Vai trò của cộng hưởng từ trong đánh giá lại giai đoạn ung thư biểu mô trực tràng sau điều trị tân

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ Y TẾ

ĐẠI HỌC Y DƢỢC THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH

LÃ NGỌC LỢI

VAI TRÒ CỦA CỘNG HƢỞNG TỪ

TRONG ĐÁNH GIÁ LẠI GIAI ĐOẠN

UNG THƢ BIỂU MÔ TRỰC TRÀNG

SAU ĐIỀU TRỊ TÂN HỖ TRỢ

LUẬN VĂN CHUYÊN KHOA CẤP II

THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH, NĂM 2021

.

.

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ Y TẾ

ĐẠI HỌC Y DƢỢC THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH

LÃ NGỌC LỢI

VAI TRÒ CỦA CỘNG HƢỞNG TỪ

TRONG ĐÁNH GIÁ LẠI GIAI ĐOẠN

UNG THƢ BIỂU MÔ TRỰC TRÀNG

SAU ĐIỀU TRỊ TÂN HỖ TRỢ

CHUYÊN NGÀNH: CHẨN ĐOÁN HÌNH ẢNH

MÃ SỐ: CK 62 72 05 01

LUẬN VĂN CHUYÊN KHOA CẤP II

NGƢỜI HƢỚNG DẪN KHOA HỌC: TS. VÕ TẤN ĐỨC

THÀNH PHỐ.HỒ CHÍ MINH, NĂM 2021

.

.

LỜI CAM ĐOAN

Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các số

liệu, kết quả nêu trong luận văn là hoàn toàn trung thực và chưa từng được

công bố trong bất kỳ công trình nào khác.

Tác giả

Lã Ngọc Lợi

.

.

MỤC LỤC

LỜI CAM ĐOAN

DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT .........................................................................i

DANH MỤC ĐỐI CHIẾU THUẬT NGỮ ANH - VIỆT................................ii

DANH MỤC BẢNG........................................................................................iii

DANH MỤC BIỂU ĐỒ.................................................................................... v

DANH MỤC HÌNH .........................................................................................vi

MỞ ĐẦU .......................................................................................................... 1

CHƢƠNG 1: TỔNG QUAN TÀI LIỆU........................................................ 3

1.1 Giải phẫu cơ thể học trực tràng................................................................... 3

1.2 Các mốc giải phẫu quan trọng trên hình cộng hưởng từ trong đánh giá giai

đoạn ung thư biểu mô trực tràng. ...................................................................... 5

1.3 Giải phẫu bệnh ung thư biểu mô trực tràng và đặc điểm trên hình cộng

hưởng từ .......................................................................................................... 10

1.4 Điều trị tân hỗ trợ trong ung thư trực tràng .............................................. 14

1.5 Giai đoạn TNM của ung thư biểu mô trực tràng theo AJCC 8

th

............... 15

1.6 Cộng hưởng từ hình thái và chức năng trong đánh giá giai đoạn ung thư

biểu mô trực tràng ban đầu và sau điều trị tân hỗ trợ ..................................... 22

1.7 Các nghiên cứu về đánh giá giai đoạn ung thư trực tràng sau điều trị tân

hỗ trợ ............................................................................................................... 26

CHƢƠNG 2: ĐỐI TƢỢNG VÀ PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU......... 28

2.1 Thiết kế nghiên cứu................................................................................... 28

2.2 Đối tượng nghiên cứu................................................................................ 28

2.3 Cỡ mẫu ...................................................................................................... 29

2.4 Thời gian và địa điểm nghiên cứu............................................................. 29

2.5 Phương pháp thu thập và đo lường số liệu................................................ 30

.

.

