Viện trợ phát triển chính thức (oda) nhật bản dành cho việt nam (1992-2014).

0

Đại học Đà Nẵng

Trường Đại học sư phạm

Khoa Lịch sử

KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP

Đề tài: VIỆN TRỢ PHÁT TRIỂN CHÍNH THỨC (ODA)

NHẬT BẢN DÀNH CHO VIỆT NAM (1992 – 2014)

Sinh viên thực hiện: Nguyễn Thị Cẩm Tú

Chuyên ngành: Sư phạm lịch sử

Lớp: 11sls

Người hướng dẫn: PGS.TS. Lưu Trang

1

MỤC LỤC

MỞ ĐẦU .............................................................................................................. 3

1. Lý do chọn đề tài............................................................................................... 3

2. Lịch sử nghiên cứu vấn đề ................................................................................ 4

3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu..................................................................... 5

3.1. Đối tượng nghiên cứu..................................................................................... 5

3.2. Phạm vi nghiên cứu........................................................................................ 5

4. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu.................................................................... 5

4.1. Mục đích nghiên cứu...................................................................................... 5

4.2. Nhiệm vụ nghiên cứu ..................................................................................... 5

5. Nguồn tư liệu..................................................................................................... 6

6. Phương pháp nghiên cứu................................................................................... 6

7. Đóng góp của đề tài........................................................................................... 6

8. Bố cục đề tài...................................................................................................... 6

NỘI DUNG........................................................................................................... 6

Chương 1: BỐI CẢNH QUỐC TẾ VÀ TÌNH HÌNH HAI NƯỚC NHẬT

BẢN, VIỆT NAM TRƯỚC NĂM 1992............................................................. 7

1.1. Bối cảnh quốc tế............................................................................................. 7

1.2. Tình hình hai nước Nhật Bản – Việt Nam trước năm 1992........................... 8

1.2.1. Việt Nam…………………………………………………………………8

1.2.2. Nhật Bản.................................................................................................... 10

1.3.Khái quát quan hệ Việt – Nhật trước năm 1992 ........................................... 13

2.1. Những chuyển biến về quan hệ Nhật Bản – Việt Nam trong thập niên 90 của

thế kỷ XX …………………………………………………………………….16

Chương 2. VIỆN TRỢ PHÁT TRIỂN ODA CHO VIỆT NAM CỦA NHẬT

BẢN (1992 – 2014) ………………………………………………………….20

2

2.1. Vài nét về viện trợ phát triển chính thức (ODA) và chính sách ODA của

Nhật Bản.............................................................................................................. 20

2.1.1. Khái quát về viện trợ phát triển chính thức (ODA) .................................. 20

2.1.1.1. Khái niệm............................................................................................... 20

2.1.1.2. Đặc điểm................................................................................................. 20

2.1.2. Chính sách ODA của Nhật Bản ................................................................ 24

2.2. Chương trình và kết quả hoạt động viện trợ phát triển chính thức (ODA)

Nhật Bản cho Việt Nam (1992 – 2014). ............................................................. 28

2.2.1. Chương trình ............................................................................................. 28

2.2.2. Kết quả ...................................................................................................... 35

2.2.2.1. Viện trợ ODA cho các dự án phân theo ngành ...................................... 41

2.2.2.2. Viện trợ ODA cho các dự án phân theo vùng........................................ 42

2.3.Tác động tích cực và hạn chế trong việc tiếp nhận ODA Nhật Bản của Việt

Nam…………………………............................................................................. 43

2.4. Kiến nghị, các biện pháp nâng cao hiệu quả sử dụng nguồn vốn ODA của

Việt Nam………………………………………………………………………45

KẾT LUẬN ........................................................................................................ 48

TÀI LIỆU THAM KHẢO ................................................................................ 49

PHỤ LỤC ........................................................................................................... 53

3

MỞ ĐẦU

1. Lý do chọn đề tài

Đứng trước xu thế phát triển tất yếu của thời đại, tất cả các quốc gia đều phải

điều chỉnh lại chiến lược đối ngoại của mình cho phù hợp với tình hình mới nhằm

củng cố vị trí của mình trên trường quốc tế. Không nằm ngoài xu thế đó Nhật Bản nổi

lên là một quốc gia phát triển thần kỳ về kinh tế và khoa học - kỹ thuật, đang tìm kiếm

những cơ hội để nâng cao địa vị chính trị và tầm ảnh hưởng của mình trong khu vực

và trên thế giới. Một trong những lựa chọn hàng đầu của Nhật Bản là các quốc gia

Đông Nam Á. Sự hợp tác giữa Nhật Bản với Việt Nam không chỉ mang lại những

thành tựu quan trọng trong phát triển kinh tế xã hội của Việt Nam mà còn góp phần

thực hiện thành công mục tiêu hướng đến của Nhật Bản ở khu vực này, đó là: nếu Mỹ

có khu vực Mỹ la tinh là vùng đệm để phát triển thì Nhật Bản có Đông Nam Á, trong

đó đặc biệt là ba nước Đông Dương.

