Tìm hiểu kỹ năng giải quyết tình huống sư phạm của sinh viên trường đại học an giang

BOÄ GIAÙO DUÏC VAØ ÑAØO TAÏO

Vieän Khoa hoïc giaùo duïc

TRAÀN THANH HAÛI

TÌM HIEÅU KYÕ NAÊNG GIAÛI QUYEÁT

TÌNH HUOÁNG SÖ PHAÏM CUÛA SINH VIEÂN

TRÖÔØNG ÑAÏI HOÏC AN GIANG

Luaän vaên Thaïc só Taâm lyù hoïc

Haø Noäi 2002

BOÄ GIAÙO DUÏC VAØ ÑAØO TAÏO

Vieän Khoa hoïc giaùo duïc

TRAÀN THANH HAÛI

TÌM HIEÅU KYÕ NAÊNG GIAÛI QUYEÁT

TÌNH HUOÁNG SÖ PHAÏM CUÛA SINH VIEÂN

TRÖÔØNG ÑAÏI HOÏC AN GIANG

Chuyeân ngaønh : Taâm lyù hoïc

Maõ soá : 5. 13. 01

Luaän vaên Thaïc só Taâm lyù hoïc

Ngöôøi höôùng daãn khoa hoïc :

Tieán só ÑAØO THÒ OANH

Haø Noäi 2002

MUÏC LUÏC

PHAÀN MÔÛ ÑAÀU Trang

1. Lyù do choïn ñeà taøi. 1

2. Khaùch theå vaø ñoái töôïng nghieân cöùu. 2

3. Muïc ñích nghieân cöùu. 3

4. Nhieäm vuï nghieân cöùu. 3

5. Giaû thuyeát khoa hoïc. 3

6. Phöông phaùp nghieân cöùu. 3

Chöông 1 :CÔ SÔÛ LYÙ LUAÄN

1.1.Vaøi neùt veà lòch söû vaán ñeà nghieân cöùu. 6

1.2. Khaùi nieäm kyõ naêng, kyõ naêng sö phaïm. 11

1.3. Khaùi nieäm tình huoáng sö phaïm, kyõ naêng giaûi quyeát tình huoáng

sö phaïm. 17

Chöông 2 :TOÅ CHÖÙC NGHIEÂN CÖÙU

2.1. Vaøi neùt veà khaùch theå nghieân cöùu. 32

2.2. Coâng cuï khaûo saùt vaø caùch ñaùnh giaù. 33

2.3. Caùc böôùc tieán haønh nghieân cöùu. 41

Chöông 3 : THÖÏC TRAÏNG KYÕ NAÊNG GIAÛI QUYEÁT

TÌNH HUOÁNG SÖ PHAÏM CUÛA SINH VIEÂN

TRÖÔØNG ÑAÏI HOÏC AN GIANG

3.1. Nhaän thöùc cuûa sinh vieân veà vieäc giaûi quyeát tình huoáng

sö phaïm. 43

3.2. Thöïc traïng kyõ naêng giaûi quyeát tình huoáng sö phaïm cuûa

sinh vieân ( thoâng qua nhöõng tình huoáng giaû ñònh). 50

3.3. Thöïc traïng kyõ naêng giaûi quyeát tình huoáng sö phaïm thöïc cuûa sinh

vieân. 69

3.4. Nhöõng nguyeân nhaân aûnh höôûng ñeán keát quaû giaûi quyeát tình huoáng

sö phaïm cuûa sinh vieân. 77

PHAÀN KEÁT LUAÄN VAØ KIEÁN NGHÒ

1. Keát luaän. 81

2. Kieán nghò. 82

TAØI LIEÄU THAM KHAÛO 86

PHUÏ LUÏC

PHAÀN MÔÛ ÑAÀU

1. LYÙ DO CHOÏN ÑEÀ TAØI :

Trong Vaên kieän hoäi nghò laàn thöù 4 BCHTW khoùa VII Ñaûng Coäng Saûn Vieät

Nam ñaõ xaùc ñònh muïc tieâu giaùo duïc ôû nöôùc ta trong chieán löôïc phaùt trieån kinh

teá xaõ hoäi laø “Phaùt trieån giaùo duïc nhaèm naâng cao daân trí, ñaøo taïo nhaân löïc, boài

döôõng nhaân taøi, ñaøo taïo neân nhöõng con ngöôøi coù kieán thöùc vaên hoùa, khoa hoïc,

coù kyõ naêng ngheà nghieäp, lao ñoäng töï chuû, saùng taïo vaø coù kyû luaät, giaøu loøng

nhaân aùi, yeâu nöôùc, yeâu chuû nghóa xaõ hoäi, ñaùp öùng nhu caàu phaùt trieån ñaát nöôùc

nhöõng naêm 1990 vaø chuaån bò cho töông lai”

Ñeå thöïc hieän muïc tieâu treân thì tröôùc heát laø phaûi coù moät ñoäi nguõ giaùo vieân

coù ñaày ñuû nhöõng phaåm chaát vaø naêng löïc caàn thieát.

