Xây dựng kế hoạch bài dạy chủ đề tích hợp “khoa học về vỏ trái đất – carbon – nguồn hydrocarbon thiên nhiên” trong môn khoa học tự nhiên ở bậc trung học cơ sở theo chương trình gdpt mới

ĐẠI HỌC ĐÀ NẴNG

TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM

KHOA HÓA HỌC

----------

LÊ ĐỨC ANH VŨ

XÂY DỰNG KẾ HOẠCH BÀI DẠY CHỦ ĐỀ TÍCH HỢP

“KHOA HỌC VỀ VỎ TRÁI ĐẤT – CARBON –

NGUỒN HYDROCARBON THIÊN NHIÊN”

TRONG MÔN KHOA HỌC TỰ NHIÊN Ở BẬC

TRUNG HỌC CƠ SỞ THEO CHƯƠNG TRÌNH GDPT MỚI

KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP

CỬ NHÂN SƯ PHẠM

Đà Nẵng, 5/2022

ĐẠI HỌC ĐÀ NẴNG

TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM

KHOA HÓA HỌC

----------

ĐỀ TÀI:

XÂY DỰNG KẾ HOẠCH BÀI DẠY CHỦ ĐỀ TÍCH HỢP

“KHOA HỌC VỀ VỎ TRÁI ĐẤT –

CARBON – NGUỒN HYDROCARBON THIÊN NHIÊN”

TRONG MÔN KHOA HỌC TỰ NHIÊN Ở BẬC

TRUNG HỌC CƠ SỞ THEO CHƯƠNG TRÌNH GDPT MỚI

KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP

CỬ NHÂN SƯ PHẠM

Sinh viên thực hiện : Lê Đức Anh Vũ

Lớp : 18SHH

Giảng viên hướng dẫn : TS. Trần Đức Mạnh

Đà Nẵng, 5/2022

SVTH: Lê Đức Anh Vũ

LỜI CẢM ƠN

Em xin gửi lời chân thành cảm ơn đến TS. Trần Đức Mạnh, người đã hướng

dẫn và tận tình chỉ bảo từ những ngày đầu tiên gợi ý đề tài đến việc định hướng nghiên

cứu, các bước tiếp cận thực tiễn dạy học, tìm kiếm những nguồn tài liệu đáng tin cậy

trong và ngoài nước. Thầy cũng đã hỗ trợ em rất nhiều về mặt pháp lý và phương pháp

trong suốt quá trình tiến hành khảo sát, điều tra, đánh giá và khảo nghiệm sư phạm,

hướng dẫn em cách xử lý và phân tích số liệu, giải quyết vấn đề, đưa ra nhận xét và

tìm ra hướng kết luận phù hợp để em có được một bài Khóa luận tốt nghiệp tốt nhất

và hoàn chỉnh nhất.

Em cũng xin bày tỏ lòng biết ơn tới Ban giám hiệu trường Đại học Sư phạm -

Đại học Đà Nẵng, Ban chủ nhiệm khoa Hoá học, các phòng ban trong nhà trường, các

thầy cô giáo trong khoa Hoá học đã luôn động viên, chỉ dẫn, đóng góp ý kiến và tạo

những điều kiện thuận lợi cho em trong suốt thời gian học tập và nghiên cứu.

Vì là lần đầu tiên thực hiện Khóa luận tốt nghiệp, trong quá trình thực hiện sẽ

có những sai sót là điều không thể tránh khỏi, vì vậy rất mong quý thầy cô sẽ đưa ra

những nhận xét và góp ý tận tâm để em có thể khắc phục những lỗi sai đó và tiếp tục

hoàn thiện đề tài nghiên cứu của mình. Một lần nữa xin cảm ơn thầy Trần Đức Mạnh

và quý thầy cô vì những nhận xét và góp ý quý giá mà các thầy cô đã dành cho em!

Đà Nẵng, ngày 10 tháng 05 năm 2022

Tác giả

Lê Đức Anh Vũ

SVTH: Lê Đức Anh Vũ

MỤC LỤC

LỜI CẢM ƠN

BẢNG CÁC THUẬT NGỮ VIẾT TẮT TRONG ĐỀ TÀI

DANH MỤC CÁC BẢNG BIỂU TRONG ĐỀ TÀI

MỞ ĐẦU: KHÁI QUÁT ĐỀ TÀI ................................................................................1

1. Tính cấp thiết của đề tài ..........................................................................................1

2. Mục tiêu đề tài..........................................................................................................1

3. Nhiệm vụ nghiên cứu ...............................................................................................1

4. Đối tượng nghiên cứu...............................................................................................2

