vai trò của nhà nước trong quá trình cnh-hđh ở việt nam

§Ò ¸n kinh tÕ chÝnh trÞ_______________________________________ 1

Lêi Më §Çu

Cã thÓ kh¼ng ®Þnh r»ng, c«ng nghiÖp ho¸ lµ bíc chuyÓn c¨n b¶n, lµ bíc

tiÕn tÊt yÕu cÇn tiÕn hµnh ®èi víi tÊt c¶ c¸c níc chËm ph¸t triÓn nh»m thñ tiªu

t×nh tr¹ng l¹c hËu vÒ kinh tÕ - x· héi, khai th¸c tèi u c¸c nguån lùc vµ lîi thÕ

so s¸nh cña mçi quèc gia. Qua ®ã, b¶o ®¶m nhÞp ®é t¨ng trëng nhanh vµ bÒn

v÷ng nh»m ®a ®Êt níc tho¸t khái c¶nh ®ãi nghÌo. Nhng trong ®iÒu kiÖn hiÖn

nay, khi thÕ giíi chuyÓn m×nh tõ x· héi c«ng nghiÖp sang x· héi hËu c«ng

nghiÖp, th× c¸c quèc gia tiÕn hµnh c«ng nghiÖp ho¸ ph¶i thùc hiÖn qu¸ tr×nh

nµy mét c¸ch nhanh, m¹nh vµ quyÕt liÖt ®Ó b¾t kÞp c¸c níc ph¸t triÓn. Muèn

thùc hiÖn ®îc ®iÒu ®ã th× Nhµ níc cña c¸c quèc gia nµy ph¶i cã nh÷ng t¸c

®éng tÝch cùc vµo qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸ - hiÖn ®¹i ho¸ (CNH-H§H). Cã

thÓ nãi, CNH-H§H g¾n liÒn víi chÝnh s¸ch, ®Þnh híng ph¸t triÓn chiÕn lîc cña

tõng quèc gia, ®Æc biÖt lµ trong giai ®o¹n ®Çu cña nã. Con tÇu CNH nhÊt thiÕt

ph¶i cã ®Þnh híng thËt chÝnh x¸c vµ ph¶i cã tay l¸i thËt quyÕt ®o¸n gi÷a biÓn

c¶ ®Çy biÕn ®éng cña nÒn kinh tÕ vµ Nhµ níc chÝnh lµ tay l¸i duy nhÊt cã thÓ

thùc hiÖn chøc n¨ng nµy.

Tuy nhiªn, x¸c ®Þnh râ vai trß cña Nhµ níc trong CNH-H§H kh«ng ph¶i

lµ mét viÖc lµm ®¬n gi¶n, nã cã ý nghÜa quyÕt ®Þnh ®Õn sù thµnh c«ng hay thÊt

b¹i cña chÝnh quèc gia ®ã vµ t¸c ®éng kh«ng nhá tíi vËn mÖnh cña mét d©n

téc. §Æc biÖt, trong ®iÒu kiÖn ViÖt Nam hiÖn nay, §¶ng vµ Nhµ níc ta ®· vµ

®ang ®Èy nhanh tèc ®é CNH-H§H nh»m biÕn níc ta tõ mét níc n«ng nghiÖp

l¹c hËu sang mét níc c«ng nghiÖp ph¸t triÓn vµ n«ng nghiÖp hiÖn ®¹i th× viÖc

®Þnh râ vai trß cña Nhµ níc trong qu¸ tr×nh CNH lµ v« cïng cÇn thiÕt. ChØ cã

nh vËy th× qu¸ tr×nh CNH-H§H cña níc ta míi ®i theo mét híng ®óng ®¾n, x·

héi ph¸t triÓn vµ ®êi sèng cña nh©n d©n kh«ng ngõng ®îc c¶i thiÖn.

ThÊy râ ®îc tÇm quan träng cña vÊn ®Ò nµy, nªn em ®· chän vµ lµm ®Ò tµi

“Vai trß cña Nhµ níc trong qu¸ tr×nh CNH-H§H ë ViÖt Nam“ díi sù híng

dÉn nhiÖt t×nh cña thµy gi¸o TrÇn ViÖt TiÕn.

Do thêi gian cã h¹n vµ kiÕn thøc cßn nhiÒu h¹n chÕ nªn bµi viÕt sÏ

kh«ng tr¸nh khái thiÕu sãt. VËy kÝnh mong nhËn ®îc sù gãp ý cña thµy, c« vµ

cïng toµn thÓ b¹n ®äc.

Em xin tr©n thµnh c¸m ¬n.

§Ò ¸n kinh tÕ chÝnh trÞ_______________________________________ 2

Ch¬ng 1.

Lý luËn chung vÒ vai trß cña Nhµ níc

trong C«ng nghiÖp ho¸ - HiÖn ®¹i ho¸.

