Tìm hiểu kỹ thuật dịch máy và ứng dụng vào tài liệu hàng không

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO

TRƯỜNG ĐẠI HỌC BÁCH KHOA HÀ NỘI

------------------------------------------

LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC

NGÀNH: CÔNG NGHỆ THÔNG TIN

TÌM HIỂU KỸ THUẬT DỊCH MÁY VÀ ỨNG DỤNG

VÀO TÀI LIỆU HÀNG KHÔNG

TRẦN LÂM QUÂN

HÀ NỘI 2006

TRẦN LÂM QUÂN CÔNG NGH

Ệ THÔNG TIN 2004-2006

Hà Nội

2006

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO

TRƯỜNG ĐẠI HỌC BÁCH KHOA HÀ NỘI

------------------------------------------

LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC

TÌM HIỂU KỸ THUẬT DỊCH MÁY VÀ ỨNG DỤNG

VÀO TÀI LIỆU HÀNG KHÔNG

NGÀNH: CÔNG NGHỆ THÔNG TIN

MÃ SỐ:

TRẦN LÂM QUÂN

Người hướng dẫn khoa học: TS. NGUYỄN KIM ANH

HÀ NỘI 2006

Trần Lâm Quân

TÌM HIỂU KỸ THUẬT DỊCH MÁY VÀ ỨNG DỤNG VÀO TÀI LIỆU HÀNG KHÔNG

- 1 -

LỜI CẢM ƠN

Lời đầu của luận văn, em xin chân thành cảm ơn Thầy Cô trong khoa

Công nghệ Thông tin trường Đại học Bách khoa Hà Nội đã tận tình chỉ bảo,

truyền đạt kiến thức cho em trong suốt hai năm qua.

Xin biết ơn Cô Nguyễn Kim Anh, người trực tiếp hướng dẫn em làm

luận văn. Nếu không có sự hướng dẫn tận tình, truyền đạt kiến thức của Cô

thì luận văn này sẽ khó hoàn thành.

Cũng chân thành cám ơn gia đình, các bạn trong lớp, các cộng tác viên

đã động viên, sát cánh cùng tôi trong thời gian học tập tại Trường, cũng như

trong quá trình thực hiện luận văn.

Mặc dù đã rất cố gắng, song chắc chắn luận văn không tránh khỏi

những thiếu sót – mà có khi là khuyết điểm. Em rất mong nhận được sự thông

cảm và những ý kiến đóng góp tận tình của các Thầy Cô và các bạn.

Hà Nội, ngày 01 tháng 11 năm 2006

Tác giả

Trần Lâm Quân

Trần Lâm Quân

TÌM HIỂU KỸ THUẬT DỊCH MÁY VÀ ỨNG DỤNG VÀO TÀI LIỆU HÀNG KHÔNG

- 2 -

MỤC LỤC

trang

Lời cảm ơn 1

Mục lục 2

Danh mục các bảng 5

Danh mục các hình vẽ 6

Lời nói đầu 7

Chương 1: Tổng quan về dịch máy

I) Định nghĩa dịch máy 11

II) Vai trò của dịch máy 12

III) Lịch sử dịch máy 13

1) Giai đoạn 1930 - 1940 14

2) Giai đoạn 1940 - 1970 14

3) Giai đoạn 1970 - 1990 16

4) Giai đoạn 1990 - hiện nay 17

IV) Phân loại dịch máy 18

I) Phạm vi của luận văn 19

VI) Kết chương 20

Chương 2: Các phương pháp dịch máy

I) Vấn đề ngôn ngữ trong dịch máy 21

II) Kho ngữ liệu 24

III) Dịch trực tiếp 25

IV) Dịch chuyển đổi 27

1) Dịch chuyển đổi cú pháp 27

2) Dịch chuyển đổi cú pháp + phân giải ngữ nghĩa 29

Trần Lâm Quân

TÌM HIỂU KỸ THUẬT DỊCH MÁY VÀ ỨNG DỤNG VÀO TÀI LIỆU HÀNG KHÔNG

- 3 -

3) Quy trình dịch chuyển đổi 30

V) Dịch máy dựa trên thống kê (Statistical Machine

Translation)

29

VI) Dịch máy dựa trên mẫu ví dụ (Example-Based

Machine Translation)

32

VII) Dịch dựa trên cơ sở tri thức 33

VIII) Dịch dựa trên ngữ liệu 33

IX) Dịch liên ngữ 33

1) Ưu điểm 34

2) Nhược điểm 35

3) Phân hoạch liên ngữ 36

X) Kết chương 38

Chương 3: Từ điển hàng không

I) Khảo sát 39

1) Tập hợp các từ điển Anh - Việt hàng không

(dạng sách)

40

2) Tập hợp các từ điển Anh - Việt thông dụng

(dạng phần mềm)

41

II) Biên tập để xây dựng kho ngữ liệu

1) Nhập liệu (từ, nghĩa từ, từ xem thêm) 42

2) Phân nhóm từ 42

3) Biên tập 43

III) Lựa chọn mô hình, thiết kế giải thuật, giao diện và

viết chương trình

44

IV) Thiết kế và viết mã 49

V) Xin ý kiến đóng góp của các chuyên gia và người sử

dụng. Hoàn thiện từ điển và thử nghiệm dịch máy

60

Trần Lâm Quân

TÌM HIỂU KỸ THUẬT DỊCH MÁY VÀ ỨNG DỤNG VÀO TÀI LIỆU HÀNG KHÔNG

- 4 -

VI) Tài liệu sử dụng 62

VII) Kết chương 62

Chương 4: Cài đặt chương trình thử nghiệm và đánh giá

I) Cách tiếp cận 62

II) Bộ dữ liệu thử 63

III) Các yêu cầu về phần cứng, phần mềm của trình thử

nghiệm

64

IV) Kết quả thực nghiệm

65

V) So sánh

1) Với EV-Trans 3.0 73

2) Với Lạc Việt từ điển (ở chức năng tra từ tự động

- AutoLook)

75

Chương 5: Kết luận - Hướng phát triển 76

Tài liệu tham khảo 78

Tóm tắt luận văn 82

Phụ lục

Trần Lâm Quân

TÌM HIỂU KỸ THUẬT DỊCH MÁY VÀ ỨNG DỤNG VÀO TÀI LIỆU HÀNG KHÔNG

- 5 -

DANH MỤC CÁC BẢNG

Trang

Bảng 2.1: Bảng so sáng khái quát tiếng Anh - tiếng Việt 24

Bảng 3.1: Cấu trúc dạng bảng của kho ngữ liệu 48

Bảng 4.1: Nội dung mẫu thử nghiệm 66

Bảng 4.2: So sánh với EV-Trans 3.0 75

Bảng 4.3: So sánh với Lạc Việt từ điển 2002 76