Xác định chi phí hợp lý được bồi thường do tính mạng bị xâm phạm

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO

TRƯỜNG ĐẠI HỌC LUẬT TP.HỒ CHÍ MINH

LÊ THANH SANG

XÁC ĐỊNH CHI PHÍ HỢP LÝ ĐƯỢC BỒI THƯỜNG

DO TÍNH MẠNG BỊ XÂM PHẠM

LUẬN VĂN THẠC SĨ

CHUYÊN NGÀNH LUẬT DÂN SỰ VÀ TỐ TỤNG DÂN SỰ

TP. HỒ CHÍ MINH - THÁNG 7 - NĂM 2018

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO

TRƯỜNG ĐẠI HỌC LUẬT TP.HỒ CHÍ MINH

XÁC ĐỊNH CHI PHÍ HỢP LÝ ĐƯỢC BỒI THƯỜNG

DO TÍNH MẠNG BỊ XÂM PHẠM

Chuyên ngành LUẬT DÂN SỰ VÀ TỐ TỤNG DÂN SỰ

Mã số: 60380103

Người hướng dẫn khoa học: PGS. TS. ĐỖ VĂN ĐẠI

Học viên: LÊ THANH SANG

Lớp: Cao học Luật Khóa 2 – Vĩnh Long

TP. HỒ CHÍ MINH - THÁNG 7 - NĂM 2018

LỜI CAM ĐOAN

Tôi xin cam đoan luận văn “Xác định chi phí hợp lý được bồi thường do tính

mạng bị xâm phạm” là công trình nghiên cứu của riêng bản thân tôi được thực hiện

dưới sự hướng dẫn khoa học của PGS.TS Đỗ Văn Đại. Mọi kết quả nghiên cứu của

các công trình khoa học khác được sử dụng trong luận văn này đều được giữ

nguyên ý tưởng và được trích dẫn phù hợp theo quy định. Các số liệu nêu trong luận

văn là trung thực, chính xác. Những kết quả nghiên cứu trong luận văn chưa từng

được công bố trong bất kỳ công trình nào khác.

Tác giả

Lê Thanh Sang

DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT

STT NỘI DUNG ĐƯỢC VIẾT TẮT CHỮ VIẾT TẮT

1 Bộ luật dân sự BLDS

2 Bồi thường thiệt hại BTTH

3 Tòa án nhân dân TAND

MỤC LỤC

PHẦN MỞ ĐẦU........................................................................................................1

CHƯƠNG 1. CHI PHÍ ĐƯỢC BỒI THƯỜNG TRƯỚC KHI NGƯỜI CÓ

TÍNH MẠNG BỊ XÂM PHẠM CHẾT ...................................................................8

1.1. Chi phí cần được bồi thường đối với người bị thiệt hại .................................9

1.2. Chi phí cần được bồi thường đối với người chăm sóc người bị thiệt hại....14

KẾT LUẬN CHƯƠNG 1........................................................................................19

CHƯƠNG 2. CHI PHÍ ĐƯỢC BỒI THƯỜNG KHI NGƯỜI CÓ TÍNH MẠNG

BỊ XÂM PHẠM CHẾT ..........................................................................................20

2.1. Chi phí cần được bồi thường nhưng chưa được pháp luật quy định..........21

2.2. Chi phí cần được bồi thường nhưng pháp luật quy định không chấp nhận

cho bồi thường .........................................................................................................25

KẾT LUẬN CHƯƠNG 2........................................................................................28

CHƯƠNG 3. TÍNH HỢP LÝ CỦA NHỮNG CHI PHÍ ĐƯỢC BỒI THƯỜNG

...................................................................................................................................29

3.1. Cơ sở xác định tính hợp lý của những chi phí được bồi thường .................29

3.2. Mức chi hợp lý của những chi phí được bồi thường.....................................32

KẾT LUẬN CHƯƠNG 3........................................................................................36

KẾT LUẬN..............................................................................................................37

DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO

PHỤ LỤC

1

PHẦN MỞ ĐẦU

1. Lý do chọn đề tài

Tính mạng con người là tài sản vô giá đối với người thân, cộng đồng, xã hội.

