Tổ chức dạy học chương "Quang hình" vật lí 11 nước Cộng hòa Dân chủ Nhân dân Lào nhằm bồi dưỡng năng lực vận dụng kiến thức vào thực tiễn của học sinh

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN

TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM

BOUAPHANH SUVANHLA

TỔ CHỨC DẠY HỌC CHƯƠNG “QUANG HÌNH” VẬT LÍ 11

NƯỚC CỘNG HÒA DÂN CHỦ NHÂN DÂN LÀO

NHẰM BỒI DƯỠNG NĂNG LỰC

VẬN DỤNG KIẾN THỨC VÀO THỰC TIỄN CỦA HỌC SINH

LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC

THÁI NGUYÊN - 2021

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN

TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM

BOUAPHANH SUVANHLA

TỔ CHỨC DẠY HỌC CHƯƠNG “QUANG HÌNH” VẬT LÍ 11

NƯỚC CỘNG HÒA DÂN CHỦ NHÂN DÂN LÀO

NHẰM BỒI DƯỠNG NĂNG LỰC

VẬN DỤNG KIẾN THỨC VÀO THỰC TIỄN CỦA HỌC SINH

Ngành: Lý luận và phương pháp dạy học bộ môn Vật lí

Mã số: 8.14.01.11

LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC

Người hướng dẫn khoa học: TS. Nguyễn Thị Thu Hà

THÁI NGUYÊN - 2021

i

LỜI CAM ĐOAN

Tôi xin cam đoan luận văn thạc sĩ “Tổ chức dạy học chương “Quang

hình” Vật lí 11 nước CHDCND Lào nhằm bồi dưỡng năng lực vận dụng

kiến thức vào thực tiễn của học sinh” là công trình nghiên cứu của riêng tôi

dưới sự hướng dẫn của TS. Nguyễn Thị Thu Hà. Các số liệu và tài liệu trong

luận văn là trung thực và chưa được công bố trong bất kỳ công trình nghiên

cứu nào. Tất cả những tham khảo và kế thừa đều được trích dẫn và tham chiếu

đầy đủ.

Thái Nguyên, tháng 7 năm 2021

Tác giả

Bouaphanh SUVANHLA

ii

LỜI CẢM ƠN

Trước hết, tôi xin bày tỏ lòng biết ơn tới TS. Nguyễn Thị Thu Hà đã tận

tình động viên, giảng dạy, chỉ bảo, hướng dẫn và định hướng cho tôi trong suốt

thời gian học tập và quá trình làm luận văn.

Tôi xin chân thành cảm ơn lãnh đạo Trường Đại học Sư phạm - Đại học

Thái Nguyên, Khoa Vật lý và Phòng Đào tạo (Sau đại học) của trường đã tạo

mọi điều kiện cho tôi hoàn thành luận văn này.

Tôi xin chân thành cảm ơn tới các thầy giáo, cô giáo giảng dạy khoa Vật

lý Trường Đại học Sư phạm - Đại học Thái Nguyên đã giúp đỡ tôi trong quá trình

học tập và nghiên cứu làm luận văn.

Tôi xin cảm ơn các bạn học viên cao học Vật lý khóa 27 (2019-2021) đã

hỗ trợ tôi trong suốt quá trình học tập và thực hiện luận văn.

Cuối cùng, tôi xin chân thành cảm ơn gia đình, bạn bè đồng nghiệp đã

động viên, cổ vũ tinh thần giúp đỡ để tôi trong quá trình học tập và thực hiện

luận văn tốt nghiệp.

Mặc dù đã có nhiều cố gắng, song luận văn khó tránh khỏi những thiếu

sót, rất mong nhận được sự góp ý và giúp đỡ của Hội đồng khoa học và Quý thầy

cô, anh chị em đồng nghiệp và bạn bè.

Xin trân trọng cảm ơn./.

