Vấn đề năng khiếu trong tâm lí học

V A N D E NAN G KHIE U TRON G TA M U HO C

O TS. PHUNG THI HANG" - ThS. PHI THI HIEU"

Ba h> lau, van de nang khieu (NK) va giao

due tre em co NK dugc dgc biet chu trgng a

hdu het cac audc gia tren the giai. Do do,

viec xac djnh bdn chdt cua NK dd thu hut sy quan

tdm cua cdc nhd khoa hgc vd nhung ngudi Idm

cdng tdc gido due. Vai trd quan trgng cua cdng

viec nay dugc the hien a chd: dya tren khdi niem

ve NK, ngudi ta xdy dung cdc phuang phdp chan

doan de phdt hien tre em cd NK, sogn thao

chuang trinh, lua chgn phuang phdp bdi duang,

gido due tre... Cho den nay, van ton tgi nhieu

quan niem khac nhau ve NK; nhung yeu td dnh

huang den viec xac djnh khdi niem NK... Bdi

viet nay khdi quat tien trinh nghien cuu ve NK

trong nhieu nam qua.

Thdi ki cd dgi, khi khoa hgc kem phdt trien,

viec gidi thich hien tugng nao do trona cuoc

song thudng dua tren nhdng quan diem duy

tam. Do dd, quan niem «tam li" Id do thugng de,

chua trdi sinh ra dd thdng tri trong mot thdi gian

ddi. Chdng hgn, Platon cho rdng «nhd tha sang

tdc khdng phai tu nghe thuat vd kien thuc md tu

sy djnh trudc cua chua trai" (1).

Den khoang giua the ki 19, mot quan niem

khac dd dugc hinh thdnh. Nhd khoa hgc ndi

tieng nguai Anh Id Frensis Galton bdt dau nghien

cuu mot each tich cue y tuang ve thien tdi - «sdn

pham ciia ddng hg thien tdi". Ong chu y phan

tich gia phd cua nhung ngudi kiet xud't d thdi dgi

minh cung cdc thdi ki truac vd tim ra hdng day

nhung quy ludt. Tu dd, dng chi ra rdng, sy bieu

Id cua NK trudc het phy thuoc vdo di truyen. Sau

dng, viec nghien cuu van de NK diln ra theo

chieu huang cua khoa hgc ty nhien. Tuy nhien

sau dd, vai sy xuat hien vd phdt trien cua di truyen

hgc, ngudi ta dd chung minh rdng qua trinh

chuyen giao nhung dd'u hieu di truyen dugc thyc

hien thdng qua nhieu nhdn to vd cd tinh gian tiep

cao. Nhu vdy, NK khdng the dugc ke thda mot

each true tiep bdng con dudng di truyen.

Ddi lap vdi cdc quan diem tren Id li thuyet

«tdm bang sach" cua J.Ldcka. Theo quan diem

nay, khi mai sinh ra, dua tre khdng ton tgi bdt ki

mot tdng vgt ndo - tu chua trdi hay do bdm sinh

Tap chi Giao due so 248 tig a • io/aoio)

- tgo dieu kien cho hgat ddng tri tue hay hogt

ddng bdt ki ndo khac. Dua tre gidng nhu mot

tdm bdng sgch, khdng cd bdt cu mot ddu hieu

hay y tudng ndo dugc «ghi" vdo nd. Tuy nhien,

thyc tiln dd chung minh rdng, nana lyc tri tue,

ndng lyc sang tgo cua mgi ngudi khdng gidng

nhau vd nhung khac biet nay bgc Id tu thdi tha

du. Phgm vi cua chung rat rdng - tu tinh trgng

kem phdt trien den muc dd cao cua NK. Khdng

the chi dya tren nhung tdc dgng cua mdi truang

vd gido dye de gidi thich nhung khac biet nay,

dgc biet a nhung nguai cd ndng lyc xuat chung.

Trong cdc cdng trinh nghien cuu trudc day,

NK dugc ddng nhdt vdi tri tue. Nhung nhd tdm

li hgc (TLH) ndi tieng, tdc gid cua cdc trac nghiem

dugc phd bien rdng rdi nhu A.Bine, LM.Terman,

dd xem tri tue nhu Id nhdn to duy nhdt de xdc dinh

NK. Mdi ngudi trong sd cdc nhd li luan dd gidi

thich tri tue theo each rieng cua minh: tri tue nhu Id

ndng lyc li lugn, ndng lyc tu duy truu tugng hodc

ndng lyc thich ung vai mdi trudng xung quanh.

Vai each hieu nhu vdy, nhung trdc nghiem tri

tue ddu tien dd dugc xdy dung. Tu dd dd xuat hien

khdi niem he so tri tue IQ vd dugc su dung rdng rdi

cho den nay. Nhung each xdc djnh sy phdt trien

tri tue tiep tyc dugc nay sinh sau dd vd cd the ggi

Id cdc each tiep can da nhdn to vi chung dua mot

vdi ddu hieu vdo trong khdi niem NK cung nhu

nhung tien de can thiet cho viec hien thyc hda nd.

Nhung dgi dien tieu bieu cho each tiep can nay Id

Charles Edward Spearman, J.P. Guilford. Md hinh

tri tue cua J.P. Guilford dugc coi Id dinh diem cua

each tiep can nhieu nhdn to (2).

Ddn ddn, nhung phgm vi mai cua sy theh len

NK dd dugc xdc djnh, so lugng cdc logi NK dugc

md rdng. Dieu dd dugc phan dnh trong each xdc

djnh chinh thuc ve NK (do Uy ban Gido dye Hoa

Ki thda nhdn nam 1978): «Nhung hgc sinh tdi

ndng vd cd NK Id nhung hgc sinh dugc phdt hien

(bdi nhung ngudi dugc ddo tgo mot each chuyen

nghiep) vdi tu each Id nhung ngudi sd huu tiem

nang dat dugc cdc thdnh tich cao nhd nhung ndng

* Trudng Dai hpc sir pham - Dai hpc Thai Nguyen

** Throng Dai hpc su pham quoc gia Moskva