Thực trạng giáo dục kỹ năng hợp tác thông qua trò chơi đóng vai có chủ đề cho trẻ 5-6 tuổi

ĐẠI HỌC ĐÀ NẴNG

TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM

KHOA GIÁO DỤC MẦM NON

KHOÁ LUẬN TỐT NGHIỆP

NĂM 2021

Tên công trình: Thực trạng giáo dục kỹ năng hợp tác

thông qua trò chơi đóng vai có chủ đề cho trẻ 5-6 tuổi.

Sinh viên thực hiện: Thái Thị Lâm Oanh

Lớp :16SMN, Khoá học 2016-2020

Người hướng dẫn: Th.S Nguyễn Thị Triều Tiên,

Giảng viên Khoa Giáo dục Mầm non

Đà Nẵng – Năm 2021

i

LỜI CẢM ƠN

Chúng tôi xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc đến cô Th.S Nguyễn Thị Triều Tiên đã

tận tình hướng dẫn, chỉ bảo cho chúng tôi trong suốt quá trình học tập và hoàn thành

bài khoá luận “ Thực trạng giáo dục kỹ năng hợp tác trong trò chơi đóng vai có

chủ đề cho trẻ 5-6 tuổi ”.

Chúng tôi cũng xin bày tỏ lòng biết ơn đến các thầy cô giáo khoa Giáo dục Mầm

non, của Trường Đại học sư phạm Đà Nẵng đã tạo điều kiện và giúp đỡ tôi trong quá

trình học tập và hoàn thành tốt bài khoá luận.

Chúng tôi cũng xin bày tỏ lòng biết ơn đến Ban Giám hiệu các trường Mầm non:

1/6 quận Liên Chiểu, Họa Mi quận Liên Chiểu, Hoa Ban quận Hải Châu, 20/10 quận

Hải Châu, 19-5 quận Hải Châu các cô giáo đã cộng tác tham gia khảo sát và thực trạng

đề tài, bạn bè, đồng nghiệp và gia đình đã động viên, tạo điều kiện thuận lợi để tôi

hoàn thành bài khoá luận này

Vì thời gian làm khoá luận có hạn, năng lực bản thân còn hạn chế nên chắc chắn

luận văn sẽ còn nhiều thiếu sót. Chúng tôi rất mong nhận được những góp ý, bổ khuyết

từ quý thầy cô, bạn đồng nghiệp và những người có quan tâm để khoá luận hoàn thiện

hơn nữa.

Cuối cùng chúng tôi xin gửi lời chúc đến các thầy, cô giáo trong Khoa Giáo Dục

Mầm Non cùng các bạn tham gia khoá luận lời chúc sức khỏe và hạnh phúc. Xin chân

thành cảm ơn!

ii

MỤC LỤC

LỜI CẢM ƠN ..............................................................................................................i

MỤC LỤC ...................................................................................................................ii

DANH MỤC BẢNG BIỂU ........................................................................................v

DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT.......................................................................vi

MỞ ĐẦU......................................................................................................................1

1. Lý do chọn đề tài .................................................................................................1

2. Mục đích nghiên cứu...........................................................................................3

3. Nhiệm vụ nghiên cứu ..........................................................................................3

3.1. Xây dựng hệ thống cơ sở lý luận liên quan đến đề tài.................................3

3.2. Khảo sát thực trạng việc giáo viên mầm non sử dụng các biện pháp giáo

dục kỹ năng hợp tác cho trẻ mẫu giáo 5 –6 tuổi trong trò chơi đóng vai có chủ

đề............................................................................................................................3

4. Khách thể và đối tượng nghiên cứu...................................................................3

4.1. Khách thể nghiên cứu ...................................................................................3

4.2. Đối tượng nghiên cứu....................................................................................3

5. Giả thuyết khoa học ............................................................................................3

6. Giới hạn và phạm vi nghiên cứu........................................................................3

6.1. Về đối tượng nghiên cứu...............................................................................3

6.2. Về khách thể nghiên cứu...............................................................................3

7. Phương pháp nghiên cứu....................................................................................3

7.3. Phương pháp toán thống kê toán học...........................................................4

8.1. Về lý luận........................................................................................................4

8.2. Về thực tiễn ....................................................................................................4

CHƯƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ THỰC TRẠNG GIÁO DỤC KỸ NĂNG

