Thực trạng ô nhiễm vi nhựa trong nước trầm tích đáy và ống tiêu hóa của một số loài động vật thân mềm ở đầm Thị Nại, tỉnh Bình Định

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO

TRƢỜNG ĐẠI HỌC QUY NHƠN

VÕ THỊ NGỌC QUYÊN

THỰC TRẠNG Ô NHIỄM VI NHỰA TRONG NƢỚC,

TRẦM TÍCH ĐÁY VÀ ỐNG TIÊU HOÁ CỦA MỘT SỐ

LOÀI ĐỘNG VẬT THÂN MỀM Ở ĐẦM THỊ NẠI,

TỈNH BÌNH ĐỊNH

Chuyên nghành: Sinh học thực nghiệm

Mã số: 8420114

Ngƣời hƣớng dẫn: TS. VÕ VĂN CHÍ

LỜI CAM ĐOAN

Tôi xin cam đoan số liệu và kết quả nghiên cứu trong luận văn này là trung

thực và chƣa đƣợc sử dụng để bảo vệ một học vị nào.

Tôi xin cam đoan mọi sự giúp đỡ cho việc thực hiện luận văn đã đƣợc cảm ơn

và các thông tin trích dẫn đƣợc chỉ rõ nguồn gốc.

Tác giả luận văn

Võ Thị Ngọc Quyên

LỜI CẢM ƠN

- Cảm ơn trƣờng đại học Quy Nhơn đã tạo một môi trƣờng học tập thật tốt!

- Cảm ơn cán bộ Phòng đào tạo sau đại học và Khoa KHTN của nhà trƣờng

đã tạo mọi điều kiện thuận lợi cho học viên chúng tôi hoàn thành khoá học!

- Cảm ơn quý thầy cô giáo bộ môn sinh học ứng dụng – Nông nghiệp đã

giảng dạy tận tình và quan tâm giúp đỡ hết lòng đối với học viên!

- Đặc biệt cảm ơn Tiến sĩ Võ Văn Chí, một giảng viên trẻ tuổi đầy năng

lực và tâm huyết! Cảm ơn thầy đã không quản ngại khó khăn, tận tình hƣớng

dẫn, giúp đỡ tôi trong suốt quá trình nghiên cứu khoa học và hoàn thành luận

văn tốt nghiệp.

- Cảm ơn gia đình, trƣờng THCS Ân Hữu và đồng nghiệp đã tạo điều

kiện cho tôi hoàn thành khóa học!

- Cảm ơn bạn bè lớp SHTN K22 đã đồng hành và hỗ trợ suốt quá trình

học tập cũng nhƣ nghiên cứu!

Quy Nhơn, ngày 15 tháng 9 năm 2021

Tác giả luận văn

Võ Thị Ngọc Quyên

MỤC LỤC

LỜI CAM ĐOAN

LỜI CẢM ƠN

DANH MỤC CÁC BẢNG VÀ

DANH MỤC CÁC BIỂU ĐỒ, HÌNH

MỞ ĐẦU........................................................................................................... 1

1. Tính cấp thiết và lý do chọn đề tài............................................................ 1

2. Mục tiêu nghiên cứu.................................................................................. 2

3. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của đề tài .................................................. 3

CHƢƠNG 1. TỔNG QUAN TÀI LIỆU........................................................... 4

1.1. Giới thiệu về rác thải nhựa..................................................................... 4

1.1.1. Cấu tạo hoá học và đặc tính khó phân huỷ của nhựa...................... 4

1.1.2. Rác thải nhựa và nguồn phát sinh ................................................... 5

1.1.3. Thực trạng ô nhiễm rác thải nhựa ................................................... 6

1.2. Tình hình nghiên cứu vi nhựa ................................................................ 8

1.2.1. Tình hình nghiên cứu vi nhựa trên thế giới..................................... 8

1.2.2. Tình hình nghiên cứu vi nhựa ở Việt Nam ................................... 13

1.3. Những thông tin chung về đầm Thị nại ............................................... 14

1.3.1. Vị trí địa lý và dân cƣ.................................................................... 14

1.3.2. Đặc điểm tự nhiên ......................................................................... 15

1.3.3. Tài nguyên sinh vật....................................................................... 16

1.3.4. Thực trạng ô nhiễm môi trƣờng ở đầm Thị Nại............................ 17

1.4. Sơ lƣợc một vài đặc điểm của các loài động vật thân mềm nghiên

cứu............................................................................................................... 14

CHƢƠNG 2. ĐỐI TƢỢNG, NỘI DUNG VÀ PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN

CỨU ................................................................................................................ 22

2.1. Đối tƣợng nghiên cứu .......................................................................... 22

