Xác định các biện pháp kỹ thuật chủ yếu thâm canh tăng năng suất lạc vụ xuân 2006 tại huyện ý yên,

Bé gi¸o dôc vµ ®µo t¹o

tr−êng ®¹i häc n«ng nghiÖp I

------------------

trÇn duy h»ng

X¸c ®Þnh c¸c biÖn ph¸p kü thuËt chñ yÕu

th©m canh t¨ng n¨ng suÊt l¹c vô Xu©n 2006

t¹i huyÖn ý yªn, tØnh Nam §Þnh

LuËn v¨n th¹c sÜ n«ng nghiÖp

Chuyªn ngµnh: trång trät

M· sè : 60.62.01

Ng−êi h−íng dÉn khoa häc: TS. NguyÔn ®×nh vinh

Hµ Néi, 2006

Trường ðại học Nông nghiệp 1 - Luận văn Thạc sỹ khoa học Nông nghiệp ---------------------------------2

lêi cam ®oan

T«i xin cam ®oan, sè liÖu vµ kÕt qu¶ nghiªn cøu tr×nh bµy trong luËn v¨n

nµy lµ trung thùc vµ ch−a ®−îc sö dông ®Ó b¶o vÖ mét häc vÞ nµo.

T«i xin cam ®oan, mäi sù gióp ®ì cho viÖc thùc hiÖn luËn v¨n nµy ®· ®−îc

c¸m ¬n vµ c¸c th«ng tin trÝch dÉn trong luËn v¨n ®Òu ®· ®−îc chØ râ nguån gèc.

T¸c gi¶

TrÇn Duy H»ng TrÇn Duy H»ng

Trường ðại học Nông nghiệp 1 - Luận văn Thạc sỹ khoa học Nông nghiệp ---------------------------------3

Lêi c¶m ¬n

Xin ch©n thµnh tá lßng kÝnh träng vµ biÕt ¬n s©u s¾c tíi c¸c thÇy c« gi¸o

trong bé m«n C©y c«ng nghiÖp, c¸c thÇy c« gi¸o khoa N«ng häc, khoa Sau ®¹i häc￾Tr−êng §¹i häc N«ng nghiÖp I Hµ Néi, ®Æc biÖt lµ thÇy gi¸o TS NguyÔn §×nh Vinh￾ng−êi ®· tËn t×nh h−íng dÉn gióp ®ì t«i trong suèt thêi gian thùc hiÖn ®Ò tµi.

Xin ch©n thµnh c¶m ¬n së NN&PTNT, Chi côc BVTV tØnh Nam §Þnh, Trung

t©m Dù b¸o khÝ tr−îng thuû v¨n tØnh Nam §Þnh; UBND huyÖn, phßng N«ng nghiÖp,

phßng §Þa chÝnh, phßng Thèng kª, Tr¹m BVTV huyÖn ý Yªn. UBND x·, ban qu¶n

lý HTX n«ng nghiÖp Yªn D−¬ng... ®· quan t©m, gióp ®ì vµ t¹o mäi ®iÒu kiÖn

thuËn lîi cho t«i trong qu¸ tr×nh häc tËp, nghiªn cøu vµ hoµn thµnh luËn v¨n.

Xin ch©n thµnh c¶m ¬n sù ®éng viªn, ®ãng gãp, gióp ®ì tËn t×nh cña gia

®×nh, ng−êi th©n vµ b¹n bÌ ®ång nghiÖp!

T¸c gi¶

TrÇn Duy H»ng TrÇn Duy H»ng

Trường ðại học Nông nghiệp 1 - Luận văn Thạc sỹ khoa học Nông nghiệp ---------------------------------4