Việc xâm phạm đến tính mạng con người là gây ra tổn thất, đau thương và những

tác động xấu về tinh thần cũng như vật chất cho những người thân của người bị

thiệt hại và gây tác động xấu về mọi mặt đối với xã hội. Khi một người bị xâm

phạm đến tính mạng thì gia đình, người thân của họ sẽ phải bỏ ra mọi chi phí cần

thiết để cứu chữa, chăm sóc... nhằm mong muốn kéo lại cho bằng được mạng sống

của họ. Tuy vậy, không phải trường hợp nào cũng có thể cứu chữa được và khi đó

tính mạng của họ thật sự bị xâm phạm, lúc này, việc mai táng người chết bắt buộc

phải được thực hiện và một lần nữa người thân, gia đình họ phải bỏ chi phí thực

hiện việc mai táng đảm bảo sao cho đúng phong tục, tập quán và quan niệm tâm

linh đối với dòng tộc, cộng đồng dân cư nơi người bị thiệt hại đã sinh sống, đồng

thời phải đảm bảo giữ được vệ sinh môi trường trong suốt quá trình mai táng.

Nhằm khẳng định con người là vốn quý của gia đình, cộng đồng và xã hội,

thể chế hóa quy định của Hiến pháp năm 2013, “Tính mạng con người được pháp

luật bảo hộ. Không ai bi ̣tước đoat tính mạng trái luật ̣ ”

1

, Bộ luật dân sự (BLDS)

của nước ta dành riêng một Chương quy định trách nhiệm bồi thường thiệt hại

(BTTH) ngoài hợp đồng, trong đó quy định người gây thiệt hại phải bồi thường tất

cả những khoản chi phí hợp lý do gia đình người bị thiệt hại đã bỏ ra khi họ có yêu

cầu. Tuy nhiên, những quy định của luật còn mang tính nguyên tắc, khái quát chưa

được hướng dẫn chi tiết, gây khó khăn trong việc hiểu và áp dụng pháp luật trên

thực tế.

Sau khi BLDS năm 2015 có hiệu lực thi hành từ ngày 01/01/2017, Nghị

quyết số 03/2006/NQ- HĐTP ngày 08/7/2006 của Hội đồng thẩm phán Tòa án nhân

dân tối cao về Hướng dẫn áp dụng một số quy định của BLDS năm 2005 trong việc

giải quyết các tranh chấp về bồi thường thiệt hại ngoài hợp đồng (gọi tắt là Nghị

quyết 03/2006) đã không còn phù hợp nhưng chưa có văn bản quy phạm pháp luật

nào thay thế. Điều này đã gây không ít khó khăn cho Tòa án nhân dân (TAND) các

cấp khi vận dụng pháp luật để giải quyết các yêu cầu BTTH ngoài hợp đồng nói

chung và xác định các khoản chi phí được bồi thường do tính mạng bị xâm phạm

nói riêng, dẫn đến nhiều trường hợp Tòa án giải quyết không thỏa đáng, thiếu

thống nhất.

1 Điều 19 Hiến pháp năm 2013.

2

Thực tiễn cho thấy, trong những năm gần đây, các Tòa án địa phương xác

định chi phí được bồi thường trước và sau khi người có tính mạng bị xâm phạm

chết, bao gồm các chi phí để cấp cứu, khám, điều trị thương tích, chi phí mai táng...

còn nhiều bất cập, cụ thể như: Xác định chi phí được bồi thường do tính mạng bị

xâm phạm không hợp lý, không thống nhất, một số Tòa án không chấp nhận cho bồi

thường các chi phí cần thiết và thực tế vì lý do chi phí đó chưa được pháp luật quy

định, trong khi một số Tòa án khác lại chấp nhận cho bồi thường.

Những bất cập nêu trên của pháp luật là nguyên nhân của tình trạng khiếu nại

của gia đình người bị thiệt hại đối với các bản án đã xét xử dẫn đến việc hủy, sửa

án, phải xét xử vụ án nhiều lần mới đảm bảo được quyền lợi chính đáng của các bên

đương sự, làm ảnh hưởng đến uy tín của cơ quan xét xử.

Vì các lẽ trên, việc chọn và thực hiện đề tài “Xác định chi phí được bồi

thường do tính mạng bị xâm phạm” là cần thiết, phù hợp với yêu cầu thực tế

hiện nay.

