Vai trò của lợi nhuận trong nền kinh tế thị trường ở Việt Nam.

lêi më ®Çu

Lîi nhuËn lµ mét ph¹m trï kinh tÕ lín, nã tån t¹i song song víi sù h×nh

thµnh vµ ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ hµng ho¸. Lµ môc tiªu cho chiÕn lîc ph¸t

triÓn doanh nghiÖp nãi riªng vµ toµn x· héi nãi chung. V× vËy, lîi nhuËn cã

mét vai trß v« cïng quan träng trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng. §Æc biÖt trong giai

®o¹n hiÖn nay, níc ta ®ang ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ theo c¬ chÕ míi – C¬ chÕ thÞ

trêng, chóng ta cÇn ph¶i xem xÐt vÊn ®Ò nµy mét c¸ch ®óng ®¾n ®Ó tõ ®ã thÊy

®îc xu híng vËn ®éng cña nÒn kinh tÕ vµ t×m ra c¸c chÝnh s¸ch phï hîp ®Ó ph¸t

triÓn kinh tÕ níc nhµ.

XuÊt ph¸t tõ tÇm quan träng cña lîi nhuËn nh ®· tr×nh bµy trªn. §Ò ¸n kinh

tÕ chÝnh trÞ cña em sÏ tËp trung ®i vµo nghiªn cøu mét sã vÊn ®Ò sau ®©y:

1. Nguån gèc vµ b¶n chÊt cña lîi nhuËn.

2. Vai trß cña lîi nhuËn trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng.

3. Vai trß cña lîi nhuËn trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng ë ViÖt Nam.

Do giíi h¹n vÒ thêi gian, ®é dµi cña ®Ò ¸n còng nh tr×nh ®é cã h¹n. §Ò ¸n

nµy kh«ng thÓ tr¸nh ®îc nh÷ng h¹n chÕ nhÊt ®Þnh. Em rÊt mong cã ®îc nh÷ng

ý kiÕn ®ãng gãp cña c¸c thµy vµ b¹n ®äc.

Qua ®©y, em còng xin ch©n thµnh göi lêi c¸m ¬n tíi thµy TrÇn ViÖt TiÕn￾Gi¶ng viªn bé m«n Kinh tÕ chÝnh trÞ- ngêi ®· gióp em rÊt nhiÒu trong viÖc

hoµn thµnh ®Ò ¸n nµy.

1/31

Néi dung

Ch ¬ng I: Nguån gèc vµ b¶n chÊt cña lîi nhuËn.

I. Quan ®iÓm cña c¸c trêng ph¸i kinh tÕ häc vÒ lîi nhuËn:

1. Quan ®iÓm cña c¸c nhµ kinh tÕ häc tríc Mac:

a. Quan ®iÓm cña chñ nghÜa träng th¬ng vÒ lîi nhuËn:

Chñ nghÜa träng th¬ng lµ hÖ t tëng kinh tÕ ®Çu tiªn cña giai cÊp t s¶n. Ra ®êi

vµo kho¶ng nh÷ng n¨m 1450_1650, ph¸t triÓn m¹nh nhÊt ë Anh sau ®ã lµ ë

Ph¸p vµ ý. VÒ mÆt lÞch sö, chñ nghÜa träng th¬ng ra ®êi khi ph¬ng thøc s¶n

xuÊt phong kiÕn suy tµn vµ nh÷ng mÇm mèng ®Çu tiªn cña ph¬ng thøc s¶n xuÊt

TBCN h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn, trong thêi kú chuyÓn tõ nÒn kinh tÕ hµng ho¸

gi¶n ®¬n sang nÒn kinh tÕ thÞ trêng. §©y lµ thêi kú tÝch luü nguyªn thuû t b¶n,

chÝnh v× vËy ngµnh th¬ng m¹i_®Æc biÖt lµ ngo¹i th¬ng ®îc t«n vinh lªn vÞ trÝ

thèng trÞ, nã nh mét ph¬ng thuèc h÷u hiÖu cho sù giµu cã cña c¸c quèc gia T

B¶n.

Trªn c¬ së ®èi tîng nghiªn cøu cña chñ nghÜa träng th¬ng tõ lÜnh vùc lu

th«ng vµ trao ®æi hµng ho¸, mµ hä cho r»ng:" lîi nhuËn lµ do lÜnh vùc lu th«ng

mua b¸n, trao ®æi sinh ra. Nã lµ kÕt qu¶ cña viÖc mua Ýt b¸n nhiÒu, mua rÎ b¸n

®¾t mµ cã.1

Do h¹n chÕ cña lÞch sö nªn hä míi chØ thÊy ®îc lîi nhuËn tõ lÜnh vùc lu

th«ng hµng ho¸ mµ cha thÊy ®îc nguån gèc s©u xa cña lîi nhuËn lµ trong s¶n

xuÊt. ChÝnh v× vËy mµ hä ®· lµm cho c¸c doanh nghiÖp x¸c ®Þnh sai môc tiªu

phÊn ®Êu vµ hËu qu¶ lµ thÊt b¹i thÞ trêng TBCN nh: t×nh tr¹ng s¶n xuÊt d thõa,

lõa ®¶o, gian lËn th¬ng m¹i, kh«ng tËp chung s¶n xuÊt ®Ó hoµn thiÖn s¶n phÈm,

kh«ng lÊy chÊt lîng s¶n phÈm lµm môc tiªu ph¸t triÓn bÒn v÷ng...T tëng nµy ®·

nhanh chãng ®a nÒn kinh tÕ l©m vµo chç suy tho¸i, khñng ho¶ng vµ viÖc th¸o

gì chóng cµng trë nªn bÕ t¾c.