HỢP TÁC THÔNG QUA TRÒ CHƠI ĐÓNG VAI CÓ CHỦ ĐỀ CHO TRẺ 5-6

TUỔI. ...........................................................................................................................5

1.1. Tổng quan nghiên cứu .....................................................................................5

1.1.1. Ngoài nước..................................................................................................5

1.1.2. Ở Việt Nam..................................................................................................6

1.2. Một số khái niệm cơ bản..................................................................................7

1.2.1. Kỹ năng........................................................................................................8

iii

1.2.2. Khái niệm Hợp tác (Cooperation)..............................................................9

1.2.3. Khái niệm kỹ năng hợp tác.........................................................................9

1.2.4. Kỹ năng hợp tác của trẻ 5-6 tuổi..............................................................10

1.2.5.Giáo dục kỹ năng hợp tác..........................................................................11

1.2.6. Khái niệm hoạt động chơi ........................................................................12

1.2.7. Khái niệm trò chơi ....................................................................................13

1.2.8.Trò chơi đóng vai.......................................................................................14

1.2.9. Giáo dục kỹ năng hợp tác thông qua trò chơi đóng vai có chủ đề .........15

1.3. Cơ sở lí luận về kỹ năng hợp tác của trẻ 5-6 tuổi........................................17

1.3.1. Đặc điểm kỹ năng hợp tác của trẻ: ..........................................................17

1.3.2. Nội dung kỹ năng hợp tác của trẻ 5-6 tuổi ..............................................17

1.3.3.Những biểu hiện kỹ năng hợp tác của trẻ 5-6 tuổi trong TCĐVCCĐ ....18

1.3.4. Các yếu tố ảnh hưởng về kỹ năng hợp tác của trẻ 5-6 tuổi ....................19

1.3.5.Cấu trúc kĩ năng hợp tác của trẻ mẫu giáo..............................................22

1.4. Cơ sở lý luận của TCĐVCCĐ cho trẻ 5-6 tuổi ............................................26

1.4.1. Một số đặc điểm phát triển của trẻ 5-6 tuổi:............................................26

1.4.1.1. Đặc điểm phát triển vận động:............................................................26

1.4.1.2. Đặc điểm phát triển nhận thức............................................................27

1.4.1.3 Đặc điểm của trò chơi đóng vai có chủ đề cho trẻ trẻ 5-6 tuổi ...........32

1.4.2. Cấu trúc của trò chơi đóng vai có chủ đề cho trẻ 5-6 tuổi......................33

1.4.3. Nội dung giáo dục kỹ năng hợp tác trong TCĐVCCĐ cho trẻ 5-6 tuổi .35

1.4.4.Hình thức giáo dục kĩ năng hợp tác trong trò chơi đóng vai có chủ đề

cho trẻ 5-6 tuổi ....................................................................................................36

1.4.5.Phương pháp, biện pháp giáo dục kĩ năng hợp tác trong trò chơi đóng

vai có chủ đề cho trẻ 5-6 tuổi .............................................................................37

1.4.6. Phương tiện giáo dục kĩ năng hợp tác trong trò chơi đóng vai có chủ đề

cho trẻ 5-6 tuổi ở trường mầm non....................................................................38

1.4.7. Quy trình giáo dục kĩ năng hợp tác trong trò chơi đóng vai có chủ đề

cho trẻ 5-6 tuổi ....................................................................................................39

1.5. Vai trò của trò chơi đóng vai có chủ đề đối với việc giáo dục kỹ năng hợp

tác cho trẻ 5-6 tuổi: ...............................................................................................40