5. Phạm vi nghiên cứu..................................................................................................3

6. Hiệu quả nghiên cứu ................................................................................................3

7. Nội dung chính.........................................................................................................4

8. Tổng quan các phương pháp nghiên cứu .................................................................6

CHƯƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ DẠY HỌC TÍCH HỢP

LĨNH VỰC KHOA HỌC TỰ NHIÊN.........................................................................8

1.1. Tổng quan khái niệm tích hợp...........................................................................8

1.1.1. Khái niệm “tích hợp” trong từ điển khoa học.................................................8

1.1.2. Khái quát khái niệm dạy học tích hợp ............................................................8

1.2. Cấu trúc dạy học tích hợp ................................................................................10

1.2.1. Khái niệm dạy học tích hợp:.........................................................................10

1.2.2. Sự cấp thiết phải tổ chức dạy học tích hợp:..................................................11

1.2.3. Các nguyên tắc tích hợp trong dạy học: .......................................................12

1.2.4. Các mức độ tích hợp trong dạy học..............................................................15

1.3. Các tiêu chí đánh giá các chủ đề dạy học tích hợp đã xây dựng ..................17

1.4. Sự cần thiết phải tổ chức dạy học tích hợp môn Khoa học tự nhiên ...........18

1.5. Tổ chức dạy học tích hợp bộ môn Khoa học tự nhiên theo Chương trình

GDPT tổng thể 2018.................................................................................................19

1.5.1. Yêu cầu cần đạt về phẩm chất và năng lực chung:.......................................20

1.5.2. Yêu cầu cần đạt về năng lực đặc thù: ...........................................................20

1.6. Tổ chức kiểm tra đánh giá năng lực trong dạy học tích hợp........................23

1.6.1. Khái quát về kiểm tra, đánh giá ....................................................................23

1.6.2. Mục tiêu đánh giá, kiểm tra trong dạy học tích hợp:....................................24

1.6.3. Phương pháp và công cụ kiểm tra, đánh giá năng lực của HS trong dạy học

tích hợp: ..................................................................................................................26

1.6.4. Quy trình tổ chức kiểm tra, đánh giá trong dạy học tích hợp:......................28

1.7. Kết luận chương 1 .............................................................................................28

SVTH: Lê Đức Anh Vũ

CHƯƠNG 2: XÂY DỰNG KẾ HOẠCH BÀI DẠY CHỦ ĐỀ TÍCH HỢP “KHOA

HỌC VỀ VỎ TRÁI ĐẤT – CARBON – CHU TRÌNH HYDROCARBON THIÊN

NHIÊN” ........................................................................................................................30

2.1. Khái quát chủ đề...................................................................................................30

2.1.1. Lý do lựa chọn chủ đề...................................................................................30

2.1.2. Xây dựng khái quát nội dung chủ đề ............................................................30

2.1.3. Xây dựng mô phỏng sách giáo khoa bộ môn Khoa học tự nhiên đối với chủ

đề:............................................................................................................................31

2.2. Xây dựng mục tiêu dạy học chủ đề “Khoa học về vỏ Trái đất – Carbon –

Nguồn hydrocarbon thiên nhiên”...........................................................................49

2.2.1. Về năng lực:..................................................................................................49

2.2.2. Về phẩm chất ................................................................................................50

2.3. Xây dựng kế hoạch bài dạy chủ đề “Khoa học về vỏ Trái đất – Carbon –

Nguồn hydrocarbon thiên nhiên”...........................................................................50

2.4. Kết luận chương 2 .............................................................................................82

CHƯƠNG 3: KHẢO NGHIỆM SƯ PHẠM .............................................................84

3.1. Mục đích của khảo nghiệm sư phạm...............................................................84

3.2. Phương pháp nghiên cứu..................................................................................84

3.2.1. Phương pháp nghiên cứu lý luận ..................................................................84

3.2.2. Phương pháp điều tra ....................................................................................84

3.2.3. Phương pháp khảo nghiệm sư phạm.............................................................84

3.2.4. Phương pháp thống kê ..................................................................................85

3.3. Nội dung nghiên cứu .........................................................................................85

3.4. Kết quả định lượng quy trình xây dựng chủ đề dạy học...............................85

3.4.1. Về các chủ đề dạy học tích hợp đã xây dựng ...............................................85

3.4.2. Về sự phù hợp giữa các chủ đề đã xây dựng so với thực tiễn kiến thức, năng

lực của HS...............................................................Error! Bookmark not defined.

