Trương Quang Đản - Từ xông pha trận mạc đến trách nhiệm một Tổng tài Quốc sử quán

Trương Quang Đản

- Từ xông pha trận mạc đến trách nhiệm

một Tổng tài Quốc sử quán

Bùi Thị Hà

TRƯƠNG QUANG ĐẢN (CÒN GỌI LÀ ĐẢNG ĐAN/1 *', Tự LÀ TỬ MINH, HIỆU LÀ cúc

KHÊ, SINH TẠI HUẾ VÀO THÁNG 7 NÀM 1833, NGUYÊN QUÁN TẠI LÀNG MỸ KHÊ,

PHỦ BÌNH SƠN (NAY THUỘC XẢ TỊNH KHÊ, TP. QUẢNG NGÃI, TỈNH QUẢNG NGÀI).

ỒNG LÀ CON TRAI PHỤ CHÍNH TRƯƠNG ĐĂNG QUẾ (1793-1865) VÀ NGỌC LÊ QUẬN

CHÚA. VÌ VẬY, ÔNG ĐƯỢC TẬP ẤM LÀM QUAN, NHẬN PHẨM TRẬT ĐẦU TIÊN VÀO

NĂM 1868 (NĂM Tự ĐÚC THỨ 21).

N

ăm 1870, ông là Tri huyện An Định,

sau đó là Tri phủ Từ Sơn, năm 1873

là Tán tương Tam Tuyên, năm 1874

là L ãnh Án sá t tỉn h Bắc N inh và th án g 7

cùng năm là Án sá t tỉn h T hanh Hóa, năm

1875 là Bô chánh, kiêm Sơn phòng sứ, trậ t

Hồng lô Tự khanh, năm 1878 là Tả thị lang

bộ Binh, Tham tán quân th ứ Bắc kỳ,2). Năm

1880, ông làm Tĩnh biên phó sứ cai quản

vùng Lạng Giang, sau th ăn g Tổng đô'c Bắc

N inh, h iệp với q u ân T h an h chông ng ăn

quân Pháp.

1. K hởi đầu của m ột Tập ấm

Năm 1883, sau Hòa ước H arm and được

ký, biết tin ông và Hoàng Kế Viêm không

chịu rú t quân, Khâm sứ Pháp ở Huê đã trách

cứ, gây sức ép buộc triều đình truyền dụ cho

Hoàng Kê Viêm và Trương Quang Đản phải

trở về kinh. Vì điều này, Trương Quang Đản

bị giáng xuông làm T uần phủ Q uảng Trị.

“N ăm 1884, th án g 8, vua dùng Q uang lộc

Tự khanh là Trương Quang Đản th ự lý tu ần

phủ Trị-Bình”(3). Năm 1885, “th ự lý tu ần phủ

Trị-Bình Trương Quang Đản được thực th ụ

tu ần phủ”(4). Sau khi quân ta th ấ t bại trước

quân Pháp tại Huê vào th án g 7-1885, ông

cùng em ruột là Trương Văn Đễ đưa vua Hàm

Nghi ra căn cứ Tân Sở (Quảng Trị) và đưa

Tam cung trở về Kinh. “Lúc ấy, thấy Nguyễn

Văn Tường mời về, tam cung bèn truyền chỉ

cho Trương Quang Đản sai người theo vua

và đón vua về ”(5). Khi Đồng K hánh lên ngôi

vua, nhờ có công phò giúp, Trương Quang Đản

được thăng Thái tử thiếu phó, Đông các Đại

học sĩ. Năm 1889, T hành Thái lên ngôi vua,

Trương Quang Đản cùng Nguyễn Trọng Hợp

được cử làm Phụ chinh đại th ần (6>. Năm 1890,

Trương Quang Đản lần lượt được thăng Thự

Hiệp biện Đại học sĩ, lãnh Thượng th ư Bộ Lễ

(1890), Thực th ụ Hiệp biện Đại học sĩ, lãnh

Thượng th ư bộ Công (1891), Thự Đông các

Đại học sĩ, hàm Chánh nhâ't phẩm (1892),

C huẩn Kinh diên giảng (1894). Năm 1896

(Thành Thái thứ 8), Trương Quang Đản xin

thôi các chức vụ ở Phủ Phụ chính và Cơ m ật

viện, chuyên tâm làm nhiệm vụ Kinh diên

giảng, kiêm quản Quốc Tử giám. Trong những

năm cuối cùng của thê kỷ XIX, ông được cử

làm Tổng tài Quốc sử quán: “Chuẩn cho Đông

Các Đại học sĩ Phó Tổng tài Quốc sử quán

Trương Quang Đản sung Tổng tài (vì Tổng

tài Nguyễn Trọng Hợp xin nghỉ)”'7’. Năm 1900

(Thành Thái th ứ 12), Trương Quang Đản lui

về trí sĩ ở quê nhà (làng Mỹ Khê Tây). Năm

1914 (Duy Tân th ứ 8), ông tạ th ế, thọ 82

SỐ 548 THÁNG 2 NĂM 2023 49