Văn hoá và con ngƣời miền núi qua tập truyện Tiếng đàn môi sau bờ rào đá của Đỗ Bích Thuý

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN

TRƢỜNG ĐẠI HỌC SƢ PHẠM

ĐẶNG THỊ HỒNG NHUNG

VĂN HOÁ VÀ CON NGƢỜI MIỀN NÚI

QUA TẬP TRUYỆN TIẾNG ĐÀN MÔI SAU BỜ RÀO ĐÁ

CỦA ĐỖ BÍCH THUÝ

LUẬN VĂN THẠC SỸ KHOA HỌC NGỮ VĂN

Thái Nguyên, năm 2012

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN

TRƢỜNG ĐẠI HỌC SƢ PHẠM

ĐẶNG THỊ HỒNG NHUNG

VĂN HOÁ VÀ CON NGƢỜI MIỀN NÚI

QUA TẬP TRUYỆN TIẾNG ĐÀN MÔI SAU BỜ RÀO ĐÁ

CỦA ĐỖ BÍCH THUÝ

Chuyên ngành: Văn học Việt Nam

Mã số: 60 22 34

LUẬN VĂN THẠC SỸ KHOA HỌC NGỮ VĂN

Ngƣời hƣớng dẫn khoa học: PGS.TS VŨ TUẤN ANH

Thái Nguyên, năm 2012

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn

LỜI CẢM ƠN

Tôi xin trân thành cảm ơn các thầy giáo, cô giáo, gia đình, bạn bè, đồng

nghiệp đã giúp đỡ tôi trong quá trình họa tập cũng như làm luận văn. Đặc biệt

tôi xin được gửi lời cảm ơn sâu sắc tới PGS.TS Vũ Tuấn Anh, người không

chỉ giúp đỡ tôi mà còn động viên tôi rất nhiều để tôi có thể hoàn thành luận

văn này.

Tác giả luận văn

Đặng Thị Hồng Nhung

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn

LỜI CAM ĐOAN

Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu khoa học của cá nhân

tôi. Các nội dung nêu trong luận văn là kết quả làm việc của tôi và chưa được

công bố trong bất cứ một công trình nào khác.

Người viết luận văn

Tác giả luận văn

Đặng Thị Hồng Nhung

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn

i

MỤC LỤC

Trang

Trang bìa phụ

Lời cảm ơn

Lời cam đoan

Mục lục................................................................................................................i

PHẦN MỞ ĐẦU............................................................................................... 1

PHẦN NỘI DUNG ........................................................................................... 9

Chƣơng 1. CON NGƢỜI MIỀN NÚI QUA TẬP TRUYỆN NGẮN

TIẾNG ĐÀN MÔI SAU BỜ RÀO ĐÁ CỦA ĐỖ BÍCH THUÝ..................... 9

1.1 Tiếng đàn môi sau bờ rào đá của Đỗ Bích Thuý - một tác phẩm tiêu

biểu và đặc sắc về miền núi.............................................................................. 9

1.1.1 Vài nét về tác giả Đỗ Bích Thuý ......................................................... 9

1.1.2. Khái quát tập truyện ngắn Tiếng đàn môi sau bờ rào đá.................. 11

1.2. Con người miền núi qua tập truyện ngắn Tiếng đàn môi sau bờ rào đá...... 14

1.2.1. Cuộc sống và con người miền núi trên cao nguyên đá Đồng Văn￾Hà Giang hùng vĩ........................................................................................ 14

1.2.2. Hình ảnh người phụ nữ dân tộc thiểu số- điểm nhấn đặc biệt trong

tập truyện ngắn............................................................................................ 18

Chƣơng 2. NHỮNG NÉT VĂN HOÁ ĐẶC SẮC TRONG TẬP

TRUYỆN NGẮN TIẾNG ĐÀN MÔI SAU BỜ RÀO ĐÁ............................. 29

2.1. Một cách tiếp cận tác phẩm văn học từ góc độ văn hoá ......................... 29

2.1.1. Mối quan hệ biện chứng giữa văn hoá và văn học ........................... 29

2.1.2. Nghiên cứu tập truyện ngắn Tiếng đàn môi sau bờ rào đá của Đỗ

Bích Thuý từ góc độ văn hoá...................................................................... 33

2.2. Những nét văn hoá đặc sắc của người dân tộc Mông, Tày ở Hà Giang

trong tập truyện Tiếng đàn môi sau bờ rào đá............................................... 36

2.2.1. Đặc điểm văn hoá Mông, Tày........................................................... 36

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn

ii

2.2.2. Đặc trưng văn hoá các dân tộc miền núi qua tập truyện Tiếng đàn

môi sau bờ rào đá........................................................................................ 40

