Vận dụng dạy học theo chủ đề trong dạy học chăn nuôi, thủy sản đại cương (môn Công nghệ 10 - THPT)

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN

TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM

VŨ THỊ LẾNH

VẬN DỤNG DẠY HỌC THEO CHỦ ĐỀ

TRONG DẠY HỌC CHĂN NUÔI, THỦY SẢN ĐẠI CƯƠNG

(MÔN CÔNG NGHỆ 10 - THPT)

LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC

THÁI NGUYÊN - 2018

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN

TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM

VŨ THỊ LẾNH

VẬN DỤNG DẠY HỌC THEO CHỦ ĐỀ

TRONG DẠY HỌC CHĂN NUÔI, THỦY SẢN ĐẠI CƯƠNG

(MÔN CÔNG NGHỆ 10 - THPT)

Ngành: Lý luận và Phương pháp dạy học bộ môn Sinh học

Mã ngành: 8140111

LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC

Người hướng dẫn khoa học: TS. Nguyễn Thị Hằng

THÁI NGUYÊN - 2018

i

LỜI CAM ĐOAN

Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của tôi, dưới sự hướng

dẫn của TS. Nguyễn Thị Hằng. Các số liệu trích dẫn đều có nguồn gốc rõ ràng,

các kết quả trong luận văn là trung thực.

Tôi xin hoàn toàn chịu trách nhiệm về những kết quả nghiên cứu trong

luận văn này.

Tác giả luận văn

Vũ Thị Lếnh

ii

LỜI CẢM ƠN

Tôi xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc tới giáo viên hướng dẫn khoa học -

TS Nguyễn Thị Hằng đã tận tình chỉ dẫn, giúp đỡ tôi trong suốt quá trình thực

hiện và hoàn thành luận văn.

Xin bày tỏ lòng biết ơn tới Ban giám hiệu trường Đại học Sư phạm - Đại

học Thái Nguyên, Ban chủ nhiệm khoa Sinh học, Phòng đào tạo, các thầy cô

giáo Khoa Sinh học đã động viên, chỉ dẫn, đóng góp ý kiến và tạo những điều

kiện thuận lợi cho tôi trong thời gian học tập và nghiên cứu.

Xin gửi lời cảm ơn tới Ban giám hiệu, các thầy cô giáo trường THPT

Cửa Ông - Cẩm Phả, trường THPT Hải Đảo - Vân Đồn, THPT DTNT Tỉnh,

tỉnh Quảng Ninh cùng các bạn bè, đồng nghiệp đã động viên, giúp đỡ tôi trong

suốt quá trình học tập và hoàn thành luận văn.

Thái Nguyên, tháng 4 năm 2018

Tác giả

Vũ Thị Lếnh

iii

MỤC LỤC

Trang

LỜI CAM ĐOAN.................................................................................................i

LỜI CẢM ƠN......................................................................................................ii

MỤC LỤC ..........................................................................................................iii

DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT..........................................................................iv

DANH MỤC CÁC BẢNG..................................................................................v

DANH MỤC CÁC HÌNH ..................................................................................vi

MỞ ĐẦU.............................................................................................................1

1. Lí do lựa chọn đề tài ........................................................................................1

2. Mục tiêu nghiên cứu ........................................................................................4

3. Nhiệm vụ nghiên cứu ......................................................................................4

4. Đối tượng và khách thể nghiên cứu.................................................................5

5. Phạm vi nghiên cứu .........................................................................................5

6. Giả thuyết khoa học.........................................................................................5

7. Phương pháp nghiên cứu .................................................................................5

8. Đóng góp của đề tài.........................................................................................6

Chương 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN CỦA DẠY HỌC

THEO CHỦ ĐỀ .................................................................................................7

1.1. Khái niệm dạy học theo chủ đề ....................................................................7

1.2. Lịch sử nghiên cứu dạy học theo chủ đề ......................................................9

1.2.1. Trên thế giới ..............................................................................................9

1.2.2. Tại Việt Nam ...........................................................................................13

1.2.3. Cơ sở của dạy học theo chủ đề trong tiến trình đổi mới giáo dục...........16

1.3. Những nét đặc trưng cơ bản của dạy học theo chủ đề................................19

1.4. Dạy học theo chủ đề trong định hướng phát triển năng lực của người học .....20

1.4.1. Khái niệm năng lực..................................................................................20

1.4.2. Cấu trúc năng lực.....................................................................................22

1.4.3. Phân loại năng lực ...................................................................................25

1.4.4. Chương trình dạy học theo định hướng phát triển năng lực ...................26

iv

1.5. Thực trạng dạy học theo chủ đề trong môn Công nghệ 10 ở một số

trường THPT tại tỉnh Quảng Ninh.....................................................................31

