Tổ chức hạch toán CPSX và tính giá thành

Lêi më ®Çu

Trong sù nghiÖp CNH-H§H ®Êt níc, kÕ to¸n lµ c«ng cô quan träng phôc

vô cho viÖc qu¶n lý nÒn kinh tÕ c¶ vÒ mÆt vÜ m« vµ vi m«. C¬ chÕ thÞ trêng ®ßi

hái c¸c doanh nghiÖp ph¶i thêng xuyªn quan t©m ®Õn CPSX vµ tÝnh gi¸ thµnh

s¶n phÈm.

Trong thÞ trêng c¹nh tranh gay g¾t hiÖn nay muèn kinh doanh cã l·i bªn

c¹nh viÖc n¾m b¾t kÞp thêi c¸c th«ng tin vÒ thÞ trêng ®Ó khai th¸c vµ ph¸t huy

tiÒm n¨ng cña nã, c¸c doanh nghiÖp ph¶i kh«ng ngõng n©ng cao chÊt lîng s¶n

phÈm thùc hiÖn b¶o toµn ph¸t triÓn kinh doanh.

Tæ chøc h¹ch to¸n CPSX ®Ó tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm trong doanh nghiÖp

cã vai trß quan träng chi phèi ®Õn chÊt lîng c«ng t¸c kÕ to¸n kh¸c còng nh chÊt

lîng vµ hiÖu qu¶ cña c«ng t¸c qu¶n lý kinh tÕ tµi chÝnh ®iÒu hµnh ho¹t ®éng

SXKD cña doanh nghiÖp. ViÖc tÝnh ®óng, tÝnh ®ñ gi¸ thµnh s¶n phÈm gãp phÇn

qu¶n lý tµi s¶n, vËt t, lao ®éng, tiÒn vèn ®îc tiÕt kiÖm cã hiÖu qu¶, t¹o ®iÒu kiÖn

phÊn ®Êu h¹ gi¸ thµnh vµ n©ng cao chÊt lîng s¶n phÈm ®Ó c¹nh tranh trªn thÞ tr￾êng.

§èi víi ngµnh XDCB, cã ®Æc ®iÓm s¶n phÈm dë dang vµ ®Æc thï tæ chøc

SXKD dÉn ®Õn viÖc qu¶n lý vµ h¹ch to¸n kÕ to¸n tËp hîp CPSSX ®Ó tÝnh gi¸

thµnh s¶n phÈm cã nhiÒu phøc t¹p. HiÖn nay c«ng t¸c h¹ch to¸n kÕ to¸n tËp hîp

CPSX ®Ó tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm t¹i c«ng ty lµ vÊn ®Ò quan träng.

XuÊt ph¸t tõ nhËn thøc ®ã vµ qua thêi gian thùc tËp t¹i c«ng ty C«ng tr×nh

giao th«ng II Th¸i Nguyªn ®îc sù híng dÉn tËn t×nh cña c« gi¸o cïng víi sù

gióp ®ì cña c¸c c«, chó trong phßng kÕ to¸n céng víi nh÷ng kiÕn thøc tiÕp thu

®îc trong thêi gian häc tËp t¹i trêng vµ ®îc ®èi diÖn víi thùc tr¹ng SXKD cña

c«ng ty em ®· m¹nh d¹n chän chuyªn ®Ò "Tæ chøc h¹ch to¸n CPSX vµ tÝnh

gi¸ thµnh" lµm ®Ò tµi cho chuyªn ®Ò cña m×nh.

KÕ to¸n CPSX ¶nh hëng trùc tiÕp ®Õn tÝnh chÝnh x¸c cña gi¸ thµnh s¶n

phÈm vµ cuèi cïng lµ ¶nh hëng ®Õn t×nh tr¹ng trung thùc, hîp lý cña c¸c th«ng

tin.

