Thời hạn trong xét xử sơ thẩm theo pháp luật tố tụng hình sự Việt Nam

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO

TRƢỜNG ĐẠI HỌC LUẬT THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH

LÊ THỊ MỸ XUYẾN

THỜI HẠN TRONG XÉT XỬ SƠ THẨM

THEO PHÁP LUẬT TỐ TỤNG HÌNH SỰ VIỆT NAM

LUẬN VĂN THẠC SĨ

CHUYÊN NGÀNH LUẬT HÌNH SỰ VÀ TỐ TỤNG HÌNH SỰ

TP. HỒ CHÍ MINH – 12 – 2016

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO

TRƢỜNG ĐẠI HỌC LUẬT THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH

THỜI HẠN TRONG XÉT XỬ SƠ THẨM

THEO PHÁP LUẬT TỐ TỤNG HÌNH SỰ VIỆT NAM

Chuyên ngành: Luật hình sự và tố tụng hình sự

Mã số: 60 38 01 04

Người hướng dẫn khoa học: PGS.TS HOÀNG THỊ MINH SƠN

Học viên: LÊ THỊ MỸ XUYẾN

Lớp: Cao học Luật hình sự và Tố tụng hình sự

Khóa: 19

Thành phố Hồ Chí Minh, tháng 12 năm 2016

LỜI CAM ĐOAN

Tôi cam đoan luận văn này là công trình nghiên cứu của riêng tôi, dưới sự

hướng dẫn khoa học của PGS. TS. Hoàng Thị Minh Sơn. Các số liệu và kết quả

nghiên cứu được là trung thực, tôi hoàn toàn chịu trách nhiệm về kết quả nghiên cứu.

Luận văn này chưa từng được công bố ở bất kỳ công trình nào khác.

TÁC GIẢ

Lê Thị Mỹ Xuyến

DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT TRONG LUẬN VĂN

BLHS Bộ luật hình sự

BLTTHS Bộ luật tố tụng hình sự

BLTTHSVN

CHXHCN

CQĐT

HĐXX

NNPQ

TAND

TP CTPT

XXST

Bộ luật tố tụng hình sự Việt Nam

Cộng hòa xã hội chủ nghĩa

Cơ quan điều tra

Hội đồng xét xử

Nhà nước pháp quyền

Tòa án nhân dân

Thẩm phán Chủ tọa phiên tòa

Xét xử sơ thẩm

MỤC LỤC

PHẦN MỞ ĐẦU ................................................................................................................1

CHƢƠNG 1. NHẬN THỨC CHUNG VỀ THỜI HẠN TRONG XÉT XỬ SƠ

THẨM THEO PHÁP LUẬT TỐ TỤNG HÌNH SỰ VIỆT NAM ...........................7

1.1. Lý luận về thời hạn trong xét xử sơ thẩm ................................................................7

1.1.1. Khái niệm, đặc điểm, ý nghĩa thời hạn trong xét xử sơ thẩm .............................7

1.1.2. Các căn cứ xác định thời hạn trong xét xử sơ thẩm theo pháp luật tố tụng

hình sự Việt Nam .............................................................................................................. 12

1.2. Các quy định về thời hạn trong xét xử sơ thẩm theo pháp luật tố tụng hình

sự Việt Nam...................................................................................................................... 18

1.2.1. Thời hạn thụ lý vụ án hình sự sơ thẩm................................................................ 18

1.2.2. Thời hạn phân công Thẩm phán Chủ tọa phiên tòa giải quyết vụ án hình sự

sơ thẩm............................................................................................................................... 19

1.2.3. Thời hạn chuyển vụ án không thuộc thẩm quyền giải quyết của Tòa án đã thụ

lý vụ án hình sự sơ thẩm.................................................................................................. 20

1.2.4. Thời hạn chuẩn bị xét xử vụ án hình sự sơ thẩm ............................................... 21

1.2.5. Thời hạn tạm giam để chuẩn bị xét xử................................................................ 30

1.2.7. Thời hạn hoãn phiên tòa sơ thẩm ........................................................................ 35

1.2.8. Thời hạn tạm giam bị cáo sau khi tuyên án........................................................ 36

1.2.9. Thời hạn giao bản án ............................................................................................ 37