Chƣơng 3. NGHỆ THUẬT THỂ HIỆN ĐẶC SẮC TRONG TẬP

TRUYỆN NGẮN TIẾNG ĐÀN MÔI SAU BỜ RÀO ĐÁ............................. 54

3.1. Ngôn ngữ tác phẩm giàu bản sắc văn hoá............................................... 54

3.2. Ngôn ngữ giàu hình ảnh, giàu chất thơ................................................... 60

3.3. Ngôn ngữ gắn liền với cách tư duy của người miền núi......................... 63

PHẦN KẾT LUẬN......................................................................................... 69

TÀI LIỆU THAM KHẢO ............................................................................. 72

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn

1

PHẦN MỞ ĐẦU

1. Lý do chọn đề tài

Trong lịch sử văn học Việt Nam hiện đại, các sáng tác viết về đề tài

miền núi chiếm một dung lượng khá khiêm tốn. Song trong tiến trình phát

triển của văn học Việt Nam hiện đại cũng đã dần hình thành một mảng văn

học viết về đề tài miền núi. Trước Cách mạng tháng Tám năm 1945 có thể kể

đến Lan Khai, Đái Đức Tuấn, Thế Lữ... là những nhà văn đầu tiên viết về đề

tài này với loại Truyện đường rừng. Sau Cách mạng tháng Tám một số nhà

văn người Kinh như Nam Cao, Tô Hoài, Nguyên Ngọc, Ma Văn Kháng… đã

tìm đến với mảng đề tài này. Đó là những sáng tác có ý nghĩa như “những

con dao phát đường rừng giúp đỡ cho các anh chị em viết văn miền núi”

(Nông Minh Châu). Khoảng những năm 1950 trở lại đây, bên cạnh các nhà

văn người Kinh xuất hiện các nhà văn người dân tộc thiểu số như Nông

Minh Châu, Hoàng Hạc, Vi Hồng, Hoàng Triều Ân...Những tác phẩm của họ

như một bức tranh rộng lớn với những hình ảnh sinh động về cuộc sống và

con người miền núi. Cuộc sống của đồng bào các dân tộc miền núi ngày

càng trở thành mảng đề tài văn học lớn, sản sinh những tác phẩm đứng ở vị

trí hàng đầu trong nền văn học cách mạng, có thể kể đến như Truyện Tây

Bắc (Tô Hoài), Đất nước đứng lên (Nguyên Ngọc)…Qua đó, có thể nói

mảng văn học viết về đề tài miền núi đã trở thành một bộ phận đặc sắc và

độc đáo, góp phần làm nên tính đa dạng và phong phú trong đời sống văn

học các dân tộc Việt Nam

Đến những năm cuối thế kỷ XX, đầu thế kỷ XXI chúng ta vẫn đang

tiếp tục có nhiều tác phẩm viết về mảng đề tài này như: Gặp gỡ ở La Pan

Tẩn, Móng vuốt thời gian (Ma Văn Kháng), Tiếng chim kỷ giàng (Bùi Thị

Như Lan), Nước mắt của đá (Hà Thị Cẩm Anh), Đàn trời (Cao Duy Sơn), Về

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn

2

bên kia núi (Niê Thanh Mai)… Đỗ Bích Thúy với Bóng của cây sồi, Tôi đã

trở về trên núi cao, Sau những mùa trăng và đặc biệt, tập truyện ngắn Tiếng

đàn môi sau bờ rào đá (2005) đã đưa chị lên hàng những nhà văn viết về dân

tộc miền núi xuất sắc hiện nay. Truyện ngắn Tiếng đàn môi sau bờ rào đá

của Đỗ Bích Thúy sau khi được đạo diễn Ngô Quang Hải dựng thành phim

Chuyện của Pao và đạt những giải thưởng danh giá, đã đưa tên tuổi Đỗ Bích

Thúy đến với độc giả gần hơn nữa. Từng giành giải nhất trong cuộc thi sáng

tác truyện ngắn của Tạp chí Văn nghệ quân đội 1998-1999, công chúng ngày

càng quen thuộc với cái tên Đỗ Bích Thuý qua những sáng tác của chị, đặc

biệt là tập truyện Tiếng đàn môi sau bờ rào đá (Nxb Công an nhân dân,

H.2005). Ở tập truyện này, ta thấy chất văn hoá vùng miền thấm đẫm trong

các trang văn. Có thể nói tập truyện này là tập truyện tiêu biểu nhất, đặc sắc

nhất của Đỗ Bích Thuý và của mảng đề tài viết về miền núi hiện nay. Đỗ

Bích Thuý đã cùng chia sẻ với người đọc cuộc sống và tình yêu của những

con người nơi mảnh đất địa đầu tổ quốc (Hà Giang), nơi mà tác giả đã từng

sống trong suốt thời gian thơ ấu đến khi trưởng thành để người đọc có thể

cùng cảm nhận, hòa mình vào không gian văn hoá của ngưòi Mông, Tày trên

cao nguyên đá Đồng Văn cùng đỉnh Mã Pì Lèng hùng vĩ. Tập truyện mở ra

một không gian văn hoá đặc sắc của quả còn ngày hội, tiếng khèn lá đêm

trăng với những cảnh sinh hoạt của người Mông trong những căn nhà đất

tường chình bao đời trong thung lũng đá, cuộc sống của những con người

miền núi đặc biệt là những ngưòi phụ nữ dân tộc thiểu số. Mỗi câu chuyện

Đỗ Bích Thuý kể là mỗi số phận, mỗi cảnh đời ngang trái khác nhau. Trong

bức tranh đó, chị tập trung khai thác chiều sâu nội tâm của nhân vật - phần

lớn là những người đàn bà với cuộc đời làm dâu, làm vợ âm thầm, chịu nhiều

buồn tủi đắng cay.