X©y dùng c¬ b¶n nãi chung, x©y dùng cÇu ®êng nãi riªng lµ ngµnh kinh tÕ

quèc d©n ®Æc biÖt thuéc lÜnh vùc s¶n xuÊt vËt chÊt, s¶n phÈm cña ngµnh ®¶m

y 1

b¶o viÖc më réng t¸i s¶n xuÊt; TSC§ cho c¸c ngµnh thuéc nÒn kinh tÕ quèc d©n.

Qu¶n lý tèt CPSX tõ dã h¹ gi¸ thµnh s¶n phÈm tõ dã sÏ lµm cho gi¸ trÞ TSC§

cña c¸c ngµnh kh¸c h¹ theo. TÝnh chÝnh x¸c, ®Çy ®ñ vµ hîp lý cña CPSC phô

thuéc rÊt lín vµo ®Æc ®iªm riªng cña ngµnh nghÒ kinh doanh. Nh÷ng ®Æc ®iÓm

riªng cña x©y dùng cÇu ®êng chi phèi ®Õn c«ng t¸c kÕ to¸n tËp hîp CPSX.

Em mong muèn ®îc ®ãng gãp nh÷ng ý kiÕn nhá bÐ tiÕp thu ®îc trong qu¸

tr×nh häc tËp nh»m hoµn thiÖn h¬n n÷a c«ng t¸c tæ chøc h¹ch to¸n kÕ to¸n nµy

trong ®iÒu kiÖn ph¸t triÓn cña c«ng ty. Do thêi gian tiÕp cËn vµ t×m hiÓu t×nh

h×nh thùc tÕ ng¾n ngñi víi kiÕn thøc cßn h¹n chÕ nªn chuyªn ®Ò nµy cña em

kh«ng tr¸nh khái nh÷ng thiÕu sãt.

RÊt mong ®îc sù chØ b¶o gióp ®ì cña thÇy, c« gi¸o híng dÉn vµ ban gi¸m

®èc phßng kÕ to¸n c«ng ty ®Ó chuyªn ®Ò cña em ®îc hoµn thiÖn h¬n.

Em xin ch©n thµnh c¶m ¬n!

Chuyªn ®Ò cña em ngoµi phÇn më ®Çu, kÕt luËn, danh môc tµi liÖu tham

kh¶o vµ mét sè s¬ ®å bao gåm:

- PhÇn thø nhÊt: Lý luËn chung vÒ c«ng t¸c tæ chøc h¹ch to¸n CPSX

®Ó tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm x©y l¾p ë c¸c doanh

nghiÖp XDCB.

- PhÇn thø hai: Thùc tr¹ng tæ chøc h¹ch to¸n CPSX ®Ó tÝnh gi¸ thµnh

s¶n phÈm x©y l¾p cña c«ng ty.

- PhÇn thø ba: Ph¬ng híng hoµn thiÖn tæ chøc h¹ch to¸n CPSX ®Ó

tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm.

y 2

PhÇn thø nhÊt

Lý luËn chung vÒ c«ng t¸c tæ chøc h¹ch to¸n CPSX ®Ó

tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm x©y l¾p ë c¸c doanh nghiÖp