1.5.1. Thực trạng dạy học của giáo viên............................................................31

1.5.2. Việc học của học sinh..............................................................................33

1.5.3. Những nguyên nhân của thực trạng dạy và học Công nghệ 10 ở

trường THPT hiện nay.......................................................................................34

Chương 2. THIẾT KẾ VÀ VẬN DỤNG DẠY HỌC THEO CHỦ ĐỀ

TRONG CHƯƠNG CHĂN NUÔI, THỦY SẢN ĐẠI CƯƠNG

(CÔNG NGHỆ 10 - THPT) ............................................................................35

2.1. Đặc điểm cấu trúc nội dung và các thành phần kiến thức cơ bản của

chương “Chăn nuôi, thủy sản đại cương” (Công nghệ 10 - THPT)..................35

2.2. Thiết kế các chủ đề trong chương Chăn nuôi, thủy sản đại cương

(môn Công nghệ 10 - THPT).............................................................................40

2.2.1. Nguyên tắc xây dựng chủ đề dạy học......................................................40

2.2.2. Quy trình thiết kế một chủ đề ..................................................................41

2.3. Lập kế hoạch dạy học theo chủ đề trong dạy học chương Chăn nuôi,

thủy sản đại cương (Công nghệ 10 - THPT) .....................................................49

2.3.1. Kế hoạch dạy học theo chủ đề.................................................................49

2.3.2. Kế hoạch dạy học theo chủ đề trong dạy học chương Chăn nuôi,

thủy sản đại cương (Công nghệ 10 - THPT) .....................................................50

2.4. Quy trình dạy học theo chủ đề trong dạy học chương Chăn nuôi, thủy

sản đại cương (Công nghệ 10 - THPT) .............................................................59

2.4.1. Quy trình tổ chức dạy học theo chủ đề....................................................59

2.4.2. Tổ chức dạy học một số chủ đề trong dạy học nội dung Chăn nuôi,

thủy sản đại cương (Công nghệ 10)...................................................................62

v

Chương 3. THỰC NGHIỆM SƯ PHẠM.......................................................64

3.1. Mục đích thực nghiệm sư phạm .................................................................64

3.2. Nội dung thực nghiệm................................................................................64

3.3. Phương pháp thực nghiệm..........................................................................64

3.4. Kết quả thực nghiệm và bàn luận ...............................................................65

3.4.1. Hình ảnh tổ chức dạy học theo chủ đề trong nội dung Chăn nuôi,

thủy sản đại cương.............................................................................................65

3.4.2. Đánh giá kết quả lĩnh hội tri thức của học sinh.......................................67

3.4.3. Đánh giá kết quả phát triển năng lực của học sinh..................................72

3.4.4. Đánh giá sự tác động của dạy học từ phía giáo viên...............................78

KẾT LUẬN VÀ ĐỀ NGHỊ .............................................................................82

TÀI LIỆU THAM KHẢO...............................................................................83

PHỤ LỤC

iv

DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT

STT Chữ viết tắt Đọc là

1 DH Dạy học

2 ĐC Đối chứng

3 DHTCD Dạy học theo chủ đề

4 GD & ĐT Giáo dục và đào tạo

5 GDCD Giáo dục công dân

6 GV Giáo viên

7 HĐ Hoạt động

8 HS Học sinh

9 NL Năng lực

10 NXB Nhà xuất bản

11 PHT Phiếu học tập

12 PPDH&GD Phương pháp dạy học và giáo dục

13 SGK Sách giáo khoa

14 SV Sinh viên

15 THCS Trung học cơ sở

16 THPT Trung học phổ thông

17 TN Thí nghiệm

18 VD Ví dụ

v

DANH MỤC CÁC BẢNG

Bảng 1.1. Những nhóm nội dung nhằm phát triển các lĩnh vực năng lực........ 24

Bảng 1.2. Bảng so sánh một số đặc trưng cơ bản của chương trình

định hướng nội dung và chương trình định hướng phát triển

năng lực ....................................................................................... 29

Bảng 1.3. Tổng hợp kết quả điều tra thực trạng vấn đề sử dụng

DHTCĐ trong dạy học của GV ở một số trường THPT

trong tỉnh Quảng Ninh (Số GV tham gia điều tra: 60)................ 32

Bảng 3.1. Bảng phân phối tần suất điểm lần kiểm tra 1.............................. 67

Bảng 3.2. Bảng tần suất hội tụ tiến lần kiểm tra 1....................................... 67

Bảng 3.3. Kết quả kiểm tra lần 1 trong thực nghiệm................................... 68

Bảng 3.4. Bảng phân phối tần suất hội tụ tiến lần kiểm tra 2...................... 68