Thái Nguyên, tháng 7 năm 2021

Tác giả

Bouaphanh SUVANHLA

iii

MỤC LỤC

LỜI CAM ĐOAN.................................................................................................i

LỜI CẢM ƠN......................................................................................................ii

MỤC LỤC ..........................................................................................................iii

DANH MỤC TỪ VIẾT TẲT.............................................................................iv

DANH MỤC CÁC BẢNG..................................................................................v

DANH MỤC CÁC HÌNH ..................................................................................vi

MỞ ĐẦU.............................................................................................................1

1. Lý do chọn đề tài .............................................................................................1

2. Mục tiêu nghiên cứu ........................................................................................2

3. Giả thuyết nghiên cứu......................................................................................2

4. Nhiệm vụ nghiên cứu ......................................................................................2

5. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu ...................................................................3

6. Phương pháp nghiên cứu .................................................................................3

7. Cấu trúc luận văn.............................................................................................4

Chương 1: CƠ SỞ LÍ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ VIỆC BỒI DƯỠNG

NĂNG LỰC VẬN DỤNG KIẾN THỨC VÀO THỰC TIỄN CỦA HỌC

SINH....................................................................................................................5

1.1. Tổng quan lịch sử vấn đề nghiên cứu về dạy học bồi dưỡng năng lực

vận dụng kiến thức vào thực tiễn.........................................................................5

1.1.1. Về vấn đề nghiên cứu năng lực .................................................................5

1.1.2. Về vấn dề dạy học bồi dưỡng năng lực vận dụng kíến thức vào thực

tiễn của học sinh ..................................................................................................6

1.2. Năng lực vận dụng kiến thức vào thực tiễn của học sinh.............................7

1.2.1. Khái niệm năng lực vận dụng kiến thức vào thực tiễn..............................8

1.2.2. Các thành tố và tiêu chí đánh giá năng lực vận dụng kiến thức vào

thực tiễn của học sinh ..........................................................................................8

iv

1.2.3. Một số nguyên tắc dạy học nhằm bồi dưỡng năng lực vận dụng kiến

thức vào thực tiễn của học sinh .........................................................................12

1.2.4. Một số biện pháp tổ chức hoạt động dạy học Vật lí nhằm bồi dưỡng

năng lực vận dụng kiến thức vào thực tiễn của học sinh nước CHDCND

Lào .....................................................................................................................13

1.2.5. Quy trình tổ chức hoạt động dạy học Vật lí nhằm bồi dưỡng năng lực

vận dụng kiến thức vào thực tiễn của HS nước CHDCND Lào........................14

1.3. Cơ sở thực tiễn việc dạy và học môn Vật lí nước CHDCND Lào nhằm

bồi dưỡng năng lực vận dụng kiến thức vào thực tiễn của học sinh .................16

1.3.1. Mục đích điều tra.....................................................................................16

1.3.2. Phương pháp điều tra...............................................................................17

1.3.3. Đối tượng điều tra....................................................................................17

1.3.4. Kết quả điều tra........................................................................................17

KẾT LUẬN CHƯƠNG 1 ..................................................................................23

Chương 2: TỔ CHỨC DẠY HỌC MỘT SỐ KIẾN THỨC CHƯƠNG

“QUANG HÌNH” VẬT LÍ 11 NHẰM BỒI DƯỠNG NĂNG LỰC VẬN

DỤNG KIẾN THỨC VÀO THỰC TIỄN CỦA HỌC SINH.......................24

2.1. Chương trình phần “Quang hình” Vật lí 11nước CHDCND Lào ..............24

2.1.1. Mục tiêu dạy học .....................................................................................24

2.1.2. Cấu trúc chương “Quang hình” Vật lí 11nước CHDCND Lào...............28

2.1.3. Ý tưởng của việc thiết kế hoạt động dạy học một số kiến thức phần

“Quang hình” Vật lí 11nhằm bồi dưỡng năng lực vận dụng kiến thức vào

thực tiễn .............................................................................................................28