3.5. Kết quả định lượng sự hứng thú của học sinh đối với bộ môn Khoa học tự

nhiên ..........................................................................................................................88

3.5.1. Về mức độ hứng thú của HS đối với môn Khoa học tự nhiên .....................88

3.5.2. Về ý kiến của HS môn Khoa học tự nhiên khó hay dễ.................................88

3.5.3. Về kiến thức bài học Khoa học tự nhiên được giáo viên truyền tải dễ hiểu, dễ

nắm bắt....................................................................................................................88

3.5.4. Về bài học Khoa học tự nhiên liên hệ với thực tế đời sống..........................89

3.5.5. Về HS giải thích được vấn đề thực tiễn dựa trên kiến thức Khoa học tự nhiên

................................................................................................................................89

SVTH: Lê Đức Anh Vũ

3.5.6. Về các thí nghiệm trong sách giáo khoa Khoa học tự nhiên được mô tả dễ

hiểu, gần gũi............................................................................................................90

3.6. Kết luận..............................................................................................................90

KẾT LUẬN ..................................................................................................................91

TÀI LIỆU THAM KHẢO...........................................................................................93

SVTH: Lê Đức Anh Vũ

BẢNG CÁC THUẬT NGỮ VIẾT TẮT TRONG ĐỀ TÀI

Viêt tắt Nghĩa của chữ viết tắt

CT Chương trình

GDPT Giáo dục phổ thông

CTGDPT Chương trình giáo dục phổ thông

GD Giáo dục

GD&ĐT Giáo dục và đào tạo

DHTH Dạy học tích hợp

DHTHTCĐ Dạy học tích hợp theo chủ đề

PPDH Phương pháp dạy học

PP Phương pháp

YCCĐ Yêu cầu cần đạt

GV Giáo viên

HS Học sinh

SGK Sách giáo khoa

KHTN Khoa học tự nhiên

NL Năng lực

PC Phẩm chất

THCS Trung học cơ sở

THPT Trung học phổ thông

KHBD Kế hoạch bài dạy

SVTH: Lê Đức Anh Vũ

DANH MỤC CÁC BẢNG BIỂU TRONG ĐỀ TÀI

Bảng 1.1. Bảng tiêu chí đánh giá chủ đề tích hợp ........................................................17

Bảng 1.2: Những biểu hiện cụ thể của năng lực khoa học tự nhiên .............................21

Bảng 3.4.1. Kết quả đánh giá của thầy/cô về các chủ đề dạy học đã xây dựng............85

Bảng 3.4.9. Kết quả khảo sát về những mục tiêu kiến thức và năng lực HS có thể đạt

được theo thang điểm từ 1 đến 10 .................................................................................87

Bảng 3.5.1. Kết quả khảo sát về mức độ hứng thú của HS đối với môn Khoa học tự

nhiên ..............................................................................................................................88

Bảng 3.5.2. Kết quả khảo sát về ý kiến của HS độ khó/dễ môn Khoa học tự nhiên.....88

Bảng 3.5.3. Kết quả khảo sát về về kiến thức bài học Khoa học tự nhiên được giáo viên

truyền tải dễ hiểu, dễ nắm bắt........................................................................................89

Bảng 3.5.4. Kết quả khảo sát về bài học Khoa học tự nhiên liên hệ với thực tế đời sống

.......................................................................................................................................89

Bảng 3.5.5. Kết quả khảo sát về HS giải thích được vấn đề thực tiễn dựa trên kiến thức

Khoa học tự nhiên..........................................................................................................89

Bảng 3.5.6. Kết quả khảo sát về các thí nghiệm trong sách giáo khoa Khoa học tự nhiên

được mô tả dễ hiểu, gần gũi...........................................................................................90

SVTH: Lê Đức Anh Vũ Trang 1

CHƯƠNG MỞ ĐẦU: KHÁI QUÁT ĐỀ TÀI

1. Tính cấp thiết của đề tài

Khoa học tự nhiên – một môn học mới vừa được đưa vào giảng dạy trong chương

trình THCS từ năm học 2021 – 2022 – là môn học tích hợp dựa trên nền tảng các môn

khoa học cơ bản: Hóa học, Vật lý, Sinh học và Khoa học Trái đất. Sự thay đổi này theo

chương trình GDPT mới là một sự cần thiết, mang tính thiết yếu nhằm bắt kịp một trong

những xu hướng giáo dục đang được coi trọng ở nhiều quốc gia trên thế giới cũng như

ở Việt Nam – giáo dục STEM. Chính vì thế, việc xây dựng các chủ đề trong bộ môn

Khoa học tự nhiên theo chương trình GDPT mới là một điều vô cùng cấp thiết, nhằm

định hướng cho học sinh các kiến thức và kỹ năng hoàn hiện và tổng kết ở cấp THPT,

định hướng được sự phát triển bản thân và định hướng giáo dục nghề nghiệp.

