Thực trạng & tiềm năng phát triển nguồn nhân lực ở Việt Nam

Lêi nãi ®Çu

D©n sè võa lµ chñ thÓ, võa lµ kh¸ch thÓ. D©n sè võa lµ lùc lîng s¶n

xuÊt, võa lµ lùc lîng tiªu dïng, lµ yÕu tè chñ yÕu cña qu¸ tr×nh s¶n xuÊt. V×

vËy qui m«, c¬ cÊu vµ chÊt lîng d©n sè cã ¶nh hëng rÊt lín tíi qui m«, c¬

cÊu s¶n xuÊt, ®Õn qu¸ tr×nh ph¸t 897triÓn kinh tÕ x· héi. Nghiªn cøu d©n

sè còng cã nghÜa lµ nghiªn cøu nguån lùc con ngêi, mµ con ngêi kh«ng ai

kh¸c lµ chñ thÓ cña qu¸ tr×nh s¶n xuÊt. V× vËy nghiªn cøu d©n sè cã ý nghÜa

v« cïng quan träng, ®Æc biÖt lµ trong c«ng cuéc c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i

ho¸ ®Êt níc trong thêi ®¹i míi, thêi ®¹i th«ng tin thêi ®¹i c¸ch m¹ng, khoa

häc vµ c«ng nghÖ.

Tõ l©u, loµi ngêi ®· b¾t ®Çu thÊy lo ng¹i tríc sù ph¸t triÓn sè lîng cña

m×nh. Sù lo ng¹i nµy cµng t¨ng cïng víi tèc ®é t¨ng cña d©n sè. Khi mµ

kho¶ng thêi gian ®Ó d©n sè thÕ giíi t¨ng gÊp ®«i rót ng¾n l¹i rÊt nhanh. D©n

sè t¨ng nhanh ®· vµ ®ang g©y søc Ðp rÊt lín vÒ kinh tÕ x· héi, m«i trêng

sèng ... TiÕn sÜ Nafic Sadik ®· chØ râ : "Cè g¾ng cung cÊp ®Çy ®ñ c¸c nhu

cÇu cÇn thiÕt cho sè d©n t¨ng thªm qu¸ nhanh còng gièng nh cè g¾ng ch¹y

trªn mét chiÕc b¨ng truyÒn ngîc chiÒu : ngêi ch¹y cè g¾ng thËt nhanh ®Ó

duy tr× c¶m gi¸c ®i lªn, tõ ®ã cã thÓ thÊy r»ng mäi cè g¾ng trong c¸c ch¬ng

tr×nh x· héi ®Òu cha thËt ®Çy ®ñ ®Ó ph¸t triÓn vÒ mÆt sè lîng. QuyÒn lîi cña

con ngêi thùc sù sÏ bÞ tíc ®o¹t ngµy cµng nhiÒu vµ t¬ng lai sÏ ch¼ng høa

hÑn ®îc ®iÒu g× tèt ®Ñp nÕu nh ch¬ng tr×nh kÕ ho¹ch ho¸ gia ®×nh vµ c¸c tæ

chøc x· héi kh¸c kh«ng cã sù bæ xung mét c¸ch ®¸ng kÓ vÒ chÊt lîng".

D©n sè t¨ng nhanh cïng víi nh÷ng hËu qu¶ cña nã sÏ trë thµnh vÊn

®Ò toµn cÇu ®ßi hái c¸c chÝnh phñ kh«ng chØ gi¶i quyÕt c¸c vÊn ®Ò trong

ph¹m vi quèc gia m×nh mµ cßn ph¶i cã nh÷ng quan hÖ song ph¬ng, ®a ph-

¬ng hîp t¸c chÆt chÏ cïng nhau gi¶i quyÕt vÊn ®Ò d©n sè trªn ph¹m vi toµn

cÇu vµ toµn khu vùc.