2.2. Kế hoạch dạy học chủ đề “Thấu kính mỏng”.............................................29

2.2.1. Mục tiêu chủ đề .......................................................................................29

2.2.2. Kế hoạch dạy học ....................................................................................30

2.2.3. Chuẩn bị...................................................................................................31

2.2.4. Tiến trình dạy học....................................................................................37

v

2.3. Đánh giá năng lực vận dụng thực tiễn của học sinh trong quá trình dạy

học......................................................................................................................44

2.3.1. Các tiêu chí và phiếu đánh giá năng lực..................................................44

2.4. Kế hoạch dạy học chủ đề “Phản xạ toàn phần” (Phụ lục 3).......................50

KẾT LUẬN CHƯƠNG 2 ..................................................................................51

Chương 3: THỰC NGHIỆM SƯ PHẠM......................................................52

3.1. Mục đích thực nghiệm sư phạm .................................................................52

3.2. Nhiệm vụ thực nghiệm sư phạm.................................................................52

3.3. Kế hoạch thực nghiệm sư phạm .................................................................52

3.4. Tiến hành thực nghiệm sư phạm ................................................................53

3.5. Kết quả thực nghiệm sư phạm....................................................................53

3.5.1. Đánh giá định tính ...................................................................................53

3.5.2. Đánh giá định lượng ................................................................................54

3.5.3. Đánh giá chung về thực nghiệm sư phạm ...............................................60

KẾT LUẬN CHƯƠNG 3 ..................................................................................61

KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ.........................................................................62

1. Kết luận..........................................................................................................62

2. Khuyến nghị...................................................................................................62

TÀI LIỆU THAM KHẢO...............................................................................64

PHỤ LỤC

iv

DANH MỤC TỪ VIẾT TẲT

CHDCND : Cộng hòa dân chủ nhân nhân

GV : Giáo viên

HS : Học sinh

TC : Tiêu chí

THPT : Trung học phổ thông

VDKTVTT : Vận dụng kiến thức vào thực tiễn

v

DANH MỤC CÁC BẢNG

Bảng 1.1. Các tiêu chí và các mức độ đánh giá năng lực VDKTVTT..............10

Bảng 2.1. Nội dung các kiến thức ở mức độ 11 ................................................24

Bảng 2.2. Chương trình SGK lớp 11 phổ thông, phần “Quang hình” gồm 4

chủ đề tương ứng với 4 bài ...............................................................28

Bảng 2.3. Bảng kế hoạch dạy học chủ đề “Thấu kính mỏng”...........................30

Bảng 2.4. Bộ câu hỏi định hướng......................................................................31

Bảng 2.5. Bài giảng ...........................................................................................37

Bảng 2.6. Các tiêu chí và mức độ đánh giá hoạt động nhóm............................45

Bảng 2.7. Phiếu tự đánh giá và đánh giá đồng đẳng của học sinh (HS tự đánh

giá) ....................................................................................................46

Bảng 2.8. Tiêu chí và mức độ đánh giá năng lực VDKTVTT trong dạy học

chủ đề “Thấu kính mỏng”.................................................................46

Bảng 2.9. Phiếu đánh giá năng lực VDKTVTT của học sinh ...........................50

Bảng 3.1. Kế hoạch thực nghiệm sư phạm........................................................52

Bảng 3.2. Bảng điểm đánh giá hoạt động nhóm của HS (do HS tự đánh giá)..54

Bảng 3.3.Bảng điểm đánh giá hoạt động nhóm của HS (b) (do HS đánh giá

đồng đẳng) ........................................................................................55

Bảng 3.4. Bảng điểm đánh giá năng lực VDKTVTT của HS (c) (do GV đánh

giá) ....................................................................................................55

Bảng 3.5. Bảng điểm tổng hợp đánh giá năng lực VDKTVTT của HS...........56