Tröôøng sö phaïm laø nôi phaûi ñaøo taïo ñoäi nguõ ngöôøi thaày giaùo coù ñuû phaåm

chaát vaø naêng löïc ñeå ñaùp öùng yeâu caàu cuûa söï nghieäp giaùo duïc vaø ñaøo taïo, phuïc

vuï cho coâng cuoäc ñoåi môùi ñaát nöôùc.Nhö vaäy vieäc hình thaønh naêng löïc sö phaïm

cho ngöôøi thaày giaùo laø ñieàu maø chuùng ta caàn phaûi ñaëc bieät quan taâm.

Ñeå coù ñöôïc naêng löïc sö phaïm,ngöôøi thaày giaùo caàn phaûi coù nhöõng kieán thöùc

vaø kyõ naêng caàn thieát, trong ñoù kyõ naêng giaûi quyeát caùc tình huoáng sö phaïm laø

moät trong nhöõng kyõ naêng khoâng theå thieáu ñöôïc vì kyõ naêng naøy aûnh höôûng raát

lôùn ñeán keát quaû cuûa coâng taùc daïy hoïc vaø giaùo duïc.

Hình thaønh kyõ naêng giaûi quyeát caùc tình huoáng sö phaïm giuùp cho giaùo vieân

bình tónh, töï tin, boài döôõng tö duy sö phaïm linh hoaït, meàm deûo,ñònh höôùng

ñöôïc kòp thôøi haønh ñoäng sö phaïm cuûa mình. Vieäc öùng xöû kheùo leùo ñöôïc xem

nhö moät thaønh phaàn quan troïng cuûa “taøi ngheä sö phaïm”. {22}

Nhö vaäy, trong quaù trình ñaøo taïo cuûa nhaø tröôøng sö phaïm, beân caïnh vieäc

cung caáp cho sinh vieân nhöõng tri thöùc khoa hoïc cô baûn caàn phaûi chuù yù hình

thaønh cho sinh vieân nhöõng kyõ naêng sö phaïm caàn thieát, ñaëc bieät laø kyõ naêng giaûi

quyeát caùc tình huoáng sö phaïm.

Tuy nhieân, trong nhieàu naêm giaûng daïy ôû tröôøng Cao ñaúng sö phaïm An

Giang nay laø tröôøng Ñaïi hoïc An Giang, chuùng toâi thaáy raèng vieäc reøn luyeän kyõ

naêng giaûi quyeát caùc tình huoáng sö phaïm cho sinh vieân chöa ñöôïc toå chöùc chu

ñaùo neân kyõ naêng naøy cuûa sinh vieân coøn yeáu. Nhieàu sinh vieân raát luùng tuùng khi

giaûi quyeát caùc baøi taäp tình huoáng cuõng nhö nhöõng tình huoáng thaät trong thöïc teá

cuoäc soáng.

Tröôùc thöïc teá treân ñaõ thoâi thuùc toâi choïn ñeà taøi “ Tìm hieåu kyõ naêng giaûi

quyeát tình huoáng sö phaïm cuûa sinh vieân tröôøng Ñaïi hoïc An Giang” vôùi mong

muoán goùp moät phaàn nhoû cuûa mình vaøo vieäc ñaøo taïo ñoäi nguõ giaùo vieân coù tay

ngheà vöõng vaøng nhaèm ñaùp öùng yeâu caàu cuûa xaõ hoäi.

2. MUÏC ÑÍCH NGHIEÂN CÖÙU:

Tìm hieåu thöïc traïng kyõ naêng giaûi quyeát tình huoáng sö phaïm cuûa sinh

vieân khoa sö phaïm tröôøng Ñaïi hoïc An Giang. Töø ñoù ñeà xuaát moät soá kieán nghò

nhaèm giuùp sinh vieân reøn kyõ naêng giaûi quyeát tình huoáng sö phaïm cho sinh

vieân.