Trong giai ®o¹n c¸ch m¹ng níc ta hiÖn nay, viÖc nghiªn cøu, luËn cø

mét c¸ch khoa häc cho viÖc ®Ò ra vµ tæ chøc thùc hiÖn c¸c gi¶i ph¸p nh»m

ph¸t huy nh©n tè con ngêi cã ý nghÜa võa cÊp b¸ch, võa c¬ b¶n. Nh÷ng gi¶i

ph¸p ®ã ph¶i trªn c¬ së ®¸nh gi¸ ®óng thùc tr¹ng, kh¬i dËy cho ®îc nh÷ng

®iÒu kiÖn b¶o ®¶m cho nh÷ng tiÒm n¨ng ®ã biÕn thµnh hiÖn thùc.

Qua mét sè lý luËn trªn to¸t lªn tÇm quan träng cña viÖc nghiªn cøu chiÕn

lîc ph¸t triÓn d©n sè vµ ph¸t triÓn nguån nh©n lùc ë níc ta. Tõ ®ã en ®· chän ®Ò

tµi: "Thùc tr¹ng & tiÒm n¨ng ph¸t triÓn nguån nh©n lùc ë ViÖt Nam"

Em xin ch©n thµnh c¶m ¬n nh÷ng ý kiÕn ®ãng gãp quý b¸u cña thÇy

c« ®· gióp em thùc hiÖn ®Ò tµi nµy.

1

PhÇn I: D©n sè vµ lao ®éng ë ViÖt Nam.

I. Thùc tr¹ng vµ xu híng ph¸t triÓn d©n sè ë níc ta.

1. Quy m« vµ c¬ cÊu d©n sè.

a. Quy m« vµ sù gia t¨ng d©n sè.

Quy m« d©n sè tríc hÕt ®îc hiÓu lµ tæng sè d©n cña mét vïng mét

quèc gia, mét khu vùc hay trªn toµn thÕ giíi.

Nh÷ng th«ng tin vÒ qui m« d©n sè hÕt søc cÇn thiÕt trong viÖc ph©n

tÝch so s¸nh víi c¸c chØ tiªu ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi nh»m lý gi¶i nguyªn

nh©n cña t×nh h×nh vµ ho¹ch ®Þnh chiÕn lîc ph¸t triÓn.

ViÖt nam ®îc coi lµ mét trong nh÷ng níc nhÊt thÕ giíi, víi mét nÒn

n«ng nghiÖp l¹c hËu, chËm ph¸t triÓn l¹i chÞu ¶nh hëng nÆng nÒ bëi c¸c

cuéc chiÕn tranh. Tuy vËy quy m« d©n sè níc ta vÉn ®«ng vµ t¨ng nhanh

chãng. N¨m 1921 níc ta míi chØ kho¶ng 16 triÖu d©n; 1960: 30 triÖu; 1975:

48 triÖu; 1985: 60 triÖu; 1995: 74 triÖu; 1997: 76 triÖu.

Nh vËy, kho¶ng thêi gian d©n sè níc ta t¨ng gÊp ®«i ngµy cµng ®îc rót

ng¾n kho¶ng c¸ch. Dù b¸o ®Õn n¨m 2000 d©n sè níc ta kho¶ng 83 triÖu ng￾êi, 2005: 89 triÖu; 2010: 95 triÖu vµ 2015: 101 triÖu.

Víi qui m« d©n sè nh hiÖn nay, ViÖt Nam ®øng hµng thø hai ë §«ng

Nam ¸ sau In®«nªxia, ®øng thø 7 trong sè 42 níc thuéc khu vùc Ch©u ¸ -

Th¸i B×nh D¬ng vµ ®øng hµng thø 13 trong sè nh÷ng níc ®«ng d©n nhÊt

thÕ giíi (sau c¸c níc Trung Quèc, Ên §é, Mü, In®«nªxia, Nga, Brazin,

NhËt, Nigiªria, Pakistan, B¨ngladet, Mªhic« vµ CHLB §øc). Cô thÓ: Trung

Quèc: 1,2 tû, Ên ®é gÇn 1 tû, Mü: 261 triÖu, In®«nªxia: 195 triÖu, Brazil:

159 triÖu, Nga: 147 triÖu... NÕu ®Çu kû nguyªn nµy, d©n sè ViÖt Nam chØ

b»ng 0,6% d©n sè thÕ giíi th× ®Õn nay ®· chiÕm gÇn 1,3%.

