Xây dựng chủ đề tích hợp trong dạy học môn Giáo dục công dân ở các trường Trung học phổ thông trên địa bàn thành phố Hải Phòng

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN

TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM

NGUYỄN THỊ KIM THANH

XÂY DỰNG CHỦ ĐỀ TÍCH HỢP

TRONG DẠY HỌC MÔN GIÁO DỤC CÔNG DÂN

Ở CÁC TRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG

TRÊN ĐỊA BÀN THÀNH PHỐ HẢI PHÒNG

LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC

THÁI NGUYÊN - 2018

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN

TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM

NGUYỄN THỊ KIM THANH

XÂY DỰNG CHỦ ĐỀ TÍCH HỢP

TRONG DẠY HỌC MÔN GIÁO DỤC CÔNG DÂN

Ở CÁC TRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG

TRÊN ĐỊA BÀN THÀNH PHỐ HẢI PHÒNG

Ngành: LL & PPDH Bộ môn Lý luận chính trị

Mã số: 8.14.01.11

LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC

Người hướng dẫn khoa học: TS. NGUYỄN THỊ HƯỜNG

THÁI NGUYÊN - 2018

i

LỜI CAM ĐOAN

Tôi xin cam đoan những số liệu và kết quả nghiên cứu trong luận văn

này là trung thực chưa hề được sử dụng và công bố ở bất kỳ một công trình

nào khác.

Tôi xin cam đoan rằng các thông tin trích dẫn trong luận văn đều được xác

định rõ nguồn gốc.

Thái Nguyên, ngày 20 tháng 4 năm 2018

Tác giả

Nguyễn Thị Kim Thanh

ii

LỜI CẢM ƠN

Để hoàn thiện luận văn “Xây dựng chủ đề tích hợp trong dạy học môn

Giáo dục công dân ở các trường Trung học phổ thông trên địa bàn thành phố

Hải Phòng” trước hết tôi bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc đối với TS. Nguyễn Thị Hường,

người đã tận tình hướng dẫn tạo mọi điều kiện thuận lợi cho tôi nghiên cứu và

hoàn thành luận văn này.

Tôi xin trân trọng cảm ơn thầy cô giáo Khoa Giáo dục Chính trị, phòng Đào

tạo và đặc biệt là các thầy cô giáo trực tiếp giảng dạy các chuyên đề của toàn

khoá học đã tạo điều kiện, đóng góp ý kiến cho tôi trong suốt quá trình học

tập và hoàn thành luận văn.

Tôi cũng xin trân trọng cảm ơn tới Khoa Giáo dục Chính trị, phòng Đào

tạo trường Đại học Sư phạm - Đại học Thái Nguyên đã tạo điều kiện, giúp đỡ,

góp ý cho tôi trong quá trình hoàn thành luận văn.

Tôi xin cảm ơn anh em, bạn bè, gia đình đã động viên, giúp đỡ tôi trong

quá trình học tập, nghiên cứu và hoàn thành luận văn.

Tác giả luận văn

Nguyễn Thị Kim Thanh

iii

MỤC LỤC

LỜI CAM ĐOAN.................................................................................................i

LỜI CẢM ƠN......................................................................................................ii

MỤC LỤC ..........................................................................................................iii

DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT.............................................................................iv

DANH MỤC CÁC BẢNG BIỂU........................................................................v

MỞ ĐẦU.............................................................................................................1

1. Lý do chọn đề tài .............................................................................................1

2. Mục đích nghiên cứu của đề tài.......................................................................3

3. Nhiệm vụ nghiên cứu của đề tài......................................................................3

4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu của đề tài...................................................3

5. Giả thuyết nghiên cứu......................................................................................3

6. Phương pháp nghiên cứu của đề tài.................................................................3

7. Những đóng góp mới của đề tài ......................................................................5

8. Kết cấu của đề tài.............................................................................................5

Chương 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN CỦA VIỆC XÂY DỰNG CÁC CHỦ ĐỀ