XDCB

I/ §Æc ®iÓm cña ngµnh XDCB vµ s¶n phÈm x©y l¾p ¶nh hëng

®Õn c«ng t¸c tæ chøc qu¶n lý vµ c«ng t¸c h¹ch to¸n kÕ to¸n

trong c¸c doanh nghiÖp

1. §Æc ®iÓm cña ngµnh x©y dùng c¬ b¶n

XDCB lµ ngµnh s¶n xuÊt vËt chÊt mang tÝnh chÊt c«ng nghiÖp nh»m t¹o ra

c¬ së vËt chÊt cho x· héi nh nhµ cöa, vËt kiÕn tróc, cÇu cèng, ®êng x¸... Trong

c¸c doanh nghiÖp x©y l¾p nhËn thÇu gi÷ vai trß quan träng, ho¹t ®éng chñ yÕu

theo ph¬ng thøc nhËn thÇu khèi lîng x©y l¾p cña chñ ®Çu t. T×nh h×nh vµ ®iÒu

kiÖn s¶n xuÊt trong x©y dùng th× thiÕu tÝnh æn ®Þnh. Do c¸c s¶n phÈm s¶n xuÊt ë

ngay n¬i tiªu thô nªn ho¹t ®éng ®Þa bµn cña ®¬n vÞ lµ rÊt réng vµ thêng c¸ch rÊt

xa trung t©m trô së chÝnh cña ®¬n vÞ, nhÊt lµ trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng vµ trong

c¬ chÕ míi cña ngµnh XDCB lµ ph¶i ®Êu thÇu cho nªn viÖc ph¸t sinh mét c«ng

tr×nh míi ë n¬i nµy hay n¬i kh¸c lµ mét yÕu tè kh¸ch quan. ChÝnh v× vËy mµ

doanh nghiÖp ph¶i t×m ra c¸ch tæ chøc s¶n xuÊt cho phï hîp vµ cã hiÖu qu¶.

2. §Æc ®iÓm cña s¶n phÈm x©y dùng

- S¶n phÈm x©y dùng lµ nh÷ng c«ng tr×nh, vËt kiÕn tróc... cã qui m« lín c¶

vÒ h×nh thøc vµ tiÒn vèn thêi gian s¶n xuÊt s¶n phÈm x©y l¾p thêng l©u dµi. Nã

®îc x©y dùng vµ sö dông t¹i chç ®øng cè ®Þnh t¹i ®Þa ®iÓm x©y dùng, ph©n bè

t¶n m¹n ë nhiÒu n¬i trªn l·nh thæ.

- S¶n phÈm x©y dùng cã kÕt cÊu phøc t¹p, mang tÝnh ®¬n chiÕc, s¶n xuÊt

thiÕu tÝnh æn ®Þnh do thiÕt kÕ thay ®æi trong qu¸ tr×nh thi c«ng, phô thuéc chÆt

chÏ vµo ®iÒu kiÖn ®Þa chÊt vµ thêi tiÕt cña ®Þa ph¬ng cã tÝnh c¸ biÖt cao vÒ c«ng

dông, c¸ch cÊu t¹o còng nh ph¬ng ¸n thi c«ng.

- S¶n phÈm x©y dùng liªn quan ®Õn nhiÒu ngµnh, c¶ vÒ ph¬ng diÖn cung

cÊp NVL ®Õn qu¸ tr×nh s¶n xuÊt s¶n phÈm.

Tõ nh÷ng ®Æc ®iÓm trªn mµ c«ng t¸c tæ chøc h¹ch to¸n trong c¸c doanh

nghiÖp x©y l¾p cã nh÷ng kh¸c biÖt ®èi víi nh÷ng ngµnh s¶n xuÊt kh¸c.

y 3

C¸c s¶n phÈm x©y dùng ®Òu ph¶i ®îc lËp dù to¸n bao gåm dù to¸n thiÕt kÕ

vµ dù to¸n thi c«ng. DÉn ®Õn trong qu¸ tr×nh x©y dùng c¸c chi phÝ thi c«ng ph¶i

®îc ®èi chiÕu víi dù to¸n vµ lÊy dù to¸n lµm thíc ®o hiÖu qu¶ cña qu¸ tr×nh s¶n

xuÊt.

+ S¶n phÈm x©y dùng cã tÝnh chÊt hµng ho¸ thÓ hiÖn râ rÖt ë chè ngêi mua

®· x¸c ®Þnh tríc gi¸ c¶. H¬n n÷a c«ng t¸c qu¶n lý sö dông vµ h¹ch to¸n tµi s¶n,

vËt t tiÒn vèn còng hÕ søc phøc t¹p chÞu ¶nh hëng cña thiªn nhiªn.

