
16
Hình 1.4
Biểu đồ phân bố số lượng bài tập theo các chỉ số hành vi của hệ
thống HT2
17
Hình 1.5
Biểu đồ phân bố số lượng bài tập theo các chỉ số hành vi của hệ
thống HT3
17
Hình 1.6
Biểu đồ phân bố số lượng bài tập theo các chỉ số hành vi của hệ
thống HT4
17
Hình 1.7
Biểu đồ phân bố số lượng bài tập theo các chỉ số hành vi của hệ
thống HT5
18
Hình 1.8
Biểu đồ phân bố số lượng bài tập theo các chỉ số hành vi của cả
5 hệ thống
18
Hình 1.9
Biểu đồ tỉ lệ % số lượng bài tập của cả 5 hệ thống theo các
chỉ số hành vi
18
Hình 1.10 Các biểu đồ kết quả khảo sát học GV 22
Hình 1.11 Các biểu đồ kết quả khảo sát học HS 24
Hình 2.1 Sơ đồ cấu trúc và nội dung phần Quang hình học 28
Hình 2.2
Biểu đồ phân bố số lượng bài tập theo các chỉ số hành vi của
hệ thống bài tập được xây dựng
31
Hình 3.1 Không gian lớp thực nghiệm bài “Kính thiên văn” 94
Hình 3.2
Hình ảnh mái nhà khi nhìn bằng mắt thường và khi nhìn bằng
ống nhòm do học sinh chế tạo
94
Hình 3.3
Hình ảnh cột phát sóng khi nhìn bằng mắt thường và khi nhìn
qua ống nhòm do học sinh chế tạo
95
Hình 3.4 Không gian lớp thực nghiệm bài “Khúc xạ ánh sáng” 95
Hình 3.5 Hình ảnh hoạt động nhóm chế tạo Ống nhòm 96
Hình 3.6 Biểu đồ mô tả mức độ phát triển NL vật lí của HS Hào 103
Hình 3.7 Biểu đồ mô tả mức độ phát triển NL vật lí của HS Đức 104
Hình 3.8 Biểu đồ mô tả mức độ phát triển NL vật lí của HS Nhi 104
Hình 3.9 Biểu đồ mô tả mức độ phát triển NL vật lí của HS Dương 105
X
Hình 3.10 Biểu đồ mô tả mức độ phát triển NL vật lí của HS Thạnh 106
Hình 3.11
Biểu đồ mô tả mức độ phát triển NL vật lí của HS Minh Anh
107
Hình 3.12 Biểu đồ mô tả mức độ phát triển NL vật lí của HS Mỹ Huệ 108
Hình 3.13 Biểu đồ mô tả mức độ phát triển NL vật lí của HS Trúc 108
Hình 3.14 Biểu đồ mô tả mức độ phát triển NL vật lí của HS Trang 109
Hình 3.15
Biểu đồ mô tả mức độ phát triển NL vật lí của nhóm HS
trung bình, yếu
110
Hình 3.16
Biểu đồ mô tả mức độ phát triển NL vật lí của nhóm HS Khá
111
Hình 3.17
Biểu đồ mô tả mức độ phát triển NL vật lí của nhóm HS giỏi
112
Hình 3.18 Đồ thị mô tả phân phối tần suất bài kiểm tra 1 tiết 113
XI
LỜI CAM ĐOAN .................................................................................................I
LỜI CẢM ƠN.....................................................................................................II
DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT...............................................................VI
DANH MỤC CÁC BẢNG .............................................................................. VII
DANH MỤC CÁC HÌNH VẼ, SƠ ĐỒ, ĐỒ THỊ............................................IX
MỞ ĐẦU .............................................................................................................. 1
1. Lý do chọn đề tài.....................................................................................................1
2. Tổng quan về vấn đề nghiên cứu ............................................................................2
3. Mục tiêu nghiên cứu................................................................................................3
4. Giả thuyết khoa học ................................................................................................3
5. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu...........................................................................3
6. Nhiệm vụ nghiên cứu ..............................................................................................3
7. Phương pháp nghiên cứu.........................................................................................4
8. Đóng góp của đề tài.................................................................................................4
9. Cấu trúc luận văn ....................................................................................................4
CHƢƠNG 1 CƠ SỞ LÍ LUẬN VÀ THỰC TIỄN CỦA VIỆC XÂY DỰNG
VÀ SỬ DỤNG BÀI TẬP CÓ NỘI DUNG THỰC TẾ TRONG DẠY
HỌC NHẰM PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC VẬT LÍ CHO HỌC SINH.......... 5
1.1. Năng lực ..............................................................................................................5
1.1.1. Khái niệm......................................................................................................5
1.1.2. Phân loại năng lực.........................................................................................5
1.1.3. Năng lực vật lí...............................................................................................5
1.2. Bài tập vật lí........................................................................................................8
1.2.1. Khái niệm về bài tập vật lí............................................................................8
1.2.2. Vai trò của bài tập vật lí................................................................................8
1.2.3. Phân loại bài tập vật lí ..................................................................................8
1.2.4. Bài tập vật lí định hướng phát triển năng lực ...............................................9
1.3. Bài tập vật lí có nội dung thực tế ....................................................................11
1.3.1. Khái niệm bài tập vật lí có nội dung thực tế...............................................11
1.3.2. Vai trò của bài tập vật lí có nội dung thực tế trong quá trình dạy học .......11
1.3.3. Quy trình xây dựng bài tập có nội dung thực tế nhằm phát triển năng lực
vật lí cho học sinh. ................................................................................................11
1.3.4. Nguyên tắc sử dụng bài tập có nội dung thực tế.........................................11
1.3.5. Định hướng sử dụng ...................................................................................12
1.3.6. Phương thức chuyển giao bài tập................................................................13
1.4. Cơ sở thực tiễn..................................................................................................14