2. Tình hình nghiên cứu đề tài

Đến thời điểm này, vấn đề BTTH do tính mạng bị xâm phạm đã được nhiều

nhà khoa học, chuyên gia nghiên cứu pháp luật quan tâm, thực hiện bằng nhiều

công trình, bài viết, như:

Trong cuốn Bình luận khoa học những điểm mới của Bộ luật dân sự năm

2015, Đỗ Văn Đại (chủ biên), Hồng Đức - Hội luật gia Việt Nam, Tp. Hồ Chí Minh,

2016, tác giả đã bình luận về thiệt hại được bồi thường do tính mạng bị xâm phạm,

bao gồm thiệt hại được bồi thường trước khi người có tính mạng bị xâm phạm chết

và thiệt hại được bồi thường sau khi người bị xâm phạm tính mạng chết; Trong

cuốn “Luật bồi thường thiệt hại ngoài hợp đồng Việt Nam - Bản án và bình luận án”

(Sách chuyên khảo, Cuốn 1), Đỗ Văn Đại, xuất bản lần thứ 3 (có cập nhật BLDS

năm 2015), Hồng Đức, Hà Nội, 2016, 654 tr, tại trang 496 tác giả có viết: “Mai táng

là một lĩnh vực động chạm tới những thủ tục “tâm linh”, một vấn đề “rất tế nhị”.

Do vậy, đối với cơ quan xét xử “thường rất khó khăn khi quyết định, thậm chí, đã

quyết định rồi là cũng chưa thanh thản” và tác giả xác định “TAND tối cao đã ban

hành Nghị quyết 03/2006 đã làm rõ khái niệm trên” nhưng tác giả còn“băn khoăn

về “những thông tin trong Nghị quyết rất hữu ích liên quan đến chi phí mai táng có

được giữ lại hay không khi áp dụng BLDS 2015”. Từ đó, tác giả đã phân tích

“những chi phí mai táng được quy định cụ thể” và “những chi phí mai táng chưa

được quy định cụ thể”, đồng thời có quan điểm cụ thể xác định “những chi phí được

3

bồi thường” và “những chi phí không được bồi thường”, phân tích “tính hợp lý của

những chi phí được bồi thường” đồng thời đưa ra kết luận “không thể ấn định một

mức (bồi thường) cố định cho tất cả những trường hợp tính mạng bị xâm phạm...”.

Luận văn thạc sĩ Luật học “Bồi thường thiệt hại do xâm phạm tính mạng, sức

khỏe theo quy định của pháp luật Việt Nam” của tác giả Phạm Thị Hương, Khoa

Luật Đại học Quốc gia Hà Nội, 2014, tác giả đã làm rõ các khoản thiệt hại được bồi

thường do tính mạng, sức khỏe bị xâm phạm theo quy định của BLDS năm 2005,

trong đó, “chi phí hợp lý” cho việc cứu chữa, điều trị người bị thiệt hại là “những

chi phí liên quan trực tiếp đến việc khắc phục hậu quả của hành vi gây thiệt hại về

sức khỏe”. Những chi phí này được chia thành hai loại: Các khoản chi phí khám

chữa bệnh như chi phí sơ cứu ban đầu, tiền thuốc, tiền điều trị; Chi phí ngoài đơn

thuốc, như chụp phim, điện não đồ, phẫu thuật, truyền dịch, thay thế các bộ phận cơ

thể, giám định sức khỏe, viện phí...và các khoản bồi dưỡng để phục hồi sức khỏe,

chi phí mua sắm các phương tiện cần thiết nhằm làm phục hồi chức năng bị mất, bị

giảm sút...Do luận văn nghiên cứu về những thiệt hại nói chung được bồi thường

khi tính mạng, sức khỏe bị xâm phạm nên tác giả đề cập và nghiên cứu tương đối

kỹ đối với các khoản thu nhập bị mất, tổn thất tinh thần, khoản tiền cấp dưỡng...còn

vấn đề “chi phí hợp lý” chỉ được nghiên cứu “thoáng qua” như là một khoản chi phí

thực tế trong số các khoản được bồi thường, không được tác giả đầu tư làm rõ về lý

luận và thực tiễn với những bất cập, vướng mắc khi áp vào thực tiễn giải quyết yêu

cầu BTTH do tính mạng, sức khỏe bị xâm phạm.