§Æc ®iÓm cña s¶n phÈm x©y dùng vµ s¶n xuÊt x©y dùng ¶nh hëng ®Õn viÖc

tæ chøc h¹ch to¸n c«ng t¸c kÕ to¸n trong c¸c doanh nghiÖp x©y l¾p ®îc biÓu

hiÖn tËp trung ë néi dung, ph¬ng ph¸p tr×nh tù kÕ to¸n CPSX ph©n lo¹i chi phÝ

vµ c¬ cÊu gi¸ thµnh x©y l¾p.

II/ B¶n chÊt- chøc n¨ng cña chi phÝ s¶n xuÊt vµ gi¸ thµnh

s¶n phÈm

1. B¶n chÊt - chøc n¨ng cña chi phÝ s¶n xuÊt

Còng gièng nh ®èi víi c¸c DNSX, ®Ó tiÕn hµnh ho¹t ®éng SXKD doanh

nghiÖp x©y l¾p cÇn ph¶i cã 3 yÕu tè.

- T liÖu lao ®éng nh: nhµ xëng, m¸y mãc, thiÕt bÞ vµ TSC§ kh¸c...

- §èi tîng lao ®éng: nguyªn vËt liÖu, nhiªn liÖu...

- YÕu tè con ngêi hay søc lao ®éng.

Qu¸ tr×nh sö dông c¸c yÕu tè c¬ b¶n trong s¶n xuÊt còng ®ång thêi lµ qu¸

tr×nh doanh nghiÖp ph¶i bá ra nh÷ng CPSX t¬ng øng. Trong ®iÒu kiÖn nÒn kinh

tÕ hµng ho¸ vµ c¬ chÕ tù h¹ch to¸n, mäi chi phÝ trªn ®Òu ®îc biÓu hiÖn b»ng

tiÒn. Trong ®ã chi phÝ khÊu hao TSC§, chi phÝ NVL lµ biÓu hiÖn b»ng hao phÝ

vÒ lao ®éng vËt ho¸, chi phÝ nh©n c«ng lµ biÓu hiÖn b»ng tiÒn cña hao phÝ vÒ lao

®éng sèng. Thùc chÊt CPSX cña doanh nghiÖp lµ sù chuyÓn dÞch vèn cña doanh

nghiÖp vµo ®èi tîng tÝnh gi¸ thµnh nhÊt ®Þnh.

Chi phÝ s¶n xuÊt lµ kho¶n doanh nghiÖp ph¶i chi ra cho qu¸ tr×nh s¶n xuÊt

g¾n víi kú SXKD nhÊt ®Þnh. Chi tiªu tiÒn vèn cña doanh nghiÖp, bÊt kÓ nã ®îc

sö dông vµo môc ®Ých g×? Tæng sè chi tiªu cña doanh nghiÖp trong kú bao gåm

chi tiªu cho qu¸ tr×nh cung cÊp, cho qu¸ tr×nh SXKD vµ cho c¶ qu¸ tr×nh tiªu

thô s¶n phÈm.

y 4

§Ó ®îc ®¸nh gi¸ chÊt lîng kinh doanh cña c¸c DNSX nãi chung, chi phÝ

cßn ph¶i ®îc xem xÐt trong mèi quan hÖ víi mÆt thø 2 ®ång thêi còng lµ mÆt c¬

b¶n cña qu¸ tr×nh s¶n xuÊt ®ã lµ kÕt qu¶ s¶n xuÊt thu ®îc. Quan hÖ ®ã h×nh

thµnh nªn chØ tiªu gi¸ thµnh s¶n phÈm.

