Tìm hiểu việc sử dụng phương tiện trực quan trong dạy học môn khoa học lớp 5.

ĐẠI HỌC ĐÀ NẴNG

TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM

KHOA GD TIỂU HỌC – MẦM NON

---------- KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP

Đề tài:TÌM HIỂU VIỆC SỬ DỤNG PHƯƠNG

TIỆN TRỰC QUAN TRONG DẠY HỌC MÔN

KHOA HỌC LỚP 5

Giáo viên hướng dẫn: Th.s Vũ Đình Ngàn

Sinh viên thực hiện: Trần Thị Thu Thủy

Lớp : 10STH2

Đà Nẵng, tháng 5 năm 2014

1

LỜI CẢM ƠN

----------

Lời đầu tiên của khóa luận, em xin bày tỏ lòng biết ơn chân

đến các thầy cô giáo trong khoa Giáo dục Tiểu học-Mầm non,

trường Đại học Sư phạm, Đại học Đà Nẵng đã dạy dỗ, rèn luyện

em trong suốt bốn năm học ở mái trường Đại học Sư phạm và

những ý kiến đóng góp của thầy cô để khoa luận của em được hoàn

thiện.

Em xin chân thành cảm ơn đến thầy giáo Vũ Đình Ngàn, người

đã tận tình hướng dẫn và giúp đỡ em trong suốt quá trình làm khoa

luận.

Em cũng xin tỏ lòng biết ơn đến Ban giám hiệu nhà trường, các

thầy cô giáo cùng toàn thể các em học sinh lớp 5 trường Tiểu học

Huỳnh Ngọc Huệ, quận Thanh Khê, Thành phố Đà Nẵng đã tạo

điều kiện và giúp đỡ em trong quá trình thực nghiệm.

Mặc dù đã cố gắng nhưng do điều kiện, thời gian, năng lực và

kinh nghiệm còn hạn chế nên khoa luận không tránh khỏi những

sơ xuất và thiếu sót. Rất mong nhận dược sự cảm thông và sự đóng

góp, bổ sung của quý thầy cô để khóa luận hoàn thiện.

Đà Nẵng, tháng 5 năm 2014

Sinh viên thực hiện

Trần Thị Thu Thủy

2

DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT TRONG ĐỀ TÀI

HS : Học sinh

GV : Giáo viên

PTTQ : Phương tiện trực quan

TH : Tiểu học

SGK : Sách giáo khoa

3

MỤC LỤC

PHẦN MỞ ĐẦU........................................................................................................1

1. Lí do chọn đề tài......................................................................................................1

2. Mục đích nghiên cứu...............................................................................................2

3. Lịch sử nghiên cứu vấn đề ......................................................................................2

4. Giả thuyết khoa học ................................................................................................4

5. Khách thể và đối tượng nghiên cứu ........................................................................4

6. Nhiệm vụ nghiên cứu ..............................................................................................4

7. Phạm vi nghiên cứu.................................................................................................5

8. Phương pháp nghiên cứu.........................................................................................5

9. Cấu trúc khóa luận ..................................................................................................5

PHẦN NỘI DUNG ....................................................................................................6

CHƯƠNG 1: CƠ SỞ LÍ LUẬN VÀ CƠ SỞ THỰC TIỄN ...................................6

1.1. CƠ SỞ LÍ LUẬN................................................................................................6

1.1.1. Tổng quan về phương tiện dạy học...................................................................6

1.1.1.1. Khái niệm phương tiện dạy học .....................................................................6

1.1.1.2. Phân loại phương tiện dạy học.......................................................................7

1.1.2. Tổng quan về phương tiện trực quan ................................................................9

1.1.2.1. Khái niệm phương tiện trực quan ..................................................................9

1.1.2.2. Phân loại phương tiện trực quan ....................................................................9

1.1.3. Đặc điểm tâm lí của học sinh Tiểu học...........................................................10

1.1.3.1. Đặc điểm nhận thức .....................................................................................10

1.1.3.2. Đặc điểm nhân cách .....................................................................................13

1.2. CƠ SỞ THỰC TIỄN........................................................................................14

1.2.1. Nội dung chương trình sách giáo khoa Khoa học lớp 5..................................14

1.2.1.1. Mục tiêu chương trình dạy học môn Khoa học lớp 5 ..................................14

1.2.1.2. Nội dung chương trình Khoa học lớp 5 .......................................................15

1.2.2. Đặc điểm sách giáo khoa Khoa học lớp 5.......................................................16