Môc lôc

Lêi cam ®oan i

Lêi c¶m ¬n ii

Môc lôc iii

Danh môc c¸c ch÷ viÕt t¾t v

Danh môc c¸c b¶ng vi

Danh môc c¸c h×nh viii

1. Më ®Çu i

1.1. TÝnh cÊp thiÕt cña ®Ò tµi 9

1.2. Môc ®Ých yªu cÇu cña ®Ò tµi 10

1.3. ý nghÜa khoa häc vµ thùc tiÔn cña ®Ò tµi 10

1.4. §èi t−îng vµ ph¹m vi nghiªn cøu 11

2. Tæng quan tµi liÖu 12

2.1. Nguån gèc vµ lÞch sö ph¸t triÓn cña c©y l¹c 12

2.2. Gi¸ trÞ cña c©y l¹c 13

2.3. C¸c yÕu tè ¶nh h−ëng ®Õn qu¸ tr×nh sinh tr−ëng vµ ph¸t triÓn cña c©y l¹c

16

2.4. T×nh h×nh s¶n xuÊt l¹c trªn ThÕ giíi vµ ViÖt Nam 23

2.5. Nh÷ng kÕt qu¶ nghiªn cøu vÒ c©y l¹c trªn thÕ giíi vµ ë ViÖt Nam 31

3. VËt liÖu, néi dung vµ ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu 45

3.1. §Þa ®iÓm vµ thêi gian nghiªn cøu 45

3.2. VËt liÖu nghiªn cøu 45

3.3. Néi dung vµ ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu 45

3.4. Quy tr×nh kü thuËt ¸p dông 47

3.5. C¸c chØ tiªu vµ ph−¬ng ph¸p theo dâi 48

Trường ðại học Nông nghiệp 1 - Luận văn Thạc sỹ khoa học Nông nghiệp ---------------------------------5

4. KÕt qu¶ nghiªn cøu vµ th¶o luËn 52

4.1. §iÒu kiÖn tù nhiªn, kinh tÕ- xV héi vµ t×nh h×nh s¶n xuÊt l¹c

ë huyÖn ý Yªn- tØnh Nam §Þnh 52

4.1.1. §Æc ®iÓm ®iÒu kiÖn tù nhiªn 52

4.1.2. §iÒu kiÖn kinh tÕ- xV héi 58

4.1.3. T×nh h×nh s¶n xuÊt n«ng nghiÖp cña huyÖn ý Yªn n¨m 2005 59

4.1.4. T×nh h×nh s¶n xuÊt l¹c ë ý Yªn, nh÷ng h¹n chÕ vµ tiÒm n¨ng 61

4.2. DiÔn biÕn cña c¸c yÕu tè khÝ t−îng vô Xu©n 2006 66

4.3. KÕt qu¶ cña thÝ nghiÖm 68

4.3.1. Mét sè ®Æc ®iÓm h×nh th¸i cña c¸c gièng l¹c thÝ nghiÖm 68

4.3.2. ¶nh h−ëng cña c¸c thêi vô trång ®Õn thêi gian sinh tr−ëng

cña c¸c gièng l¹c 70

4.3.3. ¶nh h−ëng cña thêi vô trång ®Õn c¸c chØ tiªu sinh tr−ëng

vµ ph¸t triÓn cña c¸c gièng l¹c 75

4.3.4. C¸c yÕu tè cÊu thµnh n¨ng suÊt vµ n¨ng suÊt cña c¸c gièng l¹c

ë c¸c thêi vô kh¸c nhau 90

4.3.5. Kh¶ n¨ng chèng chÞu s©u bÖnh vµ ®iÒu kiÖn ngo¹i c¶nh bÊt thuËn

cña c¸c gièng l¹c 97

5. KÕt luËn vµ ®Ò nghÞ 100

5.1. KÕt luËn 100

5.2. §Ò nghÞ 101

Tµi liÖu tham kh¶o

Phô lôc

Trường ðại học Nông nghiệp 1 - Luận văn Thạc sỹ khoa học Nông nghiệp ---------------------------------6

Danh môc c¸c ch÷ viÕt t¾t

TB Trung b×nh

TGST Thêi gian sinh tr−ëng

CCCT C¬ cÊu c©y trång

CTLC C«ng thøc lu©n canh

HQKT HiÖu qu¶ kinh tÕ

CS Céng sù

NXB Nhµ xuÊt b¶n

KHKT Khoa häc kü thuËt

KHKTNN Khoa häc kü thuËt n«ng nghiÖp

NSLT N¨ng suÊt lý thuyÕt

NSTT N¨ng suÊt thùc thu

HTX Hîp t¸c xV

Trường ðại học Nông nghiệp 1 - Luận văn Thạc sỹ khoa học Nông nghiệp ---------------------------------7

