Tổ chức dạy học theo dự án về ứng dụng hiện tượng cảm ứng điện từ trong dạy học vật lí 11.

TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM ĐÀ NẴNG

KHOA VẬT LÝ

KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP

TÊN ĐỀ TÀI: TỔ CHỨC DẠY HỌC THEO DỰ ÁN

VỀ ỨNG DỤNG HIỆN TƢỢNG CẢM ỨNG ĐIỆN TỪ

TRONG DẠY HỌC VẬT LÍ 11

Sinh viên thực hiện : HUỲNH THỊ LY NA

Khoá học : 2012 – 2016

Ngành học : Sƣ phạm Vật lý

Ngƣời hƣớng dẫn : TS. PHÙNG VIỆT HẢI

Đà Nẵng, tháng 5 năm 2016

KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP | SVTH: HUỲNH THỊ LY NA

i

LỜI CẢM ƠN

Trong thời gian thực hiện đề tài khóa luận tốt nghiệp, dưới sự hướng dẫn tận

tình của GV hướng dẫn và được phía nhà trường tạo điều kiện thuận lợi, tôi đã có

một quá trình nghiên cứu, tìm hiểu và học tập nghiêm túc để hoàn thành đề tài. Kết

quả thu được không ch do n lực của riêng cá nh n tôi mà c n có sự giúp đ của

qu th cô, gia đình và các ạn. Với l ng kính trọng và iết n s u s c, tôi in

được à t lời cảm n ch n thành tới:

Qu Th Cô ở Bộ môn Vật lí - Khoa Vật lí – Trường Đại học Sư phạm –

Đại học Đà Nẵng đã cùng với tri thức và t m hu ết của mình để tru ền đạt

vốn kiến thức qu áu cho tôi trong suốt thời gian học tập tại trường.

TS. Phùng Việt Hải - người trực tiếp khu ến khích, hướng dẫn tôi hoàn

thành đề tài ằng tất cả sự tận tình và trách nhiệm.

Ban Giám Hiệu và qu Th Cô trường THPT Ngu ễn Trãi, đã tạo điều

kiện thuận lợi để tôi tiến hành thực nghiệm. Cảm n toàn thể các em HS lớp

11/3 đã hết l ng h trợ và giúp đ tôi trong quá trình tìm hiểu và tiến hành

thực nghiệm tại trường.

Cuối cùng, cũng in được à t l ng iết n s u s c đến toàn thể gia

đình và ạn è - những người đã luôn ên cạnh, cổ vũ tinh th n, luôn ủng hộ

tôi hết mình và là ch dựa vững ch c trong suốt thời gian qua, giúp tôi vượt

qua những khó khăn trong khoảng thời gian thực hiện khóa luận.

Mặc dù đã cố g ng hết sức và dồn tất cả t m hu ết vào đề tài nhưng do c n

hạn chế về kiến thức và kinh nghiệm dạ học thực tế nên đề tài ch c ch n vẫn c n

nhiều thiếu sót. Kính mong nhận được sự đóng góp của th cô và các ạn để đề tài

được hoàn thiện.

Xin ch n thành cảm n!

Đà Nẵng, tháng 04 năm 2016

Sinh viên

Huỳnh Thị L Na

KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP | SVTH: HUỲNH THỊ LY NA

ii

MỤC LỤC

Phần 1. MỞ ĐẦU ............................................................................................ 1

1. Lý do chọn đề tài .................................................................................................................1

2. Mục đích nghiên cứu..........................................................................................................2

3. Nhiệm vụ nghiên cứu..........................................................................................................2

4. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu: ..................................................................................2

5. Phƣơng pháp nghiên cứu ..................................................................................................2

6. Tổng quan vấn đề nghiên cứu ..........................................................................................3

PHẦN 2. NỘI DUNG...................................................................................... 4

CHƢƠNG 1. CƠ SỞ LÍ LUẬN VỀ DHDA.................................................. 4

1.1. Dạy học Dự án ..................................................................................................................4