KẾT LUẬN CHƯƠNG I .........................................................................................46

iv

CHƯƠNG 2 : THỰC TRẠNG GIÁO DỤC KỸ NĂNG HỢP TÁC THÔNG

QUA TRÒ CHƠI ĐÓNG VAI CÓ CHỦ ĐỀ CHO TRẺ 5-6 TUỔI...................48

2.1. Tổ chức khảo sát thực trạng .........................................................................48

2.1.1. Mục đích khảo sát.....................................................................................48

2.1.2. Nội dung khảo sát.....................................................................................48

2.1.3. Mẫu khách thể khảo sát ...........................................................................48

2.1.4. Phương pháp và công cụ khảo sát...........................................................48

2.1.5. Xây dựng tiêu chí và thang đánh giá kĩ năng hợp tác trong trò chơi

đóng vai có chủ đề của trẻ 5-6 tuổi ....................................................................49

2.2. Kết quả khảo sát thực trạng..........................................................................52

2.2.1. Kết quả trực trạng giáo dục kĩ năng hợp tác trong trò chơi đóng vai có

chủ đề cho trẻ 5-6 tuổi ........................................................................................52

2.2.2. Kết quả khảo sát những thuận lợi và khó khăn của giáo viên trong việc

giáo dục kĩ năng hợp tác trong trò chơi đóng vai có chủ đề cho trẻ 5-6 tuổi ..60

KẾT LUẬN CHƯƠNG 2 .........................................................................................78

KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ SƯ PHẠM..............................................................80

I. KẾT LUẬN ........................................................................................................80

II. KIẾN NGHỊ......................................................................................................80

1. Đối với trường mầm non...............................................................................80

2. Đối với giáo viên mầm non............................................................................80

TÀI LIỆU THAM KHẢO

PHỤ LỤC

PHỤ LỤC 1

PHỤ LỤC 2

v

DANH MỤC BẢNG BIỂU

Bảng 2.1 Nhận thức của GV về bản chất của KNHT..............................................53

Bảng 2.2. Nhận thức của GV về sự quan trọng của KNHT cho trẻ 5-6 tuổi .........54

Bảng 2.3. Giáo dục KNHT thông qua hoạt động vui chơi ......................................55

Bảng 2.4: Nhận thức của GV về những biểu hiện đặc trong của KNHT trong

TCĐVCCĐ của trẻ 5-6 tuổi......................................................................56

Bảng 2.5: Những hình thức giáo dục KNHT trong TCĐVCCĐ cho trẻ 5-6 tuổi ..57

Bảng 2.6.Thực trạng biểu hiện của KNHT trong TCĐVCCĐ cho trẻ 5-6 tuổi......58

Bảng 2.7: Những khó khăn khi giáo dục KNHT trong TCĐVCCĐ cho trẻ 5-6 tuổi

ở trường Mầm Non ..................................................................................60

Bảng 2.8. Vai trò của kỹ năng hợp tác trong trò chơi đóng vai có chủ đề cho trẻ 5-

6 tuổi .........................................................................................................61

Bảng 2.9. Ý kiến đề xuất biện pháp của GV về việc giáo dục KNHT trong

TCĐVCCĐ cho trẻ 5-6 tuổi......................................................................63

Bảng 2.10. Nhận thức của GV về các yếu tố ảnh hưởng đến KNHT trong

TCĐVCCĐ cho trẻ 5-6 tuổi......................................................................63

Bảng 2.11. Các biện pháp giáo dục KNHT trong TCĐVCCĐ cho trẻ 5- 6 tuổi của

GV mầm non và mức độ sử dụng............................................................65

Bảng 2.12. Tổng hợp kết quả đánh giá biểu hiện KNHT của trẻ 5-6 tuổi..............69

Bảng 2.13. Cùng thỏa thuận với các bạn và chấp nhận sự phân công nhiệm vụ

chơi của nhóm, ắng nghe, chia sẻ kinh nghiệm, ý tưởng chơi với bạn71

Bảng 2.14 Biết phối hợp hành động chơi với các bạn khi thực hiện trò chơi........73

