Vận dụng dạy học theo dự án góp phần phát triển năng lực giải quyết vấn đề ở học sinh THPT trong dạy học Sinh thái học

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN

TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM

LĂNG THỊ ÁNH

VẬN DỤNG DẠY HỌC THEO DỰ ÁN

GÓP PHẦN PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC

GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ Ở HỌC SINH THPT

TRONG DẠY HỌC SINH THÁI HỌC

Chuyên ngành: LL & PP dạy học bộ môn Sinh học

Mã số :60.14.01.11

LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC

Người hướng dẫn khoa học: PGS. TS. NGUYỄN VĂN HỒNG

Thái Nguyên – 2016

i

LỜI CAM ĐOAN

Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi, dưới sự

hướng dẫn của PGS.TS. Nguyễn Văn Hồng. Các số liệu, kết quả nêu trong

luận văn này là trung thực và chưa được ai công bố trong bất kì công trình

nghiên cứu nào khác.

Thái Nguyên, tháng 04 năm 2016

Tác giả luận văn

Lăng Thị Ánh

ii

LỜI CẢM ƠN

Tôi xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc tới PGS.TS. Nguyễn Văn Hồng đã tận

tình hướng dẫn, đôn đốc và giúp đỡ tôi trong suốt quá trình học tập, nghiên cứu và

hoàn thành luận văn này.

Tôi xin chân thành cảm ơn các Thầy, Cô trong bộ môn lý luận và PPDH

Sinh học, Ban chủ nhiệm khoa Sinh học, Trường Đại học Sư phạm - Đại học Thái

Nguyên tạo mọi điều kiện thuận lợi giúp tôi hoàn thành luận văn.

Tôi xin cảm ơn tập thể lớp Cao học Sinh k22, bạn bè, gia đình và những người

thân đã luôn động viên, giúp đỡ tôi trong suốt quá trình học tập và nghiên cứu.

Thái Nguyên, tháng 04 năm 2016

Tác giả luận văn

Lăng Thị Ánh

iii

MỤC LỤC

Trang

Trang bìa phụ

Lời cam đoan.....................................................................................................i

Lời cảm ơn .......................................................................................................ii

Mục lục .......................................................................................................... iii

Danh mục các từ viết tắt .................................................................................iv

Danh mục các bảng...........................................................................................v

Danh mục các hình ..........................................................................................vi

MỞ ĐẦU .........................................................................................................1

Chương 1. CƠ SỞ LÍ LUẬN VÀ THỰC TIỄN ............................................6

1.1. Tổng quan vấn đề nghiên cứu ....................................................................6

1.1.1. Trên thế giới ...........................................................................................6

1.1.2. Ở Việt Nam.............................................................................................7

1.2. Vận dụng DHTDA đáp ứng yêu cầu đổi mới phương pháp dạy học...........8

1.3. Dạy học theo dự án .................................................................................10

1.3.1. Một số khái niệm cơ bản.......................................................................10

1.3.2. Bản chất DHTDA .................................................................................11

1.3.3. Phân loại DAHT ...................................................................................12

1.3.4. Mục tiêu của DHTDA...........................................................................14

1.3.5. Đặc điểm của DHTDA..........................................................................15

1.3.6. Ưu và nhược điểm của DHTDA............................................................16

1.4. Năng lực và năng lực giải quyết vấn đề....................................................18

1.4.1. Năng lực ...............................................................................................18

1.4.2. Năng lực chung.....................................................................................18

1.4.3. Năng lưc chuyên biệt ............................................................................20

1.4.4. Năng lực GQVĐ ...................................................................................22

1.4.5. Các yếu tố cấu thành NL GQVĐ...........................................................22

iv

1.5. Mối quan hệ giữa DHTDA và vấn đề phát triển năng lực tự nghiên cứu cho

người học........................................................................................................23

1.6. Thực trạng vận dụng DHTDA góp phần phát triển năng lực giải quyết vấn

đề ở học sinh THPT trong dạy học Sinh thái học. ...........................................26

1.6.1. Phương Pháp điều tra ............................................................................26

1.6.2. Kết quả điều tra.....................................................................................27

Kết luận chương 1 ..........................................................................................28

Chương 2. VẬN DỤNG DẠY HỌC THEO DỰ ÁN GÓP PHẦN PHÁT

TRIỂN NĂNG LỰC GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ Ở HỌC SINH THPT