1.1.1. Khái niệm Dự án [2], [3].......................................................................................................... 4

1.1.2. Lịch sử dạy học Dự án [3]........................................................................................................ 4

1.1.3. Khái niệm dạy học Dự án [2], [3] ............................................................................................ 6

1.1.4. Mục tiêu của dạy học Dự án [2]............................................................................................... 7

1.1.5. Đặc điểm của dạy học Dự án [2], [4], [5] ................................................................................ 7

1.1.6. Yêu cầu của dạy học Dự án [3].............................................................................................. 10

1.2. Phân loại dạy học Dự án [2], [3]..................................................................................10

1.2.1. Phân loại theo chuyên môn .................................................................................................... 11

1.2.2. Phân loại theo quỹ thời gian................................................................................................... 12

1.2.3. Phân loại theo hình thức tham gia.......................................................................................... 12

1.2.4. Phân loại theo nhiệm vụ......................................................................................................... 12

1.3. Các giai đoạn của dạy học theo Dự án.......................................................................13

1.3.1. Giai đoạn 1: Xây dựng ý tưởng dự án, quyết định chủ đề ..................................................... 14

1.3.2. Giai đoạn 2: Xây dựng kế hoạch thực hiện dự án .................................................................. 17

1.3.3. Giai đoạn 3: Thực hiện dự án................................................................................................. 17

1.3.4. Giai đoạn 4: Giới thiệu sản phẩm........................................................................................... 17

1.3.5. Giai đoạn 5: Đánh giá ............................................................................................................ 18

1.4. Vai trò của giáo viên và học sinh trong dạy học Dự án [2], [3].............................18

1.4.1. Vai trò của giáo viên .............................................................................................................. 18

1.4.2. Vai trò của học sinh................................................................................................................ 19

1.5. Một số kỹ năng cần hình thành cho học sinh trong quá trình thực hiện Dự án

[2]..............................................................................................................................................19

KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP | SVTH: HUỲNH THỊ LY NA

iii

1.5.1. Hướng dẫn học sinh tổ chức hoạt động nhóm trong dạy học Dự án...................................... 19

1.5.2. Hướng dẫn học sinh lựa chọn chủ đề để thực hiện Dự án...................................................... 21

1.5.3. Hướng dẫn học sinh tạo i trình chiếu trong dạy học Dự án................................................ 21

1.5.4. Hướng dẫn học sinh đánh giá v tự đánh giá ......................................................................... 21

1.5.5. Hướng dẫn học sinh thu thập v xử lí thông tin..................................................................... 21

1.5.6. Hướng dẫn học sinh thuyết trình (trình y trước đám đông)................................................ 22

1.6. Cách bố trí các tiết học Dạy học Dự án trong chƣơng trình vật Lí phổ thông..22

1.7. Tác dụng và ý nghĩa của dạy học Dự án [2], [3], [4] ...............................................23

1.7.1. Đối với học sinh..................................................................................................................... 23

1.7.2. Đối với giáo viên.................................................................................................................... 24

1.8. Sự khác biệt giữa phƣơng pháp dạy học Dự án với các phƣơng pháp dạy học

thông thƣờng khác [2]..........................................................................................................25

CHƢƠNG 2. THIẾT KẾ TIẾN TRÌNH TỔ CHỨC DẠY HỌC DỰ ÁN

VẬN DỤNG KIẾN THỨC CHƢƠNG “CẢM ỨNG ĐIỆN TỪ” TRONG

DẠY HỌC VẬT LÍ ....................................................................................... 27

2.1. Vị trí và vai trò của chƣơng “Cảm ứng điện từ” Vật lí 11 ....................................27

2.2. Mức độ nội dung kiến thức, kỹ năng HS cần đạt đƣợc khi học chƣơng “Cảm

ứng điện từ” Vật lí 11 ...........................................................................................................29