3. NHIEÄM VUÏ NGHIEÂN CÖÙU:

- Nghieân cöùu moät soá vaán ñeà lyù luaän vaø thöïc tieãn coù lieân quan ñeán ñeà taøi.

- Khaûo saùt thöïc traïng kyõ naêng giaûi quyeát tình huoáng sö phaïm cuûa sinh

vieân tröôøng Ñaïi hoïc An Giang.

- Ñeà xuaát moät soá kieán nghò reøn kyõ naêng giaûi quyeát tình huoáng sö phaïm cho

sinh vieân.

4. KHAÙCH THEÅ VAØ ÑOÁI TÖÔÏNG NGHIEÂN CÖÙU:

4.1. KHAÙCH THEÅ NGHIEÂN CÖÙU:

2

- 160 sinh vieân khoái töï nhieân, khoái xaõ hoäi, khoái ngoaïi ngöõ vaø khoái cao

ñaúng sö phaïm tieåu hoïc naêm thöù III.

- Sinh vieân caùc khoái naøy ñaõ hoïc xong caùc hoïc phaàn Taâm lyù hoïc, giaùo

duïc hoïc vaø ñaõ hoaøn thaønh caùc ñôït kieán taäp vaø thöïc taäp sö phaïm.

4.2 ÑOÁI TÖÔÏNG NGHIEÂN CÖÙU:

Thöïc traïng kyõ naêng giaûi quyeát tình huoáng sö phaïm cuûa sinh vieân khoa sö

phaïm tröôøng Ñaïi hoïc An Giang.

5. GIAÛ THUYEÁT KHOA HOÏC :

- Kyõ naêng giaûi quyeát tình huoáng sö phaïm cuûa sinh vieân ñaõ hình thaønh

nhöng coøn yeáu (keå caû kyõ naêng giaûi baøi taäp tình huoáng vaø kyõ naêng giaûi quyeát

tình huoáng sö phaïm thöïc teá ) chöa ñaùp öùng yeâu caàu ñaët ra ñoái vôùi ngöôøi giaùo

vieân.

- Kyõ naêng giaûi quyeát tình huoáng sö phaïm cuûa sinh vieân khoái cao ñaúng sö

phaïm ñaøo taïo giaùo vieân trung hoïc cô sôû toát hôn kyõ naêng giaûi quyeát tình huoáng

sö phaïm cuûa sinh vieân khoái cao ñaúng sö phaïm ñaøo taïo giaùo vieân tieåu hoïc.

6. PHÖÔNG PHAÙP NGHIEÂN CÖÙU:

6.1 PHÖÔNG PHAÙP NGHIEÂN CÖÙU TAØI LIEÄU:

- Muïc ñích: Thu thaäp nhöõng taøi lieäu coù lieân quan ñeán vaán ñeà nghieân cöùu.

- Caùch tieán haønh: Ñoïc, phaân tích, toång hôïp caùc taøi lieäu caàn thieát phuïc vuï

cho vieäc nghieân cöùu, nhaèm xaây döïng cô sôû lí luaän cho vieäc trieån khai, nghieân

cöùu thöïc tieãn.

6.2. PHÖÔNG PHAÙP ÑIEÀU TRA BAÈNG BAÛNG HOÛI:

- Muïc ñích: Thu thaäp nhöõng thoâng tin töø phía sinh vieân veà:

+ Nhaän thöùc cuûa hoï veà kyõ naêng giaûi quyeát tình huoáng sö phaïm.

+ Kyõ naêng giaûi quyeát nhöõng baøi taäp tình huoáng.

3

- Caùch tieán haønh: Cho sinh vieân traû lôøi nhöõng caâu hoûi vaø giaûi quyeát caùc baøi

taäp tình huoáng treân caùc phieáu ñieàu tra (phuï luïc). Ñaây laø moät trong nhöõng

phöông phaùp chính cuûa ñeà taøi.

6.3. PHÖÔNG PHAÙP QUAN SAÙT:

- Muïc ñích: Naém thöïc traïng kyõ naêng giaûi quyeát tình huoáng thöïc cuûa sinh

vieân.

- Caùch tieán haønh: Ñi döï giôø thöïc taäp cuûa sinh vieân ñeå quan saùt vieäc giaûi

quyeát tình huoáng sö phaïm thöïc cuûa hoï, treân cô sôû ñoù ñaùnh giaù ñöôïc moät caùch

khaùch quan, ñaày ñuû nhöõng kyõ naêng giaûi quyeát tình huoáng sö phaïm cuûa sinh

vieân. Ñaây laø moät trong nhöõng phöông phaùp nghieân cöùu chuû yeáu cuûa ñeà taøi.