TRONG DẠY HỌC SINH THÁI HỌC.......................................................29

2.1. Phân tích nội dung chương trình Sinh học 12...........................................29

2.1.1. Cấu trúc chương trình Sinh học 12........................................................29

2.1.2. Mục tiêu, nội dung phần Sinh thái học – THPT ....................................31

2.2. Nguyên tắc lựa chọn chủ đề DHTDA ......................................................34

2.3. Quy trình DHTDA...................................................................................37

2.4. Tổ chức DHTDA phần Sinh thái học .......................................................41

2.4.1. DHTDA trong giờ dạy học kiến thức mới.............................................41

2.4.2. DHTDA trong các hoạt động ngoại khóa. .............................................49

2.5. Danh mục những DAHT trong phần sinh thái học - THPT ......................56

2.6. Bảng tiêu chí đánh giá kết quả vận dụng DHTDA góp phần phát triển NL

GQVĐ ở học sinh THPT trong dạy học sinh thái học. ....................................57

Kết luận chương 2 ..........................................................................................59

Chương 3. THỰC NGHIỆM SƯ PHẠM.....................................................60

3.1. Mục đích thực nghiệm .............................................................................60

3.2. Nội dung thực nghiệm .............................................................................60

3.3. Phương pháp thực nghiệm .......................................................................60

3.3.1. Chọn trường, lớp thực nghiệm ..............................................................60

3.3.2. Bố trí thực nghiệm ................................................................................61

v

3.4. Kết quả thực nghiệm sư phạm và biện luận..............................................61

3.4.1. Phân tích kết quả học tập của HS ..........................................................62

3.4.2. Kết quả đánh giá NL GQVĐ ở HS từ việc học theo dự án ....................67

Kết luận chương 3 ..........................................................................................68

KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ ......................................................................69

TÀI LIỆU THAM KHẢO............................................................................70

PHỤ LỤC

iv

DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT

TT Chữ viết tắt Đọc là

1. CNTT Công nghệ thông tin

2. DAHT Dự án học tập

3. DHTDA Dạy học theo dự án

4. ĐC Đối chứng

5. GV Giáo viên

6. GQVĐ Giải quyết vấn đề

7. HS Học sinh

8. NL Năng lực

9. PPDH Phương pháp dạy học

10. THPT Trung học phổ thông

11. TN Thực nghiệm

v

DANH MỤC CÁC BẢNG

Trang

Bảng 1.1. Các năng lực chuyên biệt trong dạy học sinh học............................20

Bảng 1.2. Biểu hiện của NL GQVĐ ………………………………………… 23

Bảng 1.3. Mối quan hệ giữa DHTDA với việc hình thành và phát triển năng lực

học sinh ……………………………………………………………………… 24

Bảng 2.1. Danh mục các DAHT trong dạy học kiến thức mới ........................57

Bảng 2.2. Danh mục các DAHT trong các hoạt động ngoại khóa ...................57

Bảng 2.3. Bảng tiêu đánh giá NL GQVĐ........................................................58

Bảng 3.1. Tần số điểm các bài kiểm tra sau TN ..............................................62

Bảng 3.2. Tần suất điểm các bài kiểm tra sau TN ...........................................62

Bảng 3.3. Bảng tần suất hội tụ tiến điểm của các bài kiểm tra.........................64

Bảng 3.4. Kiểm định X điểm trắc nghiệm......................................................65

Bảng 3.5. Phân tích phương sai điểm trắc nghiệm ..........................................66

Bảng 3.6. Kết quả đánh giá NL GQVĐ ở HS từ việc học theo dự án...............67

vi

DANH MỤC CÁC HÌNH

Trang

Hình 1.1. Đặc điểm của dạy học theo dự án....................................................16

Hình 2.1. Sơ đồ cấu trúc chương trình sinh học 12 .........................................29

Hình 2.2. Sơ đồ cấu trúc nội dung Sinh thái học – THPT................................30

Hình 2.3. Quy trình DHTDA ..........................................................................38

Hình 3.1. Biểu đồ tần suất tổng hợp của 2 bài kiểm tra khối lớp TN và ĐC...63

Hình 3.2. Đồ thị biểu diễn đường tần suất hội tụ tiến tổng hợp của 2 bài kiểm

tra ở khối lớp TN và ĐC.................................................................................64