2.2.1. Yều cầu về kiến thức.............................................................................................................. 29

2.2.2. Yêu cầu về kỹ năng................................................................................................................ 29

2.2.3. Yêu cầu về thái độ, tình cảm.................................................................................................. 30

2.3. Tìm hiểu thực tế dạy và học nội dung kiến thức chƣơng “Cảm ứng điện từ”

Vật lí 11 ở trƣờng phổ thông...............................................................................................30

2.3.1. Mục đích điều tra ................................................................................................................... 30

2.3.2. Phương pháp điều tra ............................................................................................................. 30

2.3.3. Kết quả điều tra ...................................................................................................................... 31

2.4. Thiết kế một số Dự án về ứng dụng kiến thức chƣơng “Cảm ứng điện từ” Vật lí

11...............................................................................................................................................33

2.4.1. Dự án 1: Phát sáng không dây_Tia lửa điện Tesla.......................................................... 33

2.4.2. Dự án 2: Chế tạo mô hình máy phát điện mini chạy bằng sức gió......................................... 35

2.4.3. Dự án 3: Chế tạo máy phát điện mini từ những vật liệu đơn giản ......................................... 38

2.4.4. Dự án 4: Chế tạo sạc không dây cho thiết bị di động............................................................. 40

2.5. Soạn thảo công cụ đánh giá..........................................................................................42

2.5.1. Tiêu chí đánh giá kết quả của Dự án...................................................................................... 42

KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP | SVTH: HUỲNH THỊ LY NA

iv

2.5.2. Phiếu đánh giá kết quả Dự án ................................................................................................ 45

CHƢƠNG 3. THỰC NGHIỆM SƢ PHẠM................................................ 47

3.1. Mục đích thực nghiệm sƣ phạm .................................................................................47

3.2. Đối tƣợng và thời điểm thực nghiệm sƣ phạm ........................................................47

3.3. Phƣơng pháp thực nghiệm sƣ phạm..........................................................................47

3.4. Tổ chức thực nghiệm sƣ phạm....................................................................................48

3.5. Đánh giá kết quả thực nghiệm ....................................................................................50

3.5.1. Phân tích diễn biến giờ học v đánh giá định tính ................................................................. 50

3.5.2. Đánh giá định lượng............................................................................................................... 63

3.5.3. Đánh giá sự hứng thú của HS với môn vật lí ........................................................................ 64

3.5.4. Đánh giá các kỹ năng của HS ................................................................................................ 69

3.5.5. Đánh giá sự thích thú học tập theo phương pháp DHDA ..................................................... 74

3.6. Thảo luận.........................................................................................................................75

Phần 3. KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ ........................................................ 77

1. Kết luận...............................................................................................................................77

2. Kiến nghị.............................................................................................................................77

TÀI LIỆU THAM KHẢO ............................................................................ 79

PHỤ LỤC....................................................................................................... 80

Phụ lục 1..................................................................................................................................80

Phụ lục 2..................................................................................................................................81

Ý KIẾN CỦA NGƢỜI HƢỚNG DẪN........................................................ 84

Ý KIẾN CỦA NGƢỜI PHẢN BIỆN........................................................... 85

KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP | SVTH: HUỲNH THỊ LY NA

v

CỤM TỪ VIẾT TẮT, KÍ HIỆU

STT Viết tắt Viết đầy đủ

1 CHBH Câu hỏi i học

2 CHKQ Câu hỏi khái quát

3 CHND Câu hỏi nội dung

4 DHDA Dạy học Dự án

5 GĐ Giai đoạn

6 GV Giáo viên

7 HS Học sinh

8 PPDH Phương pháp dạy học

9 SGK Sách giáo khoa

10 sTN Sau thực nghiệm

11 THPT Trung học phổ thông

12 TN Thực nghiệm

13 Ttn Trước thực nghiệm

KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP | SVTH: HUỲNH THỊ LY NA

vi

DANH MỤC BẢNG BIỂU, HÌNH VẼ

Bảng 2.1. Tiêu chí đánh giá kết quả Dự án..........Error! Bookmark not defined.