Danh môc c¸c b¶ng

B¶ng 2.1. DiÖn tÝch, n¨ng suÊt s¶n l−îng cña 1 sè n−íc trªn thÕ giíi 24

B¶ng 2.2. DiÖn tÝch, n¨ng suÊt vµ s¶n l−îng l¹c ë ViÖt Nam giai ®o¹n

1995-2005 26

B¶ng 4.1. DiÔn biÕn mét sè yÕu tè khÝ hËu ë huyÖn ý yªn- tØnh Nam §Þnh 55

B¶ng 4.2. DiÖn tÝch, n¨ng suÊt vµ s¶n l−îng mét sè lo¹i c©y trång chÝnh ë

huyÖn ý Yªn n¨m 2005 60

B¶ng 4.3. DiÖn tÝch vµ n¨ng suÊt l¹c cña huyÖn ý Yªn vµ tØnh Nam §Þnh

tõ n¨m 2001 ®Õn n¨m 2005 62

B¶ng 4.4. KÕt qu¶ theo dâi c¸c yÕu tè khÝ t−îng tõ 1/1- 25/6/2006 66

B¶ng 4.5. Mét sè ®Æc ®iÓm h×nh th¸i cña c¸c gièng l¹c 69

B¶ng 4.6. Thêi gian mäc mÇm cña c¸c gièng l¹c 71

B¶ng 4.7. Thêi gian tõ gieo ®Õn ra hoa vµ thêi gian ra hoa cña c¸c gièng

l¹c (ngµy) 72

B¶ng 4.8. Thêi gian sinh tr−ëng cña c¸c gièng l¹c (ngµy) 74

B¶ng 4.9. Tû lÖ mäc mÇm cña c¸c gièng l¹c 76

B¶ng 4.10. §éng th¸i t¨ng tr−ëng chiÒu cao th©n chÝnh (cm) 77

B¶ng 4.11. Kh¶ n¨ng ph¸t triÓn cµnh cña c¸c gièng l¹c 79

B¶ng 4.12. ChØ sè diÖn tÝch l¸ ë c¸c giai ®o¹n sinh tr−ëng cña c¸c gièng

l¹c thÝ nghiÖm (sè m2

l¸/1 m2

®Êt) 82

B¶ng 4.13. Tæng sè nèt sÇn vµ sè nèt sÇn h÷u hiÖu trªnc©y cña c¸c gièng

l¹c ë giai ®o¹n qu¶ ch¾c (nèt sÇn/c©y) 84

B¶ng 4.14. Kh¶ n¨ng tÝch luü chÊt kh« (gam/c©y) cña c¸c gièng l¹c 86

B¶ng 4.15. ¶nh h−ëng cña thêi vô trång ®Õn tû lÖ nh©n vµ hµm l−îng dÇu

cña c¸c gièng l¹c thÝ nghiÖm 88

Trường ðại học Nông nghiệp 1 - Luận văn Thạc sỹ khoa học Nông nghiệp ---------------------------------8

B¶ng 4.16. ¶nh h−ëng cña thêi vô trång ®Õn tæng sè qu¶ vµ sè qu¶ ch¾c

trªn c©y 91

B¶ng 4.17. ¶nh h−ëng cña thêi vô trång ®Õn khèi l−îng 100 qu¶ vµ khèi

l−îng 100 h¹t (gam) 92

B¶ng 4.18. ¶nh h−ëng cña thêi vô trång ®Õn n¨ng suÊt cña c¸c gièng l¹c 95

B¶ng 4.19. Ph¶n øng víi s©u bÖnh vµ ®iÒu kiÖn h¹n cña c¸c gièng l¹c 98

Danh môc c¸c h×nh

H×nh 4.1. Hµm l−îng Lipit cña c¸c gièng l¹c ë c¸c thêi vô trång 90

H×nh 4.2. so s¸nh n¨ng suÊt thùc thu c¸c gièng l¹c ë c¸c thêi vô trång 97

Trường ðại học Nông nghiệp 1 - Luận văn Thạc sỹ khoa học Nông nghiệp ---------------------------------9