1 TrÝch Gi¸o tr×nh LÞch sö c¸c häc thuyÕt kinh tÕ,Trêng §HKTQD(1999), trang 46 Ch¬ngIII.

2/31

MÆc dï sai lÇm nhng quan ®iÓm vÒ "lîi nhuËn" cña trêng ph¸i träng tiÒn cæ

®iÓn l¹i cã mét gi¸ trÞ lÞch sö hÕt søc to lín. §ã lµ nh÷ng viªn g¹ch ®Çu tiªn ®Ó

x©y dùng nªn kh¸i niÖm khoa häc, ®Çy ®ñ vµ chÝnh x¸c vÒ lîi nhuËn vµ ®ång

thêi còng lµ nh÷ng viªn g¹ch ®Çu tiªn ®Ó x©y dùng lªn hÖ thèng c¸c quan ®iÓm,

c¸c quy luËt vµ c¸c häc thuyÕt kinh tÕ sau nµy.

b. Quan ®iÓm vÒ lîi nhuËn cña trêng ph¸i kinh tÕ chÝnh trÞ häc t s¶n cæ ®iÓn

Anh.

Trong thêi kú chñ nghÜa träng th¬ng, sù ho¹t ®éng cña t b¶n chñ yÕu lµ

trong lÜnh vùc lu th«ng. Do qu¸ tr×nh ph¸t triÓn cña c«ng trêng thñ c«ng,CNTB

chuyÓn sang qu¸ tr×nh s¶n xuÊt, lóc nµy c¸c vÊn ®Ò kinh tÕ cña s¶n xuÊt ®· vît

qu¸ kh¶ n¨ng gi¶i thÝch cña lý thuyÕt chñ nghÜa träng th¬ng vµ häc thuyÕt kinh

tÕ cæ ®iÓn xuÊt hiÖn. C¸c nhµ kinh tÕ häc cña trêng ph¸i nµy lÇn ®Çu tiªn

chuyÓn ®èi tîng nghiªn cøu tõ lÜnh vùc lu th«ng sang lÜnh vùc s¶n xuÊt. LÇn

®Çu tiªn hä x©y dùng mét hÖ thèng c¸c ph¹m trï vµ quy luËt cña nÒn kinh tÕ thÞ

trêng: nh ph¹m trï lîi nhuËn, lîi tøc, ®Þa t«...Trong ®ã cã mét sè quan ®iÓm vÒ

lîi nhuËn næi bËt lµ quan ®iÓm cña william Petty, Adam Smith,David Ricardo.

+ W_Petty:2

Trong lý thuyÕt vÒ thu nhËp cña m×nh, W_Petty kh«ng trùc tiÕp tr×nh bµy

lîi nhuËn cña doanh nghiÖp mµ «ng tr×nh bµy hai h×nh th¸i gi¸ trÞ thÆng d lµ lîi

tøc vµ ®Þa t«. Theo «ng ®Þa t« lµ sè chªnh lÖch gi÷a thu nhËp b¸n hµng vµ chi

phÝ s¶n xuÊt. Chi phÝ s¶n xuÊt bao gåm tiÒn l¬ng vµ gièng m¸. Trong kh¸i niÖm

nµy, «ng ®· ®ång nhÊt gi÷a ®Þa t« vµ lîi nhuËn, tõ ®ã ta cã thÓ suy ra r»ng: sè

chªnh lÖch gi÷a gi¸ trÞ hµng ho¸ vµ chi phÝ s¶n xuÊt lµ gi¸ trÞ thÆng d. Tõ luËn

®iÓm nµy, theo Mac, c«ng lao cña W_Petty lµ ®· chØ ra nguån gèc gi¸ trÞ thÆng

d, mÇm mèng lý luËn vÒ bãc lét theo lèi TBCN. VÒ lîi tøc, W_Petty cho r»ng

®ã lµ phÇn thu nhËp ph¸t sinh cña ®Þa t«, lîi tøc lµ t« cña tiÒn, lîi tøc phô thuéc

vµo ®Þa t«, nh vËy «ng cho r»ng : phÇn lîi nhuËn d«i ra phô thuéc vµo nhµ t b¶n

lµ hîp lý, nã nh phÇn thëng xøng ®¸ng cho nh÷ng m¹o hiÓm, rñi ro cña nhµ t

b¶n khi bá tiÒn ra ®Ó s¶n xuÊt kinh doanh.

+ A_Smith:3

2 Dùa theo Gi¸o tr×nh LÞch sö c¸c häc thuyÕt kinh tÕ,Trêng §HKTQD(1999), trang 54-55 Ch¬ngIII.

3 Da theo Gi¸o tr×nh LÞch sö c¸c häc thuyÕt kinh tÕ,Trêng §HKTQD(1999), trang 65-67 Ch¬ngIII.

3/31