TÍCH HỢP TRONG DẠY HỌC MÔN GIÁO DỤC CÔNG DÂN

TRUNG HỌC PHỔ THÔNG...........................................................................6

1.1. Lịch sử nghiên cứu vấn đề............................................................................6

1.1.1. Các công trình nghiên cứu nước ngoài......................................................6

1.1.2. Các công trình nghiên cứu trong nước ......................................................7

1.2. Một số vấn đề lý luận chung về xây dựng các chủ đề tích hợp trong dạy

học môn Giáo dục công dân ở Trung học phổ thông ........................................10

1.2.1. Khái niệm tích hợp và xây dựng các chủ đề tích hợp .............................10

1.2.2. Vai trò của tổ chức dạy học các chủ đề tích hợp môn Giáo dục công dân

ở Trung học phổ thông hiện nay .........................................................................17

iv

1.3. Quy trình xây dựng chủ đề tích hợp trong dạy học môn Giáo dục công

dân ở trường Trung học phổ thông hiện nay .....................................................25

1.3.1. Các nguyên tắc xây dựng chủ đề tích hợp trong dạy học môn Giáo

dục công dân Trung học phổ thông ...................................................................25

1.3.2. Quy trình xây dựng các chủ đề tích hợp và chủ đề tích hợp giáo dục

công dân.............................................................................................................27

1.4. Các yếu tố ảnh hưởng đến việc xây dựng chủ đề tích hợp trong dạy học

môn Giáo dục công dân Trung học phổ thông ..................................................32

1.4.1. Xây dựng chủ đề tích hợp môn GDCD ở trường THPT .........................32

1.4.2. Cơ sở vật chất và thiết bị dạy học............................................................33

1.4.3. Năng lực thiết kế và tổ chức hoạt động...................................................34

Chương 2. MỘT SỐ CHỦ ĐỀ TÍCH HỢP TRONG DẠY HỌC MÔN

GIÁO DỤC CÔNG DÂN Ở CÁC TRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ

THÔNG TRÊN ĐỊA BÀN THÀNH PHỐ HẢI PHÒNG HIỆN NAY........36

2.1. Tình hình xây dựng và tổ chức dạy học các chủ đề tích hợp môn Giáo

dục công dân ở các trường Trung học phổ thông trên đại bàn thành phố Hải

Phòng hiện nay ..................................................................................................36

2.1.1. Khái quát đặc điểm các trường THPT trên địa bàn thành phố Hải Phòng ......36

2.1.2. Những kết quả đạt được trong xây dựng và tổ chức dạy học các chủ

đề tích hợp môn GDCD ở THPT trên địa bàn thành phố Hải Phòng................39

2.1.3. Những hạn chế trong xây dựng và tổ chức dạy học các chủ đề tích

hợp môn GDCD ở THPT trên địa bàn thành phố Hải Phòng ...........................47

2.2. Một số vấn đề đặt ra trong xây dựng các chủ đề tích hợp trong dạy học

môn GDCD ở THPT trên địa bàn thành phố Hải Phòng hiện nay....................49

2.2.1. Nội dung chương trình môn Giáo dục công dân ở THPT còn nhiều

bất cập................................................................................................................49

v

2.2.2. Trong xây dựng và tổ chức dạy học các chủ đề tích hợp GDCD chưa

nhận được sự đồng thuận, phối kết hợp của các lực lượng giáo dục ................51

2.2.3. Năng lực thiết kế, tổ chức hoạt động của giáo viên còn hạn chế ............52

2.3. Đề xuất một số chủ đề tích hợp trong dạy học môn Giáo dục công dân

ở các trường Trung học phổ thông trên thành phố Hải Phòng hiện nay ...........54

2.3.1. Chủ đề 1: Ma túy và trách nhiệm của học sinh trong việc phòng chống

ma túy ................................................................................................................54

2.3.2. Chủ đề 2: Công dân với vấn đề bảo vệ tài nguyên thiên nhiên và

môi trường.........................................................................................................58

2.3.3. Chủ đề 3: Giáo dục ý thức bảo vệ chủ quyền biển đảo trong tình hình

hiện nay..............................................................................................................63