1. Më ®Çu

1.1. TÝnh cÊp thiÕt cña ®Ò tµi

C©y l¹c (Arachis hypogaea. L) lµ c©y c«ng nghiÖp ng¾n ngµy cã gi¸ trÞ

kinh tÕ vµ gi¸ trÞ dinh d−ìng cao, trong h¹t l¹c chøa 40- 60% lipÝt, 26- 34%

Protein, 6- 22% Gluxit, 8 lo¹i axit amin kh«ng thay thÕ vµ c¸c lo¹i vitamin

hoµ tan trong dÇu B1 (Thiamin), B2 (Riboflavin) PP (Oxit Nicotinic), Vitamin

E vµ F.....Trong 100 gam h¹t l¹c cung cÊp n¨ng l−îng 590 cal, trong khi trÞ sè

nµy ë h¹t ®Ëu t−¬ng lµ 411; g¹o tÎ 353; thÞt lîn n¹c 286; trøng vÞt 189; vµ c¸

chÐp 99 [3]. Tõ l©u loµi ng−êi ®V sö dông l¹c nh− mét nguån thùc phÈm quan

träng vµ lµm nguyªn liÖu cho ngµnh c«ng nghiÖp chÕ biÕn nh− Ðp dÇu, mü

phÈm, s¶n xuÊt xµ phßng....§ång thêi tËn dông s¶n phÈm phô nh− kh« dÇu l¹c,

c¸m vá qu¶ l¹c, th©n l¸ l¹c ®Ó lµm thøc ¨n trong ch¨n nu«i.

L¹c lµ mét trong 5 mÆt hµng n«ng s¶n xuÊt khÈu cã gi¸ trÞ cña n−íc ta,

trong c¸c c©y trång hµng n¨m, xuÊt khÈu l¹c ®øng thø 2 (sau c©y lóa).

L¹c lµ c©y trång dÔ tÝnh, cã kh¶ n¨ng thÝch øng réng víi c¸c ®iÒu kiÖn

®Êt ®ai. Ngoµi ra c©y l¹c cßn lµ c©y cã t¸c dông c¶i t¹o ®Êt, do ®Æc ®iÓm ë rÔ

l¹c cã sù céng sinh víi vi khuÈn Rhizobium Vigna. Theo nhiÒu t¸c gi¶ sau mçi

vô thu ho¹ch, l¹c cã thÓ ®Ó l¹i trong ®Êt tõ 70- 110 kg N/ha. [3]

Tõ nh÷ng lîi Ých ®ã mµ nh÷ng n¨m gÇn ®©y diÖn tÝch trång l¹c ë n−íc

ta ngµy cµng t¨ng nhanh. Tõ n¨m 2002 trë l¹i ®©y diÖn tÝch ®V ®¹t trªn

245.000 ha víi s¶n l−îng ®¹t trªn 400.000 tÊn. Hµng n¨m n−íc ta ®V xuÊt

khÈu tõ 32 - 35.000 tÊn l¹c nh©n ®øng thø 5 thÕ giíi vÒ xuÊt khÈu l¹c sau

Achentina, Ên §é, Mü vµ Trung Quèc.

Nh−ng n¨ng suÊt vµ s¶n l−îng cña l¹c th−êng kh«ng æn ®Þnh do nhiÒu

yÕu tè t¸c ®éng nh− ®iÒu kiÖn ngo¹i c¶nh, gièng, c¸c biÖn ph¸p kü thuËt..... §Ó

Trường ðại học Nông nghiệp 1 - Luận văn Thạc sỹ khoa học Nông nghiệp ---------------------------------10

n©ng cao n¨ng suÊt vµ s¶n l−îng l¹c chóng ta cÇn nghiªn cøu vµ ¸p dông c¸c

biÖn ph¸p kü thuËt nh− sö dông c¸c gièng míi n¨ng suÊt cao, cã kh¶ n¨ng

chèng chÞu s©u bÖnh, thÝch hîp víi tõng vïng sinh th¸i, nghiªn cøu thêi vô

gieo trång, mËt ®é trång ph¶i hîp lý, kü thuËt trång l¹c phñ nilon....