XII
1.4.1. Mục đích khảo sát.......................................................................................14
1.4.2. Nội dung khảo sát .......................................................................................14
1.4.3. Phương pháp khảo sát.................................................................................14
1.4.4. Đối tượng khảo sát......................................................................................15
1.4.5. Kết quả khảo sát..........................................................................................15
1.2.6. Đề xuất biện pháp khắc phục......................................................................25
KẾT LUẬN CHƢƠNG 1.................................................................................. 26
CHƢƠNG 2 XÂY DỰNG VÀ SỬ DỤNG BÀI TẬP CÓ NỘI DUNG THỰC
TẾ TRONG DẠY HỌC PHẦN “QUANG HÌNH HỌC” - VẬT
LÍ 11 NHẰM PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC VẬT LÍ CHO HỌC SINH....... 27
2.1. Tổng quan phần “Quang hình học”-Vật lí 11-THPT...................................27
2.1.1. Giới thiệu chung .........................................................................................27
2.1.2. Vị trí phần “Quang hình học”-Vật lí 11-THPT ..........................................27
2.1.3. Nhiệm vụ.....................................................................................................28
2.1.4. Mục tiêu về chuẩn kiến thức và kỹ năng ....................................................29
2.2. Hệ thống bài tập có nội dung thực tế phần “Quang hình học”-Vật lí 11....31
2.2.1. Bài tập về khúc xạ, phản xạ ánh sáng.........................................................32
2.2.2. Bài tập về lăng kính ....................................................................................35
2.2.3. Bài tập về thấu kính mỏng ..........................................................................38
2.2.4. Bài tập về các dụng cụ quang học bổ trợ cho mắt ......................................44
2.2.5. Bài tập về mắt .............................................................................................45
2.3. Sử dụng hệ thống bài tập có nội dung thực tế phần “Quang hình học”-Vật
lí 11 nhằm phát triển năng lực vật lí của học sinh. ..............................................49
2.3.1. Định hướng sử dụng hệ thống bài tập đã xây dựng....................................49
2.3.2. Tiến trình dạy học sử dụng bài tập có nội dung thực tế trong tiết dạy hình
thành kiến thức......................................................................................................50
2.3.3. Tiến trình dạy học sử dụng bài tập có nội dung thực tế trong tiết bài tập ..62
2.3.4. Tiến trình dạy học sử dụng bài tập có nội dung thực tế trong tiết ôn tập. ..71
KẾT LUẬN CHƢƠNG 2.................................................................................. 90
CHƢƠNG 3 THỰC NGHIỆM SƢ PHẠM..................................................... 92
3.1. Mục đích, nhiệm vụ TNSP...............................................................................92
3.1.1. Mục đích TNSP ..........................................................................................92
3.1.2. Nhiệm vụ TNSP..........................................................................................92
3.2. Đối tƣợng và phƣơng pháp TNSP ..................................................................92
3.2.1. Đối tượng TNSP .........................................................................................92
3.2.2. Phương pháp TNSP ....................................................................................92
XIII
3.3. Nội dung TNSP.................................................................................................93
3.4. Quy trình TNSP................................................................................................93
3.5. Tiến hành TNSP ...............................................................................................94
3.6. Những thuận lợi và khó khăn trong quá trìnhTNSP....................................96
3.6.1. Thuận lợi.....................................................................................................96
3.6.2. Khó khăn.....................................................................................................96
3.6.3. Biện pháp khắc phục và bài học kinh nghiệm............................................97
3.7. Kết quả TNSP...................................................................................................97
3.7.1. Công cụ và cách thức đánh giá ...................................................................97
3.7.2. Kết quả định tính.........................................................................................97
3.7.3. Kết quả định lượng đánh giá năng lực vật lí...............................................98
KẾT LUẬN CHƢƠNG 3................................................................................ 114
KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ................................................................. 115
TÀI LIỆU THAM KHẢO .............................................................................. 118
PHỤ LỤC 1. HỆ THỐNG BÀI TẬP QUANG HÌNH HỌC THEO HƢỚNG
PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC VẬT LÍ............................................................PL1
PHỤ LỤC 2. BẢNG THAM CHIẾU 5 HỆ THỐNG BÀI TẬP THEO PL17
CHỈ SỐ HÀNH VI........................................................................................PL58
PHỤ LỤC 3. PHIẾU ĐIỀU TRA GIÁO VIÊN.........................................PL59
PHỤ LỤC 4. PHIẾU ĐIỀU TRA HỌC SINH...........................................PL61
PHỤ LỤC 5. MỘT SỐ HÌNH ẢNH LỚP TNSP.......................................PL62
PHỤ LỤC 6. PHIẾU ĐÁNH GIÁ NĂNG LỰC ........................................ PL63
PHỤ LỤC 7. MỘT SỐ HÌNH ẢNH PHIẾU HỌC TẬP ......................... PL67