6.4. PHÖÔNG PHAÙP GIAÛI QUYEÁT TÌNH HUOÁNG:

Ñöa sinh vieân vaøo moät soá tình huoáng sö phaïm giaû ñònh ( ñoái vôùi sinh vieân)

nhaèm ñaùnh giaù moät caùch giaùn tieáp kyõ naêng giaûi quyeát tình huoáng sö phaïm cuûa

hoï. Caùc soá lieäu thu ñöôïc töø phöông phaùp naøy seõ goùp phaàn laøm roõ theâm soá lieäu

thu ñöôïc töø phöông phaùp ñieàu tra vieát vaø phöông phaùp quan saùt döï giôø.

6.5. PHÖÔNG PHAÙP THOÁNG KEÂ TOAÙN HOÏC:

Ñöôïc söû duïng ñeå xöû lyù, phaân tích, ñaùnh giaù keát quaû nghieân cöùu thöïc tieãn.

6.6. Ngoaøi ra coøn söû duïng moät soá phöông phaùp khaùc nhö: Phöông phaùp troø

chuyeän, ñaøm thoaïi ( vôùi sinh vieân, vôùi hoïc sinh, thaêm doø yù kieán giaùo vieân

höôùng daãn thöïc taäp), nhaèm thu thaäp nhöõng thoâng tin boå sung hoaëc laøm roõ

theâm nhöõng thoâng tin thu ñöôïc töø caùc phöông phaùp khaùc.

7. ÑOÙNG GOÙP CUÛA ÑEÀ TAØI:

Ñeà taøi goùp phaàn tìm hieåu kyõ naêng giaûi quyeát tình huoáng sö phaïm cuûa

sinh vieân, ñaëc bieät laø kyõ naêng giaûi quyeát nhöõng tình huoáng thöïc cuûa hoï. Tìm

4

nhöõng nguyeân nhaân khieán cho vieäc giaûi quyeát tình huoáng sö phaïm cuûa sinh

vieân coøn haïn cheá, töø ñoù ñeà xuaát moät soá bieän phaùp khaéc phuïc.

5

CHÖÔNG I : CÔ SÔÛ LYÙ LUAÄN

1.1.VAØI NEÙT VEÀ LÒCH SÖÛ VAÁN ÑEÀ NGHIEÂN CÖÙU :

1.1.1. Kyõ naêng laø moät trong nhöõng yeáu toá giuùp cho con ngöôøi hoaït ñoäng coù

keát quaû. Do ñoù, töø tröôùc ñeán nay coù nhieàu nhaø trieát hoïc, taâm lyù hoïc, giaùo duïc

hoïc trong nöôùc cuõng nhö treân theá giôùi ñaõ nghieân cöùu vaán ñeà naøy.

- Nhaø trieát hoïc Hy Laïp coå ñaïi Arixtoát (384 – 322) ñaõ coi kyõ naêng nhö moät

phaåm chaát, moät phaàn phaåm haïnh cuûa con ngöôøi. OÂng cho raèng noäi dung phaåm

haïnh laø “bieát ñònh höôùng, bieát vieäc laøm, bieát tìm toøi”. {42]

- Theá kyû 19, caùc nhaø giaùo duïc hoïc noåi tieáng nhö J.J Rutxoâ (phaùp),

K.D.Usinxki(Nga), I.A.Coâmenxki (Tieäp khaéc) cuõng ñaõ ñeà caäp ñeán caùc kyõ

naêng trí tueä cuûa hoïc sinh vaø con ñöôøng hình thaønh kyõ naêng naøy.

- Vaøo thaäp nieân ñaàu cuûa theá kyû XX, vieäc nghieân cöùu kyõ naêng ñöôïc raát

nhieàu nhaø taâm lyù hoïc Xoâ vieát quan taâm nhö A.Makarencoâ,V.Freklen…ñaëc

bieät laø N.K.Crupxcaia ñaõ raát chuù yù ñeán vieäc hình thaønh nhöõng kyõ naêng lao

ñoäng trong vieäc daïy höôùng nghieäp cho hoïc sinh phoå thoâng.{41}

- Vaán ñeà kyõ naêng sö phaïm phuïc vuï ñaøo taïo giaùo vieân ñaõ ñöôïc nhieàu nhaø

khoa hoïc baøn ñeán.ÔÛ Lieân Xoâ (cuõ) ñaõ coù nhieàu taùc giaû baøn ñeán vaán ñeà naøy.