Trong bài viết “Bình luân v ̣ à kiến nghi ̣ về thiêt ḥ ai khi t ̣ ính mang b ̣ i ̣ xâm

phaṃ trong chế đinh b ̣ ồi thường thiêt ḥ ai ngo ̣ à

i hơp đ ̣ ồng” của tác giả Fushihara

Hirota đăng trên Tạp chí Dân chủ và Pháp luật số 8/2015, tác giả đã nêu lên mối

quan hệ giữa “hành vi trái pháp luật” và việc “xâm phạm quyền và lợi ích hợp

pháp” với “thiệt hại” để từ đó nhấn mạnh thiệt hại được xác định để bồi thường phải

cân bằng với “quyền và lợi ích bị xâm phạm” và phải đủ để khôi phục được quyền

và lợi ích đó; “quyền và lợi ích bị xâm phạm” càng cao, càng nghiêm trọng thì

“thiệt hại” càng lớn và ngược lại. Theo Hiến pháp năm 2013, quyền được bảo hộ

về tính mạng của con người là quyền dân sự cơ bản và được ghi nhận cao hơn so

với quyền về thân thể và sức khỏe dựa trên nguyên lý bình đẳng trước pháp luật.

Như vậy, thiệt hại do “tính mạng” bị xâm phạm phải ở mức cao hơn so với thiệt hại

khi “sức khỏe” bị xâm phạm. Tuy nhiên, trong một số bản án của Việt Nam thì giá

trị của tính mạng khi bị xâm phạm lại được bồi thường một cách không đầy đủ,

4

thậm chí thấp hơn giá trị của thân thể và sức khỏe...Điều này dẫn tới trường hợp tài

xế sau khi đã đâm vào nạn nhân làm cho nạn nhân bị thương nhưng đã cho xe cán

qua người nạn nhân để nạn nhân chết luôn. Vì vậy, cần có cách giải thích đúng đắn

quy định về “thiệt hại” trong mối quan hệ với “quyền và lợi ích bị xâm phạm” để

xác định một cách chính xác và hợp lý các khoản thiệt hại phải bồi thường...Tuy

nhiên, bài viết không làm rõ các chi phí nào và chi phi đến mức nào thì được coi là

hợp lý.

Bài viết "Một số quy định của pháp luật về bồi thường thiệt hại ngoài hợp

đồng cần được sửa đổi" của Lê Văn Sua đăng trên website Bộ Tư pháp2

, theo tác

giả, bồi thường thiệt hại ngoài hợp đồng là chế định có nội dung phức tạp, thực hiện

trách nhiệm BTTH ngoài hợp đồng là nhằm khôi phục lại các quyền tài sản, quyền,

lợi ích hợp pháp khác của cá nhân, tổ chức, pháp nhân, Nhà nước. Mục đích của

trách nhiệm bồi thường thiệt hại ngoài hợp đồng là buộc người gây thiệt hại phải bù

đắp, khắc phục những thiệt hại đã xảy ra cho người bị thiệt hại, do đó, người gây

thiệt hại phải bồi thường toàn bộ thiệt hại cho người bị thiệt hại nhằm bảo vệ quyền

và lợi ích hợp pháp của người bị thiệt hại. Tuy nhiên, qua thực tiễn xét xử cho thấy,

có những khoản chi phí mà phía người bị thiệt hại có chi phí thực tế nhưng do

khách quan nên không được cơ quan nhà nước có thẩm quyền xem đó là chi phí hợp

lý, vì cho rằng để coi là chi phí hợp lý, thì chi phí đó phải phù hợp với mặt bằng giá

cả chung tại địa phương hoặc mức giá trung bình ở nơi có cung cấp dịch vụ và phải

có hóa đơn, chứng từ thể hiện đầy đủ. Trong nhiều trường hợp, người bị thiệt hại

phải chấp nhận sự sắp xếp của cơ sở y tế hoặc chỉ định của bác sỹ điều trị nên việc

áp dụng mức “chi phí trung bình” của thiệt hại thực tế sẽ làm ảnh hưởng đến quyền

lợi hợp pháp của họ. Do đó, các cơ quan thực thi pháp luật cần xem xét thật thấu

đáo từng trường hợp cụ thể để giải quyết thật hợp tình, hợp lý là mới thỏa đáng.

Tuy nhiên, tác giả bài viết cũng chưa đưa ra được căn cứ và cách xác định “chi phí

hợp lý” để làm cơ sở xác định mức BTTH.