Chương 3. GIẢI PHÁP NÂNG CAO HIỆU QUẢ XÂY DỰNG CÁC

CHỦ ĐỀ TÍCH HỢP TRONG DẠY HỌC MÔN GIÁO DỤC CÔNG

DÂN Ở CÁC TRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG TRÊN ĐỊA

BÀN THÀNH PHỐ HẢI PHÒNG HIỆN NAY ............................................69

3.1. Giải pháp về phía cán bộ quản lý ...............................................................69

3.1.1. Xây dựng kế hoạch thường niên về thiết kế các chủ đề tích hợp trong

dạy học Giáo dục công dân ở Trung học phổ thông..........................................69

3.1.2. Tổ chức rà soát nội dung chương trình sách giáo khoa, chủ động xây

dựng kế hoạch thực hiện thiết kế các chủ đề tích hợp trong dạy học Giáo

dục công dân ở Trung học phổ thông ................................................................72

3.1.3. Chỉ đạo các nhà trường chủ động xây dựng và tổ chức thực hiện

hiệu quả các chủ đề tích hợp trong dạy học Giáo dục công dân ở Trung

học phổ thông ....................................................................................................72

3.1.4. Tăng cường công tác kiểm tra, giám sát các hoạt động thiết kế và tổ

chức thực hiện các chủ đề tích hợp môn GDCD ở THPT.................................73

vi

3.2. Giải pháp đối với đội ngũ giáo viên và học sinh........................................74

3.2.1. Giải pháp về phía giáo viên .....................................................................74

3.2.2. Giải pháp đối với học sinh.......................................................................78

3.3. Một số giải pháp khác.................................................................................82

3.3.1. Kết hợp quá trình dạy học với các hoạt động đoàn thể xã hội................82

3.3.2. Về chương trình và sách giáo khoa THPT ..............................................83

3.3.3. Các giải pháp tạo động lực nhằm nâng cao hiệu quả xây dựng các

chủ đề tích hợp trong dạy học GDCD ở THPT.................................................85

KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ .................................................................88

DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO .......................................................90

PHỤ LỤC

iv

DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT

CNH, HĐH Công nghiệp hóa, hiện đại hóa

GD và ĐT Giáo dục và Đào tạo

GDCD Giáo dục công dân

GV Giáo viên

HS Học sinh

KHXH Khoa học xã hội

TW Trung ương

THPT Trung học phổ thông

v

DANH MỤC CÁC BẢNG BIỂU

Bảng 1.1: Thống kê các nội dung trùng lặp trong cấu trúc 23chương trình

một số môn học ở THPT ..............................................................23

Bảng 1.2: Các tiêu chí đánh giá ...................................................................31

Bảng 2.1. Danh mục các chủ đề tích hợp môn GDCD được xây dựng

ở một số trường THPT trên địa bàn thành phố Hải Phòng .........40

Bảng 2.2. Hiệu quả sau khi sử dụng dạy học theo chủ đề tích hợp.............41

Bảng 2.3. Danh sách lấy ý kiến giáo viên ở các trường THPT trong

khu vực nội thành Hải Phòng ......................................................42

Bảng 2.4. Thái độ của học sinh trong giờ học được tổ chức theo chủ đề

tích hợp môn Giáo dục công dân.................................................45

Bảng 2.5. Những ưu điểm của tổ chức dạy học tích hợp.............................46

Bảng 2.6. Bảng thống kê thiết bị dạy học ở một số trường THPT trên

địa bàn thành phố Hải Phòng ......................................................48

Bảng 2.7. Địa chỉ nội dung tích hợp ............................................................55

Bảng 2.8. Nhiệm vụ và bộ câu hỏi định hướng cho từng nhóm..................56

Bảng 2.9: Mô tả công cụ đánh giá được sử dụng trong chủ đề ...................57

Bảng 2.10. Địa chỉ nội dung tích hơp ............................................................59