2.6 Qui trình xử lý số liệu ............................................................................... 33

2.7 Định nghĩa biến số .................................................................................... 35

2.8 Vấn đề y đức ............................................................................................. 48

CHƢƠNG 3: KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU ................................................... 49

3.1 Đặc điểm mẫu nghiên cứu......................................................................... 49

3.2 Giai đoạn ung thư trực tràng trên cộng hưởng từ trước và sau điều trị tân

hỗ trợ so với giải phẫu bệnh............................................................................ 53

3.3 Đặc điểm ung thư trực tràng trên cộng hưởng từ sau điều trị tân hỗ trợ .. 58

3.4 Vai trò chẩn đoán giai đoạn T sau điều trị tân hỗ trợ của hình T2W ....... 61

3.5 Vai trò chẩn đoán giai đoạn T sau điều trị tân hỗ trợ của hình T1 xóa mỡ

tiêm tương phản trạng thái tĩnh....................................................................... 63

3.6 Vai trò chẩn đoán giai đoạn T sau điều trị tân hỗ trợ của hình T2W kết

hợp hình DWI.................................................................................................. 64

3.7 Vai trò chẩn đoán di căn hạch của hình T2W sau điều trị tân hỗ trợ ....... 66

3.8 Vai trò chẩn đoán xâm lấn cân mạc treo trực tràng của hình T2W sau điều

trị tân hỗ trợ..................................................................................................... 67

CHƢƠNG 4: BÀN LUẬN ............................................................................ 68

4.1 Đặc điểm chung của mẫu nghiên cứu ....................................................... 68

4.2 Giai đoạn ung thư trực tràng trên cộng hưởng từ trước và sau điều trị tân

hỗ trợ so với giải phẫu bệnh............................................................................ 72

4.3 Đặc điểm hình ảnh ung thư trực tràng sau điều trị tân hỗ trợ................... 74

4.4 Vai trò của chuỗi xung hình thái và chức năng trong đánh giá giai đoạn T

sau điều trị tân hỗ trợ....................................................................................... 76

4.5 Vai trò chẩn đoán di căn hạch của hình T2W sau điều trị tân hỗ trợ ....... 84

4.6 Vai trò cùa hình T2W trong chẩn đoán xâm lấn cân mạc treo trực tràng

sau điều trị tân hỗ trợ....................................................................................... 86

.

.

4.7 Ưu và nhược điểm của nghiên cứu ........................................................... 88

KẾT LUẬN.................................................................................................... 90

KIẾN NGHỊ................................................................................................... 91

TÀI LIỆU THAM KHẢO

PHỤ LỤC

.

.

i

DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT

Từ viết tắt tiếng Việt

BN : Bệnh nhân

CHT : Cộng hưởng từ

ĐHYD TPHCM : Đại học Y Dược Thành Phố Hồ Chí Minh

GPB : Giải phẫu bệnh

XLMMNT : Xâm lấn mạch máu ngoài thành

Từ viết tắt tiếng Anh

AJCC : American Joint Committee on Cancer

AUC : Area under the curve

c (TNM) : Clinical

CRM : Circumferential resection margin

ESGAR

: European Society of Gastrointestinal and

Abdominal Radiology

ESMO : European Society for Medical Oncology

NCCN : National Comprehensive Cancer Network

NSA : Number of signal averages

p (TNM) : Pathology

TSE : Turbo spin echo

USPIO : Ultrasmall Superparamagnetic Iron Oxide

.

.

ii

DANH MỤC ĐỐI CHIẾU THUẬT NGỮ ANH - VIỆT

Thuật ngữ tiếng Anh Thuật ngữ tiếng Việt

Total mesorectal excision Cắt toàn bộ mạc treo trực tràng

Circumferential resection margin Diện cắt theo chu vi

Mesorectal fascia Cân mạc treo trực tràng

c (TNM) Giai đoạn TNM đánh giá ban đầu

qua hội chẩn lâm sàng

y (TNM) Giai đoạn TNM sau khi điều trị hóa

xạ tân hỗ trợ

p (TNM) Giai đoạn TNM trên giải phẫu bệnh

European Society for Medical Oncology Hội ung thư Châu Âu

Apparent diffusion coefficient Hệ số khuếch tán biểu kiến

T1/T2 weighted imaging Hình T1/T2W

Diffusion weighted imaging Hình DWI

National Comprehensive Cancer

Network

Mạng lưới quốc gia ung thư Hoa Kì

Peritoneal reflection Nếp phúc mạc

Number of signal averages Số lượng tín hiệu trung bình

GLOBOCAN Tổ chức quan sát ung thư toàn cầu

American Joint Committee on Cancer Ủy ban liên hợp về ung thư Hoa Kỳ

.