Víi nh÷ng sè liÖu trªn cho thÊy quy m« d©n sè níc ta lµ rÊt lín vµ

gia t¨ng nhanh chãng, vît xa tèc ®é gia t¨ng d©n sè thÕ giíi.

2

MÆc dï trong thêi gian qua, §¶ng vµ Nhµ níc ta ®· sím ®Ò ra chñ tr-

¬ng chÝnh s¸ch nh»m lµm gi¶m møc sinh, h¹n chÕ viÖc gia t¨ng d©n sè. Nh￾ng thùc tÕ tèc ®é gia t¨ng d©n sè ë níc ta hµng n¨m tuy cã gi¶m nhng

gi¶m chËm vµ vÉn cßn cao so víi nhiÒu níc trªn thÕ giíi. §iÒu nµy ®îc thÓ

hiÖn ë b¶ng sau:

B¶ng1: Tû lÖ thay ®æi hµng n¨m, chia theo tõng níc (%)

Tªn níc 1965 - 1970 1985 - 1990 2000 - 2005

Trung Quèc 2,61 1,49 0,78

In®«nªxia 2,33 1,93 1,28

Nam TriÒu Tiªn 2,25 1,22 0,59

Ên §é 2,28 1,97 1,64

ViÖt nam 2,17 2,15 1,85

Nguån: Would population prospects the 1992, United Nations

Nh×n vµo b¶ng trªn ta thÊy. Trong giai ®o¹n 1965 - 1970 tØ lÖ gia t¨ng

dd©n sè cña níc ta thÊp h¬n Trung Quèc vµ In®«nªsia. Nhng ®Õn giai ®o¹n

1985 -1990 khi Trung Quèc vµ In®«nªsia ®· ®¹t ®îc møc t¨ng d©n sè díi

møc 2% th× ViÖt Nam vÉn ë tèc ®é t¨ng d©n sè trªn 2%. Riªng Nam TriÒu

Tiªn ®¹t ®îc møc gi¶m tèc ®é gia t¨ng d©n sè ®¸ng kÓ nhÊt, ®· ë "®iÓm

dõng d©n sè" víi tèc ®é t¨ng d©n sè thÊp h¬n 1%.

Nh vËy d©n sè níc ta vÉn ë møc tû lÖ gia t¨ng d©n sè cao mµ "nguyªn

nh©n chñ yÕu cña t×nh tr¹ng t¨ng d©n sè qu¸ nhanh tríc hÕt lµ do c¸c cÊp

uû §¶ng vµ chÝnh quyÒn cha thùc sù qu¸n triÖt chñ tr¬ng coi viÖc gi¶m tèc

®é gia t¨ng d©n sè lµ mét quèc s¸ch l¬i láng viÖc l·nh ®¹o vµ chØ ®¹o tæ

chøc thùc hiÖn; phong trµo quÇn chóng thùc hiÖn kÕ ho¹ch ho¸ gia ®×nh ch￾a ®îc ph¸t ®éng réng kh¾p; c«ng t¸c tuyªn truyÒn gi¸o dôc nh»m kh¾c

phôc ¶nh hëng t©m lý vµ tËp qu¸n cò lµm cßn yÕu, ®Çu t cña Nhµ níc cho

c«ng t¸c d©n sè vµ kÕ ho¹ch ho¸ gia ®×nh cha tho¶ ®¸ng; dông cô vµ ph¬ng

tiÖn cho c«ng t¸c nµy cßn thiÕu nghiªm träng, bé m¸y chuyªn tr¸ch yÕu

kÐm, thèng kª d©n sè kh«ng chÝnh x¸c" - NghÞ quyÕt Héi nghÞ lÇn thø

3