Tõ nh÷ng yªu cÇu thùc tiÔn trªn víi sù h−íng dÉn cña GVC. TS

NguyÔn §×nh Vinh chóng t«i tiÕn hµnh ®Ò tµi: “X¸c ®Þnh c¸c biÖn ph¸p kü

thuËt chñ yÕu th©m canh t¨ng n¨ng suÊt l¹c vô Xu©n 2006 t¹i huyÖn ý

yªn- tØnh Nam §Þnh”.

1.2. Môc ®Ých yªu cÇu cña ®Ò tµi

* Môc ®Ých

- §¸nh gi¸ kh¶ n¨ng sinh tr−ëng ph¸t triÓn, n¨ng suÊt vµ tÝnh chèng

chÞu cña mét sè gièng l¹c míi nhËp néi.

- §¸nh gi¸ ¶nh h−ëng cña c¸c thêi vô gieo trång ®Õn kh¶ n¨ng thÝch

nghi vµ n¨ng suÊt cña mét sè gièng l¹c míi trªn ®Êt ý yªn, tØnh Nam §Þnh

* Yªu cÇu

- §¸nh gi¸ thùc tr¹ng cña s¶n xuÊt l¹c ë huyÖn ý yªn, x¸c ®Þnh ®−îc

nh÷ng yÕu tè h¹n chÕ vµ tiÒm n¨ng c©y l¹c cña huyÖn

- X¸c ®Þnh ®−îc bé gièng l¹c sinh tr−ëng ph¸t triÓn tèt, n¨ng suÊt cao,

phÈm chÊt tèt phï hîp víi ®iÒu kiÖn sinh th¸i cña huyÖn ý yªn.

- X¸c ®Þnh ®−îc thêi vô gieo trång thÝch hîp ®èi víi mét sè gièng l¹c

trong vô xu©n ë huyÖn ý yªn, tØnh Nam §Þnh.

1.3. ý nghÜa khoa häc vµ thùc tiÔn cña ®Ò tµi

+ ý nghÜa khoa häc

- Nghiªn cøu ®Æc ®iÓm h×nh th¸i, kh¶ n¨ng sinh tr−ëng ph¸t triÓn, tÝnh

chèng chÞu cña c¸c gièng l¹c lµ c¬ së ®Ò xuÊt c¸c gièng cã triÓn väng ®−a vµo

Trường ðại học Nông nghiệp 1 - Luận văn Thạc sỹ khoa học Nông nghiệp ---------------------------------11

s¶n xuÊt t¹i ®Þa ph−¬ng.

- KÕt qu¶ nghiªn cøu cña ®Ò tµi lµ c¬ së khoa häc ®Ó hoµn thiÖn quy

tr×nh th©m canh t¨ng n¨ng suÊt vµ chÊt l−îng c©y l¹c.

+ ý nghÜa thùc tiÔn

- KÕt qu¶ nghiªn cøu cña ®Ò tµi gãp phÇn bæ sung nh÷ng gièng l¹c tèt

cho ®Þa ph−¬ng.

- X¸c ®Þnh thêi vô gieo trång thÝch hîp cña c¸c gièng l¹c trong vô xu©n

gãp phÇn t¨ng n¨ng suÊt vµ më réng diÖn tÝch trång l¹c ë huyÖn ý yªn, tØnh

Nam §Þnh.

- §Ò tµi gãp phÇn cñng cè vµ ph¸t triÓn hÖ thèng n«ng nghiÖp bÒn v÷ng

t¹i vïng ®Êt trång mµu cña huyÖn ý yªn, tØnh Nam §Þnh.