Bảng 2.15 Giải quyết xung đột xảy ra trong khi chơi để cùng thực hiện trò chơi,

thiết lập mối quan hệ với các bạn cùng chơi, vai chơi, nhóm chơi .......74

vi

DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT

BGH

GD&ĐT

GDMN

GV

GVMN

KN

TCĐVCCĐ

KNHT

: Ban Giám hiệu

: Giáo dục và Đào tạo

: Giáo dục Mầm non

: Giáo viên

: Giáo viên Mầm non

: Kỹ năng

: Trò chơi đóng vai có chủ đề

: Kỹ năng hợp tác

1

MỞ ĐẦU

1. Lý do chọn đề tài

Nhà triết học vĩ đại C. Mac đã từng nói: “Bản chất của con người là tổng hòa các

mối quan hệ xã hội ” [10]. Từ thủa xa xưa để thỏa mãn bản năng sinh tồn con người

đã có nhu cầu cùng nhau hái lượm, cùng nhau săn bắt thú rừng…cùng nhau hợp tác.

Cùng với sự phát triển của xã hội, con người càng ý thức đầy đủ giá trị của hợp tác.

Cá nhân con người không thể tồn tại độc lập, không thể hoạt động, không thể thỏa mãn

các nhu cầu vật chất và tinh thần khi tách rời khỏi mối quan hệ với cộng đồng, tập thể.

Điều khiến con người trở nên khác biệt với các sinh vật cùng tồn tại và cũng chính là

cội nguồn tạo nên sức mạnh của con người đó chính là “xã hội loài người” cộng đồng

được kiến dựng bởi sự hợp tác, con người tạo nên, sau đó tồn tại và phát triển nhờ nó.

Sự phát triển của cá nhân phụ thuộc rất nhiều vào khả năng hòa nhập trong đời

sống xã hội của bản thân. Hoạt động, cộng tác, hợp tác dưới nhiều hình thức: cá nhân

với cá nhân, cá nhân với nhóm, nhóm với nhóm… giúp cho mỗi cá nhân lĩnh hội những

giá trị, những chuẩn mực của xã hội loài người một cách sâu sắc. Mặt khác “nhân cách

con người chỉ hình thành trong hoạt động, và thông qua hoạt động”[8], cho nên hợp

tác cũng chính là điều kiện quan trọng để hình thành và phát triển toàn diện nhân cách

của mỗi người.

Xã hội vận động trong xu hướng toàn cầu hóa mở ra nhiều cơ hội cho con người

được giao tiếp, trao đổi kinh nghiệm, học hỏi lẫn nhau, không kể biên giới lãnh thổ,

màu da, tiếng nói… Những cuộc tiếp xúc – trao đổi, hợp tác với nhiều đối tượng khác

nhau, ở các môi trường khác nhau trong cộng đồng dưới nhiều hình thức, trong công

việc, và trong cuộc sống đòi hỏi con người tiềm lực trí tuệ, tri thức cùng những “kỹ

năng mềm” căn bản, thiết yếu như kĩ năng giao tiếp, kĩ năng giải quyết vấn đề, kĩ năng

thuyết trình, kĩ năng tranh biện, kỹ năng làm việc đồng đội…

Kĩ năng làm việc đồng đội, hay còn gọi là KNHT là một trong những kĩ năng đặc

biệt quan trọng và cần thiết cho mỗi người.

Thật vậy, ngày nay, cùng với sự xuất hiện của nền kinh kế tri thức và xã hội tri

thức, hơn bao giờ hết KNHT lại càng có ý nghĩa hết sức quan trọng khi không chỉ là

nhu cầu tăng thêm sức lực và trí lực để hoàn thành những mục tiêu chung mà quan

trọng hơn. Cuộc sống hiện đại đòi hỏi phải nhận thức vai trò và khả năng hợp tác như

là một giải pháp chủ yếu để nhân loại chung sống và phát triển. Chính vì lẽ đó mà nhu

cầu hoạt động, làm việc hợp tác cùng nhau đã trở nên bức thiết với mọi cá nhân và

cộng đồng.