2. B¶n chÊt - chøc n¨ng cña gi¸ thµnh x©y l¾p

- Gi¸ thµnh s¶n phÈm lµ mét ph¹m trï kinh tÕ g¾n liÒn víi s¶n xuÊt hµng

ho¸, gi¸ thµnh s¶n phÈm lµ mét chØ tiªu tÝnh to¸n kh«ng thÓ thiÕu cña chÕ ®é

qu¶n lý theo nguyªn t¾c h¹ch to¸n kinh tÕ. Nã võa mang tÝnh kh¸ch quan võa

mang tÝnh chñ quan trong mét ph¹m vi nhÊt ®Þnh. Do ®ã cÇn ph¶i xem xÐt ®¸nh

gi¸ gi¸ thµnh díi nhiÒu gãc ®é nh»m sö dông chØ tiªu nµy mét c¸ch hiÖu qu¶.

Môc ®Ých SXKD hay nãi kh¸c ®i lµ môc ®Ých bá ra chi phÝ cña doanh nghiÖp

x©y l¾p ®îc hiÓu lµ lîng lao ®éng hao phÝ kÕt tinh trong mét ®¬n vÞ s¶n phÈm. ë

gãc ®é nµy th× gi¸ thµnh s¶n phÈm mang tÝnh chÊt kh¸ch quan v× sù di chuyÓn

vµ kÕt tinh cña gi¸ trÞ t liÖu s¶n xuÊt vµ hao phÝ lao ®éng trong s¶n phÈm s¶n

xuÊt lµ tÊt yÕu.

- Gi¸ thµnh s¶n phÈm lu«n chøa ®ùng 2 mÆt kh¸c nhau vèn cã bªn trong

cña nã lµ lîng CPSX ®· chi ra vµ lîng gi¸ trÞ sö dông thu håi ®îc cÊu thµnh

trong khèi lîng s¶n phÈm x©y l¾p c¬ b¶n hoµn thµnh. NÕu nh c¸c doanh nghiÖp

x©y l¾p víi t c¸ch lµ ngêi s¶n xuÊt cø duy tr× c¸ch tÝnh to¸n chñ quan kh«ng

ph¶n ¸nh yÕu tè gi¸ trÞ th× hËu qu¶ tÊt yÕu lµ kh«ng thùc hiÖn ®îc t¸i s¶n xuÊt vµ

më réng s¶n xuÊt mét c¸ch chñ ®éng. H¹ch to¸n CPSX ®Ó tÝnh gi¸ thµnh s¶n

phÈm ®óng víi c¸c yÕu tè gi¸ trÞ ®îc xem lµ nguyªn t¾c c¬ b¶n.

Gi¸ thµnh s¶n phÈm cã 2 chøc n¨ng chñ yÕu lµ. Chøc n¨ng thíc ®o bï ®¾p

chi phÝ vµ chøc n¨ng lËp gi¸. Toµn bé chi phÝ mµ doanh nghiÖp chi ra ®Ó hoµn

thµnh mét khèi lîng c«ng t¸c x©y l¾p ph¶i ®îc bï ®¾p b»ng chÝnh sè tiÒn thu vÒ

do bµn giao quyÕt to¸n khèi lîng c«ng t¸c x©y l¾p ®ã.

Trong c¸c doanh nghiÖp XDCB gi¸ thµnh cña s¶n phÈm lµ gi¸ nhËn thÇu.

Do ®ã gi¸ nhËn thÇu x©y l¾p sÏ biÓu hiÖn gi¸ trÞ cña c«ng tr×nh h¹ng môc c«ng

tr×nh th«ng qua c¬ së gi¸ thµnh dù to¸n ®Ó x¸c ®Þnh. Cuèi cïng gi¸ thµnh x©y

l¾p ®îc xem lµ chØ tiªu chÊt lîng c«ng t¸c qu¶n lý cña doanh nghiÖp. Nã ph¶n

¸nh t¸c ®éng tÝch cùc cña viÖc øng dông khoa häc - kü thuËt vµ qu¶n lý vµo s¶n

xuÊt.

y 5

3. Quan hÖ gi÷a chi phÝ s¶n xuÊt vµ gi¸ thµnh s¶n phÈm trong doanh

nghiÖp x©y l¾p.