Bảng 2.11. Nhiệm vụ và bộ câu hỏi định hướng cho từng nhóm..................60

Bảng 2.12: Mô tả công cụ đánh giá được sử dụng trong chủ đề ...................61

Bảng 2.13. Địa chỉ nội dung tích hợp ............................................................64

Bảng 2.14. Nhiệm vụ và bộ câu hỏi định hướng cho từng nhóm..................65

Bảng 2.15: Mô tả công cụ đánh giá được sử dụng trong chủ đề ...................66

1

MỞ ĐẦU

1. Lý do chọn đề tài

Sinh thời, Chủ tịch Hồ Chí Minh luôn đề cao vai trò của giáo dục và đào

tạo. Người nhấn mạnh: "Một dân tộc dốt là một dân tộc yếu". Kế thừa quan điểm

của Người, trong tiến trình lãnh đạo cách mạng Việt Nam, Đảng và Nhà nước ta

luôn chú trọng đến vấn đề phát triển giáo dục, coi giáo dục và đào tạo là quốc

sách hàng đầu, là tương lai tương sáng của dân tộc, đầu tư cho giáo dục là đầu tư

cho sự phát triển.

Nghị quyết 29 của Ban chấp hành Trung ương Đảng, khoá XI về Đổi mới

căn bản Giáo dục và Đào tạo, đáp ứng yêu cầu công nghiệp hóa, hiện đại hóa

trong điều kiện kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa và hội nhập quốc

tế đã chỉ rõ: “Giáo dục và đào tạo là quốc sách hàng đầu, là sự nghiệp của Đảng,

Nhà nước và của toàn dân. Đầu tư cho giáo dục là đầu tư phát triển, được ưu tiên

đi trước trong các chương trình, kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội”. Tuy nhiên,

trong Nghị quyết, Đảng ta cũng khẳng định: “Đổi mới căn bản, toàn diện giáo

dục và đào tạo là đổi mới những vấn đề lớn, cốt lõi, cấp thiết, từ quan điểm, tư

tưởng chỉ đạo đến mục tiêu, nội dung, phương pháp, cơ chế, chính sách, điều

kiện bảo đảm thực hiện; đổi mới từ sự lãnh đạo của Đảng, sự quản lý của Nhà

nước đến hoạt động quản trị của các cơ sở giáo dục - đào tạo và việc tham gia

của gia đình, cộng đồng, xã hội và bản thân người học; đổi mới ở tất cả các bậc

học, ngành học. Trong quá trình đổi mới, cần kế thừa, phát huy những thành tựu,

phát triển những nhân tố mới, tiếp thu có chọn lọc những kinh nghiệm của thế

giới; kiên quyết chấn chỉnh những nhận thức, việc làm lệch lạc. Đổi mới phải

bảo đảm tính hệ thống, tầm nhìn dài hạn, phù hợp với từng loại đối tượng và cấp

học; các giải pháp phải đồng bộ, khả thi, có trọng tâm, trọng điểm, lộ trình, bước

đi phù hợp”. [31]

Môn Giáo dục công dân ở phổ thông nói chung, Giáo dục công dân ở

Trung học phổ thông nói riêng giữ vai trò chủ đạo trong giáo dục các giá trị sống;

2

góp phần hình thành, phát triển cho học sinh những phẩm chất đạo đức, các năng

lực cần thiết như năng lực giao tiếp, hợp tác, giải quyết vấn đề, lập kế hoạch,

thực hiện trách nhiệm công dân,... phù hợp với chuẩn giá trị đạo đức và quy định

của pháp luật. Do vậy, việc đổi mới và tổ chức dạy học có hiệu quả môn học này

có ý nghĩa đặc biệt quan trọng.

Dạy học tích hợp trong bộ môn Giáo dục công dân là rất phù hợp và mang

lại hiệu quả cao trong quá trình dạy và học

Đối với quá trình dạy giúp người dạy nắm bắt được tâm lý của người học

qua các hoạt động trong giờ học từ đó điều chỉnh phương pháp cho phù hợp với

đối tượng học.

