Vai trò của thày Tào trong đám người Tày Bắc Kạn

Vai trfl cÒa thµy Tµo trong Ƹm

ngˆÍi Tµy Bæc K¹n

L÷¨ng Thfi H¹nh*

N

gˆÍi Tµy cho rªng, c¸c th«y cÛng

(gÂm Tµo, Mo, Then, PÙt) Æ“u lµ

con ch¸u cÒa Ng‰c Hoµng ThˆÓng Æ’.

Trong Æ„, th«y Tµo lµ anh c¶, Mo - th¯

hai, P˘t - th¯ ba vµ Then lµ em Ût. Ng‰c

Hoµng ThˆÓng Æ’ giao cho c¸c con xuËng

tr«n gian Æi c¯u nh©n ÆÈ th’, trfi b÷nh c¯u

ngˆÍi, Æ” giÛp ngˆÍi tr«n gian vˆÓt qua

nh˜ng kh„ kh®n, vˆÌng mæc trong cuÈc

ÆÍi bªng c¸c nghi l‘ cÛng b¸i. Nh t lµ

trong nghi l‘ tang ma, b™n c¹nh c¸c thµnh

ph«n tham d˘ lµ con ch¸u, h‰ hµng, lµng

x„m, b¹n bà g«n xa, c¸c tÊ ch¯c Æoµn th”,

th× kh´ng th” thi’u c¸c thµnh ph«n kh¸c

nhˆ th«y Tµo vµ hÈi kÃn trËng. C¸c thµnh

ph«n nµy c„ vai trfl h’t s¯c quan tr‰ng

trong tang l‘, h‰ cÔng nhau tÊ ch¯c Ƹm

tang mÈt c¸ch bµi b¶n, nhfip nhµng, chu

Ƹo. Trong t t c¶ c¸c nghi l‘ Æ„, vfi tr› cÒa

th«y Tµo lu´n nÊi bÀt vµ chi phËi toµn bÈ

ti’n tr×nh Ƹm ma. Nhˆ vÀy, s˘ tÂn t¹i

cÒa th«y cÛng ƈÓc xu t ph¸t tı nhu c«u

t©m linh c„ th˘c cÒa ÆÂng bµo.

Î Bæc K¹n c„ hai dflng Tµo chÒ y’u:

Tµo lµi vµ Tµo th®ng (t®ng, sl®ng). Hai

nh„m nµy c„ s˘ kh¸c nhau Æ´i chÛt Î lµn

Æi÷u cÛng, mÚ vµ nghi l‘. S¸ch cÛng Æ“u

ghi bªng ch˜ H¸n, ch˜ N´m Tµy, khi Ɖc,

ng©m, cÛng theo d¹ng ti’ng quan tho¹i.

Hµnh ngh“ ch›nh cÒa th«y Tµo lµ lµm l‘

trong c¸c Ƹm tang, ngoµi ra th«y Tµo cfln

cÛng trı tµ Æ” ch˜a b÷nh, cÛng c«u y™n,

c«u phÛc cho gia Æ×nh, lµng b¶n hoÆc ki™m

ngh“ b„i ÆÈn, xem Æ t, ch‰n ngµy lµnh

th¸ng tËt, xem tˆ vi... VÌi vai trfl quan

tr‰ng cÒa mÈt ngˆÍi hµnh l‘ trong nhi“u

l‹nh v˘c nhˆ vÀy n™n th«y Tµo cfln ƈÓc

c p sæc cho c¸c Mo, Then, PÙt trˆÌc khi

hµnh ngh“. ß hµnh ngh“ cÒa th«y Tµo

ngoµi s¸ch cÛng, mÚ, ¸o, tranh thÍ, c¸c tÍ

ƹi t˘ cfln c„ trËng mÈt mÆt, thanh la,

chi™ng, chÚm cho—, n·o b¹t... Khi hµnh

ngh“ ph¶i c„ 4 Æ’n 5 ngˆÍi giÛp thæp

hˆ¨ng, Ƹnh trËng chi™ng Æ÷m c¸c bµi

cÛng Æ” t®ng th™m t›nh uy nghi™m cho

Ƹm tang.

T×m hi”u toµn bÈ nghi th¯c tang ma

truy“n thËng cÒa ngˆÍi Tµy Bæc K¹n do

th«y Tµo th˘c hi÷n, hi v‰ng g„p ph«n l›

gi¶i s©u h¨n vµ cÚng Æ” th y ƈÓc vai trfl

nÊi trÈi cÒa th«y Tµo trong toµn bÈ ti’n

tr×nh Ƹm ma lµ mÙc Æ›ch bµi vi’t muËn

ƹt ƈÓc. BÎi v× trong mÈt Ƹm tang, n’u

kh´ng c„ th«y Tµo th× c¸c nghi l‘ trong

tang ma kh´ng th” cˆ hµnh ƈÓc. Do Æ„,

Th«y Tµo dÔ kh´ng nªm trong bÈ m¸y

ch›nh trfi, nhˆng lu´n ƈÓc ngˆÍi d©n n”

tr‰ng. NgˆÍi d©n thˆÍng t×m Æ’n h‰

kh´ng chÿ trong c¸c nghi l‘ tang ma mµ c¶

trong c¸c tÙc l÷ quan h÷ x· hÈi.

* Lˆ¨ng Thfi H¹nh, ß¹i h‰c Th¸i Nguy™n