Việt Nam đang trong quá trình hội nhập kinh tế quốc tế. Việc tiếp nhận vốn đầu

tư nước ngoài đóng vai trò rất quan trọng để một mặt, tích lũy nguồn vốn cho chúng ta

xây dựng và phát triển kinh tế, mặt khác, tạo điều kiện để rút ngắn khoảng cách tụt

hậu về kinh tế so với các nước khác. Trong cơ cấu thu hút đầu tư, Viện trợ phát triển

chính thức (ODA) tuy chiếm tỷ trọng nhỏ nhưng lại có ý nghĩa khá quan trọng vì

những ưu thế không thể phủ nhận của nó. Trong các nguồn hỗ trợ ODA cho Việt Nam

thì ODA của Nhật Bản được coi là 1 nguồn vốn hết sức quý giá. Tháng 11-1992,

Chính phủ Nhật Bản là nước phát triển đầu tiên tuyên bố nối lại viện trợ phát triển

chính thức (ODA) cho Việt Nam, góp phần khai thông mối quan hệ của Việt Nam với

các tổ chức tài chính quốc tế chủ chốt. Từ đó đến nay, mặc dù nền kinh tế Nhật Bản

có những thời điểm gặp khó khăn, nhưng Chính phủ Nhật Bản luôn là nhà tài trợ

ODA lớn nhất cho Việt Nam. Chính sách ODA của Nhật Bản chủ yếu được thực hiện

thông qua 2 tổ chức là Ngân hàng Hợp tác Quốc tế Nhật Bản (JBIC) và Cơ quan hợp

4

tác và phát triển Nhật Bản (JICA).Hỗ trợ phát triển chính thức (ODA) Nhật Bản dành

cho Việt Nam từ khá sớm, nhưng thực sự đi vào quỹ đạo phát triển từ năm 1992 trở

đi. Đây là khoảng thời gian quan hệ Việt Nam - Nhật Bản có nhiều chuyển biến về

moi mặt, đã tạo điều kiện thuận lợi và nhiều cơ hội phát triển giữa hai nước. Rõ ràng

đây là vấn đề khoa học quan trọng có ý nghĩa thực tiễn to lớn, nhưng chưa được

nghiên cứu nhiều. Chính vì vậy, cần có những công trình nghiên cứu về vấn đề này

nhằm góp phần nâng cao nhận thức về sự viện trợ phát triển chính thức (ODA) Nhật

Bản dành cho Việt Nam.

Xuất phát từ những lý do trên với những ý nghĩa khoa học và thực tiễn tôi quyết

định chọn đề tài “Viện trợ phát triển chính thức (ODA) Nhật Bản dành cho Việt Nam

(1992 – 2014)” làm khóa luận của mình.

2. Lịch sử nghiên cứu vấn đề

Vấn đề viện trợ phát triển chính thức (ODA) Nhật Bản dành cho Việt Nam (1992

- 2014) dù chưa được nghiên cứu một cách có hệ thống, song đã co nhiều bài viết có

liên quan được công bố trên sách báo, tạp chí…cả trong và ngoài nước. Tuy nhiên, do

còn nhiều hạn chế nên trong đề tài nghiên cứu này tôi chỉ tập trung khai thác những tư

liệu, bài viết bằng tiếng việt.

Trước hết phải kể đến các công trình như “Chính sách đối ngoại của Nhật Bản

sau thời kỳ chiến tranh lạnh” của Ngô Xuân Bình đã trình bày khái quát về các chính

sách đối ngoại của Nhật Bản đối với các nước trên thế giới trong đó có đề cập đến sự

điều chỉnh ODA của Nhật Bản vào Việt Nam. Hay công trình “Điều chỉnh chính sách

kinh tế Nhật Bản” của Dương Phú Hiệp - Nguyễn Duy Dũng (chủ biên), đã trình bày

về sự điều chỉnh chính sách ODA của Nhật Bản vào thập niên 90 của thế kỷ XX.

Công trình “Nhật Bản với sự phát triển kinh tế xã hội của Việt Nam, Lào và

Campuchia trong giai đoạn hiện nay” do Hoàng Thị Minh Hoa chủ biên đã đề cập

đến những chính sách kinh tế - xã hội của Nhật Bản đến ba nước Đông Dương trong

đó có vấn đề về viện trợ ODA. Công trình “Ngoại giao Nhật Bản” của Irie Akira, do

Nguyễn Đức Minh và Lê Thị Bình dịch đã trình bày về quan hệ ngoại giao của Nhật

Bản từ Minh Trị Duy Tân đến nửa sau thế kỉ XX.