Đối với quá trình học giúp người học phát huy được khả năng tự học, tự

sáng tạo đồng thời bộc lộ được mọi khả năng của bản thân trong quá trình học

do đó có điều kiện nhìn nhận những mặt mạnh, yếu để hoàn thiện bản thân.

Tuy nhiên, việc đổi mới cách thức tổ chức và phương pháp dạy học giáo

dục công dân (GDCD) còn gặp không ít khó khăn. Nội dung chương trình còn

có nhiều đơn vị kiến thức trùng lặp, còn có sự lồng ghép tổng hợp nhiều mảng

nội dung kiến thức của các ngành khoa học khác nhau như Lịch sử, Địa lý, Sinh

học, Giáo dục Quốc phòng…

Thực tế những năm vừa qua, các nội dung này đã được nhiều giáo viên tổ

chức dạy học theo hình thức tích hợp định hướng học sinh có thể phát huy tối đa

kiến thức, kỹ năng thuộc nhiều lĩnh vực khác nhau để giải quyết có hiệu quả các

các nhiệm vụ học tập mà bài học đặt ra. Song, cho đến thời điểm hiện nay quan

niệm và cách tổ chức về dạy học tích hợp vẫn còn nhiều tranh cãi.

Xuất phát từ những lí do trên, tôi mạnh dạn chọn đề tài “Xây dựng chủ đề

tích hợp trong dạy học môn Giáo dục công dân ở các trường Trung học phổ

thông trên địa bàn thành phố Hải Phòng” làm luận văn tốt nghiệp với hy vọng

góp một phần công sức của bản thân, nghiên cứu quy trình, các giải pháp để nâng

cao hiệu quả tích hợp trong tổ chức dạy học môn Giáo dục công dân ở Trung học

phổ thông trong thời gian tới.

3

2. Mục đích nghiên cứu của đề tài

Trên cơ sở nghiên cứu lý luận và thực tiễn của xây dựng các chủ đề tích

hợp trong dạy học môn Giáo dục công dân ở Trung học phổ thông, đề tài đề xuất

một số biện pháp nhằm nâng cao chất lượng xây dựng các chủ đề tích hợp trong

dạy học môn Giáo dục công dân ở các trường Trung học phổ thông (THPT) trên

thành phố Hải Phòng giai đoạn tới.

3. Nhiệm vụ nghiên cứu của đề tài

- Hệ thống hóa những vấn đề lý luận về tích hợp và dạy học tích hợp.

- Mô tả, phân tích, đánh giá thực trạng xây dựng các chủ đề tích hợp trong dạy

học môn Giáo dục công dân trên địa bàn các trường THPT ở thành phố Hải Phòng.

- Đề xuất các biện pháp, khuyến nghị (kiến nghị) trong quá trình thực hiện

và triển khai xây dựng các chủ đề tích hợp trong môn GDCD bậc THPT.

4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu của đề tài

4.1. Đối tượng nghiên cứu

Đề tài nghiên cứu về vấn đề xây dựng, thiết kế các chủ đề tích hợp trong

dạy học GDCD ở THPT.

4.2. Phạm vi nghiên cứu

Đề tài nghiên cứu thực trạng xây dựng các chủ đề tích hợp môn GDCD ở

một số trường THPT công lập trên địa bàn thành phố Hải Phòng giai đoạn từ

năm 2012-2017.

5. Giả thuyết nghiên cứu

Nếu xây dựng các chủ đề tích hợp trong dạy học môn Giáo dục công dân

ở các trường Trung học phổ thông và tổ chức dạy học có hiệu quả thì sẽ nâng

cao được chất lượng học tập bộ môn, đồng thời góp phần rèn luyện các năng lực

cần thiết cho học sinh THPT.

6. Phương pháp nghiên cứu của đề tài

6.1. Phương pháp luận chung

Đề tài sử dụng phương pháp luận duy vật biện chứng, duy vật lịch sử để

làm sáng tỏ lý luận chung về học theo chủ đề tích hợp cho học sinh các trường

THPT trên đại bàn thành phố Hải Phòng hiện nay.