1.3. Đánh giá quy định của pháp luật tố tụng hình sự về thời hạn trong xét xử

sơ thẩm.............................................................................................................................. 39

Kết luận chƣơng 1 .......................................................................................................... 47

CHƢƠNG 2. THỰC TRẠNG VÀ GIẢI PHÁP NÂNG CAO CHẤT LƢỢNG

THỰC HIỆN QUY ĐỊNH VỀ THỜI HẠN TRONG XÉT XỬ SƠ THẨM VỤ

ÁN HÌNH SỰ................................................................................................................... 48

2.1. Thực trạng thực hiện các quy định về thời hạn trong xét xử sơ thẩm vụ án

hình sự............................................................................................................................... 48

2.1.1. Kết quả thực hiện các quy định pháp luật về thời hạn trong xét xử sơ thẩm vụ

án hình sự.......................................................................................................................... 48

2.1.2. Những hạn chế, vướng mắc trong việc thực hiện quy định về thời hạn trong

xét xử sơ thẩm các vụ án hình sự và nguyên nhân ....................................................... 52

2.2. Giải pháp nâng cao chất lƣợng thực hiện quy định về thời hạn trong xét xử

sơ thẩm vụ án hình sự.................................................................................................... 57

2.2.1. Tiếp tục hoàn thiện quy định của pháp luật về thời hạn trong xét xử sơ thẩm

vụ án hình sự..................................................................................................................... 57

2.2.2. Tăng cường năng lực pháp luật, ý thức pháp luật và nâng cao trách nhiệm cá

nhân của cán bộ áp dụng pháp luật............................................................................... 64

2.2.3. Xử lý nghiêm minh những vi phạm trong việc áp dụng các quy định của pháp

luật tố tụng hình sự Việt Nam về thời hạn trong xét xử sơ thẩm ................................ 69

Kết luận chƣơng 2 .......................................................................................................... 71

KẾT LUẬN ...................................................................................................................... 72

DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO

1

PHẦN MỞ ĐẦU

1. Tính cấp thiết của đề tài

Trong giai đoạn Đảng và Nhà nước ta đang xây dựng và hoàn thiện Nhà

nước pháp quyền (NNPQ), nơi mà ở đó tinh thần “thượng tôn pháp luật” là tinh

thần chủ đạo, pháp luật phải luôn được tôn trọng và đề cao. Các quyền tự do dân

chủ và quyền con người nói chung ngày càng được mở rộng và nâng chất lượng giải

quyết vụ án hình sự. Bảo vệ quyền con người không chỉ là nội dung, bản chất mà

còn trở thành mục tiêu cao nhất trong xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ

nghĩa (XHCN) ở nước ta. Cho nên, hoạt động tư pháp, đặc biệt là tư pháp hình sự

cũng ngày càng phải đổi mới theo hướng tôn trọng, bảo vệ quyền con người một

cách sâu sắc. Việc áp dụng thời hạn nói chung trong tố tụng hình sự cũng như thời

hạn trong xét xử sơ thẩm (XXST) vụ án hình sự ảnh hưởng rất lớn đến quyền con

người, các quyền tự do của công dân, cụ thể là bị can, bị cáo và cả những người

tham gia tố tụng khác.

Hiến pháp năm 2013 của nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa (CHXHCN) Việt

Nam, tại khoản 2 Điều 31, đã khẳng định: “Người bị buộc tội phải được Tòa án xét

xử kịp thời trong thời hạn luật định, công bằng, công khai”. Theo quy định trên của

Hiến pháp, mọi hoạt động trong các giai đoạn tố tụng hình sự đều phải tuân thủ và

hướng đến nguyên tắc trên.