4

CHƯƠNG 2: TÌM HIỂU VIỆC SỬ DỤNG PHƯƠNG TIỆN TRỰC QUAN

TRONG DẠY HỌC MÔN KHOA HỌC LỚP 5..................................................18

2.1. NHỮNG BÀI HỌC MÔN KHOA HỌC LỚP 5 CÓ SỬ DỤNG PHƯƠNG

TIỆN TRỰC QUAN................................................................................................18

2.1.1. Chủ đề con người và sức khỏe ........................................................................18

2.1.2. Chủ đề Vật chất và năng lượng.......................................................................18

2.1.3. Chủ đề thực vật và động vật............................................................................19

2.1.4. Chủ đề môi trường và tài nguyên thiên nhiên.................................................19

2.2. MỘT SỐ PHƯƠNG TIỆN TRỰC QUAN SỬ DỤNG TRONG DẠY HỌC

MÔN KHOA HỌC LỚP 5 .....................................................................................20

2.2.1. Sử dụng tranh ảnh Khoa học lớp 5..................................................................20

2.2.1.1. Sơ lược hệ thống tranh ảnh trong dạy học Khoa học lớp 5 .........................20

2.2.1.2.Vai trò của tranh ảnh.....................................................................................20

2.2.2. Sử dụng mô hình Khoa học lớp 5 ...................................................................21

2.2.2.1. Sơ lược về mô hình được sử dụng trong dạy học Khoa học lớp 5...............21

2.2.2.2. Vai trò của mô hình......................................................................................21

2.2.3. Sơ đồ ...............................................................................................................22

2.2.4. Vật liệu, dụng cụ thí nghiệm...........................................................................23

2.2.4.1. Sơ lược về hệ thống vật liệu, dụng cụ thí nghiệm........................................23

2.2.4.2. Vai trò của vật liệu, dụng cụ thí nghiệm......................................................23

2.2.5. Máy chiếu........................................................................................................23

2.2.6. Video và băng hình .........................................................................................24

2.2.7. Máy tính và các phần mềm hỗ trợ cho việc dạy học.......................................24

2.2.7.1. Vai trò của máy tính trong dạy học..............................................................24

2.2.7.2. Vai trò của các phần mềm............................................................................24

2.3. CÁC PHƯƠNG PHÁP TRÌNH BÀY PHƯƠNG TIỆN TRỰC QUAN .....25

2.3.1. Phương pháp thuyết trình................................................................................25

2.3.1.1. Khái niệm.....................................................................................................25

2.3.1.2. Các dạng thuyết trình được sử dụng ............................................................25

2.3.2. Phương pháp quan sát .....................................................................................27

2.3.2.1. Khái niệm.....................................................................................................27

2.3.2.2. Tác dụng của phương pháp quan sát............................................................28

2.3.2.3. Cách thức sử dụng phương pháp quan sát khi sử dụng PTTQ ....................28

2.3.2.4. Một số điểm lưu ý khi sử dụng phương pháp quan sát................................29

2.3.3. Phương pháp hỏi đáp.......................................................................................30

2.3.3.1. Khái niệm.....................................................................................................30

2.3.3.2. Tác dụng của phương pháp hỏi đáp .............................................................30

2.3.3.3. Cách thức sử dụng........................................................................................30

2.3.4. Phương pháp thí nghiệm .................................................................................31

2.3.4.1. Tác dụng của phương pháp thí nghiệm........................................................31

2.3.4.2. Cách thức sử dụng phương pháp thí nghiệm ...............................................31

2.3.5. Phương pháp thảo luận....................................................................................33

2.3.5.1. Khái niệm.....................................................................................................33

2.3.5.2. Nhiệm vụ của giáo viên và học sinh trong giờ thảo luận nhóm...................33

2.3.5.3. Các bước tiến hành thảo luận nhóm.............................................................34

2.4. QUY TRÌNH SỬ DỤNG PHƯƠNG TIỆN TRỰC QUAN ĐỂ DẠY CÁC

BÀI KHOA HỌC LỚP 5 ........................................................................................35

2.4.1. Giai đoạn 1: Lựa chọn biện pháp ....................................................................35

2.4.2. Giai đoạn 2: Tổ chức thực hiện biện pháp ......................................................35

2.4.3. Giai đoạn 3: Kiểm tra, đánh giá kết quả bài học.............................................37

2.5. THỰC TRẠNG SỬ DỤNG PHƯƠNG TIỆN TRỰC QUAN VÀO GIẢNG

DẠY MÔN KHOA HỌC LỚP 5 CỦA GIÁO VIÊN TRƯỜNG TIỂU HỌC

HUỲNH NGỌC HUỆ, TRƯỜNG TIỂU HỌC HÒA LÝ VÀ TRƯỜNG TIỂU

HỌC TRẦN THỊ LÝ ..............................................................................................37

2.5.1. Đối tượng điều tra ...........................................................................................37

2.5.2. Nội dung điều tra.............................................................................................37

2.5.3. Phương pháp điều tra ......................................................................................37

2.5.4. Kết quả điều tra ...............................................................................................38