Aùpdunlina trong chuyeân khaûo veà” Kyõ naêng sö phaïm” ñaõ phaân loaïi kyõ naêng

sö phaïm cuûa ngöôøi giaùo vieân goàm nhöõng kyõ naêng chung vaø kyõ naêng chuyeân

bieät.{2}

- X.I.Kixegoâv ñaõ tieán haønh thöïc nghieäm kyõ naêng ôû sinh vieân sö phaïm vaø

ñöa ra yù kieán: “ Kyõ naêng haønh ñoäng sö phaïm coù ñoái töôïng laø con ngöôøi, haønh

ñoäng sö phaïm raát phöùc taïp ñoøi hoûi söï saùng taïo, khoâng theå haønh ñoäng theo moät

khuoân maãu cöùng nhaéc, kyõ naêng haønh ñoäng sö phaïm, moät maët ñoøi hoûi tính

nghieâm tuùc, maët khaùc ñoøi hoûi tính meàm deûo”{6, trang 39}

6

- Peâtrovski cho raèng: “ Kyõ naêng laø caùch thöùc haønh ñoäng döïa treân cô sôû toå

hôïp nhöõng tri thöùc vaø kyõ xaûo ñaõ coù. Kyõ naêng ñöôïc hình thaønh baèng con ñöôøng

luyeän taäp taïo khaû naêng cho con ngöôøi thöïc hieän haønh ñoäng khoâng chæ trong

nhöõng ñieàu kieän quen thuoäc maø caû trong nhöõng ñieàu kieän ñaõ thay ñoåi”. [31]

1.1.2. ÔÛ Vieät Nam cuõng ñaõ coù nhieàu taùc giaû nghieân cöùu vaán ñeà kyõ naêng.

- PGS Traàn Troïng Thuûy trong “ Taâm lyù hoïc lao ñoäng” ( 1978) ñaõ nghieân

cöùu kyõ naêng lao ñoäng coâng nghieäp, oâng ñaõ neâu leân khaùi nieäm kyõ naêng vaø

ñieàu kieän ñeå hình thaønh kyõ naêng hoaït ñoäng coâng nghieäp.{38}

- PGS Nguyeãn Quang Uaån ñaõ quan nieäm tri thöùc, kyõ naêng, kyõ xaûo laø

ñieàu kieän caàn thieát ñeå hình thaønh naêng löïc trong moät lónh vöïc naøo ñoù.{46}

- Coâng trình nghieân cöùu “ Heä thoáng kyõ naêng giaûng daïy treân lôùp veà moân

giaùo duïc hoïc vaø quy trình reøn luyeän heä thoáng kyõ naêng ñoù cho sinh vieân khoa

Taâm lyù – Giaùo duïc” cuûa Nguyeãn Nhö An (1993), taùc giaû ñaõ ñöa ra moät heä

thoáng caùc kyõ naêng giaûng daïy treân lôùp veà moân giaùo duïc hoïc vaø ñaõ giôùi thieäu

moät soá quy trình reøn luyeän coù tính hôïp lyù trong ñoù coù quy trình reøn luyeän heä

thoáng kyõ naêng giaûng daïy treân lôùp veà moân giaùo duïc hoïc cho sinh vieân khoa

Taâm lyù – Giaùo duïc {1}

- Cuõng taùc giaû Nguyeãn Nhö An trong “ Phöông phaùp giaûng daïy giaùo duïc

hoïc ” ( 1996) ñaõ neâu leân vai troø cuûa nhaø tröôøng trong vieäc reøn kyõ naêng sö

phaïm cho sinh vieân. Theo oâng:” Trong tröôøng sö phaïm, neáu caùc sinh vieân

khoâng ñöôïc reøn moät soá kyõ naêng toái thieåu, caàn thieát thì khi tröïc tieáp laøm giaùo

vieân hoï seõ luùng tuùng vaø khoâng naâng cao ñöôïc tay ngheà, khoù phaùt trieån naêng

löïc ngheà nghieäp, khoâng naâng cao ñöôïc chaát löôïng ñaøo taïo theá heä treû”. {2,

trang113}

- Coâng trình nghieân cöùu “ Hình thaønh kyõ naêng sö phaïm cho sinh vieân sö

phaïm” cuûa Nguyeãn Höõu Duõng ñaõ chæ ra nhöõng haïn cheá cuûa caùc tröôøng sö

7