2.2. Thời gian và địa điểm nghiên cứu........................................................ 22

2.3. Nội dung nghiên cứu............................................................................ 23

2.3.1. Nghiên cứu thực trạng ô nhiễm vi nhựa trong trầm tích đáy ở

đầm Thị Nại............................................................................................. 23

2.3.2. Nghiên cứu thực trạng ô nhiễm vi nhựa trong nƣớc ở đầm

Thị Nại..................................................................................................... 23

2.3.3. Nghiên cứu thực trạng ô nhiễm vi nhựa trong ống tiêu hoá của

động vật thân mềm ở đầm Thị Nại: Sò Huyết (Anadara granosa) và

Sò Lông (Anadara subcrenata)............................................................... 23

2.4. Phƣơng pháp nghiên cứu...................................................................... 23

2.4.1. Phƣơng pháp thu mẫu ................................................................... 23

2.4.2. Phƣơng pháp xử lý và phân tích mẫu............................................ 24

2.4.3. Phƣơng pháp thu thập và xử lý số liệu.......................................... 27

CHƢƠNG 3. KẾT QUẢ VÀ THẢO LUẬN.................................................. 28

3.1. Thực trạng ô nhiễm vi nhựa trong trầm tích đáy ở đầm Thị Nại......... 28

3.1.1. Mật độ vi nhựa trong trầm tích đáy............................................... 28

3.1.2. Kích thƣớc vi nhựa trong trầm tích đáy........................................ 29

3.1.3. Màu sắc vi nhựa trong trầm tích đáy............................................. 37

3.2. Thực trạng ô nhiễm vi nhựa trong nƣớc ở đầm Thị Nại...................... 45

3.2.1. Mật độ vi nhựa trong nƣớc............................................................ 45

3.2.2. Kích thƣớc vi nhựa trong nƣớc ..................................................... 47

3.2.3. Màu sắc vi nhựa trong nƣớc.......................................................... 54

3.3. Thực trạng ô nhiễm vi nhựa trong ống tiêu hoá của động vật thân

mềm ở Đầm Thị Nại: Sò Huyết (Anadara granosa) và Sò Lông

(Anadara subcrenata) ................................................................................. 62

3.3.1. Mật độ vi nhựa trong ống tiêu hóa của Sò Huyết và Sò Lông..... 62

3.3.2. Kích thƣớc vi nhựa trong ống tiêu hoá của Sò Huyết và Sò

Lông ........................................................................................................ 64

3.3.3. Màu sắc vi nhựa trong ống tiêu hoá của Sò Huyết và Sò Lông.... 72

3.4. Thảo luận chung................................................................................... 79

3.4.1. Mật độ vi nhựa .............................................................................. 79

3.4.2. Về kích thƣớc vi nhựa................................................................... 82

3.4.3. Về màu sắc vi nhựa ....................................................................... 83

KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ......................................................................... 84

1. Kết luận ................................................................................................... 84

1.1. Về mật độ vi nhựa ............................................................................ 84

1.2. Về kích thƣớc vi nhựa...................................................................... 85

1.3. Về màu sắc vi nhựa .......................................................................... 85

2. Kiến nghị................................................................................................. 85

DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO........................................................ 86

QUYẾT ĐỊNH GIAO ĐỀ TÀI LUẬN VĂN THẠC SĨ (bản sao)

DANH MỤC CÁC BẢNG

Bảng 3.1. Kết quả so sánh mật độ vi nhựa trong trầm tích đáy giữa hai

mùa................................................................................................ 28

Bảng 3.2. Kết quả so sánh mật độ vi nhựa trong trầm tích đáy giữa các vị

trí thu mẫu..................................................................................... 29

Bảng 3.3. Kết quả so sánh mật độ vi nhựa trong nƣớc giữa hai mùa ............. 46

Bảng 3.4. Kết quả so sánh mật độ vi nhựa trong nƣớc giữa các vị trí thu

mẫu................................................................................................ 46

Bảng 3.5. Kết quả so sánh mật độ vi nhựa trong ống tiêu hóa của Sò

Huyết và Sò Lông giữa hai mùa ................................................... 63

Bảng 3.6. Kết quả so sánh mật độ vi nhựa trong ống tiêu hóa của Sò

Huyết và Sò Lông ở cùng một mùa .............................................. 64

Bảng 3.7. Một số kết quả nghiên cứu về vi nhựa trong trầm tích................... 80

DANH MỤC CÁC BIỂU ĐỒ, HÌNH

Biểu đồ 3.1. Sự phân bố chiều dài sợi vi nhựa (µm) trong trầm tích ở TN1

theo tỷ lệ xuất hiện (%)................................................................. 30

Biểu đồ 3.2. Sự phân bố diện tích các mảnh vi nhựa (µm2

) trong trầm tích

ở TN1 ............................................................................................ 31