.

iii

DANH MỤC BẢNG

Bảng 1.1 Phân giai đoạn TNM theo AJCC 8

th

................................................ 15

Bảng 2.1 Bảng mẫu báo cáo kết quả đánh giá lại ung thư biểu mô trực tràng

sau điều trị tân hỗ trợ .............................................................................. 32

Bảng 3.1 Tuổi của các bệnh nhân trong nghiên cứu....................................... 49

Bảng 3.2 Giai đoạn T: giai đoạn ban đầu, sau điều trị tân hỗ trợ và giải phẫu

bệnh......................................................................................................... 53

Bảng 3.3 Di căn hạch trong mạc trep trực tràng: giai đoạn ban đầu, sau điều

trị tân hỗ trợ và giải phẫu bệnh ............................................................... 55

Bảng 3.4 Di căn hạch chậu bên: giai đoạn ban đầu, sau điều trị tân hỗ trợ và

giải phẫu bệnh ......................................................................................... 56

Bảng 3.5 Xâm lấn cân mạc treo trực tràng: giai đoạn ban đầu, sau điều trị tân

hỗ trợ và giải phẫu bệnh.......................................................................... 56

Bảng 3.6 Liên quan giữa tín hiệu u trên hình T2W sau tân hỗ trợ và giai đoạn

T sau phẫu thuật ...................................................................................... 59

Bảng 3.7 Vai trò của chuỗi xung khuếch tán trong xác định mô u còn lại sau

điều trị tân hỗ trợ..................................................................................... 60

Bảng 3.8 Giai đoạn T sau tân hỗ trợ: kết quả trên hình T2W và trên giải phẫu

bệnh......................................................................................................... 61

Bảng 3.9 Độ chính xác trong đánh giá giai đoạn T trên hình T2W sau tân hỗ

trợ ............................................................................................................ 61

Bảng 3.10 Giai đoạn T sau tân hỗ trợ: kết quả trên hình T1W xóa mỡ tiêm

tương phản trạng thái tĩnh và trên giải phẫu bệnh .................................. 63

Bảng 3.11 Độ chính xác trong đánh giá giai đoạn T trên hình T1W xóa mỡ có

tiêm tương phản ở trạng thái tĩnh............................................................ 63

.

.

iv

Bảng 3.12 Giai đoạn T sau tân hỗ trợ: kết quả trên hình T2W đọc kết hợp

hình DW và trên giải phẫu bệnh ............................................................. 64

Bảng 3.13 Độ chính xác trong đánh giá giai đoạn T trên hình T2W kết hợp

với hình DWI .......................................................................................... 65

Bảng 3.14 Di căn hạch sau tân hỗ trợ: kết quả trên hình T2W và giải phẫu

bệnh......................................................................................................... 66

Bảng 3.15 Xâm lấn cân mạc treo trực tràng trên hình T2W và giải phẫu bệnh

................................................................................................................. 67

.

.

v

DANH MỤC BIỂU ĐỒ

Biểu đồ 3.1 Phân bố mẫu nghiên cứu theo nhóm tuổi.................................... 50

Biểu đồ 3.2 Phân bố mẫu nghiên cứu theo giới.............................................. 51

Biểu đồ 3.3 Tần suất ung thư trực tràng theo tuổi và giới .............................. 51

Biểu đồ 3.4 Tỉ lệ vị trí u trên cộng hưởng từ .................................................. 52

Biểu đồ 3.5 Tỉ lệ các nhóm giai đoạn T trước và sau điều trị tân hỗ trợ so sánh

với kết quả giải phẫu bệnh ...................................................................... 54

Biểu đồ 3.6 Tỉ lệ di căn hạch trong mạc treo trực tràng trước và sau điều trị

tân hỗ trợ, so sánh với giải phẫu bệnh .................................................... 55

Biểu đồ 3.7 Tỉ lệ xâm lấn cân mạc treo trực tràng trước và sau điều trị tân hỗ

trợ, so sánh với giải phẫu bệnh ............................................................... 57

Biểu đồ 3.8 Tín hiệu trên hình T2W sau điều trị tân hỗ trợ............................ 58

.

.