2.5.4.1. Tình hình trang bị PTTQ của các trường ....................................................38

2.5.4.2. Mức độ sử dụng PTTQ của GV ...................................................................40

2.5.4.3. Kĩ năng sử dụng phương tiện trực quan của giáo viên ................................44

2.5.4.4. Nhận thức của GV về vai trò của phương tiện trực quan ............................47

2.5.4.5. Một số đề xuất đối với GV và nhà trường Tiểu học ....................................50

2.6. NGUYÊN TẮC SỬ DỤNG PHƯƠNG TIỆN TRỰC QUAN DẠY HỌC

MÔN KHOA HỌC LỚP 5 .....................................................................................51

2.6.1. Đảm bảo tính sư phạm ....................................................................................51

2.6.2. Đảm bảo tính khoa học ...................................................................................51

2.6.3. Tính trực quan .................................................................................................51

2.6.4. Tính tiện dụng .................................................................................................52

2.6.5. Tính thẩm mĩ ...................................................................................................52

CHƯƠNG 3: THỰC NGHIỆM SƯ PHẠM .........................................................53

3.1. MỤC ĐÍCH THỰC NGHIỆM........................................................................53

3.2. CHUẨN BỊ THỰC NGHIỆM.........................................................................53

3.2.1. Đối tượng thực nghiệm ...................................................................................53

3.2.2. Nội dung thực nghiệm.....................................................................................53

3.3. TIẾN HÀNH THỰC NGHIỆM......................................................................53

3.3.1. Lớp thực nghiệm .............................................................................................53

3.3.2. Lớp đối chứng .................................................................................................54

3.4. KẾT QUẢ THỰC NGHIỆM VÀ ĐÁNH GIÁ KẾT QUẢ...........................54

3.4.1. Xử lí kết quả thí nghiệm..................................................................................54

3.4.2. Nhận xét sơ bộ.................................................................................................56

PHẦN KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ....................................................................59

1. Kết luận .................................................................................................................59

2. Một số kiến nghị....................................................................................................60

3. Hướng nghiên cứu tiếp của đề tài .........................................................................61

TÀI LIỆU THAM KHẢO ......................................................................................62

PHỤ LỤC

DANH MỤC BẢNG SỐ LIỆU

Bảng 2.1. Kết quả thể hiện mức độ đáp ứng nhu cầu sử dụng PTTQ ............ 38

Bảng 2.2: Kết quả thể hiện tình hình trang bị PTTQ KH ở trường TH.......... 39

Bảng 2.3. Kết quả thể hiện mức độ sử dụng PTTQ của GV........................... 40

Bảng 2.4. Kết quả thể hiện phương pháp GV sử dụng khi biểu diễn PTTQ.. 42

Bảng 2.5. Kết quả thể hiện mức độ sử dụng giáo án điện tử của GV............. 43

Bảng 2.6. Kết quả thể hiện khả năng sử dụng PTTQ của GV........................ 44

Bảng 2.7: Kết quả thể hiện khả năng sử dụng máy vi tính của GVTH .......... 45

Bảng 2.8: Kết quả thể hiện kĩ năng sử dụng PTTQ KH hiện nay của GV..... 46

Bảng 2.10: Kết quả thể hiện mục đích sử dụng PTTQ Khoa học của GV ..... 48

Bảng 2.11: Kết quả thể hiện mức độ hứng thú của HS khi sử dụng PTTQ.... 49

Bảng 3.1. Bảng kết quả kiểm tra TN thu được như sau:................................. 54

Bảng 3.2. Bảng kết quả kiểm tra ĐC thu được như sau: ................................ 55

Bảng 3.3. Kết quả điểm của lớp thực nghiệm và lớp đối chứng..................... 55

DANH MỤC BIỂU ĐỒ

Biểu đồ 2.1. Mức độ đáp ứng nhu cầu sử dụng PTTQ ................................... 38

Biểu đồ 2.2. Tình hình trang bị PTTQ Khoa học ở trường Tiểu học ............. 39

Biểu đồ 2.3. Mức độ sử dụng PTTQ của GV ................................................. 40

Biểu đồ 2.4. Những phương pháp GV sử dụng khi biểu diễn PTTQ ............. 43

Biểu đồ 2.5: Mức độ sử dụng giáo án điện tử của GV ................................... 43

Biểu đồ 2.6. Khả năng sử dụng PTTQ của GV .............................................. 45

Biểu đồ 2.7. Khả năng sử dụng máy vi tính của GV ...................................... 45

Biểu đồ 2.8. Thực tế về kĩ năng sử dụng PTTQ KH hiện nay của GVTH..... 46

Biểu đồ 2.9. Mức độ nhận thức của GV về việc sử dụng PTTQ.................... 47

Biểu đồ 2.10. Mục đích sử dụng PTTQ Khoa học của GV ............................ 48

Biểu đồ 2.11. Thực tế về kĩ năng sử dụng PTTQ KH hiện nay của GV ........ 49

Biểu đồ 3.1: So sánh kết quả điểm của lớp thực nghiệm và đối chứng.......... 56