Tóm lại, những công trình trên đây đã tập trung nghiên cứu toàn bộ thiệt hại

được bồi thường do tính mạng bị xâm phạm, bao gồm thiệt hại vật chất và thiệt hại

tinh thần, trong đó có cả “chi phí hợp lý”. Tuy nhiên, vấn đề “chi phí hợp lý được

bồi thường do tính mạng bị xâm phạm” chưa được đầu tư nghiên cứu kỹ lưỡng để

phân tích, mổ xẻ đến tận “gốc rễ” của vấn đề. Do đó, các khoản chi phí nào được

2 Lê Văn Sua: "Một số quy định của pháp luật về bồi thường thiệt hại ngoài hợp đồng cần được sửa đổi",

http://moj.gov.vn/qt/tintuc/Pages/nghien-cuu-trao-doi.aspx?ItemID=1818, truy cập ngày 01/5/2018.

5

coi là hợp lý cho việc cứu chữa, điều trị, chăm sóc và mai táng người bị thiệt hại

chưa được xem xét đúng mức để đưa ra một quy định mang tính liệt kê đầy đủ, tạo

điều kiện thuận lợi cho việc vận dụng thống nhất vào thực tiễn xét xử.

Vì vậy, đề tài này, tác giả luận văn mở rộng phạm vi đánh giá thực tiễn, phân

tích để đưa ra những quan điểm mang tính lý luận, nhưng cọ sát thực tế nhằm liệt kê

một “danh sách chi phí” được xem là hợp lý và thuyết phục đúng theo quy định của

BLDS năm 2015.

3. Mục đích nghiên cứu của đề tài

Trên thực tế áp dụng các quy định pháp luật dân sự để xác định chi phí được

bồi thường do tính mạng bị xâm phạm còn có nhiều cách hiểu, vận dụng khác nhau,

chưa thống nhất. Vì vậy, việc nghiên cứu đề tài này sẽ góp phần khai thác triệt để,

hiệu quả, chính xác các quy định pháp luật khi giải quyết vụ án do tính mạng bị

xâm phạm.

4. Giới hạn phạm vi nghiên cứu của đề tài và phương pháp nghiên cứu

4.1. Đối tượng nghiên cứu

Trong phạm vi nghiên cứu đề tài luận văn cao học luật, tác giả luận văn tập

trung làm rõ những quy định của pháp luật về chi phí hợp lý được bồi thường do

tính mạng bị xâm phạm, những bất cập, vướng mắc trong việc vận dụng pháp luật

để giải quyết các yêu cầu bồi thường về chi phí hợp lý do tính mạng bị xâm phạm.

Tác giả luận văn sẽ đi sâu nghiên cứu quan điểm của các chuyên gia và ý kiến của

những người làm công tác thực tiễn về vấn đề “chi phí hợp lý” được bồi thường, từ

đó đề xuất quan điểm nhằm giải quyết những vướng mắc, bất cập trong công tác xét

xử các vụ án BTTH do tính mạng bị xâm phạm.

4.2. Phạm vi nghiên cứu

Theo quy định của BLDS, người gây ra thiệt hại có trách nhiệm bồi thường

toàn bộ thiệt hại, bao gồm thiệt hại vật chất và tổn thất về tinh thần. Trong phạm vi

đề tài này, tác giả luận văn chỉ tập trung nghiên cứu cơ sở pháp lý và thực tiễn giải

quyết, xác định chi phí hợp lý được bồi thường do tính mạng bị xâm phạm. Thiệt

hại này bao gồm những chi phí hợp lý trước khi người bị xâm phạm tính mạng chết

và những chi phí hợp lý được bồi thường sau khi người bị xâm phạm tính mạng

chết, đồng thời cố gắng làm rõ tính hợp lý của những chi phí được bồi thường mà

không đề cập đến các khoản mất thu nhập, tiền cấp dưỡng, bù đắp tổn thất tinh

thần...hoặc các khoản bồi thường theo quy định của Luật trách nhiệm bồi thường

của Nhà nước.

6

Khi nghiên cứu, tác giả luận văn mở rộng phạm vi kháo sát, đánh giá thực

tiễn áp dụng thông qua các bản án sơ thẩm, phúc thẩm giải quyết tranh chấp BTTH

do tính mạng, sức khỏe bị xâm phạm hoặc phần dân sự (trách nhiệm BTTH) trong

một số vụ án hình sự mà các Tòa án ở nhiều địa phương, vùng miền khác nhau đã

giải quyết trong những năm gần đây (trước và sau khi BLDS năm 2015 có hiệu lực

thi hành).