1. Quan niÖm míi vÒ CNH

C«ng nghiÖp ho¸ lµ mét ph¬ng thøc cã tÝnh chÊt phæ biÕn ®Ó thùc hiÖn

môc tiªu cña mçi níc, lµ nÊc thang cã tÝnh chÊt tÊt yÕu ph¶i tr¶i qua ®èi víi

c¸c níc chËm ph¸t triÓn. Tuy nhiªn, ngµy nay, kh«ng thÓ tiÕn hµnh CNH theo

quan ®iÓm cò lµ “x©y dùng mét nÒn ®¹i c¬ khÝ trong tÊt c¶ c¸c ngµnh kinh tÕ

quèc d©n” víi c«ng thøc “u tiªn ph¸t triÓn c«ng nghiÖp nÆng mét c¸ch hîp

lý”. Quan niÖm nµy ®· ®em l¹i hËu qu¶ nghiªm träng lµ nÒn kinh tÕ bÞ thiÕu

hôt, mÊt c©n ®èi vµ tai h¹i nhÊt lµ lµm cho tÝnh ®éc lËp tù chñ, s¸ng t¹o cña c¸

nh©n còng nh tËp thÓ lao ®éng bÞ h¹n chÕ vµ trë thµnh hoµn toµn thô ®éng

trong nÒn s¶n xuÊt x· héi

VËy, quan niÖm míi vÒ CNH nh thÕ nµo?

1.1. CNH nhÊt thiÕt ph¶i g¾n víi H§H

Cã thÓ nãi, CNH vµ H§H lµ hai kh¸i niÖm hoµn toµn kh«ng ®ång nhÊt.

Thùc chÊt, CNH lµ c¶ mét qu¸ tr×nh chuyÓn dÞch c¬ cÊu g¾n liÒn víi ®æi míi

c«ng nghÖ, t¹o nÒn t¶ng cho sù t¨ng trëng bÒn v÷ng vµ cã hiÖu qu¶ cao cña

toµn bé nÒn kinh tÕ quèc d©n. CNH ph¶i ®i ®«i víi H§H, kÕt hîp víi nh÷ng b￾íc tiÕn tuÇn tù vÒ c«ng nghÖ, vËn dông ph¸t triÓn chiÒu réng, t¹o nhiÒu c«ng

¨n viÖc cho ngêi lao ®éng. Cïng víi viÖc tranh thñ nh÷ng c¬ héi ®i t¾t, ®ãn

®Çu ph¸t triÓn chiÒu s©u t¹o nªn nh÷ng mòi nhän theo tr×nh ®é tiÕn triÓn cña

khoa häc- c«ng nghÖ (KH-CN) thÕ giíi.

H§H lµ mét qu¸ tr×nh nhê ®ã c¸c níc ®ang ph¸t triÓn t×m c¸ch ®¹t ®îc sù

t¨ng trëng vµ ph¸t triÓn kinh tÕ tiÕn hµnh c¶i c¸ch chÝnh trÞ cñng cè c¬ cÊu x·

héi nh»m tiÕn tíi mét hÖ thèng kinh tÕ - x· héi vµ chÝnh trÞ gièng hÖ thèng cña

c¸c níc ph¸t triÓn. Qu¸ tr×nh nµy thÓ hiÖn tËp trung ë nhÞp ®é t¨ng tæng s¶n

phÈm chung tÝnh theo ®Çu ngêi. Nh vËy, H§H cã néi dung réng lín bao gåm

c¸c mÆt kinh tÕ, chÝnh trÞ, x· héi, v¨n ho¸.

Cèt lâi cña H§H kinh tÕ lµ t¹o ra sù chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ theo híng

CNH-H§H g¾n liÒn víi ®æi míi c«ng nghÖ, ph¸t triÓn m¹nh mÏ c¸c ngµnh cã

hµm lîng KH-CN cao, KH-CN hiÖn ®¹i lµ then chèt cña H§H. Xu híng

chung cña thÕ giíi lµ thùc hiÖn ®æi míi c«ng nghÖ nhanh chãng rót ng¾n chu

kú sèng cña mçi lo¹i c«ng nghÖ phÊn ®Êu theo kÞp tr×nh ®é hiÖn ®¹i chung, rót

ng¾n ®îc tr×nh tù ph¸t triÓn c«ng nghÖ tíi møc tèi ®a.