2. Mục tiêu đề tài

Trong chương trình THCS, bộ môn Khoa học tự nhiên là một môn học bắt buộc,

giúp học sinh phát triển toàn diện các phẩm chất, năng lực khoa học; nhìn nhận thế giới

tự nhiên dưới góc độ khoa học; hoàn thiện vốn tri thức, các kỹ năng nền tảng và các

phương pháp học tập để có thể phát triển năng lực và tư duy một cách hoàn thiện. Chính

vì vậy, việc xây dựng chủ đề dạy học ở bộ môn này nhằm giúp giáo viên có thể định

hướng một cách đúng đắn và toàn diện cho học sinh, tạo điều kiện cho học sinh tham

gia khám phá thế giới tự nhiên, phát triển nhận thức, tư duy logic và khả năng vận dụng

kiến thức vào thực tiễn thông qua các hoạt động giảng dạy, trải nghiệm, thực hành thí

nghiệm, giúp học sinh bắt kịp sự đổi mới qua từng ngày của thế giới mà các em đang

sống, cũng như nhìn nhận thế giới một cách khách quan hơn.

3. Nhiệm vụ nghiên cứu

Đề tài với mục đích xây dựng chương trình môn Khoa học tự nhiên với đầy đủ

những mục tiêu và yêu cầu cần đạt của Chương trình tổng thể theo chương trình GDPT

mới, từ đó hoàn thành được những nhiệm vụ ban đầu được đặt ra khi thực hiện đề tài

này:

- Nghiên cứu dạy học ở lĩnh vực Khoa học tự nhiên bậc THCS trong hệ thống

GDPT tổng thể nhằm tìm ra sự tương quan với các yếu tố giáo dục khác, từ đó hình

thành một hệ thống giáo dục thống nhất, định hướng phát triển toàn diện cho HS.

SVTH: Lê Đức Anh Vũ Trang 2

- Khảo sát sự yêu thích của HS cấp THCS đối với bộ môn Khoa học tự nhiên bậc

THCS nằm định hướng các phương pháp dạy học tích cực phù hợp với thực tiễn, năng

lực của HS, từ đó góp phần làm tăng hứng thú cho HS.

- Khảo sát thực tiễn các mức độ nhìn nhận thế giới tự nhiên dưới góc độ khoa học

của HS cấp THCS, từ đó xây dựng các chủ đề lồng ghép khám phá thế giới xung quanh,

nhằm định hướng thế giới quan cho HS một cách đúng đắn, giúp HS có thể tự tìm hiểu,

sáng tạo và có những cái nhìn đa chiều hơn đối với thế giới mà em đang sống, góp phần

phát triển những năng lực, nhận thức của HS một cách toàn diện.

- Đề xuất được quy trình xây dựng chủ đề lĩnh vực Khoa học tự nhiên và quy trình

tổ chức kiểm tra đánh giá năng lực của HS thông qua dạy học theo các phương pháp

mới.

- Xây dựng được chủ đề Khoa học tự nhiên bậc THCS: “Khoa học về vỏ Trái đất

– Carbon – Chu trình hydrocarbon thiên nhiên” theo chương trình GDPT tổng thể mới

năm 2018, có thể vận dụng thực tiễn vào trong giảng dạy tại các trường THCS kể từ

năm học 2024 – 2025.

- Khảo sát thực tiễn chương trình GDPT mới tại một số trường THCS trên địa bàn

thành phố Đà Nẵng và cách thức tổ chức dạy học theo chương trình mới phù hợp với

thực tiễn hiện nay.

4. Đối tượng nghiên cứu

Đề tài tập trung làm rõ các nội dung sau:

- Làm nổi bật hiệu quả của việc triển khai dạy học bộ môn Khoa học tự nhiên theo

phương pháp dạy học tích cực với chủ đề “Khoa học về vỏ Trái đất – Carbon – Chu

trình hydrocarbon thiên nhiên” đã được đề xuất từ nghiên cứu qua đề tài.

- Nghiên cứu đề xuất khung đánh giá năng lực trong dạy học, xây dựng quy trình,

giải pháp tổ chức dạy học và kiểm tra đánh giá trong dạy học tích hợp ở trường THCS

đáp ứng với sự đổi mới theo chương trình GDPT hiện nay.

- Đề xuất các biện pháp nâng cao chất lượng các phương pháp dạy học tích cực

mới, tạo điều kiện cho học sinh cấp THCS nâng cao vốn kiến thức, những kỹ năng,

phẩm chất cần đạt, kích thích hứng thú học tập của học sinh với bộ môn Khoa học tự

nhiên cũng như nâng cao năng lực nhận thức thực tiễn của học sinh đối với thế giới tự

nhiên.