Biểu đồ 3.3. Sự phân bố chiều dài sợi vi nhựa (µm) trong trầm tích ở TN2

theo tỷ lệ xuất hiện (%)................................................................. 32

Biểu đồ 3.4. Sự phân bố diện tích các mảnh vi nhựa (µm2

) trong trầm tích

đáy ở TN2 theo tỷ lệ xuất hiện (%) ............................................. 33

Biểu đồ 3.5. Sự phân bố chiều dài sợi vi nhựa (µm) trong trầm tích đáy ở

2 vị trí trong mùa nắng theo tỷ lệ xuất hiện (%)........................... 34

Biểu đồ 3.6. Sự phân bố diện tích các mảnh vi nhựa (µm2

) trong trầm tích

đáy ở 2 vị trí trong mùa nắng theo tỷ lệ xuất hiện (%)................. 35

Biểu đồ 3.7. Sự phân bố chiều dài sợi vi nhựa (µm) trong trầm tích đáy ở

2 vị trí trong trong mùa mƣa theo tỷ lệ xuất hiện (%).................. 36

Biểu đồ 3.8. Sự phân bố diện tích các mảnh vi nhựa (µm2

) trong trầm tích

đáy ở 2 vị trí trong trong mùa mƣa theo tỷ lệ xuất hiện (%)........ 37

Biểu đồ 3.9. Màu sắc vi nhựa dạng sợi vi nhựa trong trầm tích đáy ở TN1

theo tỷ lệ xuất hiện (%)................................................................. 38

Biểu đồ 3.10. Màu sắc vi nhựa dạng mảnh trong trầm tích đáy ở TN1 theo

tỷ lệ xuất hiện (%)......................................................................... 39

Biểu đồ 3.11. Màu sắc vi nhựa dạng sợi trong trầm tích đáy ở TN2 theo tỷ lệ

xuất hiện (%).................................................................................. 40

Biểu đồ 3.12. Màu sắc vi nhựa dạng mảnh trong trầm tích đáy ở TN2 theo

tỷ lệ xuất hiện (%)......................................................................... 41

Biểu đồ 3.13. Màu sắc vi nhựa dạng sợi trong trầm tích đáy ở mùa nắng

theo tỷ lệ xuất hiện (%)................................................................. 42

Biểu đồ 3.14. Màu sắc vi nhựa dạng mảnh trong trầm tích đáy ở mùa nắng

theo tỷ lệ xuất hiện (%)................................................................. 43

Biểu đồ 3.15. Màu sắc vi nhựa dạng sợi trong trầm tích đáy ở mùa mƣa

theo tỷ lệ xuất hiện (%)................................................................. 44

Biểu đồ 3.16. Màu sắc vi nhựa dạng mảnh trong trầm tích đáy ở mùa mƣa

theo tỷ lệ xuất hiện (%)................................................................. 45

Biểu đồ 3.17. Sự phân bố chiều dài sợi vi nhựa (µm) trong nƣớc ở TN1

theo tỷ lệ xuất hiện (%)................................................................. 47

Biểu đồ 3.18. Sự phân bố diện tích các mảnh vi nhựa (µm2

) trong nƣớc ở

TN1 theo tỷ lệ xuất hiện (%) ........................................................ 48

Biểu đồ 3.19. Sự phân bố chiều dài sợi vi nhựa (µm) trong nƣớc ở TN2

theo tỷ lệ xuất hiện (%)................................................................. 49

Biểu đồ 3.20. Sự phân bố diện tích các mảnh vi nhựa (µm2

) trong nƣớc ở

TN2 theo tỷ lệ xuất hiện (%) ........................................................ 50

Biểu đồ 3.21. Sự phân bố chiều dài sợi vi nhựa (µm) trong nƣớc ở 2 vị trí

trong mùa nắng theo tỷ lệ xuất hiện (%)....................................... 51

Biểu đồ 3.22. Sự phân bố diện tích mảnh vi nhựa (µm) trong nƣớc ở 2 vị

trí trong mùa nắng theo tỷ lệ xuất hiện (%).................................. 52

Biểu đồ 3.23. Sự phân bố chiều dài sợi vi nhựa (µm) trong nƣớc ở 2 vị trí

trong mùa mƣa theo tỷ lệ xuất hiện (%) ....................................... 53

Biểu đồ 3.24. Sự phân bố diện tích mảnh vi nhựa (µm) trong nƣớc ở 2 vị

trí trong mùa mƣa theo tỷ lệ xuất hiện (%)................................... 54

Biểu đồ 3.25. Màu sắc vi nhựa dạng sợi trong nƣớc ở TN1 theo tỷ lệ xuất

hiện (%)......................................................................................... 55