Hợp tác giữa cá nhân với cá nhân, cá nhân với nhóm, nhóm với nhóm giúp con

người có thể giải quyết một cách hiệu quả những vấn đề xảy ra trong cuộc sống, KNHT

2

trong nhóm giúp con người lĩnh hội những giá trị xã hội trong quá trình tham gia vào

các hoạt động chung. Đối với trẻ MN, KNHT là một trong những điều kiện quan trọng

để hình thành và phát triển toàn diện nhân cách trẻ, và nó chỉ được hình thành khi trẻ

được trực tiếp, chủ động tham gia vào các hoạt động.

Ở trẻ mẫu giáo, nhu cầu được cùng hoạt động với mọi người xung quanh phát

triển rất mạnh mẽ. Tất cả những hoạt động của cô giáo và các bạn đều có tác động rất

lớn đến sự hình thành và phát triển KNHT của trẻ. Hơn nữa, trẻ mẫu giáo cần phải có

kĩ năng hợp tác để biết thỏa thuận khi chơi với bạn, biết tôn trọng bạn, lắng nghe những

gì bạn nói, biết giao tiếp với nhau trong khi chơi, biết chia sẻ, giúp đỡ bạn trong nhóm

khi cần thiết…

Nếu thiếu những kĩ năng này trẻ sẽ trở nên thụ động trong mọi hoạt động, gặp

khó khăn để hòa đồng vào tập thể, hay để chia sẻ, thông cảm, lắng nghe mọi người

xung quanh. Điều này dẫn đến hệ quả khi bước vào các môi trường học tập đa dạng,

phong phú khác nhau với rất nhiều hình thức học tập, đòi hỏi phải có sự cộng tác phức

tạp hơn, trẻ sẽ trở nên lúng túng, thụ động, không biết cách hòa nhập cùng tập thể. Và

điều này ảnh hưởng trực tiếp tới hiệu quả công việc, tới cuộc sống trong xã hội của trẻ

sau này. Có thể thấy phát triển các kĩ năng cơ bản cho con người phải bắt đầu từ lứa

tuổi mẫu giáo, đặc biệt là với trẻ mẫu giáo lớn. Đây là thời kì tạo nên những cơ sở ban

đầu cần thiết cho quá trình hình thành nhân cách và chuẩn bị cho trẻ trải qua bước

ngoặc lớn trong đời sống tuổi thơ khi chuyển từ trường MN đến trường Tiểu học. Phát

triển một số kĩ năng cơ bản cho trẻ là rất cần thiết, trong đó KNHT là một trong những

kĩ năng cần phải được đặt lên hàng đầu.

Việc phát triển kĩ năng hợp tác cho trẻ 5-6 tuổi có thể đạt kết quả mong muốn

nếu được thực hiện thường xuyên và có hệ thống thông qua nhiều hình thức giáo dục

phong phú, đa dạng ở trường MN, trong đó vui chơi với tư cách là hoạt động chủ đạo

của trẻ mẫu giáo giữ vai trò vô cùng quan trọng. Chơi trong nhóm bạn bè là nhu cầu

bức thiết của trẻ và trò chơi cũng là nội dung chủ yếu để tập hợp trẻ thành nhóm. Vì

vậy, muốn trẻ có KNHT cùng bạn bè, thì phải tổ chức tốt các loại trò chơi cho trẻ tham

gia, đặc biệt là những trò chơi đòi hỏi ở trẻ kĩ năng phối hợp cao như: TCĐVCCĐ, trò

chơi xây dựng - lắp ghép, trò chơi vận động…

Thực tiễn giáo dục MN hiện nay cho thấy việc giáo dục KNHT cho trẻ 5-6 tuổi

trong TCĐVCCĐ chưa nhận được nhiều sự quan tâm đúng mực của người GV.Họ

thường chỉ quan tâm đến sự sáng tạo và tính tích cực nhận thức của trẻ trong khi chơi

nhiều hơn là kĩ năng hoạt động trong nhóm của trẻ. Đó là một trong nhiều nguyên nhân

khiến nhiều trẻ còn thụ động, phụ thuộc vào người lớn, lúng túng, vụng về trong việc

thiết lập mối quan hệ với bạn bè và người lớn xung quanh.