- CPSX vµ gi¸ thµnh s¶n phÈm lµ 2 kh¸i niÖm riªng biÖt vÒ b¶n chÊt ®Òu lµ

nh÷ng hao phÝ vÒ lao ®éng sèng vµ lao ®éng vËt ho¸ mµ doanh nghiÖp chi ra

rong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt chÕ t¹o s¶n phÈm, lµ 2 mÆt biÓu hiÖu cña qu¸ tr×nh s¶n

xuÊt cã mèi quan hÖ chÆt chÏ võa lµ tiÒn ®Ò, nguyªn nh©n kÕt qu¶ cña nhau.

- C¸c s¶n phÈm x©y dùng ®Òu ph¶i ®îc lËp dù to¸n bao gåm dù to¸n thiÕt

kÕ, dù to¸n thi c«ng. DÉn ®Õn trong qu¸ tr×nh x©y dùng c¸c chi phÝ thi c«ng ph¶i

®îc ®èi chiÕu víi dù to¸n vµ lÊy dù to¸n lµm thíc ®o hiÖu qu¶ cña qu¸ tr×nh s¶n

xuÊt.

- S¶n phÈm x©y dùng cã tÝnh chÊt hµng ho¸ thÓ hiÖn râ rÖt ë chç ngêi mua

®· x¸c ®Þnh tríc gi¸ c¶. KÕt cÊu x©y dùng cã tÝnh ®Æc thï ®ßi hái ph¶i tæ chøc

cung øng vËt t ®Çy ®ñ, kÞp thêi ®Ó ®¶m b¶o yªu cÇu kü thuËt còng nh tiÕn ®é thi

c«ng.

- Gi¸ thµnh s¶n phÈm vµ CPSX trong x©y dùng c¬ b¶n chØ thèng nhÊt trong

tõng trêng hîp ®èi tîng tËp hîp CPSX vµ ®èi tîng tÝnh gi¸ thµnh lµ mét c«ng

tr×nh, h¹ng môc c«ng tr×nh ®îc hoµn thµnh trong kú tÝnh gi¸ thµnh hoÆc gi¸ trÞ

khèi lîng x©y l¾p dë dang ®Çu kú vµ cuèi kú lµ b»ng nhau.

- Gi÷a CPSX vµ gi¸ thµnh s¶n phÈm x©y l¾p cã mèi quan hÖ chÆt chÏ víi

nhau trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt t¹o ra s¶n phÈm. Chi phÝ biÓu hiÖn mÆt hao phÝ

cßn gi¸ thµnh biÓu hiÖn mÆt kÕt qu¶ cña qu¸ tr×nh s¶n xuÊt. §©y lµ 2 mÆt thèng

nhÊt cña mét qu¸ tr×nh. V× vËy chóng gièng nhau vÒ chÊt. CPSX vµ gi¸ thµnh

s¶n phÈm x©y l¾p ®Òu bao gåm c¸c hao phÝ vÒ lao ®éng sèng vµ lao ®éng vËt

ho¸ mµ doanh nghiÖp x©y l¾p ®· bá ra trong qu¸ tr×nh thi c«ng.

Tuy nhiªn do bé phËn CPSX gi÷a c¸c kú kh«ng ®Òu nhau nªn gi¸ thµnh

CPSX l¹i kh¸c nhau vÒ lîng.

= + -

Nh vËy nÕu CPSX lµ tæng hîp nh÷ng chi phÝ ph¸t sinh trong mét thêi kú

nhÊt ®Þnh th× gi¸ thµnh s¶n phÈm l¹i lµ tæng hîp nh÷ng chi phÝ chi ra g¾n liÒn

víi viÖc s¶n xuÊt vµ hoµn thµnh mét khèi lîng c«ng viÖc x©y l¾p nhÊt ®Þnh ®îc

nghiÖm thu, bµn giao vµ thanh to¸n.

y 6