Bảng 3.1. Kế hoạch tổ chức thực nghiệm sư phạm .............................................. 48

Bảng 3.2. Bảng tổng hợp kết quả của các nhóm .................................................. 63

Bảng 3.3. Điểm thu được từ thang đo hứng thú học môn vật lí của HS đối với lớp

tTN và sTN ....................................................................................................... 64

Bảng 3.4. So sánh kết quả từ thang đo hứng thú học tập môn Vật lí của HS

lớp tTN v lớp sTN.........................................................................................66

Bảng 3.5. Điểm thu được từ thang đo kỹ năng của HS lớp tTN v lớp sTN ........ 69

Bảng 3.6. So sánh kết quả từ thang đo kỹ năng của HS lớp TN v lớp sTN .......... 71

Bảng 3.7. HS tự đánh giá sự thích thú học tập theo phương pháp DHDA ......Error!

Bookmark not defined.

Biểu đồ 3.1. Đánh giá hứng thú học tập của HS với môn vật lí.............................66

Biểu đồ 3.2. Đánh giá các kỹ năng của HS..........................................................70

Biểu đồ 3.3: Đánh giá hứng thú học tập theo phương pháp DHDA.......................75

Hình 1.1. Đặc điểm của dạy học Dự án 8

Hình 1.2. Sơ đồ phân loại Dự án ........................Error! Bookmark not defined.

Hình 1.3. Hoạt động của GV v HS tương ứng với từng GĐ của DHDA.......Error!

Bookmark not defined.

Hình 2.1. Sơ đồ cấu trúc chương Cảm ứng điện từ...................................................28

Hình 3.1. Các nhóm thuyết trình về sản phẩm của nhóm mình............................. 53

Hình 3.2. Các nhóm trình y v cho sản phẩm của nhóm mình hoạt động........... 55

Hình 3.3. Sơ đồ v mạch đuổi muỗi do Nhóm 1 thiết kế. ..................................... 57

Hình 3.4. Các nhóm tập trung thảo luận v đặt câu hỏi ........................................ 59

1

Phần 1. MỞ ĐẦU

1. Lý do chọn đề tài

Mục tiêu của giáo dục phổ thông nước ta (sau 2018) l thực hiện ước

chuyển từ chương trình giáo dục tiếp cận nội dung sang tiếp cận năng lực của người

học, nghĩa l từ chỗ quan tâm đến việc HS học được cái gì đến chỗ quan tâm HS có

khả năng l m được gì qua việc học. Để đảm ảo được điều đó, nhất định phải thực

hiện th nh công việc chuyển từ phương pháp dạy học theo lối "truyền thụ một

chiều" sang dạy cách học, cách vận dụng kiến thức, rèn luyện kỹ năng, hình th nh

năng lực v phẩm chất; đồng thời phải chuyển cách đánh giá kết quả giáo dục từ

nặng về kiểm tra trí nhớ sang kiểm tra, đánh giá năng lực vận dụng kiến thức giải

quyết vấn đề, coi trọng cả kiểm tra đánh giá kết quả học tập với kiểm tra đánh giá

trong quá trình học tập để có thể tác động kịp thời nhằm nâng cao chất lượng của

các hoạt động dạy học v giáo dục.