4.3. Phương pháp nghiên cứu

Trong quá trình nghiên cứu, để làm rõ về cơ sở lý luận và thực tiễn xác định

chi phí hợp lý được bồi thường trong công tác giải quyết các yêu cầu BTTH do tính

mạng bị xâm phạm, đánh giá đúng bản chất vấn đề, đồng thời đưa ra kiến nghị, đề

xuất thuyết phục, tác giả luận văn sử dụng phương pháp vận dụng linh hoạt một số

phương pháp nghiên cứu lý luận và thực tiễn sau đây:

- Khi giải quyết vấn đề thứ nhất “Chi phí được bồi thường trước khi người có

tính mạng bị xâm phạm chết” (Chương 1), sau khi sử dụng phương pháp loại trừ để

xác định các “chi phí hợp lý” được bồi thường trước khi người có tính mạng bị xâm

phạm chết, tác giả luận văn sử dụng phương pháp phân tích, tổng hợp, điều tra,

khảo sát để làm rõ các khó khăn, bất cập, những vấn đề còn thiếu sót, hạn chế của

các Thẩm phán trong việc xác định “chi phí hợp lý” được bồi thường do tính mạng

bị xâm phạm. Tác giả luận văn còn sử dụng phương pháp so sánh và phương pháp

quy nạp diễn dịch, từ đó đưa ra nội dung kiến nghị cụ thể để hoàn thiện văn bản

hướng dẫn quy định của Bộ luật dân sự.

- Khi giải quyết vấn đề thứ hai “Chi phí được bồi thường sau khi người có

tính mạng bị xâm phạm chết” (Chương 2) tác giả luận văn sử dụng phương pháp

phân tích, so sánh, tổng hợp, khái quát hóa nhằm chỉ ra những bất cập với những

dẫn chứng cụ thể từ những hạn chế trong các bản án mà Tòa án đã xác định chi phí

hợp lý (chi phí mai táng) phải bồi thường cho người bị thiệt hại sau khi chết, từ đó

đề xuất hướng khắc phục cụ thể khi hoàn thiện văn bản hướng dẫn quy định của Bộ

luật dân sự.

- Khi giải quyết vấn đề thứ ba “Tính hợp lý của những chi phí được bồi

thường” (Chương 3) tác giả luận văn sử dụng các phương pháp khảo sát, tổng hợp,

phân tích, so sánh để thấy được sự bất cập, thiếu thống nhất khi xác định tính hợp lý

và mức hợp lý của các chi phí trong thực tế xét xử các vụ án tranh chấp BTTH về

tính mạng, sức khỏe, từ đó đề xuất giải pháp khắc phục và hướng hoàn thiện việc

xây dựng cơ sở pháp lý.

7

5. Các vấn đề dự kiến cần giải quyết

Với quan điểm tính mạng con người là vốn quý, việc cứu chữa, điều trị là

vấn đề cấp thiết để giành giật lại mạng sống của người bị xâm phạm tính mạng,

Điều 591 BLDS năm 2015 quy định thiệt hại do tính mạng bị xâm phạm bao gồm

cả thiệt hại trước và sau khi người bị thiệt hại chết (chi phí hợp lý cho việc cứu

chữa,... người bị hại và chi phí hợp lý cho việc mai táng). Do vậy, việc nghiên cứu

các “chi phí hợp lý được bồi thường do tính mạng bị xâm phạm” được tác giả luận

văn chia thành 02 giai đoạn tương ứng với 02 Chương của luận văn: Chi phí được

bồi thường trước khi người bị xâm phạm chết và Chi phí được bồi thường sau khi

người bị xâm phạm chết và dành riêng 01 Chương giải quyết vấn đề tính hợp lý của

các chi phí được bồi thường. Trong mỗi chương, tác giả luận văn dự kiến làm rõ các

khoản chi phí cần thiết được bồi thường, thực trạng giải quyết yêu cầu bồi thường ở

một số Tòa án, phân tích làm rõ nguyên nhân những vướng mắc, bất cập đồng thời

đưa ra hướng đề xuất khắc phục, cụ thể:

Chương 1. Chi phí được bồi thường trước khi người có tính mạng bị xâm

phạm chết

Chương 2. Chi phí được bồi thường sau khi người có tính mạng bị xâm

phạm chết

Chương 3. Tính hợp lý của những chi phí được bồi thường