Thời hạn là vấn đề có ý nghĩa quan trọng trong tố tụng hình sự, bởi thời hạn

chính là giới hạn thời gian dành cho các chủ thể của tố tụng hình sự thực hiện các

quyền và nghĩa vụ pháp lý của mình. Bộ luật tố tụng hình sự (BLTTHS) quy định:

“Trình tự, thủ tục khởi tố, điều tra, truy tố, xét xử và thi hành án hình sự”, như vậy

với tư cách là một đạo luật quy định về trình tự, thủ tục thực hiện các hoạt động tố

tụng, Bộ luật tố tụng hình sự phải ấn định các loại thời hạn để phải thực hiện hoặc

kết thúc một hoạt động tố tụng nào đó. Thời hạn là một tiêu chí để xác định trách

nhiệm của các chủ thể tố tụng hình sự, qua đó, đảm bảo cho hoạt động giải quyết vụ

án được tiến hành một cách thuận lợi, đảm bảo các quyền tự do dân chủ của công

dân, qua đó, cũng đảm bảo nguyên tắc tiết kiệm của tố tụng hình sự. Do đó, việc

quy định thời hạn như thế nào cũng thể hiện chất lượng của một đạo luật tố tụng

hình sự.

2

Thời hạn được quy định phải dựa trên những tiêu chí như sau: Tiêu chí về

tính cần thiết, tiêu chí về tính phù hợp (với các thời hạn khác) và tiêu chí về tính khả

thi1

. Quy định thời hạn dựa trên các tiêu chí nêu trên sẽ đảm bảo cho hoạt động tố

tụng được tiến hành nhanh chóng, tiết kiệm thời gian, tiết kiệm tài sản và công sức

của Nhà nước và những người tham gia tố tụng khác, bảo đảm quyền và lợi ích hợp

pháp của công dân.

Nghị quyết số 49-NQ/TW ngày 02 tháng 6 năm 2005 của Bộ Chính trị về

chiến lược cải cách tư pháp đến năm 2020 đã xác định một trong những nhiệm vụ

cải cách tư pháp là phải hoàn thiện chính sách pháp luật hình sự, pháp luật dân sự

và thủ tục tố tụng tư pháp, trong đó “Sớm hoàn thiện hệ thống pháp luật liên quan

đến lĩnh vực tư pháp phù hợp mục tiêu của chiến lược xây dựng và hoàn thiện hệ

thống pháp luật. Coi trọng việc hoàn thiện chính sách hình sự và thủ tục tố tụng tư

pháp, đề cao hiệu quả phòng ngừa và tính hướng thiện trong việc xử lý người phạm tội”.

Từ những lý do đó, tác giả đã chọn đề tài: “Thời hạn trong xét xử sơ thẩm

theo pháp luật tố tụng hình sự Việt Nam” để nghiên cứu viết luận văn thạc sĩ của

mình.

2. Tình hình nghiên cứu đề tài

Vấn đề thời hạn trong xét xử sơ thẩm theo pháp luật tố tụng hình sự Việt

Nam chưa được nghiên cứu nhiều, hiếm có những tài liệu, công trình khoa học

nghiên cứu sâu và có hệ thống về vấn đề này mà chủ yếu chỉ là những công trình

khoa học nghiên cứu chuyên sâu về một vấn đề cụ thể trong giai đoạn xét xử sơ

thẩm vụ án hình sự, trong đó có đề cập đến quy định về thời hạn của vấn đề, có thể

kể đến:

Luận văn Thạc sĩ Luật học “Giai đoạn xét xử sơ thẩm trong tố tụng hình sự

Việt Nam” (2001) của Võ Thị Thủy Tiên nghiên cứu những vấn đề cơ bản của giai

đoạn xét xử sơ thẩm trong suốt quá trình từ khi hồ sơ vụ án được giao qua cho Tòa

án, cho đến khi kết thúc vụ án bằng một bản án sơ thẩm hình sự. Công trình này có

đề cập đến quy định về thời hạn chuẩn bị xét xử và thời hạn tạm giam để chuẩn bị

xét xử nhưng chỉ dừng lại ở việc nghiên cứu về mặt lý luận mà chưa đề cập đến việc

áp dụng các quy định này trong thực tiễn.

1Học viện tư pháp (2011), Giáo trình Luật tố tụng hình sự Việt Nam, Nguyễn Văn Huyên (Chủ biên), Nhà

xuất bản tư pháp, tr.199-200.