Xuất hiện từ khá sớm, từ thế kỷ XIX dạy học Dự án (DHDA) l một trong

những phương pháp dạy học (PPDH) tích cực, nhấn mạnh việc kết hợp, vận dụng lí

thuyết v o thực tiễn, hướng tới phát triển các năng lực tư duy, nhận thức ậc cao

như: Phân tích, tổng hợp, đánh giá, tư duy sáng tạo, tư duy tích cực. Ngo i mục tiêu

truyền đạt kiến thức, DHDA còn kích thích hứng thú say mê nghiên cứu, rèn luyện

năng lực giải quyết các vấn đề phức hợp, rèn luyện năng lực cộng tác l m việc theo

nhóm, kỹ năng thu thập, xử lý thông tin, đưa ra v ảo vệ ý kiến, ên cạnh đó

phương pháp DHDA còn góp phần ồi dưỡng ản thân người học.

Nghiên cứu sách giáo khoa vật lí lớp 11 cơ ản, tôi nhận thấy chương “Cảm

ứng điện từ” có nội dung kiến thức phong phú, mang tính ứng dụng cao nhưng lại

tương đối trừu tượng với HS, vì vậy cũng gây nhiều khó khăn cho việc dạy v học.

Với ưu điểm l giúp HS có thể tự chủ, linh hoạt tiếp thu kiến thức một cách sâu sắc,

vững chắc, có thể phát huy tư duy, tiềm năng trí tuệ của mình, kết hợp giữa lý

thuyết với thực tiễn, thì việc áp dụng các PPDH tích cực, hiện đại, trong đó có

PPDH Dự án để tổ chức dạy học dự án về ứng dụng hiện tượng cảm ứng điện từ

trong SGK Vật lí 11 cần được nghiên cứu thử nghiệm.

2

Với mong muốn góp phần v o việc nghiên cứu nâng cao chất lượng, hiệu

quả dạy v học Vật lí tôi nghiên cứu đề t i: “Tổ chức dạy học theo dự án về ứng

dụng hiện tƣợng cảm ứng điện từ trong dạy học Vật lí 11”

2. Mục đích nghiên cứu

Nghiên cứu tổ chức dạy học dự án về ứng dụng hiện tượng cảm ứng điện từ

trong dạy học Vật lí 11 nhằm phát huy tính tích cực, phát triển năng lực giải quyết

vấn đề của HS trong học tập.

3. Nhiệm vụ nghiên cứu

- Nghiên cứu lý luận về dạy học dự án, trọng tâm l quy trình tổ chức DHDA.

- Nghiên cứu nội dung kiến thức chương “Cảm ứng điện từ”-SGK vật lí l m cơ sở

để tổ chức DHDA.

- Điều tra, khảo sát thực trạng dạy học, thực trạng áp dụng DHDA trong môn Vật lí

ở một số trường THPT trên địa n Th nh phố Đ Nẵng.

- Thiết kế ý tưởng một số dự án về ứng dụng hiện tượng cảm ứng điện từ v các

công cụ đánh giá.

- Thiết kế tiến trình tổ chức DHDA về ứng dụng hiện tượng cảm ứng điện từ trong

chương trình vật lí 11.

- Tiến h nh thực nghiệm sư phạm để đánh giá khả thi của tiến trình dạy học đã soạn

thảo đối với việc phát huy tính tích cực, v năng lực giải quyết vấn đề. Từ đó, tiến

h nh ổ sung v sửa đổi tiến trình dạy học cho phù hợp.

4. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu:

- Dạy học dự án.

- Hoạt động dạy v học của giáo viên v học sinh về kiến thức chương “Cảm ứng

điện từ”, Vật lí 11.

- Nội dung kiến thức chương “Cảm ứng điện từ” Vật lí 11.

5. Phƣơng pháp nghiên cứu

- Nghiên cứu lý thuyết: Nghiên cứu cơ sở lý luận của PPDH Dự án v quy trình tổ

chức hoạt động DHDA.

- Điều tra, khảo sát thực tế: Tìm hiểu thực tế về hoạt động dạy học v nội dung kiến

thức chương “Cảm ứng điện từ” Vật lí 11 ở trường THPT.

- Quan sát sư phạm: Dự giờ các tiết dạy của GV trong trường

- Thực nghiệm sư phạm: Tiến h nh ở lớp 11