H§H kinh tÕ cã quan hÖ chÆt chÏ víi H§H chÝnh trÞ. §©y lµ mèi quan hÖ

biÖn chøng, kh«ng thÓ chØ thùc hiÖn c¸i nµy mµ g¹t bá c¸i kia. Gi÷a kinh tÕ thÞ

§Ò ¸n kinh tÕ chÝnh trÞ_______________________________________ 3

trêng (KTTT) vµ d©n chñ chÝnh trÞ cã sù t¬ng hîp. C¶ hai ®Òu cã c¬ chÕ tù

ph¸t triÓn, tù ®iÒu tiÕt m¹nh vµ ®èi nghÞch víi sù ¸p ®Æt tuú tiÖn, ®éc ®o¸n

chuyªn quyÒn. Mét x· héi hiÖn ®¹i kh«ng thÓ kh«ng lµ mét x· héi d©n chñ.

Nhµ níc ph¸p quyÒn chÝnh lµ c¸i ®¶m b¶o cho quyÒn tù do d©n chñ cña c«ng

d©n ®îc thùc hiÖn trong trËt tù ph¸p luËt. V× vËy, cÇn ph¶i x©y dùng nhµ níc

ph¸p quyÒn d©n chñ thùc sù cña nh©n d©n, do nh©n d©n vµ v× nh©n d©n.

Sù chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ cã mèi quan hÖ qua l¹i víi chuyÓn dÞch c¬

cÊu x· héi. CNH-H§H ®i ®«i víi qu¸ tr×nh ®« thÞ ho¸, víi sù t¨ng lªn m¹nh

mÏ vÒ tû träng vµ vai trß cña c¸c tÇng líp trung lu.

Ngµy nay, nh÷ng nh©n tè v¨n ho¸ ®îc ®Æt lªn vÞ trÝ quan träng trong qu¸

tr×nh CNH. §ã lµ ph¬ng tiÖn hiÖu qu¶ nhÊt ®Ó kh¾c phôc t×nh tr¹ng l¹c hËu.

C¸i lµm cho mét x· héi v¨n minh kh«ng chØ lµ kh¶ n¨ng c«ng nghÖ hay søc

m¹nh kinh tÕ mµ cßn lµ v¨n ho¸. V¨n ho¸ lµ ch×a kho¸ cña sù ph¸t triÓn, lµ

môc tiªu, ®éng lùc vµ hÖ ®iÒu tiÕt cña sù ph¸t triÓn.

Qu¸ tr×nh CNH-H§H ®îc xem xÐt tõ nhiÒu khÝa c¹nh kinh tÕ, chÝnh trÞ,

x· héi, v¨n hãa cho ta thÊy sù thèng nhÊt h÷u c¬ gi÷a c¸c khÝa c¹nh nµy. Sù

ph¸t triÓn c©n ®èi, hµi hoµ vÒ kinh tÕ, chÝnh trÞ, v¨n ho¸ lµ sù ph¸t triÓn n¨ng

®éng, cã hiÖu qu¶ vµ v÷ng ch¾c nhÊt.

1.2. Qu¸ tr×nh CNH lµ qu¸ tr×nh bao trïm tÊt c¶ c¸c ngµnh, c¸c lÜnh vùc ho¹t

®éng cña mét níc.

§Æc ®iÓm cña qu¸ tr×nh Êy lµ sù chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ quèc d©n vµ c¬

cÊu ngµnh kinh tÕ. Vµ sù chuyÓn dÞch nµy ®îc thóc ®Èy b»ng c«ng nghÖ hiÖn

®¹i. VÒ tæng thÓ, c¬ cÊu kinh tÕ cña mçi níc ®îc cÊu thµnh bëi ba lo¹i ngµnh

tæng hîp cã quan hÖ rµng buéc nhau. §ã lµ n«ng nghiÖp, c«ng nghiÖp vµ dÞch

vô. Trong qu¸ tr×nh CNH chóng ta thÊy râ sù chuyÓn dÞch c¬ cÊu theo híng

n©ng cao tû träng cña khu vùc c«ng nghiÖp vµ dÞch vô, gi¶m tû träng khu vùc

n«ng nghiÖp.

1.3. CNH võa lµ qu¸ tr×nh kinh tÕ - kü thuËt, võa lµ qu¸ tr×nh kinh tÕ x· héi.

Qu¸ tr×nh Êy sÏ thñ tiªu t×nh tr¹ng l¹c hËu vÒ kü thuËt, thÊp kÐm vÒ kinh tÕ,

®ång thêi còng thñ tiªu t×nh tr¹ng l¹c hËu vÒ x· héi, n©ng cao møc sèng cña

d©n c, ®a x· héi lªn tr×nh ®é v¨n minh c«ng nghiÖp. Qu¸ tr×nh kinh tÕ - x· héi

vµ qu¸ tr×nh kinh tÕ - kü thuËt cã quan hÖ rµng buéc nhau, t¸c ®éng qua l¹i

nhau.

1.4. CNH ®ång thêi lµ qu¸ tr×nh më réng quan hÖ kinh tÕ quèc tÕ.