Bảng 3.5. Bảng tần suất hội tụ tiến số HS đạt điểm Xi trở xuống bài

kiểm tra 2..................................................................................... 69

Bảng 3.6. Kết quả kiểm tra lần 2 trong thực nghiệm................................... 70

Bảng 3.7. Phân loại trình độ học sinh thực nghiệm qua 2 lần kiểm tra....... 70

Bảng 3.8. Kết quả đánh giá sản phẩm chủ đề 1........................................... 73

Bảng 3.9. Kết quả đánh giá sản phẩm chủ đề 2........................................... 74

Bảng 3.10. Kết quả đánh giá năng lực tự học................................................ 75

Bảng 3.11. Kết quả đánh giá năng lực giải quyết vấn đề .............................. 76

Bảng 3.12. Kết quả đánh giá năng lực hợp tác.............................................. 77

Bảng 3.13. Phân tích kết quả thăm dò ý kiến GV ......................................... 79

Bảng 3.14. Phân tích kết quả thăm dò ý kiến HS .......................................... 80

vi

DANH MỤC CÁC HÌNH

Trang

Hình 1.1. Các thành phần cấu trúc của năng lực......................................... 22

Hình 1.2. Mô hình bốn thành phần NL phù hợp với bốn trụ cột giáo

dục theo UNESCO ...................................................................... 23

Hình 1.3. Các năng lực chung ..................................................................... 25

Hình 2.1. Quy trình thiết kế dạy học theo chủ đề ....................................... 42

Hình 2.2. Quy trình tổ chức dạy học theo chủ đề ....................................... 60

Hình 2.3. Các hoạt động dạy học theo chủ đề trong dạy học nội dung

Chăn nuôi, thủy sản đại cương (Công nghệ 10).......................... 63

Hình 3.1. Đồ thị biểu diễn tần suất điểm lần kiểm tra 1 ............................. 67

Hình 3.2. Đồ thị biểu diễn tần suất hội tụ điểm lần kiểm tra 1 ................... 68

Hình 3.3. Đồ thị biểu diễn tần suất điểm lần kiểm tra 2 ............................. 69

Hình 3.4. Đồ thị biểu diễn tần suất hội tụ điểm lần kiểm tra 2 ................... 70

Hình 3.5. Đồ thị biểu thị phân loại trình độ HS qua 2 lần kiểm tra TN...... 71

1

MỞ ĐẦU

1. Lí do lựa chọn đề tài

1.1. Xuất phát từ vấn đề đổi mới giáo dục ở trường phổ thông

Cùng với sự phát triển vượt bậc của khoa học công nghệ, khối lượng tri

thức của nhân loại tăng lên nhanh chóng chỉ trong một thời gian ngắn khiến cho

các phương pháp dạy học (PPDH) truyền thống trở nên không còn hiệu quả và

không đáp ứng được các nhu cầu của xã hội. Điều đó đã đặt ra cho nền giáo

dục nước nhà là cần thiết phải có sự thay đổi sâu sắc và toàn diện.

Nghị quyết Hội nghị lần thứ 8, Ban chấp hành trung ương khóa XI (Nghị

quyết số 29-NQ/TW) về đổi mới căn bản toàn diện giáo dục và đào tạo sau

2015 đã định hướng rõ ràng rằng: “Phát triển giáo dục và đào tạo là nâng cao

dân trí, đào tạo nhân lực, bồi dưỡng nhân tài. Chuyển mạnh quá trình giáo dục

từ chủ yếu trang bị kiến thức sang phát triển toàn diện năng lực và phẩm chất

người học” [4].

Ngày 28/11/2014, Quốc hội đã ban hành Nghị quyết số 88/QH13 về đổi

mới chương trình, sách giáo khoa giáo dục phổ thông [10]. Ngày 27/3/2015,

Thủ tướng Chính phủ đã ban hành Quyết định số 404/QĐ-TTg phê duyệt Đề án

đổi mới chương trình, sách giáo khoa giáo dục phổ thông [13].

Nằm trong lộ trình đổi mới đồng bộ PPDH và kiểm tra, đánh giá ở các

trường phổ thông theo định hướng phát triển năng lực của HS trên tinh thần

Nghị quyết 29 - NQ/TW về đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo, Bộ

GD&ĐT đã ban hành Công văn số 5555/ BGDĐT -GDTrH ngày 8/10/2014,

yêu cầu các cơ sở giáo dục xây dựng các “chủ đề dạy học” trong mỗi môn học,

các chủ đề tích hợp, liên môn và kế hoạch dạy học bộ môn phải nhằm góp phần

thực hiện mục tiêu của chương trình giáo dục phổ thông, phù hợp với điều kiện

thực tế của nhà trường, địa phương và khả năng học tập của học sinh [3].