Biểu đồ 3.26. Màu sắc vi nhựa dạng mảnh trong nƣớc ở TN1 theo tỷ lệ

xuất hiện (%)................................................................................. 56

Biểu đồ 3.27. Màu sắc vi nhựa dạng sợi trong nƣớc ở TN2 theo tỷ lệ xuất

hiện (%)......................................................................................... 57

Biểu đồ 3.28. Màu sắc vi nhựa dạng trong nƣớc ở TN2 mảnh theo tỷ lệ

xuất hiện (%)................................................................................. 58

Biểu đồ 3.29. Màu sắc vi nhựa dạng sợi trong nƣớc ở mùa nắng theo tỷ lệ xuất

hiện (%) ......................................................................................... 59

Biểu đồ 3.30. Màu sắc vi nhựa dạng mảnh trong nƣớc ở mùa nắng theo tỷ lệ

xuất hiện (%).................................................................................. 60

Biểu đồ 3.31. Màu sắc vi nhựa dạng sợi trong nƣớc ở mùa mƣa theo tỷ lệ xuất

hiện (%) ......................................................................................... 61

Biểu đồ 3.32. Màu sắc vi nhựa dạng mảnh trong nƣớc ở mùa mƣa theo tỷ lệ

xuất hiện (%).................................................................................. 62

Biểu đồ 3.33. Chiều dài sợi vi nhựa (µm) theo tỷ lệ xuất hiện (%) trong

ống tiêu hoá của Sò Lông ở 2 mùa ............................................... 65

Biểu đồ 3.34. Diện tích mảnh vi nhựa (µm2

) theo tỷ lệ xuất hiện (%) trong

ống tiêu hoá của Sò Lông ở 2 mùa ............................................... 66

Biểu đồ 3.35. Chiều dài sợi vi nhựa (µm) theo tỷ lệ xuất hiện (%) trong

ống tiêu hoá của Sò Huyết ở 2 mùa .............................................. 67

Biểu đồ 3.36. Diện tích mảnh vi nhựa (µm2

) theo tỷ lệ xuất hiện (%) trong

ống tiêu hoá của Sò Huyết ở 2 mùa .............................................. 68

Biểu đồ 3.37. Chiều dài sợi vi nhựa (µm) theo tỷ lệ xuất hiện (%) trong

ống tiêu hóa của 2 loại sò ở mùa nắng.......................................... 69

Biểu đồ 3.38. Diện tích mảnh vi nhựa (µm2

) theo tỷ lệ xuất hiện (%) trong

ống tiêu hóa của 2 loại sò ở mùa nắng.......................................... 70

Biểu đồ 3.39. Chiều dài sợi vi nhựa (µm) theo tỷ lệ xuất hiện (%) trong

ống tiêu hóa của 2 loại sò ở mùa mƣa .......................................... 71

Biểu đồ 3.40. Diện tích mảnh vi nhựa (µm) theo tỷ lệ xuất hiện (%) trong

ống tiêu hóa của 2 loại sò ở mùa mƣa .......................................... 72

Biểu đồ 3.41. Màu sợi vi nhựa trong ống tiêu hoá ở Sò Lông theo tỷ lệ

xuất hiện (%)................................................................................. 73

Biểu đồ 3.42. Màu mảnh vi nhựa trong ống tiêu hoá của Sò Lông theo tỷ lệ

xuất hiện (%).................................................................................. 74

Biểu đồ 3.43. Màu sợi vi nhựa trong ống tiêu hoá của Sò Huyết theo tỷ lệ

xuất hiện (%).................................................................................. 75

Biểu đồ 3.44. Màu mảnh vi nhựa trong ống tiêu hoá của Sò Huyết theo tỷ lệ

xuất hiện (%).................................................................................. 76

Biểu đồ 3.45. Màu sợi vi nhựa ở mùa nắng theo tỷ lệ xuất hiện (%) ............. 77

Biểu đồ 3.46. Màu mảnh vi nhựa ở mùa nắng theo tỷ lệ xuất hiện (%)......... 78

Biểu đồ 3.47. Màu sợi vi nhựa ở mùa mƣa theo tỷ lệ xuất hiện (%).............. 78

Biểu đồ 3.48. Màu mảnh vi nhựa ở mùa mƣa theo tỷ lệ xuất hiện (%).......... 79

Hình 1.1. Vị trí địa lý đầm Thị Nại ...........................................................................15

Hình 1.2. Ô nhiễm rác thải nhựa ở khu dân cƣ ven đầm Thị Nại (qua khảo sát

thực tế)........................................................................................... 19

Hình 2.1.Vị trí thu mẫu trên đầm Thị Nại....................................................... 22