1.4. §èi t−îng vµ ph¹m vi nghiªn cøu

* §èi t−îng nghiªn cøu

- Mét sè gièng l¹c míi nhËp néi lµ L12, L14, L18, L24, S¸n dÇu 30,

Tr¹m dÇu 207.

* Ph¹m vi nghiªn cøu

- §Ò tµi nghiªn cøu mét sè chØ tiªu vÒ sinh tr−ëng, ph¸t triÓn, n¨ng

suÊt, chÊt l−îng vµ tÝnh chèng chÞu cña 6 gièng l¹c nãi trªn.

- Nghiªn cøu ¶nh h−ëng cña c¸c thêi vô trång kh¸c nhau ®Õn sinh

tr−ëng, ph¸t triÓn, n¨ng suÊt vµ chÊt l−îng cña c¸c gièng l¹c.

- ThÝ nghiÖm ®−îc tiÕn hµnh ë vô Xu©n n¨m 2006 t¹i xV Yªn D−¬ng

huyÖn ý yªn, tØnh Nam §Þnh.

Trường ðại học Nông nghiệp 1 - Luận văn Thạc sỹ khoa học Nông nghiệp ---------------------------------12

2. Tæng quan tµi liÖu

2.1. Nguån gèc vµ lÞch sö ph¸t triÓn cña c©y l¹c

- N¨m 1897 Skiª (E.G Squier) t×m thÊy nh÷ng qu¶ l¹c ®−îc ch«n trong

c¸c ng«i mé cæ Ancon gÇn Lima, thñ ®« Pªru. L¹c ®−îc ®ùng trong c¸c v¹i

cïng víi mét sè thùc phÈm kh¸c. Niªn ®¹i cña c¸c ng«i mé cæ nµy tõ 1500-

1200 n¨m tr−íc c«ng nguyªn.

Theo Gregory (1979- 1980) tÊt c¶ c¸c loµi hoang d¹i thuéc chi arachis

chØ t×m thÊy ë Nam Mü vµ ph©n bè tõ §«ng - B¾c Braxin ®Õn T©y - Nam

Achentina vµ tõ bê biÓn nam uruquay ®Õn t©y b¾c Mato Grosso. Tøc phÝa

nam s«ng Amaron vµ tõ s−ên ®«ng dÉy Andes ®Õn bê §¹i T©y D−¬ng.

- Theo nh÷ng tµi liÖu ghi chÐp sím nhÊt vÒ c©y l¹c cña ng−êi Ch©u ¢u

lµ ë thÕ kú 16. N¨m 1587 nhµ tù nhiªn häc Bå §µo Nha Gabriel Soares De

Souza ®V m« t¶ c©y l¹c vµ Jian De Lery (1587) m« t¶ kü vÒ c©y l¹c.

Cã lÏ c©y l¹c ®Çu tiªn ®−îc ®−a tõ Nam Mü (Pªru) tíi Ch©u ¢u vµo

n¨m 1574 theo b¸o c¸o cña Nicolas Molardes.

Krapovickas (1968) cho r»ng l¹c ®−îc ®−a tõ bê biÓn phÝa T©y Pªru tíi

Mªxico vµ sau ®ã ngang qua Th¸i B×nh D−¬ng theo c¸c th−¬ng thuyÒn T©y

Ban Nha tíi Philippin vµ c¸c vïng thuéc Ch©u ¸ - Th¸i B×nh D−¬ng.

- LÞch sö ë ViÖt Nam ch−a ®−îc x¸c minh râ rµng. NÕu c¨n cø vµo tªn gäi

mµ xÐt ®o¸n th× danh tõ “L¹c” cã thÓ lµ do lµ tõ H¸n “L¹c Hoa Sinh” lµ tõ ng−êi

Trung Quèc dïng ®Ó gäi c©y l¹c. V× vËy l¹c cã thÓ tõ Trung Quèc nhËp vµo n−íc

ta kho¶ng thÕ XVII - XVIII (Lª Song Dù vµ céng t¸c viªn, 1979) [15].

- C©y l¹c cã nguån gèc tõ Nam Mü vµ hiÖn